ثَوَابُ القِرائَةِ

سورة ق

بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

1- الباقر ال- مَنْ أَدْمَنَ فِي فَرَائِضِهِ وَ نَوَافِلِهِ قِرَاءَةَ سُورَةَ قِ وَسَّعَ اللَّهُ عَلَيْهِ فِي رِزْقِهِ وَ أَعْطَاهُ

كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ وَ حَاسَبَهُ حِسَاباً يَسِيراً.

2- الرسول - مَنْ قَرَأَ سُورَةَ قِ هَوَّنَ اللَّهُ عَلَيْهِ تَارَاتِ الْمَوْتِ وَ سَكَرَاتِهِ.

قوله تعالى : ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِيدِ (1)

1 - على بن إبراهيم ا - ق جَبَلُ مُحِيطٌ بِالدُّنْيَا وَرَاءَ يَأْجُوجَ وَ مَأْجُوجَ وَ هُوَ قَسَم . 2 - الصادق ا عَنْ سُفْيَانَ بْنِ السَّعِيدِ الثَّوْرِيِّ قَالَ قُلْتُ لِلصَّادِقِ الله يَا ابْنَ رسول الله الله مَا مَعْنَى العلبة. قَوْلُ اللهِ عزّوجل: الم و المص والر والمر و كهيعص وطه وطس و طسم ويس وص وح--م وَ حم عسق و ق وَنَ. قَالَ : أما ... . فَهُوَ الْجَبَلُ الْمُحِيطُ بالأَرْضِ وَ خُضْرَةُ السَّمَاءِ مِنْهُ وَ بِهِ يُمْسِكُ اللَّهُ الْأَرْضِ أَنْ تَمِيدَ بِأَهْلِهَا.

- الباقر - قَافُ جَبَلُ مُحِيطُ بِالدُّنْيَا مِنْ رُمُردِ اخْضَرَ فَخُضْرَةُ السَّمَاءُ مِنْ ذَلِكَ الْجَبَلِ

1.تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

2. تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ «بتفاوت لفظی»

.بحارالأنوار، ج7، ص45/ بحار الأنوار، ج 57، ص 119 تفسیر القمی، ج2، ص323 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 89، ص373 معانى الأخبار، ص 22 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

5. تفسیر نور الثقلين

ص: 8

سوره ق بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

له

ثواب قرائت

سالة

1- امام باقر هرکس در نمازهای واجب و مستحب خود همواره سوره ی ق را بخواند،

خداوند روزی او را زیاد میکند و نامه عملش را به دست راستش میدهد و حساب و کتاب او

حساب آسانی خواهد بود.

2 پیامبر هرکس این سوره را بخواند خداوند سکرات مرگ را برایش آسان می کند.

ق، سوگند به قرآن مجید [ که قیامت و رستاخیز حق است]

1- علی بن ابراهیم ق کوهی است که دنیا را احاطه نموده و در ورای یأجوج و مأجوج است

این سوگند است.

حاله

2 امام صادق سفیان ثوری :گوید به امام صادق عرض کردم: «ای پسر رسول خدا معنای سخن خداوند عزوجل که میفرماید: الم و المص و الرو المر و كهيعص و طه و

طس و طسم و پس و ص و حم و حم عسق و ق ،و ،ن چیست؟ امام فرمود: «اما ... ق کوهی مشرف بر زمین است که سبزی آسمان از آن اوست و به واسطه ی آن خداوند زمین را نگه داشته

که اهلش را تکان ندهد.

امام باقر ق نام کوهی است که دنیا را احاطه کرده است و او در این جمله، قسم

می باشد.

ص: 9

- الأئمة - أَيُّهَا النَّاسُ تَدَبَّرُوا الْقُرْآنَ الْمَجِيدَ فَقَدْ دَلَّكُمْ عَلَى الْأَمْرِ الرَّشِيدِ وَسَلِّمُوا لِلَّهِ أَمْرَهُ فَإِنَّهُ فَعَّالٌ لِما يُرِيدُ وَاحْذَرُوا يَوْمَ الْوَعِيدِ وَ اعْمَلُوا بِطَاعَتِهِ فَهَذَا شَأْنُ الْعَبِيدِ وَاحْذَرُوا غَضَبَهُ فَكَمْ قَصَمَ مِنْ جَبَّارٍ عَنِيدِق وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ .

7 - السجاد ال- عَنْ زَيْنِ الْعَابِدِينَ الله فِي دُعَاءِ يَوْمِ الْفِطْرِ: وَقُلْتَ: جَلَّ قَوْلُكَ حِينَ اخْتَصَصْتَهُ بِمَا سَمَّيْتَهُ مِنَ الْأَسْمَاءِ: طه مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى وَ قُلْتَ جَلَّ قَوْلُكَ: يس وَ الْقُرْآنِ الْحَكِيمِ وَ قُلْتَ: تَقَدَّسَتْ أَسْمَانُک: ص وَ الْقُرْآنِ ذِي الذِّكْرِ وَقُلْتَ: عَظُمَتْ آلَاؤُكَ ، وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ فَخَصَصْتَهُ أَنْ

ق جَعَلْتَهُ قَسَمَكَ حِينَ أَسْمَيْتَهُ وَ قَرَنْتِ الْقُرْآنَ بِهِ فَمَا فِي كِتَابِكَ مِنْ شَاهِدِ قَسَمِ وَ الْقُرْآنُ مُرْدَفَ

إِلَّا وَهُوَ اسْمُهُ وَ ذَلِكَ شَرَفٌ شَرَفْتَهُ بِهِ. 2

أمير المؤمنين ال- فِي حَدِيث طويل فِى سُؤَال الْحَسَن أَبَاهُ أَنْ يُرِيَهُ مَا فَضَّلَهُ اللَّهُ تَعَالَى بِهِ مِنَ الْكَرَامَةِ وَ سَاقَ الْحَدِيث إِلَى أَنْ قَالَ ثُمَّ إِنَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الله أَمَرَ الرِّيحَ فَسَارَتْ بنَا إِلَى جَبَل قَافِ فَانْتَهَيْنَا إِلَيْهِ فَإِذَا هُوَ مِنْ زُمُردَة خَضْرَاءَ وَعَلَيْهَا مَلَكُ عَلَى صُورَةِ النَّسْرِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ الْمَلَكُ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا وَصِيَّ رَسُولِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ خَلِيفَتَه أَ تَأْذَنْ لِي فِي الرَّدِّ؛ فَرَدَّاءَ وَ قَالَ لَهُ: إِنْ شِئْتَ تَكَلَّمْ وَ إِنْ شِئْتَ أَخْبَرْتُكَ عَمَّا تَسْأَلُنِي عَنْهُ فَقَالَ الْمَلَكُ بَلْ تَقُولُ أَنْتَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهِ قَالَ: تُرِيدُ أَنْ آذَنَ لَكَ أَنْ تَزُورَ الْخَضِرَا فَقَالَ: نَعَمْ قال : «قَدْ أَذِنْتُ لَكَ فَأَسْرَعَ الْمَلَكُ بَعْدَ أَنْ قَالَ بسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ثُمَّ تَمَشَّيْنَا عَلَى الْجَبَلِ هُنَيْئَةً فَإِذَا بِالْمَلَكِ قَدْ عَادَ إِلَى مَكَانِهِ بَعْدَ زَيَارَة الْخَضِرِ فَقَالَ سَلْمَانُ الله: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الله رَأَيْتُ الْمَلَكَ مَا زَارَ الْخَضِرَا إِنَّا أَخَذَ إِذْنَكَ؟ فَقَالَ ال وَ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاءَ بِغَيْرِ عَمَدٍ لَوْ أَنَّ أَحَدَهُمْ رَامَ أَنْ يَزُولَ مِنْ

مَكَانِهِ بِقَدْرَ نَفَسٍ وَاحِدٍ لَمَا زَالَ حَتَّى آذَنَ لَهُ وَكَذَلِكَ يَصِيرُ حَالُ وَلَدِيَ الْحَسَنِ اللهِ وَ بَعْدَهَالْحُسَيْنَ وَتِسْعَةُ مِنْ وَلْدِ الْحُسَيْنِ الله تَاسِعُهُمْ قَائِمُهُمْ فَقُلْنَا: مَا اسْمُ الْمَلَكِ

مَا الْمُوَكَّل بقَافِ؟ فَقَالَ: تَرْجَائِيلُ فَقُلْنَا: يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الله كَيْفَ تَأْتِي كُلَّ لَيْلَة إِلَى هَذَا الْمَوْضِعِ وَ تَعُودُ؟ فَقَالَ: كَمَا أَتَيْتُ بِكُمْ وَالَّذِي فَلَقَ الْحَبَّةَ وَ بَرَأَ النَّسَمَةَ إِنِّي لَأَمْلِكُ مِنْ مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ مَا لَوْ عَلِمْتُمْ بِبَعْضِهِ لَمَا احْتَمَلَهُ جَنَانُكُمْ، إِنَّ اسْمَ اللَّهِ الْأَعْظَمَ

حين

. إرشاد القلوب، ج 1، ص 80

2. بحار الأنوار، ج 88، ص 7 /إقبال الأعمال، ص 285

ص: 10

ع پیامبر ای مردم درباره ی قرآن مجید اندیشه و فکر کنید که شما را به راه راست راهنمایی میکند و خداوند متعال قرآن را از تحریف سالم نگاهداشته است؛ چراکه خداوند آنچه را که اراده کند انجام میدهد از روز قیامت بترسید و فرمان خدا را اطاعت کنید. ک-ه ای-ن ش-أن بندگی است و از غضب خدا بترسید که چقدر از ستمگران نابود شدند؛ ق وَ الْقُرْآنِ المَجِيد. امام سجاد الامام سجاد در دعای عید فطر در بیان صفات پیامبر از منظر قرآن] :فرمود :خداوندا تو در قرآن نامهایی را به پیامبر اختصاص داده ای و چنین او را خطاب کرده ای و فرمودی طه ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به زحمت بیفکنی! (طه/12) و فرمودی پس سوگند به قرآن حکیم (یس/2-1) و تو - که اسمهای تو تقدیس شده است - فرمودی ص سوگند به قرآنی که دارای ذکر است که این کتاب معجزه الهی است]. (ص/1) و تو - که نعمتهایت بزرگ باد - فرمودی ق وَ الْقُرْآنِ المَجِيد (یعنی) طه، پس ص و ق نامهای پیامبر در قرآن است و این نامها را بر او نهادی تا با آن نامها به او قسم بخوری و همه جا این نامها را در ،قرآن همراه کلمه قرآن بعد از آن ذکر کرده ای و هرجا در قرآن به نامی قسم خورده ای و پس از آن کلمه ی قرآن ذکر شده است آن ،نام از اسمهای پیامبر است و این به خاطر آن است که خواندن نام او و بردن نام او را شرافت و بزرگی بخشیده ای.

اسرایی

امام علی ال امام حسن ال از پدر بزرگوار خود خواست فضل و کرامتی که خدا به او عطا کرده را نشانش دهد حدیث را ذکر میکند تا اینکه میفرماید امیرالمؤمنین به باد امر کرد، باد ما را به کوه [ق] برد. وقتی به آنجا رسیدیم ناگهان کوهی از زمرد سبز دیدیم که فرشته ای به شکل عقاب بر روی آن وجود داشت وقتی نگاه او به امیرالمؤمنین افتاد؛ گفت: سلام بر تو ای وصی و جانشین رسول پروردگار جهانیان و خلیفهی ،او آیا اجازه میدهی سؤالی بپرسم؟ امام ال پاسخ سلام او را داد و فرمود: «اگر میخواهی بپرس و اگر خواستی من بگویم که میخواهی درباره ی چه چیزی از من سؤال کنی؟ فرشته گفت شما بگوییدای امیرالمؤمنین ال امام فرمود: «می خواستی از من اجازه بگیری تا خضر ا را ملاقات کنی فرشته گفت آری چنین است» فرمود: «به تو اجازه دادم». فرشته بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم گفت و به سرعت رفت مقداری در آنجا راه رفتیم و فرشته بعد از زیارت خضر ال به جای خود برگشت سلمان الله :گفت ای امیرالمؤمنین ! میبینم که آن فرشته تنها با اجازه ی شما خضر ا را ملاقات کرده است؟ امام فرمود خدا همان کسی است که آسمانها را، بدون ستونهایی که برای شما دیدنی ،باشد برافراشت. رعد (2) هر یک از این ملائکه بدون اذن من لحظه ای از جای خود تکان نمیخورند شأن و منزلت پسرم حسن و بعد از او پسرم حسین سپس نه فرزند از نسل حسین ال نیز همین است که نهمین نفر آنها قائم آل محمد الله است. :پرسیدم نام ملک موکل بر کوه ق چیست؟ فرمود: «ترجائیل» پرسیدیم: ای امیرالمؤمنین ! چگونه هر شب به اینجا میآیید و برمیگردید؟ فرمود: همانگونه که شما را اینجا آوردم. سوگند به آن که دانه را شکافت و نسیم را آفرید من چیزهایی از ملکوت آسمانها و زمین میدانم که قلب شما طاقت دانستن و تحمّل یکی از آن را ندارد اسم اعظم خداوند عزوجل هفتادوسه حرف دارد.

م العليا

ص: 11

عَلَى اثْنَيْنِ وَ سَبْعِينَ حَرْفاً وَ كَانَ عِنْدَ آصَفَ بْنِ بَرْخِيَا حَرْفُ وَاحِدُ فَتَكَلَّمَ بِهِ فَخَسَفَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْأَرْضِ مَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ عَرْشِ الْقِيسَ حَتَّى تَنَاوَلَ السَّرِيرَ ثُمَّ عَادَتِ الْأَرْضِ كَمَا كَانَتْ أَسْرَعَ مِنْ طَرْفِ النَّظَرِ وَ عِنْدَنَا نَحْنُ وَ اللَّهِ اثْنَانِ وَسَبْعُونَ حَرْفاً وَ حَرْفُ وَاحِدٌ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ اسْتَأَثَرَ بِهِ فِي عِلْمِ الْغَيْبِ وَ لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ عَرَفَنَ-ا مَنْ عَرَفَنَا وَ أَنْكَرْنَا مَنْ أَنْكَرَنَا ! - الرسول - سُئِلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَن الْقَافِ وَ مَا خَلْفَهُ قَالَ خَلْفَهُ سَبْعُونَ أَرْضاً مِنْ ذَهَبٍ وَ سبْعُونَ أَرْضاً مِنْ فِضَّةٍ وَسَبْعُونَ أَرْضاً مِنْ مِسْك خَلْفَهُ سَبْعُونَ أَرْضاً سُكَانُهَا الْمَلَائِكَةُ لَا يَكُونُ فِيهَا حَرٌّ وَ لَا بَرْدُ وَطُولُ كُلِّ أَرْضِ مَسِيرَةُ عَشَرَة ألف سَنَة قِيلَ وَمَا خَلْفَ الْمَلَائِكَةِ قَالَ حِجَابٍ مِنْ ظُلْمَة قِيلَ وَ مَا خَلْفَهُ قَالَ حِجَابُ مِنْ ريح قِيلَ وَ مَا خَلْفَهُ قَالَ حِجَابُ مِنْ نَارِ قِيلَ وَ مَا خَلْفَهُ قَالَ حَيَّةٌ مُحِيطَةُ بالدُّنْيَا كُلَّهَا تُسَبِّحُ اللَّهَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هِيَ مَلِكُ الْحَيَّاتِ كُلِّهَا قِيلَ وَ مَا خَلْفَهُ قَالَ حِجَابٌ مِنْ نُورٍ قِيلَ وَ مَا خَلْفَهُ قَالَ عِلْمُ اللَّهِ وَ قَضَاؤُهُ وَ سُل لَا عَنْ عَرْضِ قَافِ وَ طَوْلِهِ وَ اسْتِدَارَتِهِ فَقَالَ عَرْضُهُ مَسِيرَةُ أَلْفِ سَنَة مِنْ يَأْقُوتِ أَحْمَرَ قَضِيبُهُ مِنْ فِضَّة بَيْضَاءَ وَ رُجُهُ مِنْ يُمُرُّدَة خَضْرَاءَ لَهُ ثَلَاثُ ذَوَائِبَ مِنْ نُور ذُوَّابَةُ بِالْمَشْرِقِ وَ ذُوَّابَةُ بِالْمَغْرِبِ وَالْأُخْرَى فِي وَسَطِ السَّمَاءِ عَلَيْهَا مَكْتُوبُ ثَلَاثَةُ أَسْطُرِ الْأَوَّلُ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ الثَّانِي الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ الثالث لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله

قوله تعالى: بَلْ عَجِبُوا أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرٌ مِنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هذا شَيْءٌ

عجيب (2) عَجِيبٌ

1 - على بن إبراهيم - بَلْ عَجِبُوا يَعْنِي قُرَيْشَاً أَنْ جَاءَهُمْ مُنْذِرُ مِنْهُمْ يَعْنِي رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ

الْكَافِرُونَ هذا شَيْءٌ عَجِيب "

قوله تعالى: أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً ذالِكَ رَجُعٌ بَعِيدٌ (3)

النزول

1. تفسير البرهان

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص108

. بحار الأنوار، ج7، ص45 تفسیر القمی، ج 2، ص323 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 12

رق 2

آصف بن برخیا تنها یک حرف از آن را میدانست وقتی خدا را با آن حرف ،خواند، خداوند فاصله ی ما بین او و تخت بلقیس را فرو برده و فاصله را از بین برد تا او تخت بلقیس را برداشت. پس زمین در چشم بر هم زدنی دوباره به حالت اول خود برگشت به خدا سوگند نود و دو حرف از آن را ما میدانیم و تنها یک حرف در علم غیب را خداوند به خود اختصاص داده که جز خداوند بلند مرتبه و عظیم هیچ قدرت و توانی وجود ندارد و همه متکی به او هستند آن کس که خواست ما را شناخت و آن کس که خواست ما را انکار و تکذیب کرد آنان که باید ما را بشناسند، شناخته اند.

9 پیامبر از پیغمبری قاف در مورد و پشت قاف پرسیدند. فرمود: «در پس آن هفتاد سرزمین طلا و هفتاد سرزمین نقره است هفتاد زمین از مشک که در پس آن هفتاد زمین پر فرشته است که نه گرم و نه سرد است در ازای هر زمین هزار سال راه است». پرسیدند: «از پس فرشته ها چیست؟ فرمود: پرده ای از تاریکی گفتند پشت آن چیست؟ فرمود: «پرده ای از باد». پرسیدند پشتش چیست؟ فرمود پرده ای از آتش گفتند در پس آن چیست؟ فرمود: «ماری گرد همه جهان که تا روز قیامت خدا را تسبیح میگوید و پادشاه همه مارها است». پرسیدند: «در پس آن چیست؟ فرمود پرده ای از نور گفتند در پس آن چیست؟ فرمود: «دانش و قضای خدا» از پهنا و درازا و گردی قاف پرسش .شد فرمود: هزار سال پهنا دارد که از یاقوت سرخ است تنهاش از نقره ی سپید و انتهای آن از زمرد سبز و سه شاخه از نور دارد؛ یکی در مشرق و یکی در مغرب و دیگری در میان آسمان که بر آن س-ه س-طر نگاشته است: بسم اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ؛ الحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعالَمينَ؛ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّه».

ِللهِ

آنها تعجب کردند که پیامبری انذارگر از میان خودشان به سراغ آنها آمده [و

سخن از معاد میگوید و کافران :گفتند این چیز شگفت آوری است (2)

1- علی بن ابراهيم بَل عَجِبُوا منظور قریش است. أَن جَاءَهُمْ مُنذِرٌ مِّنْهُمْ یعنی رسول خدا.

و کافران :گفتند این چیز شگفت آوری است.

آیا هنگامی که مُردیم و خاک شدیم دوباره به زندگی باز می گردیم]؟! این

بازگشتی است !بعید (3)

سبب نزول

ص: 13

-1- على بن إبراهيم - نزلت في أبي بن خَلَفَ قَالَ لِأبي جهل تَعَالَ إِلَى لِأَعْجَبَكَ مِنْ مُحَمَّدِ الكَ ۖ ثُمَّ

أَخَذَ عَظْماً فَتَهُ ثُمَّ قَالَ يَزْعُمُ مُحَمَّدُ أَنَّ هَذَا يُحْيَا فَقَالَ اللَّهُ بَلْ كَذَّبُوا بِالْحَقِ لَّا جَاءَهُمْ

والله الله

باب 1 : أ إذا مِتْنَا وَكُنَّا تُراباً ذلِكَ رَجْعُ بَعِيدٌ

1-1 - أمير المؤمنين ال - وَأَمَّا احْتِجَاجُهُ عَلَى الْمُلْحِدِينَ فِى دِينِهِ وَ كِتَابِهِ وَرُسُلِهِ فَإِنَّ الْمُلْحِدِينَ أَقَرُوا بِالْمَوْتِ وَ لَمْ يُقِرُّوا بِالْخَالِقِ فَأَقَرُوا بِأَنَّهُمْ لَمْ يَكُونُوا ثُمَّ كَانُوا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: قَ وَ الْقُرْآنِ الْمَجِيدِ إِلَى قَوْلِهِ بَعِيد.

2-1- أمير المؤمنين ال- وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَى الدَّهْرِيَّةِ الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّ الدَّهْرَ لَمْ يَزَلْ أَبَداً عَلَى حَال وَاحِدَةٍ وَ أَنَّهُ مَا مِنْ خَالِقِ وَ لَا مُدَّبِّرِ وَ لَا صَانِعِ وَ لَا بَعْثِ وَ لَا نُشُورٍ قَالَ تَعَالَى حِكَايَةً لِقَوْلِهِمْ وَ قالُواماً هِيَ إِلَّا حَياتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيا وَ ما يَهْلِكُنا إِلَّا الدَّهْرُ وَ ما هُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْم وَ قالُوا أَ إذا كُنَّا عِظاماً وَ رُفاتاً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ خَلْقاً جَدِيداً قُلْ كُونُوا حِجَارَةً أَوْ حَدِيداً أَوْ خَلْقَا مِمَّا يَكْبُرُ فِي صُدُورِكُمْفَسَيَقُولُونَ مَنْ يُعِيدُنا قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ مِثْلُ هَذَا فِي الْقُرْآنِ كَثِيرُ وَ ذَلِكَ رَدُّ عَلَى مَنْ كَانَ فِي حَيَاةِ رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ هَذِهِ الْمَقَالَةَ مِمَّنْ أَظْهَرَ لَهُ الْإِيمَانَ وَأَبْطَنَ الْكُفْرَ وَ الشِّرْكَ وَ بَقُوا بَعْدَ رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَكَانُوا سَبَبَ هَلَاكِ الْأُمَّة فَرَدَّ اللَّهُ تَعَالَى بِقَوْلِهِ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنْ كُنتُمْ فِي رَيْبٍ مِنَ الْبَعْثِ فَإِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ تُرَابٍ ثُمَّ مِنْ نُطْفَةٍ إِلَى قَوْلِهِ سُبْحَانَهُ: لِكَيْلَا يَعْلَمَ مِنْ بَعْدِ عِلْمٍ شَيْئًا ثُمَّ ضَرَبَ لِلْبَعْثِ وَ النُّشُورِ مَتَكَا فَقَالَ تَعَالَى: وَ تَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً فَإِذَا أَنْزَلْنَا عَلَيْهَا الماءَ اهْتَزَّتْ وَ رَبَتْ إِنَّ الَّذِي أَحْياها لمحْي الموتى وَ مَا جَرَى ذَلِكَ ... قَوْلُهُ سُبْحَانَهُ فِي سُورَةٍ قِ رَدَاً عَلَى مَنْ قَالَ أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً ذلِكَ رَجُعُ بَعِيدقَدْ عَلِمْنا ما تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُم .

3-1- على بن إبراهيم - رِزْقاً لِلْعِبادِ وَ أَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذلِكَ الْخُرُوجُ، جَوَابُ لِقَوْلِهِمْ أَ إِذَا مِتْنَا وَ كُنَّا تُراباً ذلِكَ رَجُعٌ بَعِيدٌ فَقَالَ اللَّهُ كَمَا أَنَ الْمَاء إِذَا أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَيَخْرُجُ النَّبَات كَذَلِكَ أَنتُمْ تَخْرُجُونَ مِنَ الْأَرْضِ..

1.بحار الأنوار، ج 7، ص 45 تفسیر القمی، ج 2، ص323/ تفسیر نورالثقلین 2. بحار الأنوار، ج 7، ص 43 بحار الأنوار، ج 90، ص 33؛ «بتفاوت»

. بحار الأنوار، ج 10، ص 37

4. بحار الأنوار، ج 7، ص45 تفسیر البرهان

ص: 14

-1- علی بن ابراهیم این آیه در مورد ابی بن خلف نازل شد که به ابوجهل گفت: «به نزد من بیا تا تو را درباره ی محمد ا به تعجب وادارم سپس استخوانی را گرفت و آن را ریز کرد و گفت: «محمد صلى الله عليه وسلم میپندارد که این استخوان زنده میشود پس خدای متعال فرمود: ب--ل

سپس كَذَّبُوا بِالحَقِّ لَمَّا جَاءَهُمْ.

بخش 1: آیا هنگامی که مُردیم و خاک شدیم دوباره به زندگی باز میگردیم]؟! این بازگشتی

است بعید

1-1- امام على امّا احتجاج خدا علیه ملحدان در دین و کتاب و رسولان اوست. زیرا ملحدان به مرگ اقرار کردند اما به خالق اقرار نکردند؛ در آن هنگام اقرار کردند به اینکه نبودند و سپس هستی پیدا کردند. خداوند متعال فرمود: ق وَ الْقُرْءَانِ الْمَجِيدِ بَلْ عجَبُوا أَن جَاءَهُم مُّنذِرٌ مِّنْهُمْ فَقَالَ الْكَافِرُونَ هَذَا شَيْءٌ عَجَيبٌ أَعِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا ذَالِكَ رَجْعُ بَعِيد

2-1- امام علی ال اما رد بر دهرتون که تصور میکنند روزگار همیشه در یک حال است و هیچ خالق و مدبّر و صانع و بعث و حیات پس از مرگی وجود ندارد خداوند متعال کلام آنها را این گونه بیان می کند: ما هِيَ إِلَّا حَياتُنَا الدُّنْيا نَمُوتُ وَنَحْيا وَما يُهْلِكُنا إِلَّا الدَّهْرُ وَ مَا هُمْ بِذلِكَ مِنْ عِلْمٍ؛ آنها گفتند: چیزی جز همین زندگی دنیا در کار نیست؛ گروهی از ما می میرد و گروهی جای آنها را می گیرند و جز طبیعت و روزگار ما را هلاک نمیکند آنها به این سخن که میگویند، یقین ندارند، (جائیه/24) و گفتند آیا هنگامی که ما استخوانهای پوسیده و پراکنده ای شدیم دگر بار آفرینش تازه ای خواهیم یافت؟ بگو شما سنگ و آهن باشید یا هر مخلوقی که در نظر شما از این هم سخت تر است باز خدا قادر است شما را به زندگی مجدد بازگرداند آنها به زودی میگویند: چه کس-ی م-ا را ب-از می گرداند؟ بگو همان کسی که روز نخست شما را آفرید (اسراء/57 - 49 که امثال آن در قرآن فراوان است. و این رد بر سخن کسی است که در زمان حیات رسول خدا این سخن را می گفت و کفر و شرک خود را در درون مخفی کرده و ادعای ایمان میکرد که پس از رسول خدا باقی مانده و سبب هلاکت امت شدند خداوند متعال با این سخن در مقابل او دلیل می آورد: ای مردم اگر در رستاخیز شک دارید به این نکته توجه کنید که ما شما را از خاک آفریدیم سپس از نطفه (حج/5) ... سپس برای مبعوث شدن و زندگی پس از مرگ مثالی آورده و میفرماید: وَ تَرَى الْأَرْضَ هَامِدَةً؛ زمین را [در فصل زمستان] خشک و مرده میبینی ... (حج/5) مانند این در قرآن آمده است و خداوند سبحان در سوره ق در رد بر این افراد چنین میفرماید: أَ إِذا مِتْنا وَكُنَّا تُراباً ذلِكَ رَجُعٌ بَعِيدٌ قَدْ عَلِمْنَا مَا تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ ... وَ أَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذلِكَ الْخُرُوج این آیه و امثال آن رد بر دهرتون و ملاحده است که انکار مبعوث شدن و حیات پس از مرگ را میکنند. 3-1- على بن ابراهيم - رِزْقًا للعِبَادِ وأَحْيَيْنَا بِهِ بَلدَةً مِّيْتًا كَذَلكَ الخُرُوجُ؛ [این پاسخی است] برای سخن کافران که گفتند: أَئِذَا مِتْنَا و كُنَّا تُرَابًا ذَلكَ رَجُعٌ بَعِيدٌ یعنی خداوند می فرماید: «همان گونه که آب را از آسمان نازل کرده و با آن از زمین گیاه میرویانیم به همین شکل از زمین بیرون آورده میشوید».

ص: 15

ق / 4

قوله تعالى : قَدْ عَلِمْنا ما تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ وَ عِنْدَنَا كِتَابٌ حَفِيظٌ (4)

قوله تعالى: بَلْ كَذَّبُوا بِالْحَقِّ لَما جَاءَهُمْ فَهُمْ فِي أَمْرِ مَرِيحٍ (5)

1 - أمير المؤمنين - بُنِيَ الْكُفْرُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ - الْفِسْقِ وَ الْغُلُوِّ وَالشَّرِّ وَالشُّبُهَة ... وَالْغُلُو عَلَى أَرْبَعِ شُعَب عَلَى التَّعَمُّقِ بِالرَأَى وَالتَّنَارُعَ فِيهِ وَالزَّيْعِ وَالشَّقَاقِ فَمَنْ تَعَمَّقَ لَمْ يُنِبْ إِلَى الْحَقِّ وَ لَمْ يَزْدَدْ إِنَّا غرقاً فِي الْغَمَرَاتِ وَ لَمْ تَنْخَسِرُ عَنْهُ فِتْنَةً إِنَّا غَشِيتْهُ أخْرَى وَ اتَّخَرَقَ دِينُهُ فَهُوَ يَهْوَى فِي

أمر مريج

على بن إبراهيم - هُمْ فِي أَمْرٍ مَرِيحٍ يَعْنِي مُختلف.

قوله تعالى: أَفَلَمْ يَنْظُرُوا إِلَى السَّماءِ فَوقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْناها وَ زَيَّنَاهَا وَمَا لَهَا

مِنْ فُرُوج (ع) - على بن إبراهيم - ثمَّ احْتَ عَلَيْهِمْ وَضَرَبَ لِلْبَعْث والنشور مثلا فَقَالَ أَفَلَمْ يَنظُرُوا إِلَى

- وَالنُّشُورِ مَثَلَا

السَّماءِ فوقهم.

قوله تعالى: وَالْأَرْضَ مَدَدْناها وَ الْقَيْنا فِيها رَواسِيَ وَأَنبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ

زوج بهيج (7)

1- على بن إبراهيم - و أنبتنا فيها مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ أى حسن تَبْصِرة" قوله تعالى : تَبْصِرَةً وَ ذِكْرَى لِكُلِّ عَبْدِ مُنِيبٍ (8)

قوله تعالى: وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً مُبارَكاً فَأَنْبَتْنَا بِهِ جَنَّاتٍ وَحَبَّ

الحصيد (1)

الکافی، ج 2، ص 391

2.بحارالأنوار، ج 7، ص45 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج7، ص45/ تفسیر البرهان

4. تفسير البرهان

ص: 16

ق/4

ولی ما آنچه را زمین از بدن آنها میکاهد؛ میدانیم و همه ی ذرات آن را

گردآوری میکنیم و نزد ما کتابی است که همه چیز در آن محفوظ است. (4)

آنها حق را هنگامی که به سراغشان آمد تکذیب کردند؛ از این رو پیوسته در کار

آشفته خود متحیّرند. 5)

1- امام علی ال ای فرزندم کفر نیز چهار پایه دارد؛ ،فسق غلوّ گزافه گویی و بلندپروازی)، شک و شبهه ،شک تردید و دودلی است و شبهه خلط حق و باطل غلوّ [و گزافه طلبی بر چهار بخش است خرده گیری ستیزه جویی کج دلی و سرسختی پس هر که خرده گیری کند و در پی اوهام بخواهد موشکافی نماید به حق راه نیابد و جز غرقه شدن در گردابها بهره ای نبرد از فتنه ای فارغ نشود مگر آنکه گرفتار فتنه ای دیگر شود. او در کار آشفته خود متحیر فرو رفته

استه لمه

2- علی بن ابراهيم - هُمْ فِي أَمْرٍ مَّرِيجٍ یعنی سرگردان و دچار اختلاف هستید.

آیا آنان به آسمان بالای سرشان نگاه نکردند که چگونه ما آن را بنا کرده ایم و چگونه آن را [به وسیله ی ستارگان] زینت بخشیده ایم و هیچ شکاف و شکستی در آن نیست؟! (6)

-1 علی بن ابراهيم سپس خداوند برای آنها برهان و دلیل میآورد و معاد و رستاخیز را برایشان با مثال اثبات میکند و می فرماید: أَفَلَمْ يَنظُرُوا إِلى السَّمَاء فَوقَهُمْ كَيْفَ بَنَيْنَاهَا وزَيَّنَّاهَا وَمَا

لهَا مِن فُرُوجٍ.

و زمین را گسترش دادیم و در آن کوههایی عظیم و استوار افکندیم و از هر نوع

گیاه بهجت انگیز در آن رویاندیم. (7)

1- على بن ابراهيم - و أنبَتْنَا فِيهَا مِن كُل زَوجٍ بَهِيجٍ یعنی زیبا و نيكو.

تا سبب بینایی و یادآوری برای هر بنده ی توبه کاری باشد (8)

و از آسمان آبی پر برکت نازل کردیم و به وسیله ی آن باغها و دانه هایی را که درو

میکنند رویاندیم (9)

ص: 17

وق

1 - الباقر ال- وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً مُبارَكاً قَالَ لَيْسَ مِنْ مَاءٍ فِي الْأَرْضِ إِلَّا وَقَدْ خَالَطَهُ مَاءُ السَّمَاءِ 2- أمير المؤمنين - أَنَّ رَجُلًا قَالَ لَهُ إِنِّي مُوجَعُ بَطْنِي فَقَالَ أَلَكَ زَوْجَةً قَالَ نَعَمْ قَالَ اسْتَوْهِبْ مِنْهَا شَيْئاً مِنْ مَالِهَا طَيِّبَةَ بِهِ نَفْسَهَا ثُمَّ اشْتَر بِهِ عَسَلَا ثُمَّ اسْكُبْ عَلَيْهِ مِنْ مَاءِ السَّمَاءِ ثُمَّ اشْرَبُهُ فَإِنِّى سَمِعْتُ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَقُولُ فِى كِتَابِهِ وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً مُبارَكاً وَ قَالَ يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرَابٌ مُختلِفٌ أَلْوانُهُ فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ وَ قَالَ فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ هَنِيئاً مَرِيئاً وَ إِذَا اجْتَمَعَتِ الْبَرَكَةُ وَالشَّفَاء وَ الْهَنِي الْمَرِىءُ شُفِيتَ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى قَالَ فَفَعَلَ

فَشُفِي

الصادق ال - أَنَّهُ شَكَا إِلَيْهِ رَجُلُ الدَّاءَ الْعُصَالَ فَقَالَ اسْتَوْهِبْ دِرْهَمَا امْرَأَتَكَ مِنْ صَدَاقِهَا وَ اشْتَر بِهِ عَسَلًا وَ امْرُجْهُ بِمَاءِ الْمُزْنِ وَاكْتُبْ بِهِ الْقُرْآنَ وَاشْرَبُهُ فَفَعَلَ فَأَذْهَبَ اللَّهُ عَنْهُ ذَلِكَ فَأَخَبَرَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ بِذَلِكَ فَتَلَا فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ الْآيَةَ: يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا الْآيَةَ وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً الآية وتنزلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ.

به

-4- أمير المؤمنين اللا أيعْجِرُ أَحَدُكُمْ إذَا مَرضَ أَنْ يَسْأَلَ امْرَأَتَهُ فَتَهَب لَهُ مِنْ مَهْرِهَا دِرْهَمَا فَيَشْتَرَى عَسَلًا فَيَشْرَبَهُ بِمَاءِ السَّمَاءِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزوَجلَ يَقُولُ فِي الْمَهْرُ: فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْساً فَكُلُوهُ

هَنِيئًا مَرِيئًا وَيَقُولُ: فِي الْعَسَلِ فِيهِ شِفاءٌ لِلنَّاسِ وَيَقُولُ فِى مَاءِ السَّمَاءِ: وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكاً.

الصادق ا اشتكى رَجُلُ إِلَى أمير المؤمنين الله فَقَالَ لَهُ سَلْ مِن امْرَأَتِكَ دِرْهَماً مِنْ

صَدَاقِهَا فَاشْتَر بِهِ عَسَنًا فَاشْرَبُهُ بِمَاءِ السَّمَاءِ فَفَعَلَ مَا أَمَرَ بِهِ فَبَراً فَسَأَلَ أمير المؤمنين الله عَنْ ذَلِكَ أَ شَيْءٍ سَمِعْتَهُ مِنَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ لَا وَلَكِنِّي سَمِعْتُ اللَّهَ يَقُولُ فِي كِتَابِه ... وَقَالَ وَنَزَّلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً مُبارَكاً فَاجْتَمَعَ الْهَنِي ، وَ الْمَرِىءُ وَالْبَرَكَةُ وَالشَّفَاءُ فَرَجَوْتُ بِذَلِكَ الْبُرْءَ. الباقر ال- إِنَّ اللهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَهْبَطَ آدَمَ إِلَى الْأَرْضِ وَكَانَتِ السَّمَاوَاتُ رَتْقًا لَا تَمْطُرُ شَيْئاً وَ كَانَتِ الْأَرْضِ رَتْقًا لَا تُنْبِتُ شَيْئاً فَلَمَّا تَابَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ عَلَى آدَمَ اللَّهِ أَمَرَ السَّمَاءَ فَتَقَطَّرَتْ بِالْغَمَامِ ثُمَّ أَمَرَهَا فَأَرْخَتْ عَزَالِيَهَا ثُمَّ أَمَرَ الْأَرْضِ فَأَنْبَتَتِ الْأَشْجَارَ وَأَثْمَرَتِ الثَّمَارَ وَ تَفَهَّقَتْ بالأَنْهَارِ فَكَانَ ذَلِكَ رَتْقَهَا وَ هَذَا فَتْقَهَا.

ص 446

الکافی، ج 6، ص 387 وسائل الشیعة، ج 25، ص 265 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان انزلنا بدل نزلنا»/ بحار الأنوار، ج63،

.. وسائل الشيعة، ج 25، ص 100 / بحار الأنوار، ج 59، ص 177 عوالى اللآلى، ج 2، ص 132 / تفسیر العیاشی، ج 1، ص218 ووسائل الشيعة ج21، ص 285 و مكارم الأخلاق، ص407؛ «بتفاوت لفظی بحار الأنوار، ج63، ص 289؛ «قال ففعل فشفى» محذوف/ الدعوات، ص 184 فقه القرآن، ج 2، ص 285

3.الدعوات، ص184/ بحار الأنوار، ج 59، ص 270؛ «للمؤمنین» محذوف مستدرک الوسائل، ج16، ص 369 4. مستدرک الوسائل، ج 15، ص 82 مستدرک الوسائل، ج 16، ص 366 دعائم الإسلام، ج 2، ص148

د. وسائل الشيعة، ج 21، ص 285/ بحار الأنوار، ج 59، ص 265 بحار الأنوار، ج 59، ص 269؛ «بتفاوت لفظی» 6. بحار الأنوار، ج 54، ص15/ تفسیر نورالثقلین

ص: 18

وق /09

1- امام باقر و نَزَّلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً مُبَارَكًا، با هر آبی که در زمین هست، مقداری از آب

آسمان آمیخته شده است.

2 امام علی ال مردی به امیرالمؤمنین ال گفت دلم درد دارد فرمود: «زن داری؟ گفت: «آری» فرمود: چیزی از مالش با رضایتش بخشش گیر و با آن عسل بخر و بر آن آب باران بریز

و آن را بنوش که من شنیدم خدای سبحان در قرآنش میفرماید از درون شکم آنها، نوشیدنی

با رنگهای مختلف خارج میشود که در آن شفا برای مردم است. (نحل/69) و هم فرمود: [ولی] اگر آنها چیزی از آن را با رضایت خاطر به شما ببخشند حلال و گوارا مصرف کنید. (نساء/4) و

چون برکت و درمان و خوشی و گوارایی گرد آیند درمان یابی

امام صادق - مردی به امام صادق از درد بی درمان شکوه کرد و به او همان را فرمود: که با عسل آمیخته به آب باران قرآن بنویس و بنوش و برای آن گواه آورد که خداوند فرموده است و از ،قرآن آنچه شفا و رحمت است برای مؤمنان نازل میکنیم (اسراء/82)

4 امام علی آیا کسی از شما عاجز است که چون بیمار شود از همسرش بخواهد که از مهرش یک درهم به او ببخشد و با آن عسل بخرد و آن را با آب آسمان (باران) بنوشد، چون خداوند عزوجل درباره مهر میفرماید اگر آنها (زنان) با رضایت خاطر چیزی از آن (مهریه) را به شما ببخشند، آن را حلال و گوارا مصرف کنید (نساء/4) و درباره ی عسل میفرماید: در آن شفای مردم است (نحل (62) و درباره ی آب آسمان (باران) میفرماید و نَزَّلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءٌ مُبارَكاً. ه امام صادق ال مردی به امیرالمؤمنین شکوه .کرد فرمود یک درهم از مهر زنت بخواه و بدان عسل بخر و با آب باران بنوش و عمل کرد و خوب شد و درباره ی آن از آن

الله الى

در

حضرت پرسید آیا آن را از پیغمبرا شنیده است؟ فرمود: «نه! ولی شنیدم که خدا کتابش فرماید: ... وَ نَزَّلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً مُبارَکاً ،خوشی ،گوارایی برکت و شفا جمعند و امید بهبودی

از آن داشتم».

ع امام باقرال به راستی که خداوند تبارک و تعالی چون آدم را به زمین فرود آورد، آسمانها بسته بود و هیچ نمیباریدند و زمین بسته بود و گیاهی نمیرویید و چون خدای عزوجل توبه ی آدم را پذیرفت به آسمان امر کرد تا از قطره های باران فرو بارید و آن را دستور داد تا دم

مشک خود را گشود و سرازیر کرد سپس به زمین دستور داد تا درختها رویانید و میوه ها برآورد و جویهای آب برخروشانید و این بود بستن آنها و این بود گشودن آن.

ص: 19

رق / 10

7- على بن إبراهيم وَ حَبَّ الْحَصِيدِ قَالَ كُلٌّ حَبَّ يُحْصَد.

قوله تعالى: وَ النَّخْلَ باسِقاتٍ لَهَا طَلْعُ نَضِيدٌ (10)

1 - أمير المؤمنين ا - أنَّ عَلِيّا خَرَجَ وَ هُوَ يُرِيدُ صِفِّينَ حَتَّى إِذَا قَطَعَ النَّهَرَ أَمَرَ مُنَادِيَهُ الله فَنَادَى بالصَّلَاة ... ثُمَّ أَقَامَ حَتَّى صَلَّى الْغَدَاةَ ثُمَّ شَخَصَ حَتَّى بَلَغَ إِلَى بيعَة إِلَى جَانِبِهَا نَخْلُ طِوَالُ فَلَمَّا رَآهَا قَالَ: وَ النَّخْلَ باسقاتٍ لَهَا طَلْعُ نَضِيدٌ فَنَزَلَهَا وَمَكَثَ بِهَا قَدْرَ الْغِذَاءِ 2- على بن إبراهيم وَ النَّخْلَ باسقاتٍ أَي مُرْتَفِعَاتِ هَا طَلْعُ نَضِيدٌ يَعْنِي بَعْضُهُ عَلَى بَعْضٍ.

قوله تعالى: رِزْقاً لِلْعِبادِ وَ أَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذالِكَ الْخُرُوجُ (11)

1 - أمير المؤمنين ال- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَنْزَلَ الْقُرْآنَ عَلَى سَبْعَة أَقْسَام ... وَأَمَّا الرَّدُّ عَلَى الدَّهْرِيَّةِ الَّذِينَ يَزْعُمُونَ أَنَّ الدَّهْرَ لَمْ يَزَلْ أَبَداً عَلَى حَالَ وَاحِدَة وَأَنَّهُ مَا مِنْ خَالِقِ وَلَا مُدَّبِّرٍ وَلَا صانع وَ لَا بَعْتَ وَ لَا نُشُور قَوْلُهُ سُبْحَانَهُ فِي سُورَة في رداً عَلَى مَنْ قَالَ: أَإِذا مِتْنَا وَكُنَّا تُراباً ذلِكَ رَجُعٌ بَعِيدٌ قَدْ عَلِمْنَا مَا تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ إِلَى قَوْلِهِ سُبْحَانَهُ وَأَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتًا كَذَلِكَ الْخُرُوجُ وَ هَذَا وَأَشْبَاهُهُ رَدُّ عَلَى الدَّهْرِيَّةِ وَ الْمُلْحِدَة مِمَّنْ أَنْكَرَ الْبَعْث والنشور .

2- على بن إبراهيم - رِزْقاً لِلْعِبادِ وَ أَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْتاً كَذلِكَ الْخُرُوجُ، جَوَابُ لِقَوْلِهِمْ أَ إِذَا مِتْنَا وَ كُنَّا تُراباً ذلِكَ رَجُعٌ بَعِيدٌ فَقَالَ اللَّهُ كَمَا أَنَ الْمَاءَ إِذَا أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ فَيَخْرُجُ النَّبَاتُ كَذَلِكَ أَنْتُمْ تَخْرُجُونَ مِنَ الْأَرْضِ.

قوله تعالى: كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَأَصْحَابُ الرَّسُ وَثَمُودُ (12)

1 - الصادق - سَأَلَهُ رَجُلٌ عَنْ هَذِهِ الْآيَةِ : كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ أَصْحَابُ الرَّسُ فَقَالَ بِيَدِهِ

الله الله

هَكَذَا فَمَسَحَ إِحْدَاهُمَا بِالْأُخْرَى فَقَالَ هُنَّ اللَّوَاتِى بِاللَّوَاتِي يَعْنِي النِّسَاءَ بِالنِّسَاء.

1. بحار الأنوار، ج 7، ص 45 تفسیر القمی، ج 2، ص323/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 32، ص 417 وقعة صفین، ص 135

. بحار الأنوار، ج 7، ص45 تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 10، ص 37

5. بحار الأنوار، ج 7، ص45/ تفسیر البرهان

ء.الکافی، ج 5، ص 551/ وسائل الشیعة، ج 20، ص344/ بحار الأنوار، ج14، ص155 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 20

7- علی بن ابراهیم و حَبَّ الحَصِيدِ یعنی هر دانه ای که کشت و درو میشود.

و نخلهای بلندقامت که میوههای متراکم دارند.

القة

1- امام علی از زیدبن علی به نقل از پدران وی نقل شده است علی الله به سوی صفین به راه افتاد پس از عبور از رود به منادی دستور داد که ندای نماز سر دهد... نماز صبح را نیز اقامه کرد. سپس به راه افتاد تا به کلیسایی رسید که نخلی برومند در کنار آن بود. وقتی آن را دید فرمود: وَ النَّخْلَ باسِقاتٍ لَهَا طَلَّع نَضید، سپس فرود آمد و به اندازه صرف وعده غذا در آنج-ا درنگ کرد. 2- علی بن ابراهيم و النَّخْلِ بَاسِقَاتٍ یعنی بلند هَا طَلَعُ نَّضِیدُ یعنی بر روی همدیگر.

همه ی اینها برای روزی بخشیدن به بندگان است و به وسیله ی باران سرزمین

مرده را زنده کردیم؛ [آری] زنده شدن مردگان نیز همین گونه است. (11)

1 امام علی - خداوند تبارک و تعالی قرآن را بر هفت بخش نازل کرد... و اما رد بر دهریون که تصور میکنند روزگار همیشه در یک حال است و هیچ خالق و مدبّر و صانع و بعث و حیات پس از مرگی وجود ندارد.... و خداوند سبحان در سوره ق در رد بر این افراد چنین میفرماید: أَ إِذا مِثْنا وَ كُنَّا تُراباً ذلِكَ رَجُعٌ بَعِيدٌ قَدْ عَلِمْنا ما تَنْقُصُ الْأَرْضُ مِنْهُمْ ... وَ أَحْيَيْنَا بِهِ بَلْدَةً مَيْنَا كَذلِكَ الخروجُ. این آیه و امثال آن رد بر دهریون و ملاحده است که انکار مبعوث شدن و حیات پس از مرگ را میکنند.

2- على بن ابراهيم - رِزْقًا للعِبَادِ وأَحْيَيْنَا بِهِ بَلدَةً مِّيْتًا كَذَلكَ الخُرُوج که این پاسخی است برای سخن کافران که گفتند آیا هنگامی که مُردیم و خاک شدیم [دوباره به زندگی بازمی گردیم]؟! این بازگشتی بعید است» (ق/3) یعنی خداوند میفرماید به همین شکل از زمین بیرون آورده

مالية

می شوید.

پیش از آنان قوم نوح و اصحاب رس قومی که در یمامه زندگی می کردند و

پیامبری به نام حنظله (داشتند و قوم ثمود [پیامبرانشان را تکذیب کردند. (12)

1 - امام صادق - مردی از امام صادق درباره ی آیه: كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَومُ نُوحٍ وأَصْحَابُ الرَّسُ .پرسید امام دست خود را به روی دست دیگر کشید و فرمود: این گونه زنان با زنان

بودند.

ن ساختار

ص: 21

رق /12 کی

2- على بن إبراهيم - أَصْحَابُ الرَّسُ هُمُ الَّذِينَ هَلَكُوا لِأَنَّهُمْ اسْتَغْنَوا الرِّجَالُ بِالرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ

بِالنِّسَاءِ وَالرَّسُ نَهَرُ بِنَاحِيَةِ آذَرْبَايْجَانَ.

3 - الصادق - دَخَلَتْ عَلَيْهِ نِسْوَةُ فَسَأَلَتْهُ امْرَأَةُ عَن السَّحْق فَقَالَ حَدُّهَا حَدُّ الزَّانِي فَقَالَتِ امْرَأَةٌ: «مَا ذَكَرَ اللَّهُ عزّوجل ذَلِكَ فِي الْقُرْآن قَالَ: بَلَى قَالَتْ: وَأَيْنَ هُوَقَالَ: هُوَ

أصحاب الرس.

4 - الصادقين الخلا - كَانَ سَحْقُ النِّسَاءِ فِي أَصْحَابِ الرَّسُ. 3

5 - الكاظم ال- سَأَلَ رَجُلُ أَبَا الْحَسَن مُوسَى ال عَنْ أَصْحَابِ الرَّسِ الَّذِينَ ذَكَرَهُمُ اللَّهُ مَنْ هُمْ وَ مِمَّنْ هُمْ وَ أَيَّ قَوْمٍ كَانُوا فَقَالَ كَانَا رَسَيْنِ أَمَّا أَحَدُهُمَا فَلَيْسَ الَّذِي ذَكَرَهُ اللَّهُ فِ-ي كِتَابِهِ كَانَ أَهْلُهُ أَهْلَ بَدْوِ وَ أَصْحَابَ شَاةٍ وَ غَنَمٍ فَبَعَثَ اللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِمْ صَالِحَ النَّبِيِّ الله رَسُولًا فَقَتَلُوهُ وَ بَعَثَ إِلَيْهِمْ رَسُولًا آخَرَ فَقَتَلُوهُ ثُمَّ بَعَثَ إِلَيْهِمْ رَسُولًا آخَرَ وَ عَضَدَهُ بِوَلِيٍّ فَقَتَلُوا الرسول وَ جَاهَدَ الْوَلِيُّ حَتَّى أَفْحَمَهُمْ وَكَانُوا يَقُولُونَ إِلَهُنَا فِي الْبَحْرِ وَكَانُوا عَلَى شَفِيرِهِ وَ كَانَ لَهُمْ عِيدٌ فِي السَّنَةِ يَخْرُجُ حُوتُ عَظِيمُ مِنَ الْبَحْرِ فِي تِلْكَ الْيَوْمِ فَيَسْجُدُونَ لَهُ فَقَالَ وَلِيُّ صَالِحٍ لَهُمْ لَا أريدُ أَنْ تَجْعَلُونِي رَبِّاً وَ لَكِنْ هَلْ تُجِيبُونِى إِلَى مَا دَعَوْتُكُمْ إِنْ أَطَاعَنِي ذَلِكَ الْحُوتُ فَقَالُوا نَعَمْ وَ أَعْطَوْهُ عُهُوداً وَ مَوَاثِيقَ فَخَرَجَ حُوتُ رَاكِبُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَحْوَاتٍ فَلَمَّا نَظَرُوا إِلَيْهِ خَرُّوا سُجَّداً فَخَرَجَ وَلِيُّ صَالِحٍ النَّبِيِّ اللهِ إِلَيْهِ وَ قَالَ لَهُ اثْتِنِي طَوْعاً أَوْ كَرْهاً بِسْمِ اللَّهِ الْكَرِيمِ فَنَزَلَ عَنْ أَحْوَاتِهِ فَقَالَ الْوَلِيُّ ايتِنِي عَلَيْهِنَّ لِئَلَّا يَكُونَ مِنَ الْقَوْمِ أَمْرِى شَكٍّ فَأَتَى الْحُوتُ إِلَى الْبَرِّ يَجُرُّهَا وَ تَجُرُّهُ إِلَى عِنْدِ وَلِيٌّ صَالِحٍ فَكَذَّبُوهُ بَعْدَ ذَلِكَ فَأَرْسَلَ اللَّهُ إِلَيْهِمْ ريحاً فَقَذَفَتُهُمْ فِي الْيَمِّ أي الْبَحْرِ وَ مَوَاشِيَهُمْ فَأَتَى الْوَحْنُ إِلَى وَلِيٌّ صالِحٍ بِمَوْضِع ذَلِكَ الْبَثْرِ وَ فِيهَا الذَّهَبُ وَالْفِضَّةُ فَانْطَلَقَ فَأَخَذَهُ فَفَضَّهُ عَلَى أَصْحَابِهِ بالسويَّة عَلَى الصَّغِيرَ وَالْكَبير وَأَمَّا الَّذِينَ ذَكَرَهُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ فَهُمْ قَوْمُ كَانَ لَهُمْ نَهَرُ يُدْعَى الرَّسَ وَكَانَ فِيهِمْ أَنْبِيَاءُ كَثِيرَةٌ فَسَأَلَهُ رَجُلُ وَ أَيْنَ الرَّسُ فَقَالَ هُوَ

1. بحار الأنوار، ج 14، ص148 تفسير البرهان؛ اصحاب الرس ... بالنساء» محذوف

2. بحار الأنوار، ج 14، ص155 تفسير البرهان؛ «بتفاوت لفظی»

3. تفسير نور الثقلين

ص: 22

هم

2- علی بن ابراهيم - أَصْحَابُ الرَّسُ کسانی هستند که مردانشان به مردان قناعت کرده و زنانشان با زنان خود را مستغنی مینمودند یعنی به عمل لواط و مساحقه آلوده بودند و خداوند

آنها را هلاک کرد. رس نام رودی در آذربایجان است. امام صادق ال چند زن نزد امام صادقال رفتند و یکی از آنها از امام ال درباره ی ح--د پرسید. فرمود: «همان حد زناکار است آن زن :گفت خدای گرامی و بزرگ حد آن را در قرآن بیان ننموده است آن حضرت فرمود: «چرا بیان نموده است»؟! آن زن گفت: «در کجای قرآن؟ فرمود در داستان اصحاب رس».

مساحقه

4 امام باقر و امام صادق ال همجنس بازی زنان در میان اصحاب رس (قومی از بنی

اسرائیل وجود داشت.

ه- امام کاظم ال [ با استناد به صدوق روایت شده که مردی از امام کاظم درباره اصحاب رس که خداوند آنان را در قرآن ذکر کرده سؤال پرسید :که آنان چه کسانی بودهاند؟ از چه اصل و نسبی بوده اند؟ و چه قومی بوده اند؟ امام فرمود: «اصحاب الرس دو دسته بودهاند: نخست آن دسته که غیر از آنانی هستند که خداوند در قرآن ذکرشان کرده است و اهل بیابان و صاحب گوسفند و گله بوده اند در آن هنگام خداوند متعال صالح پیامبر را به عنوان فرستاده به سوی آنان برانگیخت ولی او را کشتند و پیامبر دیگری را به سویشان فرستاد و او را نیز کشتند سپس پیامبر دیگری را برای آنان مبعوث گرداند و او را به وسیله ی بندهای نیک از بندگانش پشتیبانی کرد ولی پیامبر را کشتند و بنده نیک با آنان به مبارزه پرداخت تا اینکه آنان را شکست داد و محکوم کرد آنان می گفتند: «خدای ما در دریاست، حال آنکه خود بر کناره آن ایستاده بودند و در طول سال یک جشن بزرگ برپا میکردند و در خلال آن ،جشن ماهی بزرگی از دریا خارج میشد که برایش سجده میگزاردند، عبد صالح به آنان :گفت نمیخواهم که مرا پروردگار قرار دهید ولی اگر آن ماهی از من اطاعت کرد آیا دعوت مرا اجابت میگویید؟ گفتند «بله» و به او عهد و پیمانهایی در این زمینه ،دادند، آنگاه ماهیای از آب خارج شد که سوار بر چهار ماهی دیگر بود و هنگامی که به سوی آن نگاه کردند سجده کنان بر زمین افتادند سپس عبد صالح به سوی آن ماهی رفت و گفت به نام خداوند بخشنده، داوطلبانه یا از روی اجبار به سوی من بیا پس ماهی از روی ماهیهای دیگر پایین آمد عبد صالح گفت: بر روی ماهیهای دیگر سراغم بیا تا قومم هیچ شکی در مورد کار من به خود راه ندهند! ماهی به سوی خشکی آمد در حالی که ماهیهای دیگر را با خود نزد بنده نیک میکشید آن قوم بعد از این ماجرا نیز او را تکذیب کردند، بنابراین خداوند بادی را به سوی آنان فرستاد که خود و چهار پایانشان را در دریا ،افکند و در مکان چاهی که در آن طلا و نقره وجود داشت به عبد صالح وحی پس به راه افتاد و آن طلا و نقره را به دست آورد و به صورت مساوی در بین صغیر و کبیر یاران خویش تقسیم کرد. اما آن دسته ای که خداوند در قرآن به ذکر آنها پرداخته قومی هستند که صاحب رودخانه ای به اسم (رس) بودند و پیامبران بسیاری نیز درمیان آنها مبعوث گردید آنگاه مردی از امام کاظم ال پرسید: [رس] کجا واقع شده است؟ امام فرمود رودخانه ای است در منطقه آذربایجان که در حد فاصل ارمنستان و آذربایجان قرار گرفته است آن قوم صلیبها را عبادت میکردند پس خداوند به صورت

پس

ص: 23

رق /12 دی

بمُنْقَطَعَ آذَرْبِيجَانَ وَ هُوَ بَيْنَ حَدَّ إِرْمِينِيَةَ وَ آذَرْبيجَانَ وَكَانُوا يَعْبُدُونَ الصُّلْبَانَ فَبَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِمْ ثَلَاثِينَ نَبِيَّا فِي مَشْهَدِ وَاحِدٍ فَقَتَلُوهُمْ جَمِيعًا فَبَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِمْ نَبِيا وَ بَعَثَ مَعَهُ وَلِيّاً فَجَاهَدَهُمْ وَ بَعَثَ اللَّهُ مِيكَائِيلَ فِي أوان وُقُوعِ الْحَبِّ وَالزَّرْعَ فَأَنْضَبَ مَاءَهُمْ فَلَمْ يَدَعْ عَيْناً وَ لَا نَهَرا وَ لَا مَا ءَ لَهُمْ إِنَّا أَيْبَسَهُ وَ أَمَرَ مَلَكَ الْمَوْتِ فَأَمَاتَ مَوَاشِيَهُمْ وَ أَمَرَ اللَّهُ الْأَرْضِ فَابْتَلَعَتْ مَا كَانَ لَهُمْ مِنْ تِبْرِ أَوْ فِضَّةٍ أَوْ آنِيَة فَهُوَ لِقَائِمِنَ اللَّهُ إِذَا قَامَ فَمَاتُوا كُلُّهُمْ جوعاً وَ عَطَشَأَ فَلَمْ يَبْقَ مِنْهُمْ بَاقِيَةً وَ بَقِيَ مِنْهُمْ قَوْمُ مُخْلِصُونَ فَدَعَوُا اللَّهَ أَنْ يُنْجِيَهُمْ بِزَرْعٍ وَ مَاشِيَة وَ مَاءٍ وَ يَجْعَلَهُ قَلِيلا لِئَلَّا يَطْغَوْا فَأَجَابَهُمُ اللَّهُ إِلَى ذَلِكَ لِمَا عَلِمَ مِنْ صِدْقٍ نِيَّاتِهِمْ ثُمَّ عَادَ الْقَوْمُ إِلَى مَنَازِلِهِمْ فَوَجَدُوهَا قَدْ صَارَتْ أَعْلَاهَا أَسْفَلَهَا وَأَطْلَقَ اللَّهُ لَهُمْ نَهَرَهُمْ وَ زَادَهُمْ فِيهِ عَلَى مَا سَأَلُوا فَقَامُوا عَلَى الظَّاهِرِ وَالْبَاطِن فِي طَاعَة اللَّهِ حَتَّى مَضَى أُولَئِكَ الْقَوْمُ وَحَدَثَ بَعْدَ ذَلِكَ نَسْلُ أَطَاعُوا اللَّهَ فِى الظَّاهِرِ وَ نَافَقُوهُ فِي الْبَاطِنِ وَ عَصَوْا بِأَشْيَاءَ شَتَّى فَبَعَثَ اللَّهُ مَنْ أَسْرَعَ فِيهِمُ الْقَتْلَ فَبَقِيَتْ شِرْذِمَةُ مِنْهُمْ فَسَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِمُ الطَّاعُونَ فَلَمْ يُبْقِ مِنْهُمْ أَحَداً وَ بَقِيَ نَهَرُهُمْ وَ مَنَازِلُهُمْ مِائَتَيْ عَامٍ لَا يَسْكُنُهَا أَحَدُ ثُمَّ أَتَى اللَّهُ تَعَالَى بِقَوْمٍ بَعْدَ ذَلِكَ فَنَزَلُوهَا وَكَانُوا صَالِحِينَ ثُمَّ أَحْدَثُ قَوْمُ مِنْهُمْ فَاحِشَةً وَاشْتَغَلَ الرَّجَالُ بالرِّجَال وَالنِّسَاءُ بِالنِّسَاءِ فَسَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ صَاعِقَةٌ فَلَمْ يُبْقِ مِنْهُمْ بَاقِيَةً.

أمير المؤمنين - أتى على بن ابى طالب ال قَبْلَ مَقْتَلِهِ بِثَلَاثَةِ أَيَّامٍ رَجُلُ مِنْ أَشْرَافِ تَمِيمٍ يُقَالُ لَهُ عَمْرُو فَقَالَ يَا أمير المؤمنين ال أخبرني عَنْ أَصْحَاب الرَّسَ فِي أَيِّ عَصْرِ كَانُوا وَأَيْنُ كَانَتْ مَنَازِلُهُمْ وَ مَنْ كَانَ مَلِكَهُمْ وَ هَلْ بَعَثَ اللَّهُ عَزَوجل إِلَيْهِمْ رَسُولًا أَمْ لَا وَبِمَا ذَا أَهْلِكُوا فَإِنِّي أَجِدُ فِي كِتَابِ اللَّهِ ذِكْرَهُمْ وَ لَا أَجِدُ خَبَرَهُمْ فَقَالَ لَهُ عَلى لَقَدْ سَأَلْتَ عَنْ حَدِيثٍ مَ-ا سَأَلَنِي عَنْهُ أَحَدُ قَبْلَكَ وَ لَا يُحَدِّثُكَ بِهِ أَحَدٌ بَعْدِي إِلَّا عَنِّى وَ مَا فِي كِتَابِ اللَّهِ عَزَوجِلٌ آيَةً إِلَّا وَ أَنَا أَعْرِفُ تَفْسِيرَهَا وَ فِي أَيِّ مَكَان نَزَلَتْ مِنْ سَهْل أَوْ جَبَل وَ فِي أَيِّ وَقْتِ نَزَلَتْ مِنْ لَيْل أَوْ نَهَارِ وَ إِنَّ هَاهُنَا لَعِلْماً جَمْاً وَ أَشَارَ إِلَى صَدْرِهِ وَلَكِنَّ طَلابَهُ يَسِيرُ وَ عَنْ قَلِيل يَنْدَمُونَ لَوْ فَقَدُونِي قَالَ كَانَ مِنْ قِصَّتِهِمْ يَا أَخَا تَمِيمٍ أَنَّهُمْ كَانُوا قَوْماً يَعْبُدُونَ شَجَرَةَ صَنَوْبَرٍ يُقَالُ لَهَا شَاهُ دَرَخْتْ كَانَ يَافِتْ بْنُ نُوحٍ غَرَسَهَا عَلَى شَفِيرِ عَيْنِ يُقَالُ لَهَا رُوشَابُ كَانَتْ أَنْبِطَتْ لِنُوحِ اللَّهِ بَعْدَ الطُّوفَانِ وَإِنَّمَا

کت

. بحارالأنوار، ج14، ص148

ص: 24

ق / 12

همزمان سی پیامبر را در میان آنان برانگیخت و آنان همه پیامبران را به قتل رساندند، تا اینکه خداوند پیامبر دیگری را همراه با یک عبد صالح که با آن قوم به مبارزه پرداخت به سوی آنان روانه کرد و خداوند هنگام بذر افشانی و کاشت میکائیل را بر انگیخت و او نیز تمام آبها و رودخانه ها و چشمه - های آن سرزمین را خشکاند و فرشته مرگ را فرستاد و همۀ چهار پایانشان را هلاک گرداند و به زمین امر فرمود که طلا و نقره یا ظرفهای آنان را ببلعد - امام مهدی ا آنچه را که زمین درخود پنهان داشته صاحب میشود - و در نهایت همه از گرسنگی و تشنگی هلاک شدند و هیچ یک از آنان باقی نماند مگر گروه مخلصی که از خداوند خواستند آنان را با زراعت و چهارپایان و آب نجات بخشد و این نعمتها را به صورت اندک به آنان ببخشد تا دچار طغیان و سرکشی نشوند و هنگامی که

وه خداوند به صدق نیت آنها پی برد دعایشان را اجابت ،فرمود سپس آن قوم به سوی منازل خویش بازگشتند ولی آنها را ویران شده یافتند و خداوند رودخانه ها را برای آنان به جریان انداخت و آنچه را درخواست کرده بودند به آنان بخشید پس در ظاهر و باطن به خداوند مشغول شدند، تا اینکه دوره آنان به سرآمد و بعداً نسلی پای به عرصه گذاشت که در ظاهر و نه باطن اوامر خداوند را اطاعت میکردند و به روشها و راههای مختلف به نافرمانی او میپرداختند پس کسی را به سوی آنان فرستاد که در کشتنشان جدیت به خرج داد و خداوند طاعون را در میان گروه اندکی که باقی مانده بودند رواج کسی از آنان باقی نماند و رودخانه و منازل آنان دویست سال به همان صورت و بدون اینکه کسی در آنها ساکن شود باقی ماند سپس خداوند متعال قوم دیگری را جایگزین آنان کرد که از جمله صالحان بودند، آنگاه گروهی از میان آنان سر بر آوردند که اقدام به انجام کاری زشت و ناپسند مینمودند و مردان و زنان به برآوردن نیازهای خود از هم جنسانشان مشغول شدند، پس خداوند متعال صاعقه ای را برآنان مسلّط گرداند و هیچ یک باقی نماندند».

داد

پس

الله

ور

ع امام علی از امام حسین نقل شده سه روز قبل از شهادت پدرم علی بن ابی طالب ال مردی از بزرگان تمیم به نام عمرو از پدرم سؤال :کرد ای امیرمؤمنان مرا از ماجرای اصحاب رس باخبر سازید که در چه زمانی بودهاند و منازل آنها کجا بوده و چه کسی بر آنها حکومت میرانده و آیا خداوند پیامبری بر آنها مبعوث فرموده و به چه دلیل هلاک شده اند»؟ پدرم فرمود: «درباره ی چیزی سؤال نمودی که قبل از تو کسی از من پرسش نکرده و هیچ کس بعد از این درباره ی آن نخواهد گفت مگر با استفاده از حدیث من و در کتاب خدای عزوجل هیچ آیه ای وجود ندارد جز اینکه من از تفسیر آن و شأن نزولش و زمان دقیق نزول آن آگاهی و شناخت دارم و همانا همه ی این علوم در سینه ی من جمع است اما طالب آن کمند و به زودی وقتی مرا از دست دادند پشیمان خواهند شد اما ای برادر اهل تمیم قصه ی این قوم؛ آنها درخت صنوبری را میپرستیدند که به آن شاه) (درخت میگفتند و یافث پسر نوح آن درخت را در نزدیکی چشمهای به نام روشاب کاشته بود و اینها به این دلیل اصحاب رس نامیده شدند که پیامبر خود

259

ص: 25

ق 12

سُمُّوا أَصْحَابَ الرَّسُ لِأَنَّهُمْ رَسُوا نَبَيَّهُمْ فِي الْأَرْضِ وَ ذَلِكَ بَعْدَ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَا وَ كَانَتْ لَهُمْ اثْنَتَا عَشْرَةَ قَرْيَةً عَلَى شَاطِئِ نَهَرٍ يُقَالُ لَهُ الرَّسُ مِنْ بِلَادِ الْمَشْرِقِ وَ بِهِمْ سُمِّيَ ذَلِكَ النَّهَرُ وَ لَمْ يَكُنْ يَوْمَئِذٍ فِي الْأَرْضِ نَهَرُ أَغْزَرُ مِنْهُ وَلَا أَعْذَبُ مِنْهُ وَلَا قُرَى أَكْثَرُ وَلَا أَعْمَرُ مِنْهَا تُسَمَّى إِحْدَاهُنَّ أَبَانَ وَ الثَّانِيَةُ آذَرَ وَ الثَّالِثَةُ دَى وَ الرَّابِعَةُ بَيْمَنَ وَالْخَامِسَةُ إِسْفَنْدَارَ وَالسَّادِسَةُ فَرَوَرْدِينَ وَ السَّابِعَةُ أَرْدِيبهشت وَ الثَّامِنَةُ خَرْدَادَ وَالتَّاسِعَةُ مُرْدَادَ وَالْعَاشِرَةَ تِيرَ وَ الْحَادِي عَشْرَةَ مِهْرَ وَ الثَّانِي عَشْرَةَ شَهْرِيوَرْ وَ كَانَتْ أَعْظَمَ مَدَائِنِهِمْ إِسْفَنْدَارُ وَ هِيَ الَّتِي يَنْزِلُهَا مَلِكُهُمْ وَ كَانَ يُسَمَّى تركوذ بْنَ غابوربن یارش بنِ سازن بنِ نُمْرُو دَ بْنِ كَنْعَانَ فِرْعَوْنَ إِبْرَاهِيمَ وَ بِهَا الْعَيْنُ وَ الصَّوْبَرَةُ وَ قَدْ غَرَسُوا فِ-ي كُلِّ قَرْيَةٍ مِنْهَا حَبَّةَ مِنْ طَلْعِ تِلْكَ الصَّنَوْبَرَةِ وَأَجْرَوْا إِلَيْهَا نَهَراً مِنَ الْعَيْنِ الَّتِي عِنْدَ الصَّنَوْبَرَة فَنَبَتَتِ الْحَبَّةُ وَ صَارَتْ شَجَرَةٌ عَظِيمَةً وَحَرَّمُوا مَاءَ الْعَيْنِ وَ الْأَنْهَارِ فَلَا يَشْرَبُونَ مِنْهَا وَ لَا أَنْعَامُهُمْ وَ مَنْ فَعَلَ ذَلِكَ قَتَلُوهُ وَ يَقُولُونَ هُوَ حَيَاةُ آلِهَتِنَا فَلَا يَنْبَغِي لِأَحَدٍ أَنْ يَنْقُصُ مِنْ حَيَاتِهَا وَيَشْرَبُونَ هُمْ وَأَنْعَامُهُمْ مِنْ نَهَر الرَّس الَّذِي عَلَيْهِ قُرَاهُمْ وَ قَدْ جَعَلُوا فِي كُلِّ شَهْرٍ مِنَ السَّنَةِ فِي كُلِّ قَرْيَة عِيداً يَجْتَمِعُ إِلَيْهِ أَهْلُهَا فَيَضْرِبُونَ عَلَى الشَّجَرَةِ الَّتِي بِهَا كِلَّهَ مِنْ حَرِيرِ فِيهَا مِنْ أَنْوَاعِ الصُّوَرِ ثُمَّ يَأْتُونَ بِشَاءِ وَ بَقَر فَيَذْبَحُونَهَا قُرُبَاناً لِلشَّجَرَةَ وَيُشْعِلُونَ فِيهَا النيران بِالْحَطَبِ فَإِذَا سَطَحَ دُخَانُ تِلْكَ الذَّبَائِحِ وَ قُتَارُهَا فِي الْهَوَاءِ وَ حَالَ بَيْنَهُمْ وَ بَيْنَ النَّظَر إِلَى السَّمَاءِ خَرُّوا لِلشَّجَرَة سُجَّداً يَبْكُونَ وَ يَتَضَرَّعُونَ إِلَيْهَا أَنْ تَرْضَى عَنْهُمْ فَكَانَ الشَّيْطَانُ يَجِيَّ ، فَيُحَرِّكُ أَغْصَانَهَا وَ يَصِيحُ مِنْ سَاقِهَا صِيَاحَ الصَّبِيِّ إِنِّي قَدْ رَضِيتُ عَنْكُمْ عِبَادِى فَطِيبُوا نَفْسَاً وَ قَرُّوا عَيْنَا فَيَرْفَعُونَ رُءُوسَهُمْ عِنْدَ ذَلِكَ وَ يَشْرَبُونَ الْخَمْرَ وَيَضْرِبُونَ بِالْمَعَازِفِ وَيَأْخُذُونَ الدَّسْتُبَنْدَ فَيَكُونُونَ عَلَى ذَلِكَ يَوْمَهُمْ وَ لَيْلَتَهُمْ ثُمَّ يَنْصَرِفُونَ وَإِنَّمَا سَمَّتِ الْعَجَمُ شُهُورَهَا بِأَبَانْ مَاءَ وَ آذَرْ مَاءَ وَ غَيْرِهِمَا اشْتِقَاقَا مِنْ أَسْمَاءِ تِلْكَ الْقُرَى لِقَوْلِ أَهْلِهَا بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ هَذَا عِيدُ شَهْرٍ كَذَا وَعِيدُ شَهْرٍ كَذَا حَتَّى إِذَا كَانَ عِي-دُ قَرْيَتِهِمُ الْعُظْمَى اجْتَمَعَ إِلَيْهَا صَغِيرُهُمْ وَ كَبِيرُهُمْ فَضَرَبُوا عِنْدَ الصَّنَوْبَرَةَ وَ الْعَيْنِ سُرَادِقاً مِنْ دِيبَاجِ عَلَيْهِ مِنْ أَنْوَاعِ الصُّوَرَ وَ جَعَلُوا لَهُ اثْنَيْ عَشَرَ بَاباً كُلُّ بَاب لِأَهْلِ قَرْيَةً مِنْهُمْ وَيَسْجُدُونَ لِلصَّنَوْبَرَةً خارجاً مِنَ السُّرَادِقِ وَ يُقَرِّبُونَ لَهَا الذَّبَائِحَ أَضْعَافَ مَا قَرَبُوا لِلشَّجَرَةَ الَّتِي فِي قُرَاهُمْ فَيَجِيءُ إِبْلِيسُ عِنْدَ ذَلِكَ فَيُحَرِّكَ الصَّنَوْبَرَةَ تَحْرِيكاً شَدِيداً وَ يَتَكَلَّمُ مِنْ جَوْفِهَا كَلَامَ-ا جَهْوَرِيَ-ا وَ يَعِدُهُمْ وَ يُمَنِّيهِمْ بِأَكْثَرَ مِمَّا وَعَدَتْهُمْ وَ مَنَتْهُمُ الشَّيَاطِينُ كُلُّهَا فَيَرْفَعُونَ رُءُوسَهُمْ مِنَ السُّجُودِ وَ بِهِمْ مِنَ الْفَرَحِ وَالنَّشَاطِ مَا لَا يُفِيقُونَ وَلَا يَتَكَلَّمُونَ مِنَ الشَّرْبِ وَالْعَزْفِ فَيَكُونُونَ عَلَى ذَلِكَ اثْنَيْ عَشَرَ يَوْمًا وَ

کو

026

ص: 26

12/

را در تلی از خاک دفن کردند و این قوم بعد از حضرت سلیمان ال میزیستند و دارای دوازده قریه بودند که همه ی آنها در کنار نهری به نام "رس از بلاد مشرق قرار داشتند و نام آن نهر از این قوم گرفته شده بود و در آن روز در روی زمین رودی پر آبتر و شیرین تر از آن نهر و قریه ای آبادتر از قراء این قوم وجود نداشت. سپس آن حضرت ا نام قراء آنها را بر شمرد که بزرگترین آنها اسفندار) نام داشت و پادشاه آنها که نرکوذبن غابور از فرزندان نمرود (فرعون زمان ابراهیم نام داشت در اسفندار ساکن بود و در آنجا چشمهای جاری بود که صنوبری عظیم در کنار آن وجود داشت و آنها در هر قریه دانه ی این درخت را کاشته و شعبه ای از آن چشمه را در کنار آن جریان داده بودند و از آن دانه ها درختان عظیمی روییده بود که این قوم نوشیدن آب آن نهر را بر خود و چهارپایان خود حرام کرده بودند و هرکس از آن آب می آشامید او را به قتل میرساندند و میگفتند این نهر مایه ی حیات صنوبر و آلههی ماست و سزاوار نیست هیچ کس از زندگی آلهه ی ما بکاهد لذا آنها و چهارپایانشان از نهر رس برای آشامیدن استفاده میکردند و در هر ماه از سال در یک قریه عید میگرفتند و در کنار صنوبر آن قریه جمع می شدند و روی درخت صنوبر آن قریه حریر منقشی میانداختند و سپس گوسفندان و گاوهای قربانی را در کنار درخت ذبح میکردند و با هیزم آتش می افروختند و قربانیها را می سوزاندند وقتی دود آنها آسمان را فرا میگرفت و مانع از دیدن آسمان میشد به سجده می افتادند و با گریه و تضرع از درخت صنوبر میخواستند تا از آنها راضی شود سپس شیطان می آمد و شاخههای درخت را تکان میداد و از تنه ی درخت صدای کودکی به گوش میرسید که میگفت: ای بندگان من از شما راضی شدم آنگاه آنها خوشحال شده و آرامش خاطر مییافتند و چشمان با دیدن این منظره روشن میشد سپس سر خود را بلند کرده و به شرب خمر و ساز و آواز می پرداختند و چنگ میزدند و یک شبانه روز را به خوشگذرانی سپری میکردند این قوم از عجم بودند و عجم نام ماههای دوازده گانه خود را از این قراء دوازده گانه گرفته اند. این عمل در هر ماه در یک قریه انجام میشد تا وقتی که عید اعظم آنها فرا میرسید و آنها همگی از کوچک و بزرگ در قریهی اسفندار نزد صنوبر عظیم و چشمه کبیر خود جمع میشدند و سراپرده های ابریشم و حریر به آن درخت میآویختند و برای آن سرا پرده دوازده باب ورودی قرار میدادند که هر باب مخصوص یک قریه بود و همگی بیرون از آن سراپرده برای صنوبر سجده می کردند و حیوانات خود را چندین برابر صنوبرهای قراء ،دیگر در برابر این صنوبر عظیم ذبح و قربانی می کردند آنگاه ابلیس لعین نزدیک شده و درخت را تکان شدیدی میداد و از درون آن به روشنی با آنها سخن میگفت و به آنها وعده میداد و برایشان منت می نهاد و آنها در حال سجده سر خود را تکان میدادند و از هیبت آن صدا نمیتوانستند برخیزند و به باده گساری و ساز و آواز بپردازند و دوازده شبانه روز به تعداد اعیاد و قراءشان در آن حالت به سر میبردند، سپس سر

ص: 27

رق / 12

لَيَالِيَهَا بِعَدَدِ أَعْيَادِهِمْ سَائِرَ السَّنَةِ ثُمَّ يَنْصَرِفُونَ فَلَمَّا طَالَ كُفْرُهُمْ بِاللَّهِ عزوجل وَ عِبَادَتُهُمْ غَيْرَهُ بَعَثَ اللَّهُ عزّ وجلَّ إِلَيْهِمْ نَبِيَّاً مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ مِنْ وَلْدِ يَهُودَ بْنِ يَعْقُوبَ فَلَبِثَ فِيهِمْ زَمَانَا طَوِيلًا يَدْعُوهُمْ إِلَى عِبَادَةِ اللَّهِ عزوجل وَ مَعْرِفَةِ رُبُوبِيَّتِهِ فَلَا يَتَّبِعُونَهُ فَلَمَّا رَأَى شِدَّةَ تَمَادِيهِمْ فِي الْغَيِّ وَ الصَّلَالِ وَتَرَكَهُمْ قَبُولَ مَا دَعَاهُمْ إِلَيْهِ مِنَ الرُّشْدِ وَالنَّجَاحَ وَ حَضَرَ عِيدُ قَرْيَتِهِمُ الْعُظَمَى قَالَ يَا رَبِّ إِنَّ عِبَادَكَ أَبَوْا إِلَّا تَكْذِيبى وَالْكَفْرَ بكَ وَ غَدَوْا يَعْبُدُونَ شَجَرَةَ لَا تَنْفَعُ وَلَا تَضُرُّ فَأَيْبس شَجَرَهُمْ أَجْمَعَ وَأَرِهِمْ قُدْرَتِكَ وَ سُلْطَانَكَ فَأَصْبَحَ الْقَوْمُ وَقَدْ يَبْسَ شَجَرُهُمْ كُلَّهَا فَهَالَهُمْ ذَلِكَ وَ قُطِعَ بِهِمْ وَصَارُوا فِرْقَتَيْنِ فِرْقَةُ قَالَتْ سَحَرَ آلِهَتَكُمْ هَذَا الرَّجُلُ الَّذِي زَعَمَ أَنَّهُ رَسُولُ رَبِّ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِلَيْكُمْ لِيَصْرِفَ وُجُوهَكُمْ عَنْ آلِهَتِكُمْ إِلَى إِلَهِهِ وَ فِرْقَةً قَالَتْ لَا بَلْ غَضِبَتْ آلِهَتُكُمْ حِينَ رَأتْ هَذَا الرَّجُلَ يَعِيبُهَا وَيَقَعُ فِيهَا وَيَدْعُوكُمْ إِلَى عِبَادَةِ غَيْرِهَا فَحَجَبَتْ حُسْنَهَا وَ بَهَاءَهَا لِكَيْ تَغْضَبُوا لَهَا فَتَنْتَصِرُوا مِنْهُ فَأَجْمَعَ رَأَيْهُمْ عَلَى قَتْلِهِ فَاتَّخَذُوا أَنَابِيبَ طِوَالًا مِنْ رَصَ-اص وَاسِعَةَ الْأَفْوَاهِ ثُمَّ أَرْسَلُوهَا فِي قَرَارِ الْعَيْنِ إِلَى أَعْلَى الْمَاءِ وَاحِدَةً فَوْقَ الْأُخْرَى مِثْلَ الْبَرَابِحَ وَ نَزَحُوا مَا فِيهَا مِنَ الْمَاءِ ثُمَّ حَفَرُوا فِي قَرَارِهَا بِتْراً ضَيِّقَةَ الْمَدْخَلَ عَمِيقَةً وَأَرْسَلُوا فِيهَا نَبِيَّهُمْ وَ الْقَمُوا فَاهَا صَخْرَةً عَظِيمَةً ثُمَّ أَخْرَجُوا الْأَنَابِيبَ مِنَ الْمَاءِ وَ قَالُوا نَرْجُو الآنَ أَنْ تَرْضَى عَنَّا آلِهَتُنَا إِذَا رَأَتْ أَنَّا قَدْ قَتَلْنَا مَنْ كَانَ يَقَعُ فِيهَا وَيَصُدُّنَا عَنْ عِبَادَتِهَا وَ دَفَنَّاهُ تَحْتَ كَبِيرِهَا يَتَشَفَّى مِنْهُ فَيَعُودَ لَنَا نُورُهَا وَ نَضْرَتُهَا كَمَا كَانَ فَبَقُوا عَامَّةَ يَوْمِهِمْ يَسْمَعُونَ أَنِينَ نَبِيِّهِمْ وَ هُوَ يَقُولُ سَيِّدِي قَ-دْ تَرَى ضِيقَ مَكَانِي وَ شِدَّةَ كَرْبِي فَارْحَمْ ضَعْفَ رُكْنِي وَ قِلَّةَ حِيلَتِي وَ عَجِّلْ بِقَبْضِ رُوحِي وَلَا تُؤَخِّرْ إِجَابَةَ دَعْوَتِي حَتَّى مَاتَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِجَبْرَئِيلَ ال يَا جَبْرَئِيلُ الله أَيَظُنُّ عِبَادِي هَوْلَاءِ الَّذِينَ غَرَّهُم حِلْمِي وَآمِنُوا مَكْرِى وَعَبَدُوا غَيْرِى وَ قَتَلُوا رَسُولِى أَنْ يَقُومُوا لِغَضَبِى أَوْ يَخْرُجُوا مِنْ سُلْطَانِي كَيْفَ وَ أَنَا الْمُنْتَقِمُ مِمَّنْ عَصَانِي وَلَمْ يَخْشَ عِقَابِي وَإِنِّي حَلَفْتُ بِعِزَّتِي لَأَجْعَلَنَّهُمْ عِبْرَةً وَ نَكَانَا لِلْعَالَمِينَ فَلَمْ يَرُعُهُمْ وَهُمْ فِي عِيدِهِمْ ذَلِكَ إِلَّا بِرِيحٍ عَاصِف شَدِيدَةِ الْحُمْرَةِ فَتَحَيَّرُوا فِيهَا وَذُعِرُوا مِنْهَا وَتَضَامَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْض ثُمَّ صَارَتِ الْأَرْضَ مِنْ تَحْتِهِمْ حَجَرَ كِبْرِيتِ يَتَوَفَّدُ وَأَظَلَّتْهُمْ سَحَابَةُ سَوْدَاءُ فَأَلْقَتْ عَلَيْهِمْ كَالْقُبَّةَ جَمْراً يَلْتَهبُ فَذَابَتْ أَبْدَانُهُمْ كَمَا يَذُوبُ الرَّصَاصُ فِي النَّارِ فَنَعُوذُ بِاللَّهِ تَعَالَى ذِكْرُهُ مِنْ غَضَبِهِ وَ نُزُول نَقِمَتِهِ وَلَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا

باللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيم.

. بحار الأنوار، ج 14، ص 148

ص: 28

از عبادت و سجده بلند می.کردند وقتی کفر آنها نسبت به خدای عزوجل و عبادت غیر او به درازا کشید خداوند پیامبری از بنی اسرائیل و از اولاد یهودا پسر یعقوب را بر آنها مبعوث نمود و او مدتی طولانی در میان آنها به سر برد و ایشان را به عبادت خدای عزوجل و شناخت عبودیت او دعوت کرد اما آنها از او پیروی نکردند وقتی پیامبرشان شدت گمراهی و لجاجت آنها را دید در شب عید اعظم ایشان به درگاه الهی دعا کرد و عرضه داشت؛ پروردگارا بندگانت مرا تکذیب میکنند و فردا صبح برای عبادت درخت بزرگی که نفع و ضروری برایشان ندارد اجتماع مینمایند خدایا قدرت و تسلط خود را به آنها نشان بده و همهی درختان صنوبرشان را خشک گردان صبح وقتی مردم برخاستند دیدند همه ی درختان آنها خشک شده از این امر ترسیدند و به دو گروه متفرق شدند گروهی گفتند این مرد که ادعای پیامبری می کند، آله-ه ی شما را جادو کرده تا شما را از عبادت درخت متوجه عبادت آلههی خود کند و گروه دیگر گفتند: خیر، بلکه درخت و آلهه ی ما از دیدن این مرد که شما را به عبادت غیر او فرا میخواند خشمگین شده و حسن و زیبایی خود را از ما گرفته است پس باید از این مرد انتقام بگیریم، لذا با هم شور کرده و تصمیم بر قتل آن پیامبر گرفتند پس چاه عمیقی کندند که دهانه ای باریک داشت و پیامبر خود را درون آن چاه انداختند و دهانه چاه را با سنگ بزرگی پوشاندند و لوله های آب را درون آن چاه نمودند و گفتند ای آلهه ما امید داریم که از ما راضی شوی، چون ما کسی را که مانع عبادت تو بود به قتل رساندیم و او را در زیر بزرگترین آلههی خود دفن کردیم، شاید از این انتقام راضی شوی و نور و سرسبزی خود را بازیابی پس در تمام آن روز قبل از غرق شدن پیامبرشان صدای ناله او را میشنیدند که در مناجات خود میگفت ای مولای من، تنگی مکان و شدت گرفتاری مرا مشاهده میکنی پس به ضعف و ناتوانی من و بیچارگیم رحم کن و در قبض روحم تعجیل بفرما و مرا زودتر به لقاء خود برسان و این ناله تا هنگام مرگ او ادامه داشت. پس از آن خداوند عزوجل به جبرئیل وحی نمود آیا این بندگان من از حلم و صبر م-ن مغرور شدهاند و خود را از مکر من ایمن میدانند که غیر مرا پرستیده و رسول مرا به قتل رساندند و پنداشته اند غضب من شامل حالشان نمیشود و از قدرت و تسلّط من خارج شده اند و حال آنکه من از معصیت کارانی که بیمی از عقاب من ندارند انتقام میگیرم؟ هر آینه به عزّت خود سوگند میخورم آنها را موعظه و عبرتی برای جهانیان قرار دهم پس در همان روز عیدشان، باد بسیار سرخ رنگ و شدیدی وزیدن گرفت که باعث حیرت و ترس آنها شد و به یکدیگر پناه میبردند، سپس زمین از زیر پایشان مانند کبریت آتش گرفت و ابری سیاه رنگ بر سرشان سایه افکند و گدازه های آتشین بر آنها بارید که بدنهایشان را ذوب کرد همان طور که سرب در برابر آتش ذوب میشود پس از غضب الهی و نزول عذاب او به او پناه میبریم که هیچ حول و قوه ای جز حول و قوه ی پروردگار بلند مرتبهی عظیم وجود ندارد.

ص: 29

ق/13

قوله تعالى: وَعادٌ وَ فِرْعَوْنُ وَ إِخْوانُ لُوطٍ (13)

قوله تعالى: وَ أَصْحابُ الْأَيْكَةِ وَ قَوْمُ تُبَعِ كُلِّ كَذَّبَ الرُّسُلَ فَحَقَّ

وَعِيدِ (14)

باب 1 : وَأَصْحابُ الْأَيْكَةِ

1-1- على بن إبراهيم - وَ أَصْحابُ الْأَيْكَةِ قَالَ: أَصْحَابُ الْغَيْظَة.

باب 2: وَ قَوْمُ تُبعِ

الله

2-1- أمير المؤمنين الله عَنْ عَلِيٍّ بن مُوسَى الرّضَا عَنْ أَبِيهِ عَنْ آبَائِهِ صلى الله عليه وسلم أَنَّ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِب الي سُئِلَ لِمَ سُمِّىَ تُبَّعُ تُبَّعاً قَالَ لِأَنَّهُ كَانَ غَلَامًا كَاتِباً وَ كَانَ يَكْتُبُ لِمَلِكِ قِبَلَهُ وَ كَانَ إِذَا كَتَبَ كَتُبَ بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي خَلَقَ صُبْحاً وَ رِيحاً فَقَالَ الْمَلِكِ اكْتُبْ وَ ابْدَأ بِاسْمِ مَلِكِ الرَّعْدِ فَقَالَ لَا أَبْدَأَ إِنَّا باسْمِ إِلَهِى ثُمَّ أَعْطِفُ عَلَى حَاجَتِكَ فَشَكَرَ اللَّهُ تَعَالَى لَهُ ذَلِكَ فَأَعْطَاهُ مُلْكَ ذَلِكَ الْمَلِكَ فَتَابَعَهُ النَّاسُ عَلَى ذَلِكَ فَسُمِّيَ تُبَّعاً. 2-2- الصادق ال- إِن تُبعاً قَالَ لِلْأَوْسِ وَالْخَزْرَجِ كُونُوا هَاهُنَا حَتَّى يَخْرُجَ هَذَا النَّبِيُّ أَمَّا أَنَا فَلَوْ

أَدْرَكْتُهُ لَخَدَمْتُهُ وَ لَخَرَجْتُ مَعَهُ

؟ 3-2- ابن عبّاس - لَا يَشْتَبِهَنَ عَلَيْكُمْ أَمْرُ تُبَّعَ فَإِنَّهُ كَانَ مُسْلِمًا.

4-2- الرسول - لَا تَسُبُوا تُبَّعاً فَإِنَّهُ كَانَ قَدْ أَسْلَم. الله

العليا

5-2- الصادق - إِسْمَاعِيلُ بْنُ جَابِرٍ قَالَ: كُنْتُ فِيمَا بَيْنَ مَكَّةَ وَالْمَدِينَةِ أَنَا وَصَاحِبُ لِي ال- فَتَذَا كَرْنَا الْأَنْصَارَ فَقَالَ أَحَدُنَا هُمْ نُزَاعٌ مِنْ قَبَائِلَ وَ قَالَ أَحَدُنَا هُمْ مِنْ أَهْلِ الْيَمَنِ قَالَ فَانْتَهَيْنَا إِلَى أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ وَ هُوَ جَالِسٌ فِي ظِلٍّ شَجَرَةَ فَابْتَدَأَ الْحَدِيثَ وَ لَمْ نَسْأَلُهُ فَقَالَ إِنَّ تُبَّعاً لَمَّا أَنْ جَاءَ مِنْ قِبَلِ الْعِرَاقِ وَ جَاءَ مَعَهُ الْعُلَمَاءُ وَأَبْنَاء الْأَنْبِيَاءِ فَلَمَّا انْتَهَى إِلَى هَذَا الْوَادِيلَهُذَيْل أَتَاهُ أَنَاسُ مِنْ بَعْضِ الْقَبَائِلِ فَقَالُوا إِنَّكَ تَأْتِي أَهْلَ بَلْدَة قَدْ لَعِبُوا بِالنَّاسِ زَمَاناً طَوِيلًا حَتَّى اتَّخَذُوا بِلَادَهُمْ حَرَمَا

1. تفسير القمي، ج 50، ص323

2. علل الشرائع، ج 2، ص 520/

. كمال الدين وتمام النعمه، ج 1، ص 170 تفسير نورالثقلين تفسير البرهان؛ «بتفاوت لفظی»

4. کمال الدين وتمام النعمه، ج1، ص171/ تفسير البرهان

5. بحار الأنوار، ج 14، ص 513 تفسير البرهان

ص: 30

ق/13

و همچنین قوم عاد و فرعون و قوم لوط (13)

و اصحاب ایکه قوم شعیب و قوم تبع [ که در سرزمین یمن زندگی میکردند هر یک از آنها پیامبران را تکذیب کردند و وعده ی عذاب درباره ی آنان تحقق

یافت. (14)

بخش 1 اصحاب ایکه

1-1- علی بن ابراهيم الله وَ أَصْحابُ الْأَيْكَةِ، [آنها] اصحاب غیظه (خشم) بودند.

بخش 2 قوم تبع [ که در سرزمین یمن زندگی میکردند. 1-2- امام علی ال مردی از اهالی شام از جای حرکت کرده گفت ای امیرالمؤمنین ال م--ن چند سؤال از تو دارم و :گفت چرا تبع را تبع گفته اند؟ فرمود: او غلامی نویسنده بود و منشی پادشاه [بود]، هر وقت نامهای مینوشت آغاز نامه را بسم الله الذي خلق صبحا و ریحا؛ ب-ه ن-ام خداوندی که باد و فریاد را آفرید قرار میداد پادشاه گفت: وقتی نامه مینویسی ابتدای آن را به نام ملک رعد بنویس» گفت جز» به نام پروردگارم آغاز نمیکنم بعد هرچه مایلی بگو بنویسم، خداوند سپاس عقیده ی او را گذاشت و پاداش او را چنین قرار داد که پس از این پادشاه سلطنت به او رسید و مردم تابع و پیرو او شدند به همین جهت تبع نام گرفت.

2-2- امام صادق تبع به اوس و خزرج :گفت: «اینجا (مدینه) باشید تا اینکه این پیامبر قیام

کند اما اگر من او را درک میکردم خدمتش مینمودم و با او بیرون میا می آمدم».

3-2- ابن عبّاس امر تبع بر شما اشتباه نشود، او مسلمان بود.

4-2- پیامبر تبع پادشاه (یمن را سب و نفرین نکنید که او مسلمان بود. 2_5 امام صادق ال اسماعیل بن جابر :گوید همراه یکی از دوستان در راه مکه و مدینه بودم که سخن از انصار به میان آمد یکی از ما :گفت آنها نازعین دور) افتادگان هر قبیله اند و دیگری :گفت آنها اهل یمن.اند تا اینکه نزد امام صادق رسیدیم. امام در زیر سایه ی درختی نشسته بود، بدون اینکه ما چیزی از حضرت بپرسیم امام خود سخن آغاز کرد و فرمود: وقتی تبع پادشاه (یمن) از سوی عراق به همراه علماء و فرزندان پیامبران به وادی هذیل آمد، گروهی از قبایل نزد او آمدند و گفتند تو به سرزمینی آمده ای که اهل آن مدتی طولانی است مردم را به بازی گرفتهاند چنانکه سرزمین خود را حرم قرار داده و ساخته ی دست خود را خدا و الهه میپندارند پادشاه گفت اگر این گونه که شما میگویید ،باشد، با جنگجویان آنها میجنگم و فرزندان آنها را اسیر و بناهایشان را خراب میکنم در این حین چشمانش سرازیر و روی گونههای او افتاد علماء و پیامبرزادگان را فرا خواند و گفت به من بنگرید و بگویید

شد

310

ص: 31

رق / 14 کی

وَ بُنْيَتَهُمْ رَبَّاً أَوْ رَبَّةَ فَقَالَ إِنْ كَانَ كَمَا تَقُولُونَ قَتَلْتُ مُقَاتِلِيهِمْ وَ سَبَيْتُ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ هَدَمْتُ بُنْيَتَهُمْ قَالَ فَسَالَتْ عَيْنَاهُ حَتَّى وَقَعَتَا عَلَى خَدَيْهِ قَالَ فَدَعَا الْعُلَمَاءَ وَأَبْنَاءَ الْأَنْبِيَاءِ فَقَالَ انْظُرُونِي وَ أَخْبِرُونِي لِمَا أَصَابَنِي هَذَا قَالَ فَأَبَوْا أَنْ يُخْبِرُوهُ حَتَّى عَزَمَ عَلَيْهِمْ قَالُوا حَدَّثَنَا بِأَيِّ شَيْءٍ حَدَّثْتَ نَفْسَكَ قَالَ حَدَّثْتُ نَفْسِي أَنْ أَقْتُلَ مُقَاتِلِيهِمْ وَأَسْبِيَ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَهْدِمَ بُنْيَتَهُمْ فَقَالُوا إِنَّا لَا نَرَى الَّذِي أَصَابَكَ إِنَّا لِذَلِكَ قَالَ وَ لِمَ هَذَا قَالُوا لِأَنَّ الْبَلَدَ حَرَمُ اللَّهِ وَالْبَيْتَ بَيْتُ اللَّهِ وَسُكَّانَهُ ذُرِّيَّةً إِبْرَاهِيمَ خَلِيلِ الرَّحْمَن فَقَالَ صَدَقْتُمْ فَمَا مَخْرَجى مِمَّا وَقَعْتُ فِيهِ قَالُوا تُحَدِّثُ نَفْسَكَ بِغَيْرِ ذَلِكَ فَعَسَى اللَّهُ أَنْ يَرُدَّ عَلَيْكَ قَالَ فَحَدَّثَ نَفْسَهُ بِخَيْر فَرَجَعَتْ حَدَقَتَاهُ حَتَّى ثَبَتَنَا مَكَانَهُمَا قَالَ فَدَعَا بِالْقَوْمِ الَّذِينَ أَشَارُوا عَلَيْهِ بِهَدْمِهَا فَقَتَلَهُمْ ثُمَّ أَتَى الْبَيْتَ وَ كَسَاهُ وَأَطْعَمَ الطَّعَامَ ثَلَاثِينَ يَوْمَا كُلَّ مِائَةَ جَزُورٍ حَتَّى حُمِلَتِ الْجِفَانُ إِلَى السَّبَاعِ فِي رُءُوسَ الْجِبَالِ وَ نُثِرَتِ الْأَعْلَافُ فِي الْأَوْدِيَة

لِلْوحُوشِ ثُمَّ انْصَرَفَ مِنْ مَكَّةَ إِلَى الْمَدِينَةِ فَأَنْزَلَ بِهَا قَوْماً مِنْ أَهْلِ الْيَمَنِ مِنْ غَسَّانَ وَ هُمُ الْأَنْصَارِ.

6-2- الصادق ال- أَنَّ تُبَّعَ قَالَ فِي مَسِيرِهِ:

حَتَّى أَتَانِي مِنْ قُرَيْظَةَ عَالِمُ حِبْرُ لَعَمْرُكَ فِي الْيَهُودِ مُسَدَّدٌ قَالَ ازْدَجِرْ عَنْ قَرْيَة مَحْجُوبَة لِنَبِيٍّ مَكَّةَ مِنْ قُرَيْشَ مُهْتَدِ فَعَفَوْتُ عَنْهُمْ عَفْوَ غَيْرِ مُتَرَبِّ وَ تَرَكْتُهُمْ لِعِقَابِ يَوْمٍ سَرْمَ---دِ وَتَرَكْتُهَا لِلَّهِ أَرْجُو عَفْوَهُ يَوْمَ الْحِسَابِ مِنَ الْحَمِيمِ الْمُوقَدِ فَلَقَدْ تَرَكْتُ لَهُ بِهَا مِنْ قَوْمِنَا نَفَراً أُولِى حَسَب وَ مِمَّنْ يُحْمَدُ نَفَراً يَكُونُ النَّصْرُ فِي أَعْقَابِهِمْ أَرْجُو بِذَاكَ ثَوَابَ رَبِّ مُحَمَّدٍ مَا كُنتُ أَحْسَبُ أَنَّ بَيْتاً طَاهِراً لِلَّهِ فِي بَطْحَاءِ مَكَّةَ يُعْبَدُ قَالُوا بِمَكَّةَ بَيتُ مَال دَاثِر وَكُنُورُهُ مِنْ لُؤْلُو وَ زَبَرْجَدِ فَأَرَدْتُ أَمْراً حَالَ رَبِّيَ دُونَهُ وَ اللَّهُ يَدْفَعُ عَنْ خَرَابِ الْمَسْجِدِ فَتَرَكْتُ مَا أَمَّلْتُهُ فِيهِ لَهُمْ وَتَرَكْتُهُمْ مِثْلَا لِأَهْلِ الْمَشْهَدِ

قال أبو عبد الله الله كَانَ الْخَبَرَ أَنَّهُ سَيَخْرُجُ مِنْ هَذِهِ يَعْنِي مَكَةَ نَى يَكُونُ مُهَاجَرَهُ يَشْرَبَ فَأَخَذَ قَوْماً مِنْ الْيَمَنِ فَأَنْزَلَهُمْ مَعَ الْيَهُودِ لِيَنْصُرُوهُ إِذَا خَرَجَ وَ فِي ذَلِكَ يَقُولُ: شَهِدْتُ عَلَى أَحْمَدَ

أَنَّهُرَسُولُ مِنَ اللَّهِ بَارَى النَّسَمِ

1. الکافی، ج14، ص215 / تفسیر البرهان

ص: 32

شرق / 14

چه بر سر من آمده است؟ آنها از پاسخ دادن به او امتناع کردند تا اینکه پادشاه آنها را سوگند داد. آنگاه گفتند: «به ما بگو با خود چه اندیشیده ای؟ گفت با خود اندیشیدم که مردان این سرزمین را بکشم و خانواده ایشان را اسیر و خانههایشان را خراب کنم گفتند: «به نظر ما تنها دلیل بیماری شما، همین اندیشه و تصمیم است». پرسید «چرا»؟ گفتند زیرا این سرزمین حرم خداست و خانه خانه ی خداست و ساکنان آن ذریّه و فرزندان ابراهیم خلیل الرحمان ا هستند». گفت: «راست میگویید؟ حال چاره ی این درد من چیست؟ گفتند با خود به گونه ای دیگر اندیشه کن امید است که خداوند این مصیبت را از تو بازگرداند پادشاه درباره ی ایشان اندیشه خیر و نیک کرد و بلافاصله چشمانش به حالت اول بازگشت و در سر جای خود قرار گرفت. سپس کسانی را که به او نصیحت کرده بودند کعبه را خراب کند و ساکنان آن را بکشد، فرا خواند و آنان را کشت. سپس به سوی کعبه رفت و پوششی بر آن انداخت و به مدت سی روز به مردم طعام داد. او هر روز صد شتر قربانی کرد تا به آنجا که گوشت قربانی را برای حیوانات وحشی به قله ی کوهها میبردند و علفها را میچیدند و برای علفخواران در میان دشت، می گستراندند. سپس از مکه به مدینه رفت و گروهی از غسانیان اهل یمن در آنجا (مدینه) ساکن شدند که آنها را انصار مینامند.

6-2 امام صادق تبع درباره ی پیامبر اسلام این شعر را سروده است: تا از طائفه ی بنی قریظه دانشمندی حبری نزدم آمد که به جان تو در میان یهود بزرگوار بود. من از آنها در گذشتم و یثرب نخواستم و آنها را برای روز سرمد وانهادم. یثرب را برای خدا ترک کردم و امید عفو او را دارم در روز قیامت از دوزخ افروخته. در آن چند تن از قوم خود را به جا گذاشتم که خانواده دار بودند و کسانی قابل ستایش. افرادی که نژاد یاری کننده بیاورند و با این عمل امیدوارم مزد از پروردگار محمد بگیرم

گمان ندارم که خانه ی درخشان خدا در دره ی مکه محل پرستش گردد. گفتند در مکه یک خزانه ی دارایی کهنه ای است و گنجهای آن از در و زبرجد است. من قصدی کردم که پروردگارم جلویش را گرفت و خدا از ویران کردن مسجد دفاع می من هم آرزوی خود را به آنها واگذاشتم و آنها را نمونه ی اهل زیارتگاه مکه قرار دادم فرمود: خبر داده است که از این شهر یعنی مكه پیغمبری بیرون آید که یثرب هجرت گاه اوست به همین جهت جمعی از اعراب یمن را در آنجا با یهودیان سکونت داد تا موقعی که

اللون البي پیغمبر مبعوث شود او را یاری کنند و در این باره هم شعری گفته:

من

کند.

ص: 33

طرق /15)

فَلَوْ مُدَّ عُمُرِى إِلَى عُمُرِهِ لَكُنْتُ وَزِيراً لَهُ وَ ابْنَ عَمِ وَكُنتُ عَذَاباً عَلَى الْمُشْرِكِينَ أَسْقِيهِمْ كَأس حتفِ وَغَم.

قوله تعالى : أَفَعَيِينا بِالخَلْقِ الْأَوَّل بَلْ هُمْ فِي لَبْسِ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدِ (15)

1 - الباقر ال- لَقَدْ خَلَقَ اللَّهُ عزوجل فِي الْأَرْضِ مُنْذُ خَلَقَهَا سَبْعَةَ عَالَمِينَ لَيْسَ هُمْ مِنْ وُلْدِ آدما خَلَقَهُمْ مِنْ أدِيمِ الْأَرْضِ فَأَسْكَنَهُمْ فِيهَا وَاحِداً بَعْدَ وَاحِدٍ مَعَ عَالَمِهِ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ عَزَوجل أَبَا هَذَا الْبَشَرِ وَ خَلَقَ ذُرِّيَّتَهُ مِنْهُ وَ لَا وَ اللَّهِ مَا خَلَتِ الْجَنَّةُ مِنْ أَرْوَاحِ الْمُؤْمِنِينَ مُنْذُ خَلَقَهَا وَلَا خَلَتِ النَّارُ مِنْ أَرْوَاحِ الْكُفَّارِ وَالْعُصاةِ مُنْذُ خَلَقَهَا عزوجل لَعَلَّكُمْ تَرَوْنَ أَنَّهُ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ وَ صَيَّرَ اللَّهُ أَبْدَانَ أَهْلِ الْجَنَّةَ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِي الْجَنَّةِ وَصَيَّرَ أَبْدَانَ أَهْلِ النَّارِ مَعَ أَرْوَاحِهِمْ فِ-ي النَّارِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَا يُعْبَدُ فِي بَلَادِهِ وَ لَا يَخْلُقُ خَلْقاً يَعْبُدُونَهُ وَيُوَخَدُونَهُ وَيُعَلِّمُونَهُ وَ يَخْلُقُ لَهُمْ أَرْضاً تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءَ تُظِلُهُمْ أَ لَيْسَ اللَّهُ عزوجل يَقُولُ: يَوْمَ تُبَدِّلُ الْأَرْضُ غَيْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ وَ قَالَ اللهُ عزوجل: أَفَعَيِينا بِالْخَلْقِ الْأَوَّل بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدِ.

2 - الباقر - عَنْ جَابِرٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عزوجل: أَفَعَيِينَا بِالْخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسِ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ فَقَالَ: يَا جَابِرُ تَأْوِيلُ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزّوجلّ إِذَا أَفْنَى هَذَا الْخَلْقَ وَ هَذَا الْعَالَمَ وَأَسْكَنَ أَهْلَ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ وَأَهْلَ النَّارِ النَّارَ جَدَّدَ اللَّهُ عزّ وجلَّ عَالَماً غَيْرَ هَذَا الْعَالَمِ وَ جَدَّدَ خلق (عَالَماً) مِنْ غَيْرِ فُحُولَة وَ لَا إِنَاثِ يَعْبُدُونَهُ وَ يُوَحْدُونَهُ وَ خَلَقَ لَهُمْ أَرْضاً غَيْرَ هَذِهِ الْأَرْضِ تَحْمِلُهُمْ وَ سَمَاءَ غَيْرَ هَذِهِ السَّمَاءِ تُظِلُّهُمْ لَعَلَّكَ تَرَى أَنَّ اللَّهَ عَزَوجِلٌ إِنَّمَا خَلَقَ هَذَا الْعَالَمَ الوَاحِدَ وَ تَرَى أَنَّ الله عزوجل لَمْ يَخْلُقُ بَشَراً غَيْرَكُمْ بَلَى وَالله لَقَدْ خَلَقَ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى ألف ألف عالم وألف ألف آدم أنت في آخر تلك العوالم و أولئك الآدميين

قوله تعالى: وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ

أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ (16)

1. بحارالأنوار، ج15، ص182

. بحار الأنوار، ج 8، ص 374/ بحار الأنوار، ج 54، ص319 تفسیر العیاشی، ج 2، ص 238/ الخصال، ج 2، ص 358/ تفسير البرهان/ تفسیر

نور الثقلين؛ «لقد خلق الله عزوجل ... منذخلقها» محذوف

. بحار الأنوار، ج 8، ص 374 بحار الأنوار، ج 54، ص 321 التوحيد، ص 277 الخصال، ج 2، ص 652/ تفسیر نورالثقلین

ص: 34

گواهم بر احمد احمد که او

اگر عمرم باقی باشد تا زمان او و من عذاب بر مشرکین باشم

اق /15

فرستاده از جانب خدای آفریننده ی مردم

است.

من پشتیبان او و پسر عم او خواهم بود. و جام مرگ و اندوه به کام آنها بریزم

آیا ما از آفرینش نخستین عاجز ماندیم که قادر بر آفرینش دوباره ی آنها

نباشیم]؟! ولی آنها با این دلایل روشن در آفرینش جدید تردید دارند. (15)

1- امام باقر ال- محمّد بن مسلم :گوید از امام باقر ال شنیدم می:فرمود: «خدای عزوجل از آن هنگامی که زمین را آفریده هفت دسته از دانایان و خردمندان را که فرزند آدم ابو البشر نبودند در آنجا داده همه آنان را هم از روی زمین آفرید و هر دسته ای را پس از دیگری در عصر خود در آنجا داد. سپس خدای عزوجل آدمی که پدر این بشر موجود است آفرید و نژادش را از وی پدید آورد. به خدا از روزی که خدا بهشت را آفریده مورد استفاده ی مؤمنان بوده و از آن روزی که دوزخ را آفریده در کار عذاب کافرین گنهکار بوده شاید عقیده شماها این باشد که چون روز قیامت شد و خدا بدنهای اهل بهشت را با روحشان به بهشت برد و بدنهای دوزخیان را با روحشان در آتش برد دیگر کسی نیست که در زمین او را بپرستد و به یگانگی و بزرگی بستاید. آری به خدا! خلقی دیگر بدون وسیله ماده و نر بیافریند که او را بپرستند و به یگانگی ستایش کنند و برای آنان زمینی بیافریند که آنها را بردارد و آسمانی که بر آنها سایبان باشد، نیست. که خداوند متعال میفرماید در آن روز که این زمین به زمین ،دیگر و آسمانها به آسمانهای دیگری] مبدل میشود. (ابراهیم (38) و نیز فرموده است: أَفَعَينا بالخَلْقِ الْأَوَّلِ بَلْ هُمْ فِي لَبْسٍ مِنْ خَلْقِ

حديد.

2- امام باقر جابر گوید: از امام باقر تفسیر کلام خداى عزوجل: أَفَعَيِينا بِالخَلْقِ الْأَوَّل بَلْ هُمْ فِي لَبِّسٍ مِنْ خَلْقٍ جَدِيدٍ را پرسیدم حضرت فرمود: ای جابر تأویل آیه این است که خداوند متعال آنگاه که این آفریدگان و این جهان را نابود ساخته و بهشتیان را در بهشت و دوزخیان را در دوزخ جای دهد، جهان دیگری غیر از این جهان را از نو پدید می آورد بدون نر و ماده تا او را پرستیده و یگانه دانند و به آنان زمینی غیر از این زمین میآفریند که در آن استقرار یافته و آسمان دیگری که بر آنان سایه افکند شاید تو بر این باوری که خداوند تنها این جهان را آفریده و به جز شما بشری را نیافریده است؟ آری به خدا سوگند به طور حتم خداوند متعال هزار هزار جهان و هزار هزار آدم آفریده که تو در پایان این جهانها و آن آدمیان هستی

ما انسان را آفریدیم و وسوسه های نفس او را میدانیم و ما به او از رگ قلبش

نزدیک تریم (16)

ص: 35

ق / 16)

باب 1 : وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ

1 - 1 - على بن إبراهيم - وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ قال: حبل العنق. 2-1- ابن عبّاس - وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ بِالْعِلْمِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ وَ هُوَ عِرْقُ يَتَفَرَّقُ فِي الْبَدَنِ يُخَالِطُ

الْإِنْسَانَ فِي جَمِيع أَعْضَائِهِ وَقِيلَ: هُوَ عِرْقُ الْحَلْقِ.

العليا

1-3- الصادق ال- كان أبى الله يَقُولُ إِذَا صَلَّى الْغَدَاةَ يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَيَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ. 4-1- الصادق ال- دَخَلَ أَبُو حَنِيفَةَ عَلَى أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ فَقَالَ لَهُ رَأَيْتُ ابْنَكَ مُوسَى ال يُصَلِّى وَ النَّاسُ يَمُرُّونَ بَيْنَ يَدَيْهِ فَلَا يَنْهَاهُمْ وَ فِيهِ مَا فِيهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الَ ادْعُوا لِي مُوسَى فَدُعِيَ فَقَالَ لَهُ يَا بُنَيَّ إِنَّ أَبَا حَنِيفَةَ يَذْكُرُ أَنَّكَ كُنتَ تُصَلَّى وَ النَّاسُ يَمُرُونَ بَيْنَ يَدَيْكَ فَلَمْ تَنْهَهُمْ فَقَالَ: نَعَمْ يَ-ا أبَة إِنَّ الَّذِي كُنْتُ أَصَلَّى لَهُ كَانَ أَقْرَبَ إِلَيَّ مِنْهُمْ يَقُولُ اللَّهُ عزّوجل: وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ. قَالَ: فَضَمَّهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ إِلَى نَفْسِهِ ثُمَّ قَالَ يَا بُنَيَّ بأَبي أَنْتَ وَ أُمِّى يَا مُوَدَّعَ الْأَسْرَار. 5-1- أمير المؤمنين ال- يَا حَبَّةُ إِنَّ لِلَّهِ مَوْقِفاً وَ لَنَا بَيْنَ يَدَيْهِ مَوْقِفاً لَا يَخْفَى عَلَيْهِ شَيْءٌ مِ-نْ أَعْمَالِنَا يَا حَبَّةُ إِنَّ اللَّهَ أَقْرَبُ إِلَيَّ وَ إِلَيْكَ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ يَا حَبَّةُ إِنَّهُ لَنْ يَحْجُبَنِي وَلَا إِيَّاكَ عَنِ

العليا

اللَّهِ شَيْءٌ 6-1- الرسول - يَا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تَتَكَلَّمْ إِلَّا بِالْعِلْمِ بِشَيْءٍ سَمِعْتَهُ وَ رَأَيْتَهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ: وَ لا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا وَ قَالَ سَتُكْتَبُ شَهادَتْهُمْ وَيُسْتَلُونَ وَ قَالَ إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشَّمالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ وَ قَالَ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ. 7-1- أمير المؤمنين ال أَنَّ رَجُلًا أَتَى أمير المؤمنين على بن ابيطالب الله فَقَالَ يَا أمير المؤمنين الإنِّى قَدْ شَكَكْتُ فِي كِتَابِ اللهِ الْمُنْزَلَ قَالَ لَهُ عَلَى الثَكِلَتْكَ أَمْكَ وَكَيْفَ شکكْتَ فِي كِتَابِ اللَّهِ الْمُنْزَلَ قَالَ لِأَنِّي وَجَدْتُ الْكِتَابَ يُكَذِّبُ بَعْضُهُ بَعْضاً فَكَيْفَ لَا أَشْكُ فِيهِ

1، تفسير القمي، ج 2، ص 323/ تفسير البرهان

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 113

.. بحار الأنوار، ج 83، ص188

، الکافی، ج 3، ص 297 بحار الأنوار، ج 10، ص 204 بحار الأنوار، ج 48، ص 171 بحار الأنوار، ج 80، ص 299 / الاختصاص، ص 189

وسائل الشیعة، ج 5، ص 135 5. بحار الأنوار، ج 41، ص 22 . بحار الأنوار، ج 74، ص 107

بخش :1 و ما به او از رگ قلبش نزدیک تریم

ص: 36

وق /16

الله

1-1- علی بن ابراهيم - وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبل الورید؛ یعنی رگ گردن.

ال

2-1- ابن عباس ما از جهت علم و آگاهی به او از رگ قلبش نزدیک تریم و حَبْلِ الْوَرِيدِ رگی است که در بدن پراکنده است و در همه ی اعضای انسان وجود دارد و گفته شده یعنی رگ گردن. 3-1- امام صادق ال پدرم پس از فریضه ی صبح این دعا را میخواند ای آنکه از رگ قلب به

من نزدیک تری! 4-1- امام صادق ابوحنیفه خدمت امام صادق رسید عرض کرد: «پسرت موسی را دیدم که مشغول نماز است و مردم از مقابلش در رفت و آمد هستند؛ آنها را نهی نمیکند با اینکه چنین کاری صحیح نیست؟ امام صادق فرمود: «موسی ال را صدا بزنید. حضرت موسی بن جعفر ال را صدا زدند به او فرمود پسر جان ابوحنیفه میگوید: تو نماز میخوانده ای مردم از روبرویت در رفت وآمد بودهاند آنها را از این کار نهی نکردی!؟ عرض کرد: «بلی، پدر جان برای آن کسی که نماز میخواندم به من نزدیکتر از مردم ،بود، خداوند در قرآن کریم می:فرماید: وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِید». امام صادق او را در آغوش گرفت، فرمود: «پدر و مادرم فدایت ای گنجینه ی اسرار

5-1- امام علی ال ای حبّه خداوند را مقامی است و ما را در پیشگاه او جایگاهی و هیچ کدام از اعمال ما بر او پوشیده نیست ای حبّه خداوند نسبت به تو و من از رگ قلب نزدیک تر است. ای حبّه هیچ چیز نمیتواند من و تو را از دید خداوند پنهان دارد.

6-1 پیامبر ای پسر مسعود سخن مگو مگر به دانستن چیزی که آن را شنیده ای و دیده ای زیرا خدای تعالی میفرماید از آنچه به آن آگاهی نداری پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل همه مسئولند (اسراء/36) و فرمود گواهی آنان نوشته میشود و [ز آن] بازخواست خواهند شد (زخرف (19) و :فرمود [به خاطر بیاورید هنگامی را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال او را دریافت می.دارند انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی آورد مگر اینکه همان دم، فرشته ای مراقب و آماده برای انجام مأموریت [و ضبط آن است!. (ق18-17) و فرموده است: وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ.

7-1- امام علی ال مردی خدمت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب آمد و عرض کرد: «یا امیرالمؤمنین امن در کتاب منزل خدا شک کرده ام. علی به آن مرد فرمود: «مادرت به عزایت نشیند چگونه در کتاب منزل خدا شک کرده ای؟ گفت برای آنکه من کتاب خدا را چنان یافتم که بعضی از آن بعضی را تکذیب میکند؛ پس چگونه در آن شک نکنم؟! علی بن ابی طالب فرمود کتاب خدا بعضی از آن بعضی را تصدیق میکنند و یکدیگر را

ص: 37

ق /17

فَقَالَ عَلِيٌّ بن أبيطَالب الإِنَّ كِتَابَ اللَّهِ لَيُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضاً وَ لَا يُكَذِّبُ بَعْضُهُ بَعْضاً وَلَكِنَّكَ لَمْ تُرْزَقُ عَقْلَا تَنْتَفِعُ بِهِ فَهَاتِ مَا شَكَكْتَ فِيهِ مِنْ كِتَابِ اللهِ عزوجلٌ قَالَ لَهُ الرَّجُلُ ... أَجِدُ اللَّهَ عَزَّ ذِكْرُهُ يَقُولُ: أَ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّماءِ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمُ الْأَرْضَ فَإِذَا هِيَ تَمُورُ وَ قَالَ: الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى وَ قَالَ وَ هُوَ اللهُ فِي السَّماواتِ وَ فِي الْأَرْضِ يَعْلَمُ سِرَّكُمْ وَ جَهْرَكُمْ وَقَالَ: إِنَّهُ هُوَ الظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَهُوَ مَعَكُمْ أَينَ ما كُنْتُمْ وَ قَالَ: وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ فَأَنَّى ذَلِكَ يَا أمير المؤمنين ا وَكَيْفَ لَا أَشْكُ فِيمَا تَسْمَعَ ... فَقَالَ ال وَ قَوْلُهُ: أَ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّماءِ أَنْ يَخْسِفَ بِكُمُ الْأَرْضَ فَإِذَا هِيَ تَمُورُ وَ قَوْلُهُ وَ هُوَ اللهُ فِي السَّماواتِ وَ فِي الْأَرْضِ وَقَوْلُهُ الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى وَ قَوْلُهُ: وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ وَ قَوْلُهُ وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ فَكَذَلِكَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى سُبُوحاً قُدُّوساً أَنْ يَجْرِيَ مِنْهُ مَا يَجْرِى مِنَ الْمَخْلُوقِينَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ وَ أَجَلُ وَ أَكْبَرُ أَنْ يَنْزِلَ بِهِ شَيْءٌ مِمَّا يَنْزَلُ بِخَلْقِهِ شَاهِدَ لِكُلِّ نَجْوَى وَ هُوَ الْوَكِيلُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَ الْمُنِيرُ لِكُلِّ شَيْءٍ وَ الْمُدَّبِّرُ لِلْأَشْيَاءِ كُلَّهَا تَعَالَى اللَّهُ عَنْ أَنْ يَكُونَ عَلَى عَرْشِهِ عُلُوا كَبِيرًا.

الدُّعَاءُ

1 - أمير المؤمنين ال- قَالَ مَوْلَانَا أمير المؤمنين لا عِنْدَ مَبيتِهِ عَلَى فِرَاش النّبى ل- عَلَى فِرَاشِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يَقِيهِ بِمُهْجَتِهِ

مِنَ الْأَعْدَاءِ ... يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَيَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ .

2 - أمير المؤمنين ال دُعَاءُ آخَرُ يَا مَنْ هُوَ أَقْرَبُ إِلَيَّ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيد."

3- الرسول - الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي عَلَا فِي السَّمَاءِ فَكَانَ عَالِياً وَ فِي الْأَرْضِ قَرِيباً دَانِيَا أَقْرَبَ إِلَيْنَا

مِنْ حَبْل الوريد."

قوله تعالى: إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ (17)

1 - الصادق ال مَا مِنْ قَلْب إِلَّا وَ لَهُ أذْنَانِ عَلَى إِحْدَاهُمَا مَلَكُ مُرْشِدُ وَ عَلَى الْأَخْرَى شَيْطَانُ مُفْتِنُ هَذَا يَأْمُرُهُ وَهَذَا يَزْجُرهُ الشَّيْطَانُ يَأْمُرُهُ بِالْمَعَاصِي وَ الْمَلَك يَزْجُرُهُ عَنْهَا وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عز وجل: عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشَّمال فَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

.. بحار الأنوار، ج 10، ص 130 .. بحار الأنوار، ج 83، ص278

. بحار الأنوار، ج 83، ص 352 بحار الأنوار، ج98، ص 296

.. بحار الأنوار، ج 88، ص 332 4.

5.الکافی، ج 2، ص266/ بحار الأنوار، ج60، ص 205/ بحار الأنوار، ج67، ص33 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 38

رق / 17

تکذیب نمیکنند و تو را چنان گمان میکنم که عقلی به تو روزی نشده که به آن بهرمند شوی پس آنچه را که از کتاب خدای عزوجل در آن شک کردهای بیاور و بگو آن مرد به حضرت العرض کرد ... خدای عزوجل را مییابم که میگوید آیا خود را از عذاب کسی که حاکم بر آسمان است در امان میدانید که دستور دهد زمین بشکافد و شما را فرو برد و به لرزش خود ادامه دهد؟!. (ملک/16) و گفته است همان بخشنده ای که بر عرش مسلط است (طه/5) و گفته است: اوست خداوند در آسمانها و در زمین پنهان و آشکار شما را میداند (انعام/3) و گفته است و پیدا و پنهان اوست و هرجا باشید او با شما است. (حدید/4-3) و گفته است وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ پس این یا امیرالمؤمنین ! چگونه میشود و چگونه شک نکنم در آنچه میشنوی؟ ... قول آن جناب آیا خود را از عذاب کسی که حاکم بر آسمان است در امان میدانید که دستور دهد زمین بشکافد و شما را فرو برد و به لرزش خود ادامه دهد؟ (ملک (16) و قول آن جناب اوست خداوند در آسمانها و در زمین پنهان و آشکار شما را میداند (انعام /3) و قول آن جناب همان بخشنده ای که بر عرش مسلط است. (طه) و قول آن جناب و هرجا باشید او با شما است. (حدید/4) و قول آن جناب: وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْل الوَرِيدِ؛ خدای تبارک و تعالی همچنین است در حالی که پاک و پاکیزه است که از او جاری شود آنچه از آفریدگان جاری میشود و اوست لطیف آگاه و از آن بزرگوارتر و بزرگتر است که چیزی از آنچه بر خلقش فرود میآید بر او فرود آید و هر رازی را حاضر است و اوست که بر هرچیزی وکیل است و هر چیزی را آسان کننده و همهی چیزها را تدبیر کننده و خدا از آن برتری دارد که بر عرش خود باشد برتری بزرگ

دعا

1- امام على ال امیرالمؤمنین هنگام خوابیدن در رختخواب رسول خدا به منظور حفاظت ایشان از حیله ی دشمنان از ته دل و تمام وجودش خواند ... ای کسی که او نسبت به من از رگ قلب نزدیکتر است.

2 امام علی الدر دعای دیگر میفرماید ای کسی که نسبت به من از رگ قلب نزدیکتر

است.

تعليم

پیامبر سپاس خدایی راست که علوّ در آسمان و برتری یافت؛ پس عالی و بزرگ است

و در زمین قریب و نزدیک و به ما از رگ قلب نزدیک تر است.

به خاطر بیاورید هنگامی را که دو فرشته راست و چپ که ملازم انسانند اعمال

او را دریافت میدارند. (17)

1- امام صادق هر قلبی دو گوش دارد بر یکی از آنها فرشته ی هدایتگر و بر دیگری شیطان فریبنده وجود دارد فرشته قلب انسان را به نیکی امر میکند و شیطان او را از آن نهی میکند شیطان به بدی امر می.کند فرشته از آن باز میدارد و این معنی کلام خداوند است که فرمود: عَنِ اليَمِينِ و عَنِ الشَّمَالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِن قَول إِلا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ.

ص: 39

ق /17

2 - الصادق - إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشَّمَالِ قَعِيدٌ قَالَ هُمَا الْمَلَكَانِ -3- الرسول - سَعْدُ السُّعُودِ، رَوَاهُ مِنْ كِتَابِ قِصَصِ الْقُرْآنِ لِلْهَيْصَمِ بْنِ مُحَمَّدِ النَّيْسَابُورِي قَالَ: دَخَلَ عُثْمَانُ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ أَخْبِرْنِي عَنِ الْعَبْدِ كَمْ مَعَهُ مِنْ مَلَكَ قَالَ مَلَكُ عَلَى يَمِينِكَ عَلَى حَسَنَاتِكَ وَ وَاحِدٌ عَلَى الشِّمَال فَإِذَا عَمِلْتَ حَسَنَةٌ كَتَبَ عَشْراً وَ إِذَا عَمِلْتَ سَيِّئَةً قَالَ الَّذِي عَلَى الشِّمَالِ لِلَّذِي عَلَى الْيَمِينِ أَكْتُبُ قَالَ لَعَلَّهُ يَسْتَغْفِرُ وَ يَتُوبُ فَإِذَا قَالَ ثَلَاثَاً قَالَ نَعَمْ اكْتُبْ أَرَاحَنَا اللَّهُ مِنْهُ فَبَشَّسَ الْقَرِينُ مَا أَقَلَّ مُرَاقَبَتَهُ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ مَا أَقَلَّ اسْتِحْيَاءَهُ مِنْهُ يَقُولُ اللَّهُ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلإِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ وَ مَلَكَان بَيْنَ يَدَيْكَ وَ مِنْ خَلْفِكَ يَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لَهُ مُعَقِّباتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ ... وَ مَلَكُ قَابِضُ عَلَى نَاصِيَتِكَ فَإِذَا تَوَاضَعْتَ لِلَّهِ رَفَعَكَ وَ إِذَا تَجَبَّرْتَ عَلَى اللَّهِ وَضَعَكَ وَ فَضَحَكَ وَ مَلَكَانِ عَلَى شَفَتَيْكَ لَيْسَ يَحْفَظَانِ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ مَلَكُ قَائِمُ عَلَى فِيكَ لَا يَدَعْ أَنْ تَدْخُلَ الْحَيَّةُ فِي فِيكَ وَ مَلَكَان عَلَى عَيْنَيْكَ فَهَذِهِ عَشَرَةُ أَهْلَاكِ عَلَى كُلِّ آدَمِيٌّ وَ مَلَائِكَةُ اللَّيْلِ سِوَى مَلَائِكَة النَّهَارِ فَهَؤُلَاءِ عِشْرُونَ مَلَكاً عَلَى كُلِّ آدَمِيٌّ وَإِبْلِيسُ بِالنَّهَارِ وَ

ولدهُ باللَّيْلِ قَالَ اللهُ تَعَالَى وَإِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ الْآيَةَ وَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيان ... 4 - الصادق ال- وَ الَّذِي بَعَثَ مُحَمَّد الله بِالنُّبُوَّةِ وَ عَجَلَ رُوحَهُ إِلَى الْجَنَّةِ مَا بَيْنَ أَحَدِكُمْ وَ بَيْنَ أَنْ يَغْتَبطَ وَ يَرَى سُرُوراً أَوْ تَبَيَّنَ لَهُ النَّدَامَةَ وَالْحَسْرَةُ إِلَّا أَنْ يُعَايِنَ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَوجِلٌ فِي كِتَابِهِ: عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِيدٌ.

الرسول الله إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى وَكَلَ بِعَبْدِهِ مَلَكَيْن يَكْتُبَان عَلَيْهِ فَإِذَا مَاتَ قَالَا: يَا رَبِّ قَدْ قَبَضْتَ عَبْدَكَ فُلَانَا فَإِلَى أَيْنَ؟ قَالَ: سَمَائِي مَمْلُوءَةُ بِمَلَائِكَتِي يَعْبُدُونَنِي وَ أَرْضِي مَمْلُوءَةُ مِنْ خَلْقِى يُطِيعُونَنِي اذْهَبَا إِلَى قَبْرِ عَبْدِي فَسَبْحَانِي وَ كَبْرَانِي وَ هَلَّمَانِي وَاكْتُبَا ذَلِكَ فِي حَسَنَاتِ عَبْدِي. الصادق ال عَنْ سَدِير الصَّيْرَفِيَّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: دَخَلْتُ عَلَيْهِ وَ عِنْدَهُ أَبُو بَصِيرٍ وَ مَيْسَرَةُ وَ عِدَّةٌ مِنْ جُلَسَائِهِ فَلَمَّا أَنْ أَخَذْتُ مَجْلِسِى أَقْبَلَ عَلَيَّ بِوَجْهِهِ وَ قَالَ يَا سَدِيرُ أَمَا إِن وَلِيَّنَا لَيَعْبُدُ اللَّهَ قَائِماً وَ قَاعِداً و نَائِماً وَ حَيّاً وَ مَيّتاً قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَمَّا عِبَادَتُهُ قَائِماً وَ قَاعِ-داً وَ حَيّاً فَقَدْ عَرَفْنَا كَيْفَ يَعْبُدُ اللَّهَ نَائِماً وَ مَيّتاً قَالَ إِنَّ وَلِيَّنَا لَيَضَعُ رَأْسَهُ فَيَرْقُدُ فَإِذَا كَانَ وَقْتُ الصَّلَاةِ

1.بحار الأنوار ، ج 5، ص323 الزهد، ص54/ تفسیر نورالثقلین

2. بحارالأنوار، ج 5، ص324/ سعد السعود، ص225/ تفسیر نورالثقلین

.. بحار الأنوار، ج 6، ص186 بحار الأنوار، ج 71، ص 397/ المحاسن، ج 1، ص 177

4. تفسير نور الثقلين

ص: 40

الشي

عليه

ق /17

2- امام صادق ال- إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشَّمال قعيد آنها، دو فرشته هستند. 3- پیامبر از کتاب قصص القرآن هيصم بن محمد نیشابوری نقل کرده: عثمان به حضور رسول خدا رسید و عرض کرد: برایم بفرمایید چند فرشته با بنده میباشند»؟ ایشان فرمودند: فرشته ای بر طرف راستت که کارهای نیکت را مینویسد و یکی هم بر طرف چپت؛ هنگامی که کار نیکی انجام دهی، ده برابر مینویسد و هنگامی که کار بدی می کنی، فرشته ای که در طرف چپ است به آن که در طرف راست است میگوید «بنویسم»؟ او می گوید: «شاید استغفار نماید و توبه کند هنگامی که برای بار سوم این سؤال را از او ،کرد می گوید: «آری، بنویس خداوند ما را از [دست] او راحت کند چه همدم بدی است و چه کم خداوند عزوجل را مراقبت میکند و چه کم از او شرم مینماید خداوند می فرماید ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ و دو فرشته در مقابل و پشت تو هستند ... و فرشته ای پیشانی تو را گرفته است و هنگامی که برای خداوند فروتنی ،کنی تو را بلند میکند و هنگامی که بر خداوند گردن کشی کنی، تو را به زمین میزند و رسوایت میکند و دو فرشته بر روی دو لب تو هستند که فقط صلوات بر محمد ثبت میکنند، و فرشته ای بر روی دهانت ایستاده که نمیگذارد مار در دهانت داخل شود و دو فرشته بر روی دو چشمت هستند که اینها همه با هم ده فرشته میشوند و این ده فرشته بر هر انسانی گمارده شده اند و فرشتگان شب متفاوت از فرشتگان روز هستند که همگی در مجموع بیست فرشته میباشند که بر هر انسان گماشته شده اند به علاوه خود ابلیس در روز و فرزندان ابلیس در ،شب خداوند متعال فرمود و بدون شک نگهبانانی بر شما گمارده شده است. (انفطار /10) و فرمود: إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ».

را

4- امام صادق ال قسم به کسی که محمد را به پیغمبری ،فرستاده و شتابانه روحش را به - بهشت برده میان هر یک از شما با خوشی و شادمانی یا پشیمان شدن و افسوس فاصله ای نباشد؛ جز آنکه به چشم خود ببیند آنچه را که خدای عزوجل در قرآنش فرموده است: عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمال

فَعِيدٌ.

ه- پیامبر خداوند تعالی دو فرشته مأمور هر بنده اش کرده است که اعمال] او را می نویسند. هنگامی که از دنیا رفت آن دو فرشته] میگویند پروردگارا! فلانی را قبض روح کردی، حال به کجا [برویم]»؟ میفرماید: «آسمان» من پُر است از فرشتگانم که مرا عبادت میکنند و زمین من پر است از مخلوقاتم که مرا اطاعت می.کنند شما دو نفر به سوی قبر بنده ام بروید و تسبیح مرا بگویید و تکبیر مرا کنید و تهلیل به جا آورید و اینها را در اعمال نیک بنده ام بنویسید 6 امام صادق ال سدیر صیرفی :گوید نزد امام صادق رفتم در حالی که ابوبصیر و میسره و عده ای از شاگردانش آنجا بودند امام ال رو به من کرد و فرمود: ای سدیر! دوست و شیعه ی ما در حال ایستاده و نشسته و خوابیده و زنده و مرده خدا را عبادت می.کند پرسیدم فدایتان شوم بندگی او را در حال ایستاده و نشسته و زنده میشناسم اما چگونه وقتی خوابیده و یا مرده است خدا را عبادت میکند؟ فرمود: شیعه و دوست ،ما سرش را بر زمین میگذارد و میخوابد. با

ص: 41

ق / 18

وَكَّلَ بِهِ مَلَكَيْن خُلِقَا فِي الْأَرْضِ لَمْ يَصْعَدَا إِلَى السَّمَاءِ وَلَمْ يَرَيَا مَلَكُوتَهَا فَيُصَلِّيَانِ عِنْدَهُ حَتَّى فَيَكْتُبُ اللَّهُ ثَوَابَ صَلَاتِهِمَا لَهُ وَالرَّكْعَةُ مِنْ صَلَاتِهِمَا تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةِ مِنْ صَلَاةَ الْآدَمِيِّينَ وَ

إِنَّ وَلِيَّنَا لَيَقْبضُهُ اللَّهُ إِلَيْهِ فَيَصْعَدُ مَلَكَاهُ إِلَى السَّمَاءِ فَيَقُولَان يَا رَبَّنَا عَبْدُكَ فَلَانَ بْن فُلَانِ انْقَطَعَ وَ اَسْتَوْفَى أَجَلَهُ وَ لَأَنْتَ أَعْلَمُ مِنَّا بِذَلِكَ فَأَذَنْ لَنَا نَعْبُدُكَ فِي آفَاقِ سَمَائِكَ وَ أَطْرَافِ أَرْضِكَ قَالَ فَيُوحِى اللَّهُ إِلَيْهِمَا إِنَّ فِي سَمَائِي لَمَنْ يَعْبُدُنِي وَ مَا لِي فِي عِبَادَتِهِ مِنْ حَاجَة بَلْ هُوَ أَحْوَجُ إِلَيْهَا وَ إِنَّ فِي أَرْضِي لَمَنْ يَعْبُدُنِي حَقَّ عِبَادَتِي وَ مَا خَلَقْتُ خَلْقاً أَحْوَجَ إِلَيَّ مِنْهُ فَيَقُولَان يَا رَبَّنَا مَنْ هَذَا يَسْعَدُ بحُبكَ إِيَّاهُ قَالَ فَيُوحِي اللَّهُ إِلَيْهِمَا ذَلِكَ مَنْ أَخَذَ مِيثَاقَهُ بِمُحَمَّدٍ عَبْدِي وَ وَصِيِّهِ وَذُرِّيَّتِهِمَا بالْوَلَايَة اهْبِطَا إلَى قَبْر ولّى فُلان بن فُلَان فَصَلِّيَا عِنْدَهُ إِلَى أَنْ أَبْعَثَهُ فِى الْقِيَامَةِ قَالَ فَيَهْبِطُ الْمَلَكَانِ فَيُصَلِّيَانَ عِنْدَ الْقَبْرِ إِلَى أَنْ يَبْعَثَهُ اللَّهُ فَيَكْتُبُ ثَوَابَ صَلَاتِهِمَا لَهُ وَالرَّكْعَةُ مِنْ صَلَاتِهِمَا تَعْدِلُ أَلْفَ صَلَاةِ مِنْ صَلَاةِ الْآدَمِيِّينَ قَالَ سَدِيرُ جُعِلْتُ فِدَاكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَإِذَنْ وَلِيكُمْ نَائِمَا وَ مَيِّنَا أَعْبَدُ مِنْهُ حَيَا وَ قَائِمَا قَالَ فَقَالَ هَيْهَاتَ يَا سَدِيرُ إِنَّ وَلِيَّنَا لَيُؤْمِنُ عَلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيُجِيرُ

أَمَانَهُ

قوله تعالى : ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ (18)

- الصادق ال- يَا إِسْحَاقُ لَا تَمَلَّ زِيَارَةَ إِخْوَانِكَ فَإِنَّ الْمُؤْمِنَ إِذَا لَقِيَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ فَقَالَ لَهُ مَرْحَباً كُتِبَ لَهُ مَرْحَباً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَإِذَا صَافَحَهُ أَنْزَلَ اللَّهُ فِيمَا بَيْنَ إِبْهَامِهِمَا مِائَةَ رَحْمَة تِسْعَةَ وَتِسْعِينَ لِأَشَدِّهِمْ لِصَاحِبِهِ حُبّاً ثُمَّ أَقْبَلَ اللهُ عَلَيْهِمَا بِوَجْهِهِ فَكَانَ عَلَى أَشَدِّهِمَا حُبّاً لِصَاحِبِهِ أَشَدَّ إِقْبَالًا فَإِذَا تَعَانَقَا غَمَرَتْهُمَا الرَّحْمَةُ فَإِذَا لَبِثَا لَا يُرِيدَانِ إِلَّا وَجْهَهُ لَا يُرِيدَانِ غَرَضاً مِنْ غَرَضِ الدُّنْيَا قِيلَ لَهُمَا غُفِرَ لَكُمَا فَاسْتَأْنِفَا فَإِذَا أَقْبَلَا عَلَى الْمُسَاءَلَة قَالَتِ الْمَلَائِكَةُ بَعْضُهُمْ لِبَعْض تَنَجَّوْا عَنْهُمَا فَإِنَّ لَهُمَا سِراً وَ قَدْ سَتَرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِمَا قَالَ إسْحَاقُ قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لَا يُكتَبُ عَلَيْنَا لَفْظُنَا فَقَدْ قَالَ اللهُ عزّوجل: مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْل إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ قَالَ فَتَنَفَّسَ ابْنُ رَسُول الله الله الصُّعَدَاءَ قَالَ ثُمَّ بَكَى حَتَّى خُضِبَتْ دُمُوعُهُ لِحْيَتَهُ وَ قَالَ يَا إِسْحَاقُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِنَّمَا نَادَى الْمَلَائِكَةَ أَنْ يَغِيبُوا عَ-ن

1. فضائل الشيعه، ص28 تفسير البرهان

ص: 42

قوق /18

رسیدن وقت نماز خداوند دو فرشته ای را که در زمین خلق شدهاند و هرگز به آسمان نرفته و ملکوت آسمانها را ندیده اند بر شیعهی ما موکل می.کند آن دو نزد او نماز میخوانند تا او بیدار شود. خدا ثواب نماز آن دو را برای او مینویسد هر رکعت از نماز آنها معادل هزار رکعت نماز انسانها است. همچنین وقتی خدای تبارک و تعالی روح شیعه ی ما را قبض میکند، دو فرشته او به آسمانها میروند و میگویند خداوند بنده ی تو فلانی فرزند فلانی از دنیا رفت و قطعاً تو بهتر از ما این را میدانی اجازه بده ما در آفاق آسمانت و اطراف و اکناف زمینت تو را عبادت کنیم خداوند به آن دو وحی میکند در آسمانم کسی هست که مرا عبادت می کند و من احتیاجی به عبادت او ندارم؛ بلکه او خود بدان محتاج تر از همه است و در زمین من نیز کسی هست که مرا آن گونه که ،باید می پرستد؛ در نظرم هیچ کدام از مخلوقاتم برای من محبوبتر از او نیست». گفتند: «خداوندا! این کیست که سعادت دوست داشتن و محبت تو را دارد؟ خداوند به آن دو وحی می کند؛ او کسی هست که از او پیمان گرفته شده است که محمد بنده ی من است و

الله

وصی او و ذریه و فرزندان وی ولی او هستند شما نزد قبر فلان بن فلان دوست و ولی من بروید روزی او را از قبر برانگیزم آن دو ،ملک نزد قبر رفته تا روز قیامت کنار قبر او نماز می خوانند. ثواب نماز آنها برای او نوشته میشود یک رکعت از نماز آنها معادل هزار رکعت از نماز انسانها است». سدیر گفت: فدایتان ،شوم ای پسر رسول الله در این صورت شیعه ی شما وقتی بمیرد یا بخوابد بیشتر از وقتی که بیدار و یا زنده است خدا را میپرستد و عبادت میکند؟ حضرت صلى الله عليه وسلم فرمود: «کجایی ای سدیر!؟ شیعه ی ما در روز قیامت از طرف خدای عزوجل ام-ان می دهد و خداوند به او امان او را تایید میکند».

انسان هیچ سخنی را بر زبان نمی آورد مگر اینکه فرشتهای مراقب و آماده برای

ضبط آن نزد او حاضر است (18)

1 امام صادق ای اسحاق از دیدار برادرانت خسته نشو زیرا مؤمن هرگاه برادر مؤمنش را دیدار کند و به او تحیّت ،گوید خداوند تا روز قیامت برای او تحیت و درود مینویسد و اگر با او مصافحه کند خداوند یکصد رحمت میان دو انگشت ابهام آنان نازل میکند که نودونه تای آن برای کسی است که همنشین خود را بیشتر دوست دارد آنگاه خداوند نظر رحمت به سوی آن دو میافکند و هر کدام بیشتر رفیق خود را دوست بدارد بیشتر با آن رحمت روبه رو خواهد شد و اگر با هم معانقه کنند رحمت الهی هر دو را فرا میگیرد و چون اندکی درنگ کنند و تنها خشنودی خدا را در نظر داشته باشند و قصدشان دنیا نباشد به آن دو گفته میشود؛ عمل از سرگیرید که خداوند گناهان شما را آمرزید اگر از حال یکدیگر بپرسند فرشتگان موکل آنها به یکدیگر میگویند از این دو دور شوید ک-ه ب-ا هم سری دارند و خداوند آن را برایشان مستور داشته است اسحاق میگوید: «گفتم؛ فدایت شوم! آیا در آن حال سخنان ما را نمینویسند در حالی که خداوند فرموده است ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ اسحاق میگوید در این هنگام پسر پیامبر خدا از دل آهی کشید و سپس گریست چندان که

ص: 43

ق /18

الْمُؤْمِنَيْنِ إِذَا الْتَقَيَا إِجْلَالًا لَهُمَا فَإِذَا كَانَتِ الْمَلَائِكَةُ لَا تَكْتُبُ لَفْظَهُمَا وَ لَا تَعْرِفُ كَلَامَهُمَا فَقَدْ يَعْرِفُهُ الْحَافِظُ عَلَيْهِمَا عَالِمُ السِّرِّ وَ أَخْفَى

2 - الرسول - يَا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تَتَكَلَّمْ بِالْعِلْمِ إِلَّا بِشَيْءٍ سَمِعْتَهُ وَ رَأَيْتَهُ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُول: وَ لا تَقْفُ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ كُلُّ أُولئِكَ كَانَ عَنْهُ مَسْؤُلًا و قال: سَيُكْتَبُ شَهادَتْهُمْ وَيُسْتَلُونَ وقال: إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشَّمالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ. "

- الصادق ال- عَنْ أَبي بَصِير عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ال فِي قَوْل اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى هذا ما لَدَيَّ عَتِيدٌ

قَالَ هُوَ الْمَلَكُ الَّذِي يَحْفَظْ عَلَيْهِ عَمَلَهُ 4 - الصادق - فَالنَّاسُ لَمْ يُشَاهِدُوا اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يُنَاجِي رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَيُخَاطِبُهُ وَلَا شَاهَدُوا الْوَحْيَ وَ وَجَبَ عَلَيْهِمُ الْإِقْرَارُ بِالْغَيْبِ الَّذِى لَمْ يُشَاهِدُوهُ وَ تَصْدِيقُ رَسُولِ اللَّهِ فِي ذَلِكَ وَ قَدْ أَخْبَرَنَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي مُحْكَم كِتَابِهِ إِنَّهُ لَيْسَ مِنَّا أَحَدٌ يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ وَقَالَ عَزَّ وَ جَلَ وَ إِنَّ عَلَيْكُمْ لحَافِظِينَ كِراماً كاتِبِينَ يَعْلَمُونَ مَا تَفْعَلُونَ وَنَحْنُ لَمْ نَرَهُمْ وَلَمْ نُشَاهِدْهُمْ وَلَوْ لَمْ نُوقِعِ التَّصْدِيقَ بِذَلِكَ لَكُنَّا خَارِجِينَ مِنَ الْإِسْلَامِ رَادِّينَ عَلَى اللَّهِ تَعَالَى ذِكْرُهُ

وله.

5 - الأئمة - إِنَّ اللَّهَ لَيُحْصِي عَلَى الْعَبْدِ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى أَنِينَهُ فِي مَرَضِهِ وَ الشَّاهِدُ عَلَى ذَلِكَ

قَوْلُهُ تَعَالَى: مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ .

ع الأئمة - أ مَا عَلِمْتَ أَنَّكَ مَسْئُولُ مِنَ الزَّمَانِ مَشْهُودُ عَلَيْكَ يَوْمَ يَنْطِقُ عَنْكَ الْأَرْكَانُ مَحْفُوظُ عَلَيْكَ مَا عَمِلْتَ فِي زَمَانِ الْإِمْكَانِ : إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشَّمالِ قَعِي-د م--ا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيد.

ا. بحار الأنوار، ج 73، ص 20 ثواب الأعمال، ص 146 رجال الكشي، ص 409 وبحار الأنوار، ج 5، ص 323 والکافی، ج 2، ص 184 ومستدرک الوسائل، ج 9، ص 68؛ «بتفاوت لفظی» / بحار الأنوار، ج 73، ص 35 مشكاة الأنوار، ص 201/ تفسير نور الثقلين/ مجموعة ورام، ج2، ص198/ تفسير البرهان/ وسائل الشيعة، ج 12، ص 229 بحار الأنوار، ج 56، ص189/ تفسیر نورالثقلین

مكارم الأخلاق، ص 455 بحار الأنوار، ج 74، ص 107

. بحار الأنوار، ج 5، ص323 تفسیر نور الثقلين

4. کمال الدین، ج 1، ص 86

.إرشاد القلوب، ج 1، ص 70 تفسير البرهان؛ «بتفاوت»

. إرشاد القلوب، ج 1، ص 80

ص: 44

اشک محاسنش را فرا گرفت و فرمود: ای اسحاق خداوند فقط به فرشتگان فرمان میدهد که برای

احترام این دو مؤمن هنگام ملاقات با یکدیگر از آنها دور شوند اگر فرشتگان سخن آن دو را

نمی نویسند و کلامشان را نمیشناسند کسی که نگهبان آن دو و دانای نهان و آشکار است آن را

می داند».

2- پیامبر -

پسر مسعود با جزم و یقین مگو مگر چیزی را که دیده یا شنیده ای که

می فرماید از آنچه به آن آگاهی نداری پیروی مکن، چرا که گوش و چشم و دل، همه مسئولند.

(اسراء/36) و میفرماید: گواهی آنان نوشته میشود و از آن] بازخواست خواهند شد. (زخرف/18) و

می فرماید: إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشَّمالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ

3 امام صادق ال ابوبصیر :گوید از امام صادق ال درباره آیه این نامه ی اعمال اوس-ت ک-ه

نزد من حاضر و آماده است. (ق/23) پرسیدم فرمود: آن فرشته ای است که اعمال انسان را

برایش حفظ می کند.

4- امام صادق ال مردم نمیدیدند که خدای تبارک و تعالی با رسول خدا نجوا می کند و به

او خطاب میکند و وحی را مشاهده نمیکردند و بر آنها واجب بود به غیبی که ندیده ان-د اق-رار کنند و رسول خدا را تصدیق .کنند خدای عزوجل در کتاب خود به ما خبر داده که هیچ کدام ما

ای

تلفظ به گفته ای نکنیم مگر اینکه فرشتهای مراقب و آماده [برای ضبط آن نزد او حاضر است!

و میفرماید؛ بر شما نگهبانانی است با کرامت نویسنده میدانند هر کاری بکنید. (انفطار/1012) و

اگر بدان تصدیق نداشته باشیم خارج از اسلام هستیم و گفته خدای متعال را رد کرده ایم.

ه- ائمه خداوند تبارک و تعالی همهی اعمال و رفتار بندگان را محاسبه می کند حتی ناله های او در اثر درد و بیماری را [نیز] محاسبه می کند. و گواه بر این گفته :آیه: ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْل إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ است.

ع ائمه - آیا نمیدانی از آنچه که انجام میدهی؛ سؤال میشوی و نمیدانی که ارکان و اعضای بدنت بر اعمال تو در روز قیامت به آنچه که ثبت و ضبط نموده اند؛ شهادت و گواهی میدهند. إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ عَنِ الْيَمِينِ وَ عَنِ الشِّمالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيد.

ص: 45

وق /18

7 - الباقر ا - لَا يَكْتُبُ الْمَلَكُ إِلَّا مَا سَمِعَ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ - وَ اذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعاً ال-

وَ خِيفَةً فَلَا يَعْلَمُ ثَوَابَ ذَلِكَ الذِّكْرِ فِي نَفْسِ الرَّجُل غَيْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لِعَظَمَتِهِ. الصادق ال- مَا مِنْ أَحَدٍ إِلَّا وَ مَعَهُ مَلَكَانِ يَكْتُبَانِ مَا يَلْفِظُهُ ثُمَّ يَرْفَعَانِ ذَلِكَ إِلَى مَلَكَيْنِ

فَوْقَهُمَا فَيُثْبَتَان مَا كَانَ مِنْ خَيْر وَ شَرٌّ وَ يُلْقِيَانِ مَا سِوَى ذَلِكَ.

العليا

- الباقر - عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرَ اللهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ مَوْضِعِ الْمَلَكَيْنِ مِنَ الْإِنْسَانِ قَالَ هَاهُنَا

وَاحِدٌ وَ هَاهُنَا وَاحِدٌ يَعْنِي عِنْدَ شِدْقَيْه.

على

10 - الباقر ال- لَا يَكْتُبُ الْمَلَكَان إِلَّا مَا نَطَقَ بهِ الْعَبْدِ. ؟

11- الباقر - إِنَّ فِي الْهَوَاءِ مَلَكاً يُقَالُ لَهُ إِسْمَاعِيلُ عَلَى ثَلَاثِمِائَةِ أَلْفِ مَلَكِ كُلُّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ مِائَةِ أَلْفِ يُحْصُونَ أَعْمَالَ الْعِبَادِ فَإِذَا كَانَ رَأْسُ السَّنَةِ بَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِمْ مَلَكاً يُقَالُ لَهُ السِّجِلَّ

وو

فَانْتَسَخَ ذَلِكَ مِنْهُمْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَوْمَ نَطْوِي السَّماءَ كَطَيِّ السِّجِلِّ لِلْكُتُب. 12 - الرسول الله كَاتِبُ الْحَسَنَاتِ عَلَى يَمِين الرَّجُل وَكَاتَبُ السَّيِّئَاتِ عَلَى شِمَالِهِ وَصَاحِبُ الْيَمِين أَمِيرُ عَلَى صَاحِب الشِّمَالِ فَإِذَا أَعْمَلَ حَسَنَةً كَتَبَتْهَا مَلَكُ الْيَمِينِ عَشْراً وَ إِذَا عَمِلَ سَيِّئَةً قَالَ صَاحِبُ الْيَمِين لِصَاحِبِ الشِّمَالِ: دَعْهُ سَبْعَ سَاعَاتِ لَعَلَّهُ يُسَبِّحُ أَوْ يَسْتَغْفِرُ 13 - الرسول - إِن صَاحِبَ الشِّمَالِ لَيَرْفَعُ الْقَلَمَ سِتّ سَاعَاتِ عَنِ الْعَبْدِ الْمُسْلِمِ الْمُخْطِيُّ أَوِ

الْمُسِيءِ فَإِنْ نَدِمَ وَاسْتَغْفَرَ اللَّهَ مِنْهَا أَلْقَاهَا وَإِنَّا كَتَبَ وَاحِدَةً.

14 - الصادق ال- إِن الْعَبْدَ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجِّلَ مِنْ غُدْوَة إِلَى اللَّيْل فَإِن اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ يُكتب

عَلَيْهِ.

15 - الصادق ال- مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةَ أَجِّلَ فِيهَا سَبْعَ سَاعَاتِ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِي لا

إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ.

1. الکافی، ج 2، ص 502/ تفسیر البرهان 2. بحار الأنوار، ج 5، ص322/ تفسیر البرهان 3. بحار الأنوار، ج 5، ص 322 تفسیر البرهان

4. بحار الأنوار، ج 5، ص 322/ تفسیر البرهان 5. بحارالأنوار، ج 5، ص322/ تفسير البرهان 6. تفسير نورالثقلین 7. بحار الأنوار، ج 5، ص 321 تفسیر نور الثقلين

الکافی،ج2، ص437/ تفسیر البرهان 9 الکافی، ج 2، ص437/ تفسیر البرهان

ص: 46

رق /18

امام باقر فرشته نمینویسد مگر آنچه به گوشش برسد که خداوند متعال فرمود:

پروردگارت را در دل ،خود از روی تضرع و ،خوف یاد کن (اعراف/205) بنابراین به جز خدای منان کسی ثواب این ذکر درونی را نمیداند به خاطر عظمتی که این ذکر دارد.

د امام صادق همراه هر بندهای دو فرشته وجود دارد که سخنان او را می نویسند. پس آنچه نوشته اند را به نزد دو فرشته که از آنها بالاترند می.برند آنها اعمال خیر و شر را ضبط و

مابقی را رها میکنند.

9 امام باقر ال جابر :گوید از امام باقرال درباره ی مکان دو فرشته ای که اعمال انسان را مینویسند پرسیدم؟ فرمود: یکی در اینجا و دیگری در این قسمت قرار دارند. یعنی دو طرف

فک انسان».

10 امام باقر ا دو فرشته ی موکل اعمال ،انسان تنها آنچه را که انسان گفته است

می نویسند.

11 - امام باقر در هوا فرشته ای به نام اسماعیل وجود دارد که سیصد هزار ملک تحت امر او هستند و هر یک از آنها صد هزار ملک تحت امر دارند و اعمال بندگان را می شمارند. ابتدای هر سال خداوند ملکی به نام تسجیل را نزد آنها میفرستد و او همه ی این اعمال را از آنها گرفته و مینویسد و این معنای کلام خداست که میفرماید در آن روز که آسمان را چون

طوماری در هم میپیچیم (انبیاء/104) 12 پیامبر فرشته ی نویسنده ی نیکیها در سمت راست انسان و نویسنده ی بدی ها در

سمت چپ او قرار دارد فرشته ی سمت ،راست فرماندهی فرشته سمت چپ است. هنگامی که بنده] کار خوبی انجام میدهد فرشته ی سمت راست آن را ده برابر مینویسد و هنگامی که عمل بدی انجام میدهد فرشته ی سمت راست به فرشته سمت چپ میگوید هفت ساعت به او مهلت بده و بدیاش را ثبت نکن شاید تسبیح خدا را گوید یا استغفار کند».

13 - پیامبر نگهبان سمت چپ قلم [ ثبت خطای بنده خطاکار یا بدکار را شش ساعت بالا نگه میدارد؛ اگر پشیمان شود و از آن کار از خداوند طلب مغفرت ،نماید آن را به پایین میاندازد و اگر نه یک گناه برایش مینویسد.

14 امام صادق هرگاه بندهای گناهی مرتکب شود از صبح تا شب به او مهلت داده

می شود. اگر استغفار کرده و از خدا طلب آمرزش نماید چیزی برای او نوشته نمیشود. 15- امام صادق - هر کس گناهی مرتکب ،شود هفت ساعت از روز را به او مهلت میدهند؛

اگر سه بار بگوید: أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِي لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الحَيُّ الْقَيُّومُ آن گناه برای او نوشته نمیشود.

ص: 47

رق / 18

16 - الصادق ال- الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجَلَهُ اللَّهُ سَبْعَ سَاعَاتِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ يُكْتَبْ عَلَيْهِ شَيْءٌ وَ إِنْ مَضَتِ السَّاعَاتُ وَ لَمْ يَسْتَغْفِرْ كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةُ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُذَكَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِينَ سَنَةً حَتَّى يَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَيَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَيَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِه.

17 - الصادق ال- مَا مِنْ مُؤْمِن يُذْنِبُ ذَنْبَاً إِلَّا أَجَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ سَبْعَ سَاعَاتِ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ هُوَ تَابَ لَمْ يُكتبُ عَلَيْهِ شَيْءٌ وَإِنْ هُوَ لَمْ يَفْعَلْ كَتبَ اللَّهُ عَلَيْهِ سَيِّئَةَ فَأَتَاهُ عَبَادُ الْبَصْرِئُ فَقَالَ لَهُ بَلَغَنَا أَنَّكَ قُلْتَ مَا مِنْ عَبْدِ يُذْنِبُ ذَنْباً إِلَّا أَجَلَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ سَبْعَ سَاعَاتِ مِنَ النَّهَارِ فَقَالَ لَيْسَ هَكَذَا قُلْتُ وَلَكِنِّي قُلْتُ مَا مِنْ مُؤْمِن وَ كَذَلِكَ كَانَ قَوْلِى . 18 - الرسول - أَرْبَعُ مَنْ كُنَ فِيهِ لَمْ يَهْلِكَ عَلَى اللَّهِ بَعْدَهُنَّ إِلَّا هَالِكِ يَهُمُ الْعَبْدُ بِالْحَسَنَةِ فَيَعْمَلُهَا فَإِنْ هُو لَمْ يَعْمَلُهَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ حَسَنَةً بِحُسْنِ نِيَّتِهِ وَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ عَشْراً وَ يَهُمُ بالسَّيِّئَةِ أَنْ يَعْمَلَهَا فَإِنْ لَمْ يَعْمَلُهَا لَمْ يُكْتَبْ عَلَيْهِ شَيْءٌ وَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا أُجِّ-لَ سَبْعَ سَاعَاتِ وَ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِب السَّيِّئَاتِ وَ هُوَ صَاحِبُ الشِّمَالِ لَا تَعْجَلْ عَسَى أَنْ يُتْبَعَهَا بِحَسَنَة تَمْحُوهَا فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ أَو الِاسْتِغْفَارِ فَإِنْ هُوَ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِى لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِيزَ الْحَكِيمَ الْغَفُورَ الرَّحِيمَ ذَا الْجَلَالِ وَالْإِكْرَامِ وَ أَتُوبُ إِلَيْهِ لَمْ يُكْتَبْ عَلَيْهِ شَيْءٌ وَ إِنْ مَضَتَ سَبْعُ سَاعَاتِ وَ لَمْ يُتْبِعْهَا بِحَسَنَةٍ وَاسْتِغْفَارَ قَالَ صَاحِبُ الْحَسَنَاتِ لِصَاحِب السَّيِّئَاتِ اَكْتُبْ عَلَى الشَّقِيِّ الْمَحْرُوم. *

19 - الصادقين لنا - إِنَّ آدَمَ اللهُ قَالَ يَا رَبِ سَلَّطْتَ عَلَى الشَّيْطَانَ وَ أَجْرَيْتَهُ مِنِّى مَجْرَى الدَّمِ فَاجْعَلْ لِي شَيْئاً فَقَالَ يَا آدَمُ جَعَلْتُ لَكَ أَنَّ مَنْ هَمَ مِنْ ذُرِّيَّتِكَ بِسَّيِّئَة لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ فَإِنْ عَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَةُ وَ مَنْ هَمَ مِنْهُمْ بِحَسَنَة فَإِنْ لَمْ يَعْمَلُهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ فَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ عَشْراً قَالَ يَا رَبِّ زِدْنِي قَالَ جَعَلْتَ لَكَ أَنَّ مَنْ عَمِلَ مِنْهُمْ سَيِّئَةً ثُمَّ اسْتَغْفَرَ لَهُ غَفَرْتُ لَهُ قَالَ يَا رَبِّ زِدْنِي قَالَ جَعَلْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ أَوْ قَالَ بَسَطْتُ لَهُمُ التَّوْبَةَ حَتَّى تَبْلُغَ النَّفْسُ هَذِهِ قَالَ يَا رَبِّ

حَسْبي.

1 الکافی، ج 2، ص437/ تفسیر البرهان 2. الکافی، ج 2، ص439/ تفسیر البرهان الکافی، ج 2، ص429/ تفسیر البرهان . الكافي، ج 2، ص 440 تفسیر البرهان

ص: 48

طارق 187

16- امام صادق - هرگاه بندهی مؤمن گناهی مرتکب ،شود هفت ساعت به او مهلت داده میشود تا استغفار کند؛ اگر طلب آمرزش کرد چیزی برایش نوشته نمیشود و اگر این ساعات بگذرد و استغفار ،نکند گناه برایش نوشته می.شود مؤمن بعد از بیست سال گناه خود را به یاد می آورد و استغفار میکند و خدا آن را می آمرزد کافر از همان لحظه ای که گناهی را مرتکب میشود آن را فراموش میکند

17 - امام صادق ال هر مؤمنی که گناهی مرتکب شود خداوند عزوجل هفت ساعت از روز را به او مهلت میدهد؛ اگر توبه کند گناهی برایش نوشته نمیشود و اگر توبه نکند، آن گن-اه ب-رای او مکتوب و ثبت میشود عباد بصری نزد امام آمد و پرسید: شنیده ایم شما گفته اید؛ هر

ال بنده ای که گناهی مرتکب ،شود خدا هفت ساعت از روز را به او مهلت میدهد تا استغفار کند؟ فرمود: من چنین نگفتم بلکه :گفتم هر مؤمنی که گناهی مرتکب شود؛ سخن من اینگونه بود».

18 - پیامبر چهار خصلت است که در هر که باشد هنگام ورود به پیشگاه] خداوند پس از آنها هلاک نگردد مگر آنکه سزاوار هلاکت باشد؛ بنده آهنگ کار خوب کند که آن را انجام دهد که اگر آن را نکند یک حسنه خداوند برای او بنویسد به خاطر حسن نیت او و اگر آن را بکند خداوند برایش ده حسنه بنویسد و بنده آهنگ کار بد کند که آن را انجام دهد، پس اگر انجام ندهد چیزی بر او نوشته نشود و اگر به جا آورد تا هفت ساعت مهلتش دهند و فرشته ی موکل حسنات به فرشته ی موکل سیئات که در طرف چپ است :گوید شتاب مکن شاید دنبال آن کار بد کار خوبی کند که آن را محو سازد و از بین ببرد زیرا خدای عزوجل فرماید: چ--را ک--ه حسنات سیئات و آثار آنها را از بین میبرند. (هود/114) و یا آنکه آمرزش خواهد و استغفار کند پس اگر گوید: استغفر الله الذي لا اله الا هو عالم الغيب والشهادة العزيز الحكيم الغفور الرحيم ذو الجلال و الاکرام و اتوب الیه چیزی بر او نوشته نشود و اگر هفت ساعت بگذرد و دنبالش حسنه ای نیاورد و کار نیکی نکند و استغفار هم نکند فرشته حسنات به فرشته ی سیئات گوید:

گناه را بر این بدبخت محروم [از خیر] بنویس

19 - امام باقر و امام صادق آدم گفت: خدایا شیطان را بر من مسلّط ساختی و او را چون خونی در رگهایم جاری ،ساختی پس چیزی به من .ببخش فرمود: «ای آدم ! برایت چنین مقدر میکنم؛ اگر از نسل تو کسی قصد انجام عمل زشتی را داشته باشد، گناهی برای او نوشته نمیشود و اگر آن را انجام دهد برایش یک گناه نوشته میشود و اگر یکی از آنها قصد انجام عمل نیکی را داشته ،باشد اگر انجام ندهد یک حسنه برایش نوشته میشود و اگر انجام دهد، ده حسنه برایش نوشته میشود آدم گفت: خدایا مرا بیشتر ببخش». فرمود: «برایت چنین مقدّر کرده،ام هر یک از شما که گناهی انجام دهد و استغفار ،کند گناه او را میبخشم». :گفت خدایا مرا بیشتر .بخش فرمود توبه را برای ایشان مقدّر .کردم یا فرمود: «خوان توبه را

برایت گستردم - تا جان شخص به اینجا برسد :گفت خدایا همین قدر برایم کافی است.

ص: 49

رق / 18

20 - الصادقين الطخلا - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى جَعَلَ لِآدَمَ فِي ذُرِّيَّتِهِ مَنْ هَمَّ بِحَسَنَة وَ لَمْ يَعْمَلُهَا كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ وَ مَنْ هَمَّ بِحَسَنَة وَ عَمِلَهَا كُتِبَتْ لَهُ بِهَا عَشْراً وَ مَنْ هَمَّ بِسَيِّئَةِ وَ لَّمْ يَعْمَلُهَا لَمْ تُكْتَبْ عَلَيْهِ سَيِّئَةُ وَ مَنْ هَمَ بِهَا وَ عَمِلَهَا كُتِبَتْ عَلَيْهِ سَيِّئَة.

21 - الصادق ال إِن الْمُؤْمِنَ لَيَهُمُ بِالْحَسَنَةِ وَ لَا يَعْمَلُ بهَا فَتُكْتَبُ لَهُ حَسَنَةٌ وَإِنْ هُوَ عَمِلَهَا

كُتِبَتْ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتِ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيَهُمُ بالسَّيِّئَة أَنْ يَعْمَلَهَا فَلَا يَعْمَلُهَا فَلَا تُكْتَبُ عَلَيْهِ. 22 - الكاظم ال- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْن مُوسَى بْن جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الْمَلَكَيْنِ هَلْ يَعْلَمَانِ بالذَّنْب إِذَا أَرَادَ الْعَبْدُ أَنْ يَفْعَلَهُ أَوَ الْحَسَنَةَ فَقَالَ ريحُ الْكَنِيفِ وَ رِيحُ الطَّيِّبَ سَوَاءٌ قُلْتُ لَا قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا هَمَّ بِالْحَسَنَةِ خَرَجَ نَفَسُهُ طَيِّبَ الرِّيحِ فَقَالَ صَاحِبُ الْيَمِينِ لِصَاحِبَ الشِّمَالِ قُمْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالْحَسَنَةِ فَإِذَا فَعَلَهَا كَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِيقَهُ مِدَادَهُ فَأَثْبَتَهَا لَهُ وَ إِذَا هَمَّ بِالسَّيِّئَةِ خَرَجَ نَفَسُهُ مُنْتِنَ الرِّيحِ فَيَقُولُ صَاحِبُ الشِّمَالِ لِصَاحِبِ الْيَمِينِ قِفْ فَإِنَّهُ قَدْ هَمَّ بِالسَّيِّئَةِ فَإِذَا هُوَ فَعَلَهَا كَانَ لِسَانُهُ قَلَمَهُ وَ رِيقُهُ مِدَادَهُ وَ أَثْبَتَهَا عَلَيْهِ.

23- الرسول - دَخَلَ عُثْمَانُ عَلَى رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ أَخْبِرْنِي عَنِ الْعَبْدِ كَمْ مَعَهُ مِنْ مَلَكِ قَالَ مَلَكُ عَلَى يَمِينِكَ عَلَى حَسَنَاتِكَ وَ وَاحِدٌ عَلَى الشِّمَالِ فَإِذَا عَمِلْتَ حَسَنَةٌ كَتَبَ عَشْراً وَ إِذَا عَمِلْتَ سَيِّئَةَ قَالَ الَّذِي عَلَى الشِّمَالِ لِلَّذِي عَلَى الْيَمِينِ أَكْتُبُ قَالَ لَعَلَّهُ يَسْتَغْفِرُ وَ يَتُوبُ فَإِذَا قَالَ ثَلَاثَاً قَالَ نَعَمْ اكْتُبْ أَرَاحَنَا اللَّهُ مِنْهُ فَبِئْسَ الْقَرِينُ مَا أَقَلَّ مُرَاقَبَتَهُ لِلَّهِ عَزَوجِلٌ وَ مَا أَقَلَّ اسْتِحْيَاءَهُ مِنْهُ يَقُولُ اللَّهُ ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ وَ مَلَكَان بَيْنَ يَدَيْكَ وَ مِنْ خَلْفِكَ يَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ: لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ وَ مَلَكُ قَابِضُ عَلَى نَاصِيَتِكَ فَإِذَا تَوَاضَعْتَ لِلَّ-هِ رَفَعَكَ وَ إِذَا تَجَبَّرْت عَلَى اللَّهِ وَضَعَكَ وَ فَضَحَكَ وَ مَلَكَانِ عَلَى شَفَتَيْكَ لَيْسَ يَحْفَظَانِ إِلَّا الصَّلَاةَ عَلَى مُحَمَّدِ وَ مَلَكُ قَائِمُ عَلَى فِيكَ لَا يَدَعُ أَنْ تَدْخُلَ الْحَيَّةُ فِي فِيكَ وَ مَلَكَانِ عَلَى عَيْنَيْكَ فَهَذِهِ عَشَرَةُ أَمْلَاكِ عَلَى كُلِّ آدَمِيٌّ وَ مَلَائِكَةُ اللَّيْلِ سِوَى مَلَائِكَةِ النَّهَارِ فَهَوْنَاءِ عِشْرُونَ

1 الکافی، ج 2،ص428/ تفسیر البرهان 2. الكافي، ج 2، ص428 تفسیر البرهان 3. الكافي، ج 2، ص 429 تفسیر البرهان

ص: 50

فرمود:

خیر

راق 118

20 امام باقر و امام صادق خدای تبارک و تعالی برای فرزندان آدم الله چنین مقدر کرده که العليا اگر یکی از آنها قصد انجام عمل خیری را داشته باشد اما آن را انجام ندهد، برای او یک حسنه نوشته میشود و اگر علاوه بر قصد ،خیر آن را انجام دهد ده حسنه و پاداش برایش نوشته میشود و هر کس قصد انجام شر و بدی را داشته باشد و آن را انجام ندهد چیزی برای او نوشته نمیشود و اگر علاوه بر قصد و نیت مرتکب گناه ،شود برایش تنها یک سیئه و گناه نوشته میشود. 21 امام صادق چه بسا مؤمن قصد انجام خیری را داشته باشد اما آن را انجام ندهد اما برایش یک خیر و حسنه نوشته میشود و اگر انجام دهد ده خیر و حسنه برای او نوشته خواهد شد و اگر مؤمن، قصد انجام گناهی را داشته باشد اما آن را مرتکب نشود هیچ چیزی برایش نوشته نمی شود. 22۔ امام کاظم ال عبدالله بن موسی بن جعفر الگوید از پدرم درباره ی دو فرشته ی موکل ب-ر

اعمال انسان :پرسیدم آیا اگر بندهای قصد انجام گناه و یا خیری را داشته باشد آن دو مفر «آیا بوی بد و کثیف با رایحه خوش یکی است؟ گفتم «نه» فرمود: «وقتی بندهای قصد عمل داشته باشد، نفس او خوشبو و معطّر است. فرشته ی سمت راست به آن که در سمت چپ است می گوید: برخیز که او قصد انجام خوبی و نیکی را دارد وقتی آن عمل را انجام دهد، زبان او قلمش و بزاق او مرکبش شده و آن عمل را برای فاعلش ثبت میکند و آنگاه که بندهای قصد انجام گناهی را داشته باشد نفس او گند و بدبو می.شود فرشته ی سمت چپ به آن که در سمت راست است میگوید: برخیز که او قصد انجام بدی را دارد و چون بنده آن فعل را انجام دهد، زبان او قلمش و بزاق او مرکبش شده و آن را برای بنده ثبت میکند. 23- پیامبر کتاب قصص القرآن هيصم بن محمد نیشابوری نقل کرده عثمان به حضور رسول خدا رسید و عرض کرد برایم بفرمایید چند فرشته با بنده میباشند؟ ایشان فرمودند: «فرشته ای بر طرف راستت که کارهای نیکت را مینویسد و یکی هم بر طرف چپت؛ هنگامی که کار نیکی انجام دهی ده برابر مینویسد و هنگامی که کار بدی میکنی فرشته ای که در طرف چپ است به آن که در طرف راست است میگوید بنویسم»؟ او میگوید شاید استغفار نماید و توبه کند، هنگامی که برای بار سوم این سؤال را از او کرد میگوید «آری ،بنویس خداوند ما را از [دست] او راحت کند! چه همدم بدی است و چه کم خداوند عزوجل را مراقبت میکند و چه کم از او شرم مینماید. خداوند می فرماید: ما يَلْفِظُ مِنْ قَوْل إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ و دو فرشته در مقابل و پشت تو هستند... و فرشته ای پیشانی تو را گرفته است و هنگامی که برای خداوند فروتنی ،کنی تو را بلند میکند و هنگامی که بر خداوند گردن کشی ،کنی تو را به زمین میزند و رسوایت میکند و دو فرشته بر روی دو لب تو هستند که فقط صلوات بر محمد را ثبت میکنند و فرشته ای بر روی دهانت ایستاده که نمیگذارد مار در

الله دهانت داخل شود و دو فرشته بر روی دو چشمت هستند که اینها همه با هم ده فرشته میشوند و این ده فرشته بر هر انسانی گمارده شدهاند و فرشتگان شب متفاوت از فرشتگان روز هستند که همگی در مجموع بیست فرشته میباشند که بر هر انسان گماشته شده اند به علاوه خود ابلیس در

ص: 51

رق/ 19

مَلَكاً عَلَى كُلِّ آدَمِيٌّ وَ إِبْلِيسُ بِالنَّهَارِ وَ وَلْدُهُ باللَّيْل قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: وَ إِنَّ عَلَيْكُمْ لَحَافِظِينَ ... وَ قالَ عزوجل: إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ

قوله تعالى: وَ جاءَتْ سَكْرَةُ الموتِ بالحَقِّ ذالك ما كُنتَ مِنْهُ تَحِيدُ (19)

قوله تعالى: وَنُفِخَ فِي الصُّورِ ذالِكَ يَوْمُ الْوَعِيدِ (20)

1 - الأئمة - وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ ذلِكَ يَوْمُ الْوَعِيدِ فَحِينَئِذٍ أَعَادَ الْأَجْسَامَ مَنْ صَنَعَهَا وَ لَفَ أَشْتَاتَهَا

بِقُدْرَتِهِ وَ جَمَعَهَا وَنَادَاهَا بِنَفْخَةِ الصُّورِ فَأَسْمَعَهَا.

قوله تعالى: وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سَائِقٌ وَ شَهِيدٌ (21)

1 - أمير المؤمنين ال- فَاتَّعِظُوا عِبَادَ اللَّهِ بِالْعِبَرِ النَّوَافِعِ وَاعْتَبِرُوا بِالْآيِ السَّوَاطِعِ وَازْدَجِرُوا بِالنَّذْرِ الْبَوَالِعِ فَكَأَنْ قَدْ عَلِقَتُكُمْ مَخَالِبُ الْمَنِيَّةِ وَ انْقَطَعَتْ مِنْكُمْ عَلَائِقُ الْأَمْنِيَّةِ وَدَهِمَتْكُمْ مُفْطِعَاتُ الْأَمُورِ وَ السَّيَاقَةُ إِلَى الْوِرْدِ الْمَوْرُودِ وَكُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِيدٌ سَائِقُ يَسُوقُهَا إِلَى مَحْشَرهَا وَ شَاهِدُ يَشْهَدُ عَلَيْهَا بِعَمَلِهَا.

2- أمير المؤمنين - شيّع أمير المؤمنين الله جَنَازَةً فَلَمَّا وُضِعَتْ فِي لَحْدِهَا عَجَ أَهْلُهَا وَ بَكَوْا فَقَالَ مَا تَبْكُونَ أَمَا وَ اللَّهِ لَوْ عَايَنُوا مَا عَايَنَ مَيْتُهُمْ لَأَذْهَلَهُمْ ذَلِكَ عَنِ الْبُكَاءِ عَلَيْهِ ... فَاتَّعِظُوا عِبَادَ اللَّهِ بِالْعِبَرِ وَاعْتَبِرُوا بِالْآيَاتِ وَالْأَثَرِ وَازْدَجِرُوا بِالنَّذْرِ وَانْتَفِعُوا بِالْمَوَاعِظِ فَكَانَ قَدْ عَلِقَتُكُمْ مَخَالِبُ الْمَنِيَّةِ وَأَحَاطَتْ بِكُمُ الْبَلِيَّةُ وَضَمَّكُمْ بَيْتُ التُّرَابِ وَ دَهِمَتْكُمْ مُفْظِعَاتُ الْأَمُورِ بِنَفْخَةِ الصُّورِ وَ بعَثْرَةَ الْقُبُور وَ سِيَاقَة الْمَحْشَر وَ مَوْقِفِ الْحِسَابِ فِى الْمَنْشَرِ وَ بَرَزَ الْخَلَائِقُ حُفَاةَ عُرَاةٌ وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِيد.

3- أمير المؤمنين ال- كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سَائِقٌ وَ شَهِيدٌ سَائِقُ يَسُوقُهَا إِلَى مَحْشَرِهَا وَشَاهِدُ يَشْهَدُ

عَلَيْهَا بِعَمَلِهَا.

.. بحار الأنوار، ج 5، ص 324

.. إرشاد القلوب، ج 1، ص 80

.. بحار الأنوار، ج 7، ص 113 بحار الأنوار، ج 74، ص 432/ نهج البلاغة، ص 116

.. بحار الأنوار، ج 75، ص 65

5. نهج البلاغه، ص 116/ تفسیر نورالثقلین

ص: 52

رق / 19

روز و فرزندان ابلیس در ،شب خداوند متعال :فرمود و بدون شک نگهبانانی بر شما گمارده شده است. (انفطار/10) و فرمود: إِذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيانِ».

و سرانجام، سکرات مرگ حقیقت را [ پیش چشم او] میآورد و گفته می شود]

این همان چیزی است که تو از آن می گریختی! (19)

و در «صور» دمیده میشود؛ آن روز روز وعده ی وحشتناک است (20)

1 - ائمّه - وَنُفِخَ فِي الصُّورِ ذلِكَ يَوْمُ الْوَعِيدِ در این هنگام اس-ت ک-ه ب-دن ه-ای در میان خاکها بر میگردند و ذرات پراکنده در دل خاکها به قدرت خدا به یکدیگر متصل میشوند و [خدا] همه ی آنها را گرد میآورد و در صور دمیده میشود و صدای صور را خواهند شنید.

و هر انسانی [ به محشر] میآید در حالی که فرشته ای او را [به سوی دادگاه عدل

الهی میراند و گواهی همراه اوست (21)

1- امام علی بندگان خدا از عبرتهای سودمند پند ،پذیرید و از نشانه های درخشان عبرت گیرید به خاطر بیم دادنهای رسا از گناهان باز ،ایستید و از ذکر و موعظه ها نفع ببرید. گویا چنگالهای مرگ به شما در آویخته و دلبستگی به آرزو از شما قطع شده و کارهای دشوار و راندن روحتان به جایی که وارد شدنی است شما را فرا گرفته و هر انسانی [به محشر] می آید در حالی که فرشتهای او را [به سوی دادگاه عدل الهی میراند و گواهی همراه اوست راننده به سوی محشرش میراند و گواهی دهنده بر اعمالش گواهی میدهد

امام علی ال امیرالمؤمنین ال جنازه ای را تشییع کرد همین که میت را درون قبر گذاشتند، بستگان او صدا به گریه بلند کردند علی فرمود چرا گریه میکنید؟ به خدا قسم اگر آنچه میت شما میبیند شما مشاهده کنید گریه را فراموش خواهید کرد پند بگیرید بندگان خدا از ،عبرتها و از آیات و آثار درس عبرت ،بیاموزید از بیمها بهراسید و از مواعظ بهره ببرید. گویا چنگال مرگ گریبانتان را ،گرفته بلا شما را محاصره کرده و خانه ی خاکی (منظور قبر است شما را در برگرفته و شما را امور وحشت انگیز با دمیدن در صور و افتادن در قبر و حرکت در محشر و هنگام حساب کشیدن در قیامت مضطرب نموده جهانیان بدون لباس و پابرهنه پیش آمده اند. و

جَاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِيد». 3- امام على ال- كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهِيدٌ هر نفسی را راننده ای همراه است که او را تا به

محشر وی میراند و گواهی که بر اعمال او گواهی میدهد و آنچه کرده است میداند به کان

539

ص: 53

ق / 22

4- علی بن إبراهيم وَ جَاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِيدٌ يَشْهَدُ عَلَيْهَا قَالَسَائِقُ يَسُوقُهَا. 5 - الصادق ال- عَنْ أَبِي خَدِيجَةَ قَالَ: قَالَ لِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ الكَمْ بَيْنَكَ وَبَيْنَ الْبَصْرَةِ قُلْتُ فِي الْمَاءِ خَمْسُ إِذَا طَابَتِ الرِّيحُ وَ عَلَى الظَّهْرِ ثَمَانِ وَنَحْوُ ذَلِكَ فَقَالَ مَا أَقْرَبَ هَ-ذَا تَزَاوَرُوا وَ

يَتَعَاهَدُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً فَإِنَّهُ لَا بُدَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنْ أَنْ يَأْتِيَ كُلُّ إِنْسَانِ بِشَاهِدِ يَشْهَدُ لَهُ عَلَى دِينِهِ. 6- ال- أمير المؤمنين - مَا مِنْ يَوْمٍ يَمُرُّ عَلَى ابْنِ آدَمَ إِنَّا قَالَ لَهُ ذَلِكَ الْيَوْمُ أَنَا يَوْمُ جَدِيدُ وَ أَنَ-ا عَلَيْكَ شَهِيدٌ فَقُلْ فِيَّ خَيْراً وَ اعْمَلَ فِيَّ خَيْراً أَشْهَدْ لَكَ بِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَإِنَّكَ لَنْ تَرَانِي بَعْدَ هَذَا

أبدا.

-7- الأئمة - وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَهَا سَائِقٌ وَ شَهِيدٌ فَيَهْرُبُ مِنْكَ الأخُ وَ تَنسَى أَخَاكَ وَ يَعْرِضُ عَنْكَ الصَّدِيقُ وَ يَرْفُضُ وَلَاءَكَ وَيَتَجَافَاكَ صَاحِبُكَ وَ يَجْحَدُ آنَاءَكَ وَ تَلْقَى مِنَ الأهْوَال كُلَّمَا أَزْعَجَتْكَ وَسَاءَكَ وَ تَنْسَى أَوْلَادَكَ وَ نِسَاءَكَ. الصادق - السَّائِقُ أمير المؤمنين الوَ الشَّهِيدُ رَسُولُ الله .

قوله تعالى : قَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ

حَدِيدٌ (22)

1 - أمير المؤمنين - أوصِيكُمْ بِالْعَمَلِ قَبْلَ أَنْ يُؤْخَذَ مِنْكُمْ بِالْعَظْمِ وَ بِاغْتِنَامِ الصِّحَّةِ قَبْلَ السُّقْمِ وَ قَبْلَ أَنْ تَقُولَ نَفْسُ يَا حَسْرَتي عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللهِ وَإِنْ كُنْتَ لَمِنَ السَّاخِرِينَ أَوْ تَقُولَ لَوْ أَنَّ اللَّهَ هَدَانِي لَكُنْتُ مِنَ الْمُتَّقِينَ وَ أَنَّى وَ مِنْ أَيْنَ وَقَدْ كُنْتَ لِلْهَوَى مُتَّبِعاً فَيُكْشَفَ لَهُ عَنْ بَصَرِهِ وَ تُهْتَك لَهُ حُجُبُهُ لِقَوْل اللَّهِ عزوجل: فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ أَنَّى لَهُ بالْبَصَر أَلَّا أَبْصَرَ قَبْلَ هَذَا الْوَقْتِ الضَّرَرَ قَبْلَ أَنْ تُحْجَبَ التَّوْبَةُ بنُزُولِ الْكُرْبَةِ فَتَتَمَنَّى النَّفْسُ أَنْ لَوْ رُدَّتْ لَتَعْمَلُ بِتَقْوَاهَا فَلَا يَنْفَعُهَا الْمُنَى

1. تفسير القمي، ج 2، ص323 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان

2. الکافی، ج 8، ص315/ تفسیر نورالثقلین

. الأمالي للصدوق، ص108/ تفسير نور الثقلين

.إرشاد القلوب، ج 1، ص 81

5. بحار الأنوار، ج 23، ص 352/ بحار الأنوار، ج 36، ص 71 تأويل الآيات الظاهرة، ص 589 تفسير البرهان شواهد التنزیل، ج 2، ص 260

6. مستدرک الوسائل، ج 1، ص 147 مستدرک الوسائل، ج 12، ص 141

ص: 54

ق/22

4- علی بن ابراهیم و جَاءتْ كُل نَفْسٍ مَّعَهَا سَائِقٌ وشَهِيدٌ يعن-ي علي-ه آن ن-ف-س ش-هادت و

گواهی میدهد و راننده ای است که نفس را به جلو میراند.

ه امام صادق ابو خدیجه :گوید امام صادق به من فرمود: «فاصله ی میان تو و بصره چقدر است؟ گفتم: «اگر باد موافق باشد از طریق ،آب پنج روز و از راه خشکی در حدود هشت روز» فرمود چه راه نزدیکی پس از یکدیگر (شیعیان) دیدن کنید و حال یکدیگر را بپرسید چرا که هرکس در روز رستاخیز ناگزیر باید شاهدی بیاورد که به تدین او گواهی دهد». ع امام علی ال- هیچ روزی بر فرزند آدم نمی گذرد مگر آنکه آن روز به او می گوید: من روزی جدیدم و من بر تو گواهم پس در ساعات من سخن خیری بگو و کار خیری بکن تا در روز قیامت برای تو به آن گفتار نیک و کردار نیک گواهی ،دهم زیرا تو بعد از این هرگز مرا

نخواهی دید.

-7 - ائمّه وَ جاءَتْ كُلُّ نَفْسٍ مَعَها سَائِقٌ وَ شَهِيدٌ و در آن روز هرکس با فرشته ای برای حساب به محشر آید و آن فرشته بر اعمال خوب و بدش گواهی دهد پس در آن وقت است که از تو برادرت فرار مینماید و تو را فراموش میکند و رفیقت از تو رو بر میگرداند و دوستانت تو را از خود میرانند و تو را زن و فرزندت یاری نمی،نمایند بلکه تو هم همه ی آنان را از وحشت

فراموش میکنی

امام صادق ال- السَّائِقُ یعنی امیرالمؤمنین و الشَّهِيدُ یعنی رسول خدا خدا.

به او خطاب میشود تو از این صحنه غافل بودی و ما پرده را از چشم تو کنار

زدیم و امروز چشمت تیزبین است. (22)

1- امام علی شما را به عمل انجام) (کار (نیک توصیه میکنم پیش از آنکه با غصه از شما گرفته شود و توصیه میکنم به غنیمت شمردن سلامتی پیش از مریضی و پیش از اینکه کسی در روز قیامت بگوید افسوس بر من از کوتاهیهایی که در اطاعت فرمان خدا کردم. (زمر/56) و چگونه و از کجا هدایت میکرد و حال آنکه من پیرو هوای نفس بودم؟! [در این هنگام] پرده از چشمش کنار میرود و حجابهایش دریده میگردد همان طور که خداوند عزوجل می فرماید: فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ، کجا برای او بینایی است؟ که پیش از این وقت، پیش از اینکه توبه با فرود آمدن عذاب ممنوع شود [ پذیرفته نشود ضرر را نمی دید در آن هنگام شخص آرزو میکند که اگر به دنیا برگردانده میشد بر اساس تقوای خداوند عمل میکرد. اما این آرزو به او سودی نمیبخشد.

ص: 55

ق 22

- الأئمّة - لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ وَيَجْرِى دُمُوعُ الْأَسَفِ وَابْنَا وَ رَذَاذَا وَ تَسْقُطُ الْأَكْبَادُ مِنَ الْحَسَرَاتِ أَفَلَاذَا وَ لَهَبَ لَهِيبُ النَّارِ إِلَى الْكُفَّارِ فَجَعَلَهُمْ جُدَاداً وَ لَا يَجِدُ الْعَاصِي مِنَ النَّارِ مَلْجَأَ وَلَا مَعَاذَا. -3- الرسول - إِنَّ ابْنَ آدَمَ لَفِي غَفْلَةٍ عَمَّا خَلَقَهُ اللَّهُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ لَا إِلَهَ غَيْرُهُ إِذَا أَرَادَ خَلْقَهُ قَالَ ل ! لِلْمَلَكِ اكْتُبْ رِزْقَهُ وَأَثَرَهُ وَأَجِلَّهُ وَاكْتُبْ شَقِيّاً أَوْ سَعِيداً ثُمَّ يَرْتَفِعُ ذَلِكَ الْمَلَكُ وَ يُبْعَثُ إِلَيْهِ مَلَكَ فَيَحْفُظُهُ حَتَّى يُدْرِكَ ثُمَّ يَبْعَثُ إِلَيْهِ مَلَكَيْنِ يَكْتُبَانِ حَسَنَاتِهِ وَ سَيِّئَاتِهِ فَإِذَا جَاءَهُ الْمَوْتُ ارْتَفَعَ ذَائِكَ الْمَلَكَانِ ثُمَّ جَاءَهُ مَلَكُ الْمَوْتِ يَقْبِضُ رُوحَهُ فَإِذَا أُدْخِلَ حُفْرَتَهُ رُدَّ الرُّوحُ فِ-ي جَسَدِهِ ثُمَّ يَرْتَفِعُ مَلَكُ الْمَوْتِ ثُمَّ جَاءَهُ مَلَكَا الْقَبْرِ فَامْتَحَنَاهُ ثُمَّ يَرْتَفِعَانِ فَإِذَا قَامَتِ السَّاعَةُ انْحَطَّ عَلَيْهِ مَلَكُ الْحَسَنَاتِ وَ مَلَكُ السَّيِّئَاتِ وَ انْتَشَطَا كِتَاباً مَعْقُوداً فِي عُنُقِهِ ثُمَّ حَضَراً مَعَهُ وَاحِدٌ سَائِقُ وَ الْأُخْرَى شَهِيدُ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هَذَا فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ . 4- ابن عبّاس - فَكَشَفْنَا عَنْكَ غِطَاءَكَ الَّذِي كَانَ فِي الدُّنْيَا يَغْشَى قَلْبَكَ وَ سَمْعَكَ وَ بَصَرَكَ حَتَّى ظَهَرَ لَكَ الْأَمْرُ وَ إِنَّمَا تَظْهَرُ الْأُمُورُ فِي الْآخِرَةَ بِمَا يَخْلُقُ اللَّهُ تَعَالَى مِنَ الْعُلُومِ الضَّرُورِيَّةِ فِيهِمْ، فَيَصِيرُ بِمَنْزِلَةِ كَشَفَ الْغِطَاءِ لِمَا يُرَى وَإِنَّمَا يُرَادُ بِهِ جَمِيعُ الْمُكَلَّفِينَ بَرِهِمْ وَ فَاجِرِهِمْ لِأَنَّ مَعَارِفَ الْجَمِيعِ ضَرُورِيَّةُ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ أَى فَعَيْنُكَ حَادَّةُ النَّظَرِ لَا يَدْخُلُ عَلَيْهَا شَكُ وَلَا شُبْهَةٌ وَقِيلَ: مَعْنَاهُ فَعِلْمُكَ بِمَا كُنْتَ فِيهِ مِنْ أَحْوَالِ الدُّنْيَا نَافِذُ وَلَا يُرَادُ بِهِ بَصَرُ الْعَيْنِ كَمَا يُقَالُ: فُلَانُ بَصِيرُ بِالنَّحْوِ وَ الْفِقْهِ وَقِيلَ: هُوَ خَاصٌ بِالْكَافِرِ أَيْ فَأَنْتَ الْيَوْمَ عَالِمُ بِمَا كُنْتَ تُنْكِرُهُ فِي

الدنيا.

5- أمير المؤمنين ال- إذا اشتكى أَحَدُكُمْ عَيْنَهُ فَلْيَقْراً عَلَيْهَا آيَةَ الْكُرْسِيِّ وَ فِي قَلْبِهِ أَنَّهُ يَبْرَا وَ يُعَافَى فَإِنَّهُ يُعَافَى إِنْ شَاءَ اللَّهُ وَ قِيلَ مَنْ كَانَ يَقُولُ فِي كُلِّ يَوْمٍ فَجَعَلْنَاهُ سَمِيعاً بَصِيرًا يَسْلَمُ عَيْنُهُ مِنَ الْآفَاتِ نَظَرَ النَّبِيُّ الله إِلَى سَلْمَانَ له وَ هُوَ أَرْمَدُ قَالَ لَا تَأكُلُ التَّمْرَ وَلَا تَنَمْ عَلَى جَانِبِكَ الْأَيْسَرِ وَ مِثْلُهُ يُقْرَأَ عَلَى الْمَاءِ ثَلَاثَ مَرَاتِ وَ يُغْسَلُ بِهِ الْوَجْهُ: فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ

حَدِيد.

. إرشاد القلوب، ج 1، ص 81

2. كشف الغمة، ج 2، ص134

.. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 117

. بحار الأنوار، ج92، ص88

ص: 56

العليا

2- ائمه - لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ هرآینه تو از این روز و هول و هراس آن در غفلت بودی پس چشمت بینا گردید و دیدی آنچه را که شک داشتی. پس چون آن روز را مشاهده نمایی از دیدگانت اشک حسرت بریزی و چنان بترسی که جگرت پاره پاره گردد و در آن روز گناهکار ملجاً و پناهگاهی پیدا نخواهد کرد. 3- پیامبر به درستی که فرزند آدم هر آینه از آنچه حق تعالی برای او خلق نموده در غفلت ،است به درستی که خدایی که غیر از او خدایی نیست هرگاه که اراده خلق او را فرمود به فرشته دستور داد: رزق او را و اثر و اجل او را بنویس و بنویس که او سعید است یا شقی، بعد از این فرشته بالا میرود و بعد از آن فرشته ی دیگر برای حفظ او تا به حد بلوغ می آید. بعد از آن دو فرشته ی دیگر می آیند که حسنات و سیئات او را هنگام مرگ بنویسند. این دو فرشته بالا میروند و بعد از آن ملک الموت به جهت قبض روح او میآید و چون او را به قبر نهادند ملک الموت روح را در جسد او رد میکند بعد از آن دو فرشته قبر میآیند پس او را در سؤال و جواب

امتحان مینمایند و باز میروند و چون قیامت برپا شود بر او فرشته ی حسنات و فرشته ی سیئات

فرود آیند و نامهی اعمال هر یک را به گردن او بیاویزید و با او یک فرشته حاضر باشد که او را

راننده به موقف حساب است و فرشته ی دیگر گواهی دهنده بر اعمال نیک و بد او، بعد از آن فرمود: لَقَدْ كُنْتَ فِي غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ.

4 ابن عبّاس حجابی که قلب و گوش و چشم تو را پوشانده بود بر میداریم تا حقیقت امر آشکار شود. چشمان تو در این روز تیزبین شده و هیچ شک و شبهه ای در آن راه نمی یابد، و گویند به این معناست نسبت به آنچه در دنیا انجام دادی آگاهی و بصیرت داری، منظور چشم

سر نیست همان طور که میگویند: فلانی در نجوم و فقه بصير است و گفته شده: «این مخصوص

کافر است یعنی تو ،امروز به آنچه در دنیا انکارش میکردی، آگاهی ه- امام على ال- هر که چشمش درد میکند آیة الکرسی را بر آن بخواند. به اعتقاد اینکه شفا خواهد یافت. البته شفا یابد ان شاء الله تعالی و گفته شده هر که هر روز بگوید: او را شنوا و بینا قرار دادیم!. (انسان/2) چشمش از آفات مصون بماند. نبی اکرم ا به سلمان نگاه کرد و متوجه شد که چشمش ورم کرده، فرمود تمر (خرما) مخور و به دست چپ مخواب». و در نظیر آن درد چشم بر آب سه بار بخواند فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ.

ص: 57

ق/23

الصادق ال سُلَيْمَانُ بْنُ عِيسَى قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهُ فَرَأَيْتُ بِهِ الرَّمَدَ شَيْئاً فَاحِشَاً فَاغْتَمَمْتُ وَ خَرَجْتُ ثُمَّ دَخَلْتُ عَلَيْهِ مِنَ الْغَدِ فَإِذَا لَا قَلَبَةَ بِعَيْنِهِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ خَرَجْتُ مِنْ عِنْدِكَ الْأَمْسِ وَ بِكَ مِنَ الرَّمَدِ مَا غَمَّنِي وَ دَخَلْتُ عَلَيْكَ الْيَوْمَ فَلَمْ أَرَ شَيْئًا أَعَالَجْتَهُ بِشَيْءٍ قَالَ عَوَّذْتُهَا بِعُوذَةَ عِنْدَى قُلْتُ أَخْبِرْنِي بِهَا فَكَتَبَ أَعُوذُ بِعِزَّةَ اللَّهِ أَعُوذُ بِقُوَّةَ اللَّهِ أَعُوذُ بِقُدْرَةَ اللَّهِ أعُوذُ بِعَظَمَةِ اللَّهِ أَعُوذُ بِجَلَالِ اللَّهِ أَعُوذُ بِبَهَاءِ اللَّهِ أَعُوذُ بِجَمْعِ اللَّهِ أَعُوذُ بِرَسُولِ اللَّهِ هُ عَلَى مَا أَحْذَرَ وَأَخَافُ عَلَى عَيْنِي وَأَجِدُهُ مِنْ وَجَعِ عَيْنِي اللَّهُمَّ رَبَّ الطَّيِّبِينَ أَذْهَبْ ذَلِكَ عَنِّى بِحَوْلِكَ وَقُوَّتِكَ فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيد.

قوله تعالى: وَ قالَ قَرينُهُ هذا ما لَدَيَّ عَتِيدٌ (23)

1 - الصادق ال عَنْ أَبي بَصِير عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ : سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى: هذا ما

لَدَيَّ عَتِيدٌ قَالَ هُوَ الْمَلَكُ الَّذِي يَحْفَظُ عَلَيْهِ عَمَلَهُ "

2 - الصادقين الخلا - وَ قالَ قَرِينُهُ يَعْنِى الْمَلَكَ الشَّهِيدَ عَلَيْهِ.

ابن عباس قَرِينُهُ أَى شَيْطَانُهُ الَّذِي أَعْوَاه.

4 - الأئمة - قال قَرِينه هذا ما لَدَيَّ عَتِيدٌ يَوْمَ يَقُومُ الزَّبَانِيَةُ إِلَى الْكُفَّارِ وَيُبَادِرُ مَنْ يَسُوقُهُمْ سَوْقاً عَنِيفاً وَالدُّمُوعُ تَتَحَادَرُ وَ تَتِبُ النَّارُ إِلَى الْكُفَّارِ كَوتُوبِ اللَّيْثِ إِذَا شَاخَرَ فَيَذِلُّ مِنْ زَفِيرِهَا

كُلُّ مَنْ عَزَّ وَ فَاخَر

قوله تعالى : ألقيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدِ (24)

الباقر ال- إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة نَادَى مُنَادٍ مِنْ بُطْنَانِ الْعَرْشِ يَا مُحَمَّد يَا عَلَى اللهِ أَلْقِيا فِي

جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ كَفَّارِ

عَنِيدِ فَهُمَا الْمُلْقِيَان فِى النَّار.

. بحار الأنوار، ج92، ص 89

.. بحار الأنوار، ج 5، ص 323

. بحار الأنوار، ج 8، ص266/ تفسیر البرهان

4 تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 118

.. إرشاد القلوب، ج 1، ص 80

. بحار الأنوار، ج 7، ص334 تفسیر فرات الکوفی، ص437 بحار الأنوار، ج 36، ص 72 تأويل الآيات الظاهرة، ص 590/ بحار الأنوار،

ج 39، ص 202

ص: 58

6 امام صادق ال- سلیمان بن عیسی :گوید خدمت امام صادق رسیدم و در چشم او ورمی فاحش ،دیدم اندوهگین شدم و برگشتم فردا خدمتش رفتم چشمش سالم بود، عرض کردم

فدایت شوم! دیروز چشمتان سخت بیمار بود و امروز سالم ،است معالجه کرده اید؟ فرمود:

تعویذ کردم. پرسیدم تعویذ را برایم «بفرمایید؟ حضرت الله نوشت به عزت و قدرت و قوت و

عظمت خدا و جلال و بهاء خدا پناه میبرم به رسول خدا از هر چه که بیم دارم و از درد چشم پناه میبرم خداوند پروردگار پاکان این درد را به حول و قوه ی خود از من دور کن فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطَاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيد».

فرشته ی همراه او میگوید این نامهی اعمال اوست که نزد من حاضر است!

1- امام صادق ابوبصیر گوید از حضرت دربارهی :آیه مَا لدَيَّ عَتِيدٌ [و ثبت کرده ام]

پرسیدم فرمود آن فرشته ای است که اعمال انسان را برایش حفظ میکند

2 امام باقر و امام صادق ا قرینه یعنی فرشته ای که علیه انسان شهادت و گواهی

می دهد.

ابن عباس قَرِينُهُ یعنی شیطان او که او را فریفته است.

4- ائمه و قالَ قَرِينُهُ هذا ما لَدَيَّ عَتِيدٌ؛ رفیقش گوید این است آنچه نزد من آماده است روزی که شعله ی آتش به سوی کافران بلند میشود پس فرشته هایی که آنان را به سوی آتش میکشند و پیش می آیند و با زور و جبر آنان را به سوی آتش میکشند و اشکشان میریزد و آتش به سوی کافران بلند میشود مانند بلند شدن شیر زمانی که نعره میزند پس شعله ی آتش ذلیل

میکند هر کس را که خود را در دنیا عزیز میدانسته و تکبّر کرده است.

[خداوند فرمان میدهد هر کافر حق ستیزی را در دوزخ !افکنید (24)

1 امام باقر چون روز قیامت شود یک منادی از دل عرش ندا میدهد یا محمد! یا علی!

هر کافر لجوج و سرسختی را در جهنّم فرو افکنید پس آن دو هستند که کافران عنید را در آتش

می اندازند.

ص: 59

ق / 24

العليا

2 - الرسول صلى الله عليه وسلم قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي قَوْلِهِ عزوجل: أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ قَالَ نَزَلَتْ فِيَّ

وَ فِي عَلِيِّ بْنِ أَبِيطَالِب ال وَ ذَلِكَ أَنَّهُ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة شَفَعَنِي رَبِّي وَشَفَعَكَ يَا عَلَى اللَّهِ وَ

كَسَانِي وَ كَسَاكَ يَا عَلَى اللهِ ثُمَّ قَالَ لِي وَ لَكَ يَا عَلَى الْقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ مَنْ أَبْغَضَكُمَا وَ

أدْخِلَا الْجَنَّةَ كُلَّ مَنْ أَحَبَّكُمَا فَإِنَّ ذَلِكَ هُوَ الْمُؤْمِنُ. 3- الرسول - إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة يَقُولُ اللَّهُ عزّوجلّ لِي وَلِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللهِ أَدْخِلَا الْجَنَّةَ

مَنْ أَحَبَّكُمَا وَالنَّارَ مَنْ أَبْغَضَكُمَا وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عزوجل: أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ. 4- الرسول صلى الله عليه وسلم قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى يَوْمَ الْقِيَامَةِ لِي وَلِعَلِيِّ بْنِ أَبِيطَالِبِ اللَّهِ أَدْخِلَا -

الْجَنَّةَ مَنْ أَحَبَّكُمَا وَأَدْخِلَا النَّارَ مَنْ أَبْغَضَكُمَا وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ: أَلْقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِّيدِ . - الأئمة - أَلْقِي-ا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارِ عَنِيدِ مُخَاطَبَةُ لِلنَّبِي وَ عَلَى هِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ

الصَّادِقِ العَلِيُّ قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ. ع الرسول - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يَأْمُرُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَقْعُدُ أَنَا وَ عَلِيٌّ عَلَى

الصِّرَاطِ، وَيُقَالُ لَنَا: أَدْخِلَا الْجَنَّةَ مَنْ آمَنَ بي وَأَحَبَّكُمَا، وَأَدْخِلَا النَّارَ مَنْ كَفَرَ بِي وَأَبْغَضَكُمَا.

بی 7- على بن إبراهيم و قوله: ألْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ مُخَاطَبَةُ لِلنَّبِيو عَلَى طَنَا ۖ وَ ذَلِكَ قَوْلُ

الصَّادِقِ العَلِيُّ قَسِيمُ الْجَنَّةَ وَالنَّار. - أمير المؤمنين ال- عَن أبي عَبْدِ اللَّهِ ال قَالَ: كَانَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهِ كَثِيراً مَا يَقُولُ أَنَا قَسِيمُ

اللهِ بَيْنَ الْجَنَّة وَ النَّار . 9 - الصادق ال- عَنِ الْمُفَضَّل بن عُمَرَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ الصَّادِقِ لِمَ صَارَ

أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ قَسِيمَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ قَالَ لِأَنَ حُبَّهُ إِيمَانُ وَبُغْضَهُ كُفْرُ وَإِنَّمَا

اللهِ

1. بحار الأنوار، ج 7، ص338/ بحار الأنوار، ج 39، ص253/ بحار الأنوار، ج 65، ص117/ الأمالي للطوسی، ص368/ تفسير البرهان/ تأويل الآيات الظاهرة، ص 590 تفسیر نور الثقلين 2. تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان / بحار الأنوار، ج 47، ص 357 بشارة المصطفى، ص 49 بحار الأنوار، ج 47، ص412/ بحار الأنوار، ج 39، ص196/ الأمالي للطوسی، ص 30، ص628

. بحار الأنوار، ج 7، ص338/ بحار الأنوار، ج 36، ص 75 بحار الأنوار، ج 40، ص 43/ إرشاد القلوب، ج 2، ص258/ الأمالي للطوسي،

ص 290

4. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص118

. الأمالي للطوسی، ص629

6. تفسیر نورالثقلین

. تفسير البرهان

ص: 60

2- پیامبر - ألقِيا في جهنّم كُل كفّار عَنِید درباره ی من و علی بن ابی طالب ا نازل شده است، به این ترتیب که روز قیامت خداوند مرا در مقام شفاعت قرار میدهد و من تو را در این مقام قرار می دهم خدا بر من و تو [جامه ی برتری میپوشاند پس خداوند به من و تو میگوید: هرکسی با شما دشمنی ورزیده او را در جهنم بیندازید و هر که شما را دوست داشته او را به بهشت ببرید زیرا آن شخص، مؤمن است».

پیامبر

حالة

روز قیامت که میشود خداوند به من و علی بن ابی طالب می فرماید: «هرکس شما را دوست میدارد داخل بهشت کنید همین تفسیر این آیه است: و ألقيا في جهنم كُل كفار

عنيد .

4- پیامبر خدای تعالی به من و علی میفرماید؛ هر کس را که شما را دوست داشته وارد بهشت کنید و آنان که شما را دشمن داشته اند داخل آتش کنید و بیان همین مطلب است سخن خداى تعالى: أَلْقِيا في جهنّم كُلَّ كَفَّار عَنِيدِ. ه ائمه - أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارِ عَنِید [خطابی است برای پیامبر و علی الله و این همان

سخن امام صادق است علی قسمت کننده ی بهشت و جهنم است». پیامبر وقتی روز قیامت شود خداوند دستور میدهد که من و علی ال بر صراط بنشینیم و میفرماید هر کس که به من ایمان دارد و دوستدار شما ،است داخل بهشت کنید و هرکس کافر به من و دشمن شماست، داخل جهنم کنید.

علی بن ابراهيم - أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِید؛ خطابی است به پیامبر و علی او این

و علی ال همان قول امام صادق است که فرمود علی قسمت کننده ی بهشت و جهنم است».

امام علی ال امیرالمؤمنین ال بسیار میفرمود من تقسیم کننده ی بهشت و جهنم خدا

هستم.

به همین

9 امام صادق ال مفضل بن عمر :گوید از امام صادق پرسیدم: «چرا امیرالمؤمنین ال بهشت و جهنم را میان بندگان تقسیم میکند؟ فرمود: زیرا محبت و دوستی او ایمان و دشمنی با او کفر .است بهشت تنها برای اهل ایمان و جهنم تنها برای کافران خلق شده است؛ پس اول علت آتش و بهشت را تقسیم می.کند تنها محبّان او وارد بهشت میشوند و تنها دشمنان او وارد جهنم میشوند پرسیدم ای فرزند رسول خدا آیا همه ی پیامبران و اوصیاء او را دوست میداشتند و دشمنان آنها با علی دشمن بودند؟ فرمود: «آری» پرسیدم: «چگونه چنین چیزی ممکن است؟ فرمود: آیا نمیدانی پیامبر خدا در جنگ خیبر فرمود: فردا پرچم را به دست مردی خواهم داد که خدا و پیامبرش را دوست دارد و خدا و پیامبرش او را دوست .دارند او فقط وقتی که خدا به دست او فتح و پیروزی را حاصل کند برمی گردد؟ سپس پرچم را به علی داد و خداوند به دست علی پیروزی را حاصل گرداند».

الله الله

ص: 61

رق

ق / 24

خُلِقَتِ الْجَنَّةُ لِأَهْلِ الْإِيمَانِ وَ خُلِقَتِ النَّارُ لِأَهْلِ الْكُفْرِ فَهُوَ قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَالنَّارِ لِهَذِهِ ذِهِ الْعِلَّة فَالْجَنَّةُ لَا يَدْخُلُهَا إِنَّا أَهْلُ مَحَيَّتِهِ وَ النَّارُ لَا يَدْخَلُهَا إِلَّا أَهْلُ بُغْضِهِ قَالَ الْمُفَضَّلُ فَقُلْتُ يَا ابْنَ رَسُولَ اللَّهِ فَالْأَنْبِيَاءُ وَالْأَوْصِيَاءُ كَانُوا يُحِبُّونَهُ وَأَعْدَاؤُهُمْ كَانُوا يُبْغِضُونَهُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَكَيْفَ ذَلِكَ قَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ يَوْمَ خَيْبَرَ لَأَعْطِيَنَّ الرَّايَةَ غَداً رَجُلًا يُحِبُّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَيُحِبُّهُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ مَا يَرْجِعُ حَتَّى يَفْتَحَ اللَّهُ عَلَى يَدَيْهِ فَدَفَعَ الرَّايَةَ إِلَى عَلَى اللَّهِ فَفَتَحَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى يَدَيْهِ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَمَّا أُتِيَ بِالطَّائِرِ الْمَشْوِيٌّ قَالَ اللَّهُمَّ اثْتِنِي بأَحَبِّ خَلْقِكَ إِلَيْكَ وَ إِلَيَّ يَأْكُلُ مَعِى مِنْ هَذَا الطَّائِرِ وَ عَنَى بِهِ عَلِيّ اللهِ قُلْتُ بَلَى قَالَ فَهَلْ يَجُورُ أَنْ لَا يُحِبَّ أَنْبِيَاءُ اللَّهِ وَرُسُلُهُ وَ أَوْصِيَاؤُهُمْ رَجُلًا يُحِبُّهُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَيُحِبُّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ فَقُلْتُ لَهُ لَا قَالَ فَهَلْ يَجُورُ أَنْ يَكُونَ الْمُؤْمِنُونَ مِنْ أُمَمِهِمْ لَا يُحِبُّونَ حَبِيبَ اللَّهِ وَ حَبِيبَ رَسُولِهِ وَ أَنْبِيَائِهِ قُلْتُ لَا قَالَ فَقَدْ ثَبَتَ أَنَّ جَمِيعَ أَنْبِيَاءِ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَ جَمِيعِ الْمُؤْمِنِينَ كَانُوا لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ مُحِيِّينَ وَ ثَبَتَ أَنَّ أَعْدَاءَهُمْ وَ الْمُخَالِفِينَ لَهُمْ كَانُوا لَهُمْ وَلِجَمِيعِ أَهْلِ مَحَبَّتِهِمْ مُبْغِضِينَ قُلْتُ نَعَمْ قَالَ فَلَا يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا مَنْ أَحَبَّهُ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ وَلَا يَدْخُلُ النَّارَ إِنَّا مَنْ أَبْغَضَهُ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ فَهُوَ إِذَنْ قَسِيمُ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ قَالَ الْمُفَضَّلُ بْنُ عُمَرَ فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُول اللَّهِ فَرَّجْتَ عَنِّى فَرَّجَ اللَّهُ عَنْكَ فَزِدْنِي مِمَّا عَلَّمَكَ اللَّهُ قَالَ سَلْ يَا مُفَضَّلُ فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رَسُول اللَّهِ فَعَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب ا يُدْخِلُ مُحِبَّهُ الْجَنَّةَ وَ مُبْغِضَهُ النَّارَ أَوْ رِضْوَانُ وَ مَالِكُ فَقَالَ يَا مُفَضَّلَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى بَعَثَ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَ هُوَ رُوحُ إِلَى الْأَنْبِيَاءِ اللهِ وَهُمْ أَرْوَاحُ قَبْلَ خَلْقِ الْخَلْقِ بِأَلْفَى عَامٍ فَقُلْتُ بَلَى قَالَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ دَعَاهُمْ إِلَى تَوْحِيدِ اللَّهِ وَ طَاعَتِهِ وَ اتِّبَاعِ أَمْرِهِ وَ وَعَدَهُمُ الْجَنَّةَ عَلَى ذَلِكَ وَ أَوْعَدَ مَنْ خَالَفَ مَا أَجَابُوا إِلَيْهِ وَأَنْكَرَهُ النَّارَ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَ فَلَيْسَ النَّبَ الله ضَامِناً لِمَا وَعَدَ وَ أَوْعَدَ عَنْ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَ وَ لَيْسَ عَلَى بْن أَبي طَالِب خَلِيفَتَهُ وَ إِمَامَ أُمَّتِهِ قُلْتُ بَلَى قَالَ أَوَلَيْسَ رِضْوَانُ وَ مَالِكَ مِنْ جُمْلَة الْمَلَائِكَةَ وَ الْمُسْتَغْفِرِينَ لِشِيعَتِهِ النَّاجِينَ بِمَحَيَّتِهِ قُلْتُ بَلَى قَالَ فَعَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب إِذَنْ قَسِيمُ الْجَنَّةَ وَ النَّارِ عَنْ رَسُول اللَّهِ وَرِضْوَانُ وَ مَالِكُ صَادِرَانِ عَنْ أَمْرِهِ بِأَمْرِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَا مُفَضَّلُ خُذَ هَذَا فَإِنَّهُ مِنْ مَخْرُونَ الْعِلْمِ وَمَكْنُونِهِ لَا تُخْرِجُهُ إِنَّا إِلَى أَهْلِه.

1. علل الشرائع، ج1، ص162/ تفسیر البرهان

ص: 62

وق /24

الله الله

:گفتم آری میدانم» فرمود: آیا نمیدانی وقتی پرندهی بریان برای پیامبر آوردند، وی :فرمود ای خدا کسی را که تو و من بیشتر از همه دوستش میداریم نزد من بیاور تا همراه من از این گوشت بخورد و منظور او علی بود گفتم آری میدانم» فرمود: «آیا جایز است انبیای خدا و پیامبران او و اوصیای آنها کسی را که خدا و پیامبرش او را دوست میدارند و او خدا و پیامبرش را دوست میدارد دوست نداشته باشند؟ گفتم «نه»! فرمود: «آیا ممکن است

امتهای پیامبران پیشین محبوب خدا و پیامبرش و انبیای او را دوست نداشته باشند؟ گفتم: «نه» فرمود: پس ثابت شد که هم پیامبران خدا و فرستادگان او و همه ی مؤمنان محب و

هم

دوستدار علی بن ابی طالب هستند و ثابت شد که دشمنان و مخالفان آنها دشمن اهل بیت و دوستداران اهل بیت هستند .گفتم «آری» فرمود: از گذشتگان امّت تا آیندگان امت تنها کسی که علی را دوست داشته باشد به بهشت وارد میشود و از گذشتگان امت تا آیندگان امت تنها کسی که با علی دشمنی ،کند به جهنّم وارد میشود بنابراین او تقسیم کننده ی بهشت و دوزخ است» مفضل بن عمر گفت: به امام ا :گفتم ای فرزند رسول الله ! خداوند برایتان گشایش و فرج حاصل کند که به من آرامش دادید از آن علمی که خداون-د ب-ه ش-ما آموخته برای من بیشتر بگویید امام فرمود ای !مفضل بپرس گفتم: «ای فرزند رسول خدا! آیا خود علی ال محب و شیعه اش را به بهشت و دشمنش را به دوزخ وارد میکند یا رضوان و مالک؟ فرمود: ای مفصل آیا نمیدانی هزار سال پیش از خلقت، خداوند، روح پیامبر اکرم را برای ارواح پیامبران صلى الله عليه وسلم مبعوث ساخت»؟ گفتم: «بلی! میدانم». فرمود: «آی--ا نم--ی دان--ی پیامبر آنها را به توحید و یکتاپرستی و اطاعت از خدا و پیروی از امر خدا فرا خواند و در ازای آن به آنها بهشت را وعده داد و به هرکس که خلاف آنچه پیامبران گفتند و پذیرفتند، انجام دهد و خدا را انکار کند دوزخ را وعده داد؟ گفتم آری میدانم فرمود: «آیا پیامبر ضامن وعده ای که داده و از جانب خداوند عزوجل شنیده نیست؟ گفتم آری هست». فرمود: «آیا علی الخلیفه و امام امت او نیست؟ گفتم آری هست» فرمود: آیا رضوان و مالک خود از

جمله ی ملائکه و استغفار کنندگان برای شیعهی او و نجات یافتگان با محبّت او نیستند؟ گفتم «آری! چنین است». فرمود: «بنابراین علی بن ابی طالب ال از جانب رسول الله له تقسیم کننده ی بهشت و دوزخ است و سلم و رضوان و مالک به امر خداوند تبارک و تعالی تحت فرمان او هستند. ای مفصل این حدیث را بیاموز که از علوم پنهان و پوشیده است و آن را جز برای اهلش بازگو

نکن».

ص: 63

وق / 24

10 - الصادق ال- إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نُصِبَ مِنْبَرُ يَعْلُو الْمَنَابِرَ ... حَتَّى يَصْعَدَ الْمِنْبَرَ ثُمَّ يَغِيبَانِ

مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ يَطْلُعَانِ فَيُعْرَفَان مُحَمَّد وَ عَلَى اللهِ وَ عَنْ يَسَارِ النَّبِيِّ مَلَكُ وَ عَنْ يَمِينِهِ مَلَكَ فَيَقُولُ الْمَلَكُ الَّتِي عَنْ يَمِينِهِ يَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ أَنَا رِضْوَانُ خَازِنُ الْجِنَانِ أَمَرَنِي اللَّهُ بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَة مُحَمَّدِ ، وَ طَاعَة عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الله وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى: أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارِ عَنِيدٍ يَ-ا مُحَمَّد يَا عَلَى اللهِ وَيَقُولُ الْمَلَكُ الَّذِي عَنْ يَسَارِهِ يَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ أَنَا مَالِكُ خَازِنُ جَهَنَّمَ

أَمَرَنِيَ اللَّهُ بِطَاعَتِهِ وَ طَاعَة مُحَمَّد الله وَ عَلى اله. 11 - الرسول - هُوَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ا يُجْلِسُهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَة عَلَى الصِّرَاطِ فَيُدْخِلُ أَوْلِيَاءَهُ

الْجَنَّةَ وَأَعْدَاءَهُ النَّارِ.

1 - الرسول - إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة أَقِفُ أَنَا وَ عَلِيٍّ عَلَى الصِّرَاطِ بِيَدِ كُلِّ وَاحِدٍ مِنَّا سَيْفُ فَلَا يَمُرُّ بِهِ أَحَدٌ مِنْ خَلْقَ اللَّهِ إِلَّا سَأَلْنَاهُ عَنْ وَلَايَة عَلِيٌّ فَمَنْ كَانَ مَعَهُ شَيْءٌ مِنْهَا نَجَا وَ فَازَ وَإِلَّا ضَرَبَّنَا عُنُقَهُ وَ الْقَيْنَاهُ فِى النَّار.

13 - الرسول - إِذَا بِمَلَكَيْن قَدْ أَقْبَلَا إِلَيَّ أَمَّا أَحَدُهُمَا فَرَضْوَانُ خَازِنُ الْجَنَّةِ، وَأَمَّا الْآخَرُ فَمَالِكُ خَازِنُ النَّارِ فَيَدْنُو إِلَيَّ رِضْوَانُ وَيُسَلَّمُ عَلَيَّ وَيَقُولُ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَأَرْدُّ عَلَيْهِ السَّلَامَ فَأَقُولُ: أَيُّهَا الْمَلَكُ الطَّيِّبُ الرِّيحُ الْحَسَنُ الْوَجْهُ الْكَرِيمُ عَلَى رَبِّهِ مَنْ أَنْتَ فَيَقُولُ: أَنَا رضْوَانُ خَازِنُ الْجَنَّةِ أَمَرَنِى رَبِّي أَنْ آتِيَكَ بِمَفَاتِيحَ الْجَنَّة فَخُذْهَا يَا مُحَمَّدُ: فَأَقُولُ قَدْ قَبلْتُ ذَلِكَ مِنْ رَبِّي - فَلَهُ الْحَمْدُ عَلَى مَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَى ادْفَعْهَا إِلَى أَخِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، فَيَدْفَعُهَا إِلَى عَلِيٌّ وَ يَرْجِعُ رِضْوَانُ ثُمَّ يَدْنُو مَالِك خَازِنُ النَّارِ فَيُسَلِّمُ عَلَيَّ وَيَقُولُ: السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا حَبِيبَ اللَّهِ! فَأَقُولُ لَهُ: عَلَيْكَ السَّلَامُ أَيُّهَا الْمَلَكُ - مَا أَنْكَرَ رُؤْيَتِكَ وَ أَقْبَحَ وَجْهَكَ مَنْ أَنْتَ فَيَقُولُ: أَنَا مَالِكُ خَازِنُ النَّارِ أَمَرَنِي رَبِّي أَنْ آتِيَكَ بِمَفَاتِيح النَّارِ، فَأَقُولُ: قَدْ قَبلْتُ ذَلِكَ مِنْ رَّبِّي فَلَهُ الْحَمْدُ عَلَى مَا أَنْعَمَ بِهِ عَلَيَّ وَ فَضَّلَنِي بِهِ ادْفَعْهَا إِلَى أَخِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، فَيَدْفَعُهَا إِلَيْهِ، ثُمَّ يَرْجِعُ مَالِكُ فَيُقْبِلُ عَلَى اللهِ وَ مَعَهُ وَ مَفَاتِيحَ الْجَنَّةِ وَ مَقَالِيدُ النَّارِ حَتَّى يَقِفَ عَلَى شَفِيرٍ جَهَنَّمَ وَيَأْخُذَ زِمَامَهَا بَيَدِهِ وَ

قَدْ عَلَا زَفِيرُهَا وَاشْتَدَّ حَرَّهَا وَ كَثُرَ شَرَرُهَا، فَتُنَادِى جَهَنَّمُ يَا عَلَى جُزْنِي قَدْ أَطْفَأَ نُورُكَ لَهَبِي،

. تفسیر فرات الکوفی، ص438/ بحارالأنوار، ج7، ص336

2. بحار الأنوار، ج22، ص242/ تفسير البرهان

. تأويل الآيات الظاهره، ص484

ص: 64

شرق / 24

10 امام صادق ال وقتی روز قیامت می،رسد منبری نصب میشود که از منابر دیگر بالاتر می رود تا از منبر بالا میرود پس تا زمانی که خدا بخواهد غیب می شوند و سپس ظاهر میشوند و شناخته میشوند که محمد و علی هستند و در سمت چپ پیامبر فرشته ای و در سمت راست او فرشته ایست فرشته سمت راست او میگوید ای گروههای خلائق من

الله الى رضوان کلیددار بهشتم که خدا مرا امر به طاعت خود و اطاعت محمد و طاعت علی ا نموده و اینست معنای آیه هر کافر معاندی را در جهنم بیفکنید ای محمد! ای علی ! فرشته هنا سمت چپ او میگوید ای گروههای !خلائق من مالک کلیددار جهنّم هستم که خدا مرا امر به طاعت خود و طاعت محمد و علی ال نموده».

ال

-11 پیامبر او امیرالمؤمنین .است روز قیامت خدا او را در پل صراط می نشاند و او

دوستانش را به بهشت و دشمنانش را به جهنم وارد میکند. 12- پیامبر روز قیامت من و علی بر صراط می ایستیم به دست هر یک از ما شمشیری است احدی از مردم نمیگذرند مگر اینکه از ولایت علی میپرسیم هرکس از ولایت بهره ای

داشته باشد نجات یافته و رستگار است و گرنه گردنش را میزنیم و او را در آتش می افکنیم. 13- پیامبر در همان حال دو فرشته نزد من می آیند؛ یکی ،رضوان نگهبان بهشت و دیگری مالک، نگهبان دوزخ است رضوان نزد من آمده و سلام میگوید السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا نَبِيَّ الله ، من پاسخ سلام او را میدهم و میپرسم؛ تو کیستی؟ ای فرشته ی خوشبوی نیک روی ک-ه ن-زد پروردگارش کریم و بزرگوار است؟ میگوید من رضوان نگهبان بهشت هستم. خداوند م-ن ب-ه من امر کرده که کلیدهای بهشت را برای تو بیاورم پس این کلیدها را بگیر ای رسول خدا! من میگویم این را از پروردگارم میپذیرم که شکر و سپاس این نعمت و فضل او بر من واجب .است این کلیدها را به برادرم علی بن ابی طالب ال بسپار رضوان کلیدها را به علی ا میدهد و برمی گردد. سپس مالک نگهبان ،دوزخ نزدیک میآید و به من سلام میدهد و می گوید: السلام علیکم یا حبیب الله من میگویم علیک السلام ای ،ملک چقدر دیدار تو سخت و چهره ی تو زشت است تو کیستی؟ میگوید من ،مالک نگهبان دوزخ ،هستم پروردگارم به من امر کرده کلیدهای دوزخ را برای تو بیاورم من میگویم آنها را از پروردگارم میپذیرم و از اینکه چنین نعمتی به من داد و مرا به این فضیلت مخصوص گردانید شکر و سپاس او را میگویم آن را به برادرم علی بن ابی طالب البسپار مالک کلیدها را به علی میدهد آنگاه مالک برمی گردد و

علی ال که کلیدهای بهشت و جهنم در دستان اوست پیش میرود تا در لبه ی جهنم می ایستد زمام آن را به دست میگیرد در حالی که آتش آن زبانه میکشد و سوزش و حرارت آن شدت مییابد و با صدای بلند میگوید ای علی از مقابل من بگذر چرا که نور تو آتش مرا خاموش میکند». علی به او میگوید آرام باش ای جهنّم این شخص را رها کن و واگذار

ص: 65

ق / 24

فَيَقُولُ لَهَا عَلَى اةِ قِرَى يَا جَهَنَّمُ ذَرى هَذَا وَلِنِّى وَخُذِى هَذَا عَدُوِّى، فَلَجَهَنَّمُ يَوْمَئِذٍ أَشَدُّ مُطَاوَعَةً لِعَلِيٍّ مِنْ غُلَامٍ أَحَدِكُمْ لِصَاحِبِهِ، فَإِنْ شَاءَ يَذْهَبُ بِهِ يَمْنَةً وَإِنْ شَاءَ يَذْهَبُ بِهِ يَسْرَةَ، وَلَجَهَنَّمُ يَوْمَئِذٍ أَشَدُّ مُطَاوَعَةٌ لِعَلِيٍّ فِيمَا يَأْمُرُهَا بِهِ مِنْ جَمِيعِ الْخَلَائِقِ، وَ ذَلِكَ أَنَّ عَلِيّا يَوْمَئِذٍ قَسِيمُ الجنة والنار 14 - الحسن ال- قَالَ الْفَضْلُ سَأَلْتُ الْحَسَنَ الله فَقُلْتُ مَن الْكُفَّارُ قَالَ الْكَافِرُ بِجَدِّى رَسُول

الله الله قُلْتُ وَ مَن العَنِيدُ قَالَ الْجَاحِدُ حَقَّ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الله. 15 - الرسول - مَا آمَنَ بِاللَّهِ مَنْ لَمْ يُؤْمِنْ بِى وَ لَمْ يُؤْمِنْ بِي مَنْ لَمْ يَتَوَكَّأَوْ قَالَ: لَمْ يُحِبَّعَلِيَا، وَ

تَلَا: أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدِ. 16 - الرسول الله - إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة قَالَ: اللَّهُ تَعَالَى لِمُحَمَّدِ وَ عَلَى ال: أَدْخِلَا الْجَنَّةَ مَنْ أَحَبَّكُمَا وَأَدْخِلَا النَّارَ مَنْ أَبْغَضَكُمَا، فَيَجْلِسُ عَلِيٌّ عَلَى شَفِيرٍ جَهَنَّمَ فَيَقُولُ لَهَا: هَذَا لِي وَهَذَا لَكِ، وَهُوَ قَوْلُهُ: أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ . عَنِيدٍ. 17 - الرسول - قيلَ سُئِلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَنْ ذلِكَ فَقال له أنا وَ عَلَى الةِ نَقومُ عَلَى يَمينِ الْعَرْشِ

فَيَقولُ اللهُ لَنَا: أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنيد .

18 - الرسول ال- إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة يَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِعَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللَّهِ وَلِى أَدْخِلَا الْجَنَّةَ مَنْ شِئْتُمَا وَأَدَخِلَا النَّارَ مَنْ شِئْتُمَا وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٍ فَالْكَافِرُ مَنْ جَحَدَ نُبُوَّتِي وَالْعَنِيدُ مَنْ جَحَدَ وَلَايَةَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الله فَالنَّارُ أَمَدُهُ وَالْجَنَّةُ لِشِيعَتِهِ وَ

مُحِبيه

19 - الرسول - فَقَالَ النَّبِيُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِذَا جَمَعَ النَّاسَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ كُنتُ أَنَا وَ أَنْتَ يَوْمَئِذٍ عَنْ يَمِينِ الْعَرْشِ فَيُقَالُ لِى وَلَكَ قُومَا فَأَلْقِيَا مَنْ أَبْغَضَكُمَا وَ خَالَفَكُمَا وَكَذَّبَكُمَا فِي النَّارِ.

1. تفسیر القمی، ج 2، ص 325

2. بحار الأنوار، ج 47، ص357/ بشارة المصطفى، ص 49 تفسير البرهان وبحار الأنوار، ج 47، ص 412 وبحار الأنوار، ج 39، ص 196

والأمالي للطوسي، ص 628؛ «بتفاوت»

الأمالي للطوسي، ص 629 تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 124

4.شواهد التنزیل، ج 2، ص264/ تفسیر فرات الکوفی، ص 440؛ «بتفاوت»

الصراط المستقیم، ج 1، ص 295

6. الفضائل، ص128 شواهد التنزیل، ج 2، ص 1 26؛ «بتفاوت»/ تفسير البرهان؛ «بتفاوت»

بحار الأنوار، ج 7، ص 338/ بحار الأنوار، ج 36، ص 74 تفسیر فرات الکوفی، ص 436 شواهد التنزیل، ج 2، ص 265 تفسیر القمی، ج 2،

ص 324 المناقب، ج 2، ص 157 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان/ مئة منقبة، ص47

ص: 66

رق / 24

که دوست و شیعه ی من است و آن را بگیر که دشمن من .است قطعاً جهنّم در آن روز امر علی ال را اطاعت میکند بیشتر از غلام شما که امر ارباب خود را اطاعت می کند که اگر اراده کند او را به هر سوی میفرستد به چپ یا راست و قطعاً جهنم آن روز بیشتر از همه ی خلایق، مطیع امر علی ،است چرا که علی در آن روز تقسیم کننده ی بهشت و جهنم است». 14- امام حسن - فضل گفته است از حسین بن علی ال پرسیدم: «الْكُفَّارُ کیست؟ فرمود: آن که جدم رسول خدا را انکار کرد پرسیدم: «العَنِیدُ کیست؟ فرمود: «آن ک-ه ح-ق

علی بن ابی طالب را انکار میکند.

15- پیامبر به خدا ایمان نیاورده کسی که به من ایمان نیاورد و ایمان به من نیاورده کسی

که علی را دوست نداشته باشد و این آیه را خواند أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّار عَنِيد. 16- پیامبر چون روز قیامت شود خداوند به محمد و علی ال می گوید: «هرکس که الله شما را دوست دارد وارد بهشت کنید و هرکس که شما را دشمن میدارد وارد آتش کنید. پس

علی ال بر کنار جهنّم مینشیند و به او میگوید این برای من و این برای تو و این است معنای سخن خداوند: أَلْقِيا في جهنّم كُلَّ كَفَّار عَنِيدِ .

17- پیامبر از پیامبر در مورد این آیه سؤال شد فرمود من و علی ال در سمت راست

عرش می ایستیم و خدا به ما میگوید: أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارِ عَنِيدِ». 18 - پیامبر ای ابن مسعود] وقتی روز قیامت برپا شود خداوند عزوجل به من و على الله

می گوید: «هر که را خواستید به جهنّم ببرید و این معنی کلام خداوند است که فرمود: أَلْقِيَا فِي جهنّم كُل كفَّار عَنِید؛ کفّار کسی است که نبوّت و رسالت مرا انکار میکند و عنید کسی است که با علی ال و اهل بیت او که سلام و درود خدا بر آنان باد و شیعه ی او دشمنی بورزد. 19 - پیامبر و [ای علی ال وقتی روز قیامت برپا شود و مردم یکجا جمع شوند؛ من و تو در آن روز در سمت راست عرش خدا خواهیم بود خداوند باری تعالی میفرماید: ای محمد و ای

على ال برخیزید و دشمنان و مخالفان خود را و هر که شما را انکار کرده و با شما مخالفت

ورزیده و شما را تکذیب کرده است، در آتش اندازید.

ص: 67

ق /25

20 - الرسول - عَطَاءُ بْنُ رِيَاحٍ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ قَوْل اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ : أَلْقِيا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ

كَفَّارِ عَنِيدِ فقال رسول الله الله أَنَا وَ عَلَى اللَّهِ نُلْقِي فِي جَهَنَّمَ كُلَّ مَنْ عَادَانَا.

قوله تعالى: مَناعِ لِلْخَيْرِ مُعْتَدِ مُرِيبٍ (25)

قوله تعالى: أَلَّذِي جَعَلَ مَعَ اللهِ إِلهاً آخَرَ فَأَلْقِياهُ فِي الْعَذَابِ الشَّدِيدِ (26)

1- العسكرى - الَّذِي جَعَلَ مَعَ اللَّهِ إِلهَا آخَرَ قَالَ هُوَ مَا قَالُوا نَحْنُ كَافِرُونَ بِمَنْ جَعَلَ لَكُمْ

الْإِمَامَةَ وَ الْخُمُس. 2 الرسول - الَّذِي جَعَلَ مَعَ الله إلهاً آخَرَ فَأَلْقِياهُ فِي الْعَذَابِ الشَّدِيدِ وَيَقُولُ الْحَقِّ وَ قَدْ زَالَتِ

الْمُبْطِلُ وَاللَّمَ وَفَصْلُ هَذَا الْأمْرِ إِلَى وَ انْتِصَارُ الْمَظْلُومِ مِنْ ظَالِمِه.

قوله تعالى : قالَ قَرينُهُ رَبَّنا ما أَطْغَيْتُهُ وَلكِنْ كانَ فِي ضَلالٍ بَعِيد (27)

1 - الصادق - عن أبي بصير قالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ قَرِينُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَيْتُهُ قَالَ هُوَ

شَيْطانُه

2- ابن عبّاس - قالَ قَرِينُهُ أَى شَيْطَانُهُ الَّذِي أَغْوَاهُ عَن ابْنِ عَبَّاس الله وَ غَيْرِهِ. وَإِنَّمَا سُمِّيَ قَرِينَهُ

لِأَنَّهُ يَقْرُنُ بهِ فِى الْعَذَاب.

قوله تعالى : قالَ لا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ (28) 1- الرسول - قالَ اللهُ لا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ مَا أَنْذَرْتُكُمْ فِيمَا مَضَى مِنَ

الْأَيَّامِ أَ مَا حَذَرْتُكُمْ بِالْعَدَائِدِ بِالْمَعَاصِي وَ الْآثَامِ أَ مَا وَعَدْتُكُمْ بِهَذَا الْيَوْمِ مِنْ سَائِرِ الْأَيَّامِ. 2- أمير المؤمنين - فَلْيَعْمَلِ الْعَامِلُ مِنْكُمْ فِي أَيَّامٍ مَهَلِهِ ... وَ أَنْزَلَ عَلَيْكُمُ الْكِتَابَ تِبْياناً لِكُلِّ شَيْءٍ وَ عَمَّرَ فِيكُمْ نَبَيَّهُ أَزْمَاناً حَتَّى أَكْمَلَ لَهُ وَ لَكُمْ فِيمَا أَنْزَلَ مِنْ كِتَابِهِ دِينَهُ الَّذِي رَضِيَ لِنَفْسِهِ وَ

.. تأويل الآيات الظاهرة، ص 591 بحار الأنوار، ج 24، ص 273 تفسير البرهان

2. بحارالأنوار، ج30، ص158/ تفسیر القمی، ج 2، ص 326/ تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

..إرشاد القلوب، ج 1، ص 81

4. تفسير نور الثقلين 5. بحار الأنوار، ج 8، ص 266 إرشاد القلوب، ج 1، ص 80

ص: 68

رق / 24

20 پیامبر عطاء بن ریاح گوید از رسول خدا درباره ی معنی آيه: أَلقِيا في جهنّم كُل كفار

عَنِیدِ پرسیدم. فرمود: «من و علی ال در روز قیامت همهی دشمنان خود را به جهنم میاندازیم.

آن کسی که به شدت مانع خیر و متجاوز و در شک و تردید بوده است (25)

همان کسی که معبود دیگری با خدا قرار داده بود [آری] او را در عذاب شدید

بیفکنید! (26)

1 امام عسكرى ال الذِي جَعَل مَعَ الله إِلهَا آخَرَ و این همان است که گفتند: «ما آن کس را

که برای شما امامت و خمس قرار داده است، انکار میکنیم.

2- پيامبر الَّذِي جَعَلَ مَعَ الله إِلهاً آخَرَ فَأَلْقِياهُ فِي الْعَذابِ الشَّدِید، آن ک-ه خ-دای دیگری را برای خدا شریک قرار داد پس او را در عذاب سخت بیندازید و خداوند می فرماید: مسامحه و سهل انگاری را از میان برداشته و در آن روز رسیدگی این کار به دست من است که ستمدیدگان

را یاری کنم.

و همنشینش [ از شیاطین] میگوید: «پروردگارا من او را به طغیان وا نداشتم

بلکه او خود در گمراهی دور و درازی بود»! 27

1- امام صادق - ابوبصیر گوید درباره ی :آیه قَال قَرِينُهُ رَبَّنَا مَا أَطْغَيْتُه سؤال کردم. فرمود:

یعنی شیطان همراه اوست.

2- ابن عباس - قَال قَرِينُهُ یعنی شیطان که او را فریفته است.

[خداوند] میگوید:«نزد من جدال و مخاصمه نکنید؛ من پیشتر به شما هشدار

داده ام و اتمام حجت کرده ام! (28)

1 - پیامبر - قالَ لا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ؛ و همانا شما را در گذشته از

روزگار ترساندم آیا شما را از معصیتها و گناهان نترساندم؟ آیا شما را به این روز وعده ندادم؟! 2 امام علی در روزهایی که مهلت دارید و اجل فرا نرسیده ... و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز است. (نحل/89) و پیامبر خویش را روزگاری میان شما زندگانی داد، تا با آیه ها که در کتاب خود نازل فرمود دینی را که پسندید برای او و شما کامل نمود و به زبان او به شما خبرداد که چه چیزی را میپسندد و از چه چیزی خوشش نمی آید از چه چیزی باز میدارد

ص: 69

ق/ 29

أَنْهَى إِلَيْكُمْ عَلَى لِسَانِهِ مَحَابَّهُ مِنَ الْأَعْمَالِ وَ مَكَارِهَهُ وَ نَوَاهِيَهُ وَ أَوَامِرَهُ وَ أَلْقَى إِلَيْكُمُ الْمَعْذِرَةَ وَ اتَّخَذَ عَلَيْكُمُ الْحُجَّةَ وَ قَدَّمَ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيد.

- أمير المؤمنين ال- كَانَ عَلَى ال يَسْتَغْفِرُ سَبْعِينَ مَرَّةً فِي سَحَر كُلِّ لَيْلَة بِعَقِب رَكْعَتَى الْفَجْرِ الاسْتِغْفَارُ الْأَوَّلَ .. اللَّهُمَّ وَ أَسْتَغْفِرُكَ لِكُلِّ ذَنْبٍ يُوجِبُ سَوَادَ الْوُجُوهِ يَوْمَ تَبْيَضُ وَجُوهُ أَوْلِيَائِكَ وَ تَسْوَدُّ وُجُوهُ أَعْدَائِكَ إِذْ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْض يَتَلاوَمُونَ فَقِيلَ لَهُمْ لا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ فَصَلِّ عَلَى مُحَمَّدِ وَ آل مُحَمَّدِ اللهِ وَ اغْفِرْهُ لِي يَا خَيْرَ الْغَافِرِينَ. 4- أمير المؤمنين ال- قوله عزوجل: يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُ بَعْضُكُمْ بِبَعْضٍ وَيَلْعَنُ بَعْضُكُمْ بَعْضاً وَ قَوْلُهُ: إِنَّ ذلِكَ لَحَقٌّ تَخَاصُمُ أَهْلِ النَّارِ وَ قَوْلُهُ: لا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ وَ قَوْلُهُ: الْيَوْمَ نَخْتِمُ عَلى أَفْوَاهِهِمْ وَتُكَلِّمُنا أَيْدِيهِمْ وَتَشْهَدُ أَرْجُلُهُمْ بِما كانُوا يَكْسِبُونَ فَإِنَّ ذَلِكَ فِي مَوَاطِنَ غَيْرِ وَاحِدٍ مِنْ مَوَاطِن ذَلِكَ الْيَوْمِ الَّذِي كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةِ وَ الْمُرَادُ يَكْفُرُ أَهْلُ الْمَعَاصِي بَعْضُهُمْ بِبَعْضٍ وَ يَلْعَنُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَالْكُفْرُ فِي هَذِهِ الْآيَةِ الْبَرَاءَةُ يَقُولُ يَتَبَرَا بَعْضُهُمْ مِنْ

بَعْض.

قوله تعالى : ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ (29)

باب 1 : ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَى 1-1- على بن إبراهيم - ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ أَى مَا فَعَلْتُمْ لَا تُبَدَّلُ حَسَنَاتِ، مَا وَعَدْتُهُ لَا أَخْلِفُه. 1-2- السجاد ال رُوىَ عَنْ زَيْدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ الم أَنَّهُ قَالَ سَأَلْتُ أَبِي سَيِّدَ الْعَابِدِينَ الله فَقُلْتُ لَهُ يَا أَبَة أَخْبِرْنِي عَنْ جَدِّنَا رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَمَّا عُرِجَ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ أَمَرَهُ رَبُّهُ عَزَّوَجَلَّ بِخَمْسِينَ صَلَاةَ كَيْفَ لَمْ يَسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ عَنْ أُمَّتِهِ حَتَّى قَالَ لَهُ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ اللَّهِ ارْجِعْ إِلَى رَبِّكَ فَاسْأَلْهُ التَّخْفِيفَ فَإِنَّ أُمَّتَكَ لَا تُطِيقُ ذَلِكَ فَقَالَ يَا بُنَيَّ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَا يَفْتَرِحُ عَلَى رَبِّهِ عَزَوجِلٌ فَلَا يُرَاجِعُهُ فِي شَيْءٍ يَأْمُرُهُ بِهِ فَلَمَّا سَأَلَهُ مُوسَى ذَلِكَ وَ صَارَ شَفِيعًا لِأُمَّتِهِ إِلَيْهِ لَمْ يَجُزُ لَهُ أَنْ يَرُدَّ

ا نهج البلاغة، ص 116 .. بحار الأنوار، ج 84، ص 334

. بحار الأنوار، ج 90، ص98/ الاحتجاج، ج 1، ص 240 وبحار الأنوار، ج 90، ص127؛ «فيبرأ » بدل يتبرأ » / بحارالأنوار، ج7، ص117/

التوحيد، ص 254 وبحار الأنوار، ج 7، ص313؛ «بتفاوت»/ تفسیر العیاشی، ج 1، ص 357

4. بحار الأنوار، ج30، ص159 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 70

وق /29

و انجام دادن چه کاری را فرمان میدهد چنان که راه عذر را بر شما بست و حجتی گرفت که

از آن رها نخواهید شد - و پیک تهدید را به سوی شما پیش راند.

امام على الامام على الهفتاد مرتبه در سحر هر شبی بعد از دو رکعت نافله فجر استتغفار میکرد؛ ... بار خدایا از تو آمرزش میطلبم برای هر گناهی که باعث روسیاهی میشود،

در آن روزی که چهره ی دوستانت سفید و چهره ی دشمنانت سیاه می.گردد. آن زمانی که گروهی می شود: لا تَخْتَصِمُوا لَدَيَّ وَ قَدْ قَدَّمْتُ إِلَيْكُمْ بِالْوَعِيدِ، پس

یکدیگر را ملامت می کنند

پس

گفته

الله الى بر محمد و آل محمد درود فرست و این گناه مرا بیامرز، ای بهترین آمرزندگان!

4 امام علی ال از یکدیگر بیزاری میجویید و یکدیگر را لعن میکنید. (عنکبوت/25) و سخن دیگر خداوند عزوجل این یک واقعیت است گفتگوهای خصمانه دوزخیان. (ص/64) امروز بر

دهانشان مُهر مینهیم و دستهایشان با ما سخن میگویند و پاهایشان کارهایی را که انجام

میدادند شهادت میدهند. (یس)/(65) اینها هر یک در یکی از جایگاههای آن روزی است که پنجاه هزار سال به درازا می.کشد مراد این است که معصیت پیشگان به یکدیگر کفر میورزند و همدیگر را لعنت می.کنند کنند کفر در این آیه به معنای برائت و بیزاری جستن است. میفرماید: آنان

از یکدیگر بیزاری میجویند.

سخن من تغییرناپذیر است و من هرگز به بندگان ستم نخواهم کرد! (29)

بخش 1 سخن من تغییرناپذیر است. 1-1- علی بن ابراهيم - مَا يُبَدَّل القَول لدَيَّ یعنی آنچه را که شما انجام داده اید، نزد من تغيير

نمی یابد و به نیکی تبدیل نمیشود و در آنچه به شما وعده دادم هیچ تخلفی وجود ندارد. 2-1- امام سجادال زیدبن علی بن حسین روایت کرده است که :گفت از پدرم سید العابدین

امام سجادا لوله پرسیدم پدر جان به من بگویید وقتی جد ما رسول خدا به آسمان عروج کرد و خداوند به او امر فرمود که پنجاه نوبت نماز بخواند چرا حضرت خود از خدا نخواست از مقدار آن بکاهد؟ تا اینکه موسی بن عمران ال به او گفت برگرد به نزد پروردگارت و از او بخواه از مقدار آن بکاهد؛ زیرا امت تو طاقت آن را ندارد» فرمود: فرزندم پیامبر چیزی را به خدا پیشنهاد نمی کند، و اگر خدا چیزی را به او امر کند پیامبر از آن رجوع و برگشت نمی نماید. اما وقتی موسی ال چنین کاری از او خواست و برای امت محمد شفیع گشت، جایز نبود

ص: 71

ق/29

شَفَاعَةَ أَخِيهِ مُوسَى ال فَرَجَعَ إِلَى رَبِّهِ عزوجل فَسَأَلَهُ التَّخْفِيفَ إِلَى أَنْ رَدَّهَا إِلَى خَمْسٍ صَلَوَاتِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ يَا أَبَةِ فَلِمَ لَمْ يَرْجِعْ إِلَى رَبِّهِ عزوجل وَلَمْ يَسْأَلُهُ التَّخْفِيفَ مِنْ خَمْسِ صَلَوَاتِ وَ قَ-دْ سَأَلَهُ مُوسَى اللَّهِ أَنْ يَرْجِعَ إِلَى رَبِّهِ عزوجل وَ يَسْأَلَهُ التَّخْفِيفَ فَقَالَ يَا بُنَيَّ أَرَادَا أَنْ يُحَصِّلَ لِأُمَّتِهِ التَّخْفِيفَ مَعَ أَجْرَ خَمْسِينَ صَلَاةٌ لِقَوْل اللَّهِ عزوجل: مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثَالِهَا أَلَا تَرَى أَنَّهُ الله لَمَّا هَبَطَ إِلَى الْأَرْضِ نَزَلَ عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ الله فَقَالَ يَا مُحَمَّد إِنَّ رَبَّكَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ

الله يَقُولُ لَكَ إِنَّهَا خَمْسُ بِخَمْسِينَ مَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيد. 1-3- الرسول - أَوصِيكُمْ بِتَقْوَى اللَّهِ فَإِنَّهُ خَيْرُ مَا أَوْصَى بِهِ الْمُسْلِمُ الْمُسْلِمَ أَنْ يَحْضَهُ عَلَى الْآخِرَةِ وَ أَنْ يَأْمُرَهُ بِتَقْوَى اللَّهِ فَاحْذَرُوا مَا حَذَرَكُمُ اللَّهُ مِنْ نَفْسِهِ وَ إِنَّ تَقْوَى اللَّهِ لِمَنْ عَمِلَ بِهِ عَلَى وَجَل وَ مَخَافَة مِنْ رَّبِّهِ عَوْنُ صِدْقُ عَلَى مَا تَبْغُونَ مِنْ أَمْرِ الْآخِرَةَ وَ مَنْ يُصْلِحِ الَّذِي بَيْنَهُ وَ بَيْنَ اللَّهِ مِنْ أَمْرِهِ فِى السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَةِ لَا يَنْوِى بِذَلِكَ إِلَّا وَجْهَ اللَّهِ يَكُنَّ لَهُ ذِكْراً فِي عَاجِل أَمْرِهِ وَ ذُخْراً فِيمَا بَعْدَ الْمَوْتِ حِينَ يَفْتَقِرُ الْمَرْءُ إِلَى مَا قَدَّمَ وَ مَا كَانَ مِنْ سِوَى ذَلِكَ يَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَ بَيْنَهُ أَمَداً بَعِيداً وَ يُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ وَ الَّذِي صَدَقَ قَوْلُهُ وَ نَجَزَ وَعْدَهُ لَا خُلْفَ لِذَلِكَ فَإِنَّهُ يَقُولُ: مَا يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَ ما أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ ..

4-1- الرسول - فَلَمَّا بَلَغَ غَدِيرَ خُم ... قال: مَعَاشِرَ النَّاسِ هَذَا عَلَى أَخِي وَ وَصِنِّي وَ وَاعِ-ي عِلْمِي وَ خَلِيفَتِي عَلَى أُمَّتِي وَ عَلَى تَفْسِير كِتَابِ اللهِ عزّوجلَّ وَالدَّاعِي إِلَيْهِ وَ الْعَامِلُ بِمَا يَرْضَاهُ وَ الْمُحَارِبُ لِأَعْدَائِهِ وَالْمُوَالِى عَلَى طَاعَتِهِ وَ النَّاهِي عَنْ مَعْصِيَتِهِ خَلِيفَةً رَسُول الله الله وَ أمير المؤمنين الله وَ الْإِمَامُ الْهَادِى وَ قَاتِلُ النَّاكِثِينَ وَ الْقَاسِطِينَ وَ الْمَارِقِينَ بِأَمْرِ اللَّهِ أَقُولُ ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لدي .

باب 2 : وَمَا أَنَا بِظَلام لِلْعَبِيدِ

2-1 - الرسول - قَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم حَدَّثَنِي جَبْرَئِيلُ الله عَنْ رَبِّ الْعِزَّةَ جَلَّ جَلَالُهُ أَنَّهُ قَالَ مَنْ

عَلِمَ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا وَحْدِى وَ أَنَّ مُحَمَّدَ الله عَبْدِي وَ رَسُولِى وَ أَنَّ عَلِى بن ابيطالب ال خَلِيفَتِي وَ

1. من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 198 وسائل الشيعة، ج 4، ص 16/ بحار الأنوار، ج 3، ص 320 بحار الأنوار، ج 18، ص348/ بحارالأنوار،

ج 9، ص 251 التوحيد، ص 176 علل الشرائع، ج 1، ص 132/ تفسیر نور الثقلين

2. مستدرک الوسائل، ج 6، ص33/ بحار الأنوار، ج 86، ص 232 وبحار الأنوار، ج19، ص 126؛ «اوصيكم ... من نفسه» محذوف

بحار الأنوار، ج 37، ص 208/ التحصين لا بن طاوس، ص 582

ص: 72

رق/29

پیامبر شفاعت برادرش موسی را رد ،کند لذا پیامبر به سوی پروردگارش برگشت و از او خواست تخفیف دهد تا اینکه به پنج نوبت رسید پرسیدم پدر جان چرا پیامبر برنگشت و نخواست که همین پنج نوبت را هم کم ،کند در صورتی که موسی از او خواست برگردد و باز از خدا بخواهد این مقدار را هم کم کند؟ فرمود: فرزندم پیامبر میخواست برای امت خود تخفیف بگیرد، اما اجر و پاداش پنجاه نوبت نماز را داشته باشند؛ زیرا خداوند عزوجل می فرماید: مَنْ جاءَ بِالحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ - أَمثالها؛ هرکس کار نیکی بجا آورد، ده برابر آن پاداش دارد. (انعام/160) همان طور که میبینی وقتی پیامبر به زمین بازگشت جبرئیل بر حضرت نازل شد ای محمد! پروردگارت سلام میرساند و میگوید این پنج نوبت معادل پنجاه نوبت است. ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَ مَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ.

3-1- پیامبر شما را به پرهیزگاری خدا سفارش میکنم که نیکوترین اندرزی که مسلمان به مسلمان میدهد این است که وی را به کار آخرت ترغیب کند و به پرهیزکاری خدا فرمان دهد از آنچه خدایتان بیم داده بترسید که اندرزی بهتر از این نیست و تذکری بهتر از این نیست که این مایه ی پرهیز کسی است که با بیم و ترس بدان عمل کند و یاوری نیکو برای آن چیزها است که از کار آخرت میخواهید هر که روابط نهان و آشکار خویش با خدا به صلاح آرد و از آن جز رضای خدا نخواهد برای وی در دنیا نام نیک خواهد بود و پس از مرگ آن دم که انسان به اعمال خویش نیاز دارد ذخیره خواهد بود و هرچه جز این باشد دوست دارد که میان وی و و آن فاصله ای بسیار باشد خداوند شما را از خویش میترساند که خدا به بندگان خود مهربان است قسم به آن که گفتار خویش راست کرد و وعده ی خویش انجام داد که خلاف در این نیست که خدای والا میفرماید: ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ وَمَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ.

4-1- پیامبر پس چون رسول خدا به محل غدیر خم رسید؛ ... فرمود: «ای مردم این علی برادر و وصیم و نگهدارنده ی دانش من است و در مورد رهبری امّت و تفسیر کتاب خدا جانشین من میباشد و علی ال مردم را به سوی خدا میخواند و به آنچه خدا خشنود باشد رفتار میکند و با دشمنان خدا می،جنگد فرمان خدا را پیروی میکند و از نافرمانی پروردگار افراد را باز می دارد خلیفه رسول خداست امیرالمؤمنین است؛ امام و پیشوای راهنما است و قاتل ناکثین و قاسطین و مارقین است به امر خداوند می گویم ما يُبَدَّلُ الْقَوْلُ لَدَيَّ.

بخش:2 و من هرگز به بندگان ستم نخواهم کرد! 1-2- پیامبر جبرئیل مرا از سوی پروردگارم فرمود هرکس بداند شایسته ی پرستشی جز

من نیست و نیز بداند که محمد بنده ی من و فرستاده ی من است و علی بن ابی طالب ال

الله خلیفه ی من و امامانی که از نژاد اویند حجّتهای من هستند او را به رحمت خود وارد بهشت می سازم و با گذشت خود از آتش دوزخ نجاتش میدهم و همسایگی خود را بر او روا میدارم و

ص: 73

ق/30

أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وَلْدِهِ حُجَجى أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِي وَ نَجَّيْتُهُ مِنَ النَّارِ بِعَفْوى وَ أَبَحْتُ لَهُ جَوَارى وَ أَوْجَبْتُ لَهُ كَرَامَتِي وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْهِ نِعْمَتِي وَ جَعَلْتُهُ مِنْ خَاصَّتِي وَ خَالِصَتِي إِنْ نَادَانِي لَبَّيْتُهُ وَإِنْ دَعَانِي أَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِي أَعْطَيْتُهُ وَ إِنْ سَكَتَ ابْتَدَأَتُهُ وَ إِنْ أَسَاءَ رَحِمْتُهُ وَ إِنْ فَرَّ مِنِّي دَعَوْتُهُ وَ إن رَجَعَ إِلَى قَبلْتُهُ وَ إِنْ قرعَ بَابِي فَتَحْتُهُ وَ مَنْ لَمْ يَشْهَدْ أَنْ لَا إِلَهَ إِنَّا أَنَا وَحْدِى أَوْ شَهِدَ بذَلِكَ وَ لَمْ يَشْهَدْ أَنَّ مُحَمَّد الله عَبْدِي وَ رَسُولِى أَوْ شَهِدَ بذَلِكَ وَ لَمْ يَشْهَدْ أَنَّ عَلَى بْنِ أَبِيطَالِبَ اللَّهِ خَلِيفَتِي أَوْ شَهِدَ بِذَلِكَ وَ لَمْ يَشْهَدْ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ وَلْدِهِ حُجَجِي فَقَدْ جَحَدَ نِعْمَتِي وَصَغَرَ عَظَمَتِي وَ كَفَرَ بِآيَاتِي وَكُتُبِي وَ رُسُلِي إِنْ قَصَدَنِي حَجَبْتُهُ وَ إِنْ سَأَلَنِي حَرَمْتُهُ وَ إِنْ نَادَانِي لَمْ أَسْمَعْ نِدَاءَهُ وَ

إِنْ دَعَانِي لَمْ أَسْتَجِبْ دُعَاءَهُ وَ إِنْ رَجَانِي حَيَّبْتُهُ وَ ذَلِكَ جَزَاؤُهُ مِنِّى وَ مَا أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيد 2-2- الرضا ال- عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْن أَبي مَحْمُودِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ هَلْ يُجْبِرُ عِبَادَهُ عَلَى الْمَعَاصِي فَقَالَ بَلْ يُخَيَّرُهُمْ وَيُمْهِلُهُمْ حَتَّى يَتُوبُوا قُلْتُ فَهَلْ يُكَلِّفُ عِبَادَهُ مَا لَا يُطِيقُونَ فَقَالَ كَيْفَ يَفْعَلُ ذَلِكَ وَهُوَ يَقُولُ وَ ما رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ ثُمَّ قَالَ اللهُ حَدَّثَنِي أَبِي مُوسَى بْنُ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ اللهِ أَنَّهُ قَالَ مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّ-هَ تَعَالَى يُجْبَرُ عِبَادَهُ عَلَى الْمَعَاصِي أَوْ يُكَلِّفُهُمْ مَا لَا يُطِيقُونَ فَلَا تَأْكُلُوا ذَبِيحَتَهُ وَ لَا تَقْبَلُوا شَهَادَتَهُ وَلَا تُصَلُّوا وَرَاءَهُ وَلَا تُعْطُوهُ مِنَ الزَّكَاةِ شَيْئًا.

قوله تعالى: يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَل امْتَلَاتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزيد (30)

1 - على بن إبراهيم الله يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ امْتَلَاتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ قَالَ هُوَ اسْتِفْهَامُ لِأَنَّهُ - وَعَدَ اللَّهُ النَّارَ أَنْ يَمْلَأَهَا فَتَمْتَلِيُّ النَّارُ ثُمَّ يَقُولُ لَهَا: هَلِ امْتَلَاتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِ-نْ مَزِيدٍ عَلَى حَ-دٌ الِاسْتِفْهَامِ أَنْ لَيْسَ فِيَّ مَزِيدٌ قَالَ: فَتَقُولُ الْجَنَّةُ يَا رَبِّ وَعَدْتَ النَّارَ أَنْ تَمْلَأَهَا وَ وَعَدْتَنِي أَنْ تَمْلَانِي فَلِمَ لَا تَمْلَأَنِي وَقَدْ مَلَاتَ النَّارَ قَالَ فَيَخْلُقُ اللَّهُ يَوْمَئِذٍ خَلْقاً يَمْلَأُ بِهِمُ الْجَنَّةَ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ

طُوبَى لَهُمْ إِنَّهُمْ لَمْ يَرَوْا غُمُومَ الدُّنْيَا وَلَا هُمُومَهَا.

1. بحار الأنوار، ج27، ص118/ بحار الأنوار، ج 36، ص251/ بحار الأنوار، ج 65، ص118

2. عيون أخبار الرضا، ج 1، ص 124 تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 8، ص 133 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ بتفاوت لفظى تفسیر القمی، ج 2، ص 326

ص: 74

وق/30

ق / 30

کرامتم را بر او واجب و نعمتم را بر او تمام مینمایم و او را از خاصان و خالصان خویش قرار میدهم اگر مرا صدا زند پاسخ گویم و اگر بخواند اجابت میکنم و اگر سؤال کند عطا مینمایم و اگر خاموش باشد بدو آغاز میکنم و اگر بد کند به او مهر میورزم و اگر از من گریزد او را می خوانم و اگر بازگردد میپذیرم و اگر خانه ام را بکوبد باز مینمایم و اما کسی که به خدایی م--ن و اینکه غیر از من شایسته ی پرستشی نیست گواهی ندهد یا خدایی مرا بپذیرد ولی به بندگی و رسالت محمد ی اعتراف ننماید یا اینکه او را هم اقرار کند ولی خلافت علی بن ابی طالب الله را قبول نکند یا به آن هم گواهی دهد ولی امامانی را که از نژاد و فرزندان اویند حجت من نعمت مرا انکار کرده و آیات و کتابهای مرا کافر ،شده اگر آهنگ من کند پرده آویزم و اگر از من سؤال کند محرومش مینمایم و اگر مرا صدا زند ندایش را نمیشنوم و اگر بخواند دعایش را گوش نمیدهم و اگر امیدوارم شود ناامیدش میسازم و این کیفری است که از من میبیند و ما أَنَا بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيد.

می

نداند

2-2- امام رضا ال ابراهیم بن ابی محمود گوید: از امام رضا ال سؤال کردم: «آیا حق تعالی کفار را بر معاصی اجبار میکند؟ فرمود آنها را اجبار میکند بلکه مخیّر میگذارد و مهلت میدهد تا اینکه توبه کنند عرض :کردم آیا بندگان خود را به چیزی که طاقت نداشته باشند، تکلیف کند؟ فرمود: «چگونه چنین می کند و حال آنکه فرموده است: وَ ما رَبُّكَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ؛ پروردگار تو به بندگان ظلم نمی.کند (فصلت (46) پس از آن حضرت فرمود: «پدر بزرگوارم موسی بن جعفر از پدر بزرگوارش جعفر بن محمد ا روایت کرده است که فرمود: کسی که گمان میکند که خداوند بندگان خود را به معاصی اجبار میکند یا اینکه ایشان را تکلیف ما لا يطاق میکند ذبیحه ی او را نخورید و شهادت او را قبول نکنید و پشت سر او نماز نخوانید و چیزی از زکات به او ندهید یعنی کسی که این عقیده داشته باشد کافر است

[به

به خاطر بیاورید روزی را که به جهنّم میگوییم آیا پُر شده ای»؟! و او می گوید

آیا افزون بر این هم هست»؟! 30

نیست؟

1- على بن ابراهيم - يَومَ نَقُول لجهنّم هَل امْتَلاتِ و تَقُول هَل من مزي--د؛ جمله ی استفهام و پرسش است زیرا خداوند به دوزخ وعده داده که آن را پر کند لذا دوزخ از گنهگاران پر میشود و خدا از او میپرسد پر شدی؟ میگوید آیا باز هم هست؟ یعنی میگوید: ظرفیت من کامل و بهشت میگوید خدایا به جهنّم وعده دادی آن را پر میکنی و به من وعده دادی مرا پر و انباشته میسازی دوزخ را پر کردی مرا با چه چیزی پر خواهی کرد؟ سپس خداوند آن روز خلقی را می آفریند و بهشت را با آنها پر می.کند. امام صادق فرمود: «خوشا به حال آنها که

هم و غم دنیا را نمیبینند

ص: 75

رق /31

2 - السجاد - اللَّهُمَّ وَ خَلَقْتَ نَاراً لِمَنْ عَصَاكَ وَ أَعْدَدْتَ لِأَهْلِهَا مِنْ أَنْوَاعِ الْعَذَابِ فِيهَا وَ العليا وَصَفْتَهُ وَ صَنَّفْتَهُ مِنَ الْحَمِيمِ وَ الْغَسَّاقِ وَ الْمُهْلِ وَالضَّرِيعِ وَالصَّدِيدِ وَالْغِسْلِينِ وَالزَّقَومِ وَ السَّلَاسِلِ وَ الْأَغْلَال وَ مَقَامِع الْحَدِيدِ وَ الْعَذَابِ الْغَلِيظ وَالْعَذَابِ الشَّدِيدِ وَ الْعَذَابِ الْمُهِينَ وَ الْعَذَابِ الْمُقِيمِ وَ عَذَابِ الْحَرِيقِ وَعَذَابِ السَّمَومِ وَظِلٌّ مِنْ يَحْمُومٍ وَ سَرَابِيلِ الْقَطِرَانِ وَ سُرَادِقَاتِ النَّارِ وَ النَّحَاسِ وَ الزَّقُومِ وَ الْحُطَمَةِ وَ الْهَاوِيَةِ وَ لَطَى وَ النَّارِ الْحَامِيَةِ وَالنَّارِ المُوقَدَةِ الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ وَ النَّارِ الْمُوصَدَةِ ذَاتِ الْعُمُدِ الْمُمَدَّدَةِ وَ السَّعِيرِ وَالْحَمِيمِ وَ النَّارِ الَّتِي لَا تُطْفَا وَ النَّارِ الَّتِي تَكَادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ وَ النَّارِ الَّتِي وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ وَالنَّارِ الَّتِي يُقَالُ: هَلِ امْتَلَاتِ وَتَقُولُ هَلْ مِنْ مَزيد

الرسول الله فَالْعِيَاذُ باللَّهِ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ الْمَهُولِ الَّذِي يَحَارُ فِيهِ الْغَافِلُ الْجَهُولُ وَ تَذْهَلُ مِنْهُ ذوى [ ذَوُو] الْأَلْبَابِ وَ الْعُقُولِ قَدْ أَعِدَّ لِلْكَافِرِ ابْنِ مُلْجَمِ وَ لِلْكَافِرِينَ يَزِيدُ يَوْمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَ-لِ امْتَلَاتِ وَتَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ فَيَا حَسْرَةً عَلَى الْعَاصِينَ حَسْرَةً لَا يُمْلَكُ تَلَافِيهَا. 4- الرسول الله- إِنَّ النَّارَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ إِذَا أُلْقِيَ أَهْلُهَا فِيهَا حَتَّى يَضَعَ الرَّبُّ تَعَالَى قَدَمَهُ فِيهَ-ا

فَتَقُولُ: قَطُّ قَطُّ، فَحِينَئِذٍ تَمْتَلِئُ وَ يَنْزَوَى بَعْضُهَا إِلَى بَعْضٍ.

قوله تعالى: وَ أَزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ غَيْرَ بَعِيدٍ (31)

1 - على بن إبراهيم أُزْلِفَتِ أَنْ زَيَّنَتْ غَيْرَ بَعِيدٍ قَالَ: بِسُرْعَة.

قوله تعالى: هَذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٌ (32)

1 - ابن عباس - لِكُلِّ أَوَّابٍ أَنْ تَوَابِ رَجَاعِ إِلَى الطَّاعَةِ وَ قِيلَ: لِكُلِّ مُسَبِّحِ.

2 - الكاظم ال- زِيَارَةُ أُخْرَى لِمَوْلَانَا أَبِي إِبْرَاهِيمَ مُوسَى بْنِ جَعْفَر اللَّه ... فَإِنَّ هَذَا مَقَامُ تُغْفَرُ فِيهِ الذُّنُوبُ الْعِظَامُ وَ تُرْجَى فِيهِ الرَّحْمَةُ مِنَ الْكَرِيمِ الْعَلَّامِ مَقَامُ لَا يَخِيبُ فِيهِ السَّائِلُونَ وَ لَا يُجْبَهُ فِيهِ بِالرَّةُ الرَّاغِبُونَ مَقَامُ مَنْ لَاذَ بِمَوْلَاهُ رَغْبَةً وَ تَبَتَّلَ إِلَيْهِ رَهْبَةَ مَقَامُ الْخَائِفِ مِنْ يَوْمٍ يَقُومُ فِيهِ النَّاسُ

دس

. بحار الأنوار، ج 91، ص 135

.. إرشاد القلوب، ج 1، ص 81 .. تنزيه الأنبياء (ع)، ص 123

4. بحار الأنوار، ج 66، ص 363 تفسیر القمی، ج 2، ص 326 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

176

5. بحار الأنوار، ج 8، ص101

ص: 76

ق / 31

2- امام سجاد ال- خدایا آتش را برای سرکشان از فرمانت آفریدی و برای اهل آن انواع عذاب را آماده کردی و آن را توصیف کردی و آبهای جوشان آن را گروه گروه گرداندی، از حمیم و غساق و مهل و ضریع و صدید و غسلین و زقوم و غلها و زنجیرها و گرزهای آهنی و عذاب غلیظ و عذاب سخت و عذاب خوارکننده و عذاب پابرجا و عذاب سوزان و عذاب سموم و سایه ای از آتش و لباسهای قطران و سایبانهای آتش و نحاس و زقوم و حطمة و هاوية و لظی و آتش سوزاننده و آتش زبانه کش که بر دلها شعله کشد و آتش احاطه کننده دارای ستونهای کشیده شده و سعیر و حمیم و آتشی که خاموش نگردد و آتشی که نزدیک است از شدت خشم مشخص گردد و آتشی که هیزم آن مردمان و سنگ هستند و آتشی که وقتی به آن گفته میشود: آیا پر شدی؟ گوید آیا بیشتر هم هست؟ هَلِ امْتَلَاتِ فَتَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ.

پیامبر

می

پناه به خدا از این کار و روز وحشتناکی که در آن بی خبران سرگردانند و خردمندان از آن روز فراموش میکنند و مسلّم آن روز مهیا شده برای کسانی مانند عبدالرحمن بن ملجم مرادی قاتل حضرت علی ال و برای یزید بن معاويه يَوْمَ نَقُولُ لجهنّم هَلِ امْتَلَاتِ وَ تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ و می گوییم به جهنم در آن روز آیا از این کافران پر نشدی؟ پاسخ دهد بیشتر از این هست؟ پس حسرت و اندوه ب--اد بر گنهکاران اندوه و حسرتی که جبران پذیر نیست. 4- پیامبر الله تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ هنگامی که اهل آتش در آن افکنده میشوند، آتش می گوید: [هنوز پر نشده ام] آیا افزون بر این هم وجود دارد؟ تا اینکه پروردگار متعال پایش را در آن (آتش) میگذارد که آتش میگوید بس است پر شدم در این هنگام است که آتش پر میشود و اهل آن به یکدیگر میچسبند.

[در آن روز] بهشت را به پرهیزگاران نزدیک میکنند و فاصله ای از آنان ندارد!

اله

-1- على بن ابراهيم - و أُزْلفَتِ الجَنَّةُ للمُتَّقِينَ؛ یعنی زینت داده شده. غَيْرَ بَعِید؛ یعنی به سرعت.

این چیزی است که به شما وعده داده میشود برای توبه کاران و حافظان پیمان

1- ابن عباس - لكلِّ أَوَّابِ؛ یعنی توبه کننده که به اطاعت خدا باز می گردد و روایت شده ک-ه

برای هر تسبیح گویی است. امام کاظم ال زیارت دیگری برای مولایمان ابوابراهیم موسی بن جعفر ال... اینجا جایی است که در آن گناهان بزرگ آمرزیده میشود و در آن رحمت از جانب خداوند بزرگوار و بسیار دانا امید میرود و مکانی است که در آن نیاز خواهان نومید نمیشوند و به مشتاقان جواب رد داده نمیشود و جایگاه کسی است که از روی اشتیاق به سرورش پناه برده، و از روی ترس به او روی آورده است و جایگاه کسی است که میترسد از روزی که مردم برای پروردگار جهانیان به پا

ص: 77

ق/33

لِرَبِّ الْعالَمِينَ وَلَا تَنْفَعُ فِيهِ شَفَاعَةُ الشَّافِعِينَ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّحْمنُ وَ كَانَ مِنَ الْقَائِزِينَ ذَلِكَ يَوْمٌ لَا يَنفَعُ فِيهِ مَالٌ وَلا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ وَ أَزْ لِفَتِ الجَنَّةُ لِلْمُتَّقِينَ وَقِيلَ لَهُمْ هذا ما كُنتُمْ تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظ .

قوله تعالى : مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَانَ بِالْغَيْبِ وَجَاءَ بِقَلْبٍ مُّنِيبٍ (33)

1 - الرسول - يَا ابْنَ مَسْعُودِ اخْشَ اللَّهَ تَعَالَى بِالْغَيْبِ كَأَنَّكَ تَرَاهُ فَإِنْ لَمْ تَكُنْ تَرَاهُ فَإِنَّهُ يَرَاكَ يَقُولُ الله تَعَالَى: مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَنَ بِالْغَيْبِ وَ جاءَ بِقَلبِ مُنِيبٍ ادْخُلُوهَا بِسَلام ذلِكَ يَوْمُ

الْخُلُودِ.

قوله تعالى: ادْخُلُوهَا بِسَلام ذالِكَ يَوْمُ الْخُلُودِ (34)

1 - الرسول - قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم لَمَّا دَخَلَ الْمَدِينَةَ عِنْدَ هِجْرَتِهِ أَيُّهَا النَّاسُ أَفْشُوا السَّلَامَ وَصِلُّوا

الْأَرْحَامَ وَأَطْعِمُوا الطَّعَامَ وَصَلُّوا بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَامُ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ بِسَلَامٍ

قوله تعالى: هُم مَّا يَشاءُونَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزيدٌ (35)

1 - الصادق - إِنَّ لِلَّهِ كَرَامَةً فِي عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ فِي كُلِّ يَوْمٍ جُمُعَة فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ بَعَثَ اللَّهُ إِلَى الْمُؤْمِن مَلَكاً مَعَهُ خَلَّةُ فَيَنْتَهى إلَى بَاب الْجَنَّة فَيَقُولُ اسْتَأْذِنُوا لِي عَلَى فُلَانِ فَيُقَالُ لَهُ هَذَا رَسُولُ رَبِّكَ عَلَى الْبَابِ فَيَقُولُ لِأَزْوَاجِهِ أَيَّ شَيْءٍ تَرَيْنَ عَلَيَّ أَحْسَنَ فَيَقُلْنَ يَا سَيِّدَنَا وَالَّذِي أبَا حَكَ الْجَنَّةَ مَا رَأَيْنَا عَلَيْكَ شَيْئاً أَحْسَنَ مِنْ هَذَا بَعَثَ إِلَيْكَ رَبُّكَ فَيَتَّزِرُ بِوَاحِدَةٍ وَيَتَعَطَّفُ بالْأُخْرَى فَلَا يَمُرُّ بِشَيْءٍ إِلَّا أَضَاءَ لَهُ حَتَّى يَنْتَهِيَ إِلَى الْمَوْعِدِ فَإِذَا اجْتَمَعُوا تَجَلَّى لَهُمُ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فَإِذَا نَظَرُوا إِلَيْهِ خَرَّوا سُجَّداً فَيَقُولُ عِبَادِى ارْفَعُوا رُءُوسَكُمْ لَيْسَ هَذَا يَوْمَ سُجُودِ وَ لَا يَوْمَ عِبَادَة قَدْ رَفَعْتُ عَنْكُمُ الْمَتُونَةَ فَيَقُولُونَ يَا رَبِّ وَأَيُّ شَيْءٍ أَفْضَلُ مِمَّا أَعْطَيْتَنَا أَعْطَيْتَنَا الْجَنَّةَ فَيَقُولُ

1. بحار الأنوار، ج 99، ص 18/ بحار الأنوار، ج 99، ص 75

2.مستدرک الوسائل، ج 11، ص230/ بحار الأنوار، ج 67، ص393/ بحار الأنوار، ج 74، ص111/ جامع الأخبار، ص 97/ مكارم الأخلاق،

ص 457

3. عوالی اللئالی، ج 1، ص268/ تفسیر نورالثقلین

ص: 78

ق/33

می خیزند و و در آن روز شفاعت شفاعتگران آنها را سود ،نبخشد جز آن کسی که خداوند رحمان به او اجازه شفاعت داده و از رستگاران بوده باشد؛ روزی که مال و فرزندان س-ودی نمیبخشد مگر کسی با قلب سلیم به پیشگاه خدا آید و در آن روز] بهشت برای پرهیزکاران نزدیک میشود، (شعراء /90-89) و به آنها گفته میشود هذا ما كُنتُمْ تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٌ.

همان کس که از خداوند رحمان در نهان بترسد و با قلبی پر انابه در محضر او

حاضر شود! (33)

1- پیامبر ای پسر مسعود خدا را در نهان بیمناک باش گویا که تو او را میبینی! که اگر تو او را نبینی او تو را میبیند. خدای عزوجل می فرماید: مَنْ خَشِيَ الرَّحْمَنَ بِالْغَيْبِ وَ جَاءَ بِقَلْبٍ مُنِيبٍ، ادْخُلُوهَا بِسَلَامٍ ذلِكَ يَوْمُ الخُلُود.

به آنان گفته میشود به سلامت وارد بهشت شوید امروز روز جاودانگی است.

1 پیامبر در زمان هجرت هنگام ورود به مدینه فرمود: ای مردم به سلام کردن تظاهر کنید آشکارا) سلام) (کنید و سفره بگسترانید و شبانگاه در حالی که دیگران میخوابند نماز بگزارید و با آرامش خاطر به بهشت بروید».

هر چه بخواهند در آنجا برای آنها هست و نزد ما افزون بر آن است [ نعمتهایی

که به فکر هیچ کس نمی رسد] (35)

1- امام صادق خداوند در هر روز جمعه کرامتی به بندگان مؤمن خود عنایت میفرماید. چون روز جمعه شود خداوند فرشته ای را با دو جامه به دروازه بهشت میفرستد و می گوید: «به فلانی خبر دهید که آماده ی دیدار پروردگارش گردد در آن هنگام به آن مرد گفته می شود: «اینک فرستاده ی پروردگارت کنار در منتظر توست پس مرد رو به همسرانش کرده و میگوید: «کدام یک از این دو جامه را برای من بهتر میدانید گویند سرور ما قسم به آن که بهشت را به تو روا داشته جامه ای زیباتر از این که خداوند برایت فرستاده ندیده ایم پس آن ،مؤمن دو جامه را از فرشته میگیرد و یکی از آن دو را به صورت ازار بر تن کرده و دیگری را به صورت ردا بر دوش خود می افکند و از کنار هر چیزی که گذر میکند برای او میدرخشد تا اینکه به وعده گاه میرسد. پس هنگامی که تمام مؤمنان گرد هم می آیند پروردگار تبارک و تعالی بر آنان تجلّی مییابد و چون نگاه آنان به خداوند یعنی به رحمت خداوند میافتد خاضعانه به سجده میافتند در آن هنگام خداوند به آنان می فرماید: «ای بندگان من سرتان را بالا بگیرید چراکه امروز روز سجده و عبادت نیست و من بار زحمت و مشقت را از شانه هایتان برداشته ام مؤمنان به خداوند عرض میک- کنند پروردگارا هیچ چیزی بهتر از آنچه به ما ارزانی داشته ای نیست؛ چراکه تو بهشت را به ما ارزانی داشته ای ،خداوند به آنان میفرماید: «هفتاد

198

ص: 79

رق /35

لَكُمْ مِثْلُ مَا فِي أَيْدِيكُمْ سَبْعِينَ ضِعْفاً فَيَرْجِعُ الْمُؤْمِنُ فِي كُلِّ جُمُعَة بِسَبْعِينَ ضِعْفَا مِثْلَ مَا فِي يَدَيْهِ

هُوَ قَوْلُهُ: وَلَدَيْنا مَزِيدٌ وَ هُوَ يَوْمُ الْجُمُعَةِ إِنَّ لَيْلَهَا لَيْلَةٌ غَرَّاءُ وَ يَوْمُهَا يَوْمُ أَزْهَرِ

العليا

2 - الرسول الله - إِنَّ فِي الْجَنَّة لَنَهَراً حَافَتَاهُ الْجَوَارِي قَالَ فَيُوحِي إِلَيْهِنَّ الرَّبُّ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَسْمِعْنَ عِبَادِي تَمْجِيدِي وَ تَسْبِيحِي وَ تَحْمِيدِى فَيَرْفَعْنَ أَصْوَاتَهُنَّ بِالْحَانِ وَتَرْجِيعِ لَمْ يَسْمَعِ الْخَلَائِقُ مِثْلَهَا قَطُّ فَتَطْرَبُ أَهْلُ الْجَنَّةِ وَ إِنَّهُ لَتُشْرِفُ عَلَى اللهِ وَلِى اللَّهِ الْمَرْأَةُ لَيْسَتْ مِنْ نِسَائِهِ مِنَ السَّجْفِ فَمَلَاتْ قُصُورَهُ وَ مَنَازِلَهُ ضَوْءاً وَ نُوراً فَيَظُنُّ وَلِى اللَّهِ أَنَّ رَبَّهُ أَشْرَفَ عَلَيْهِ أَوْ مَلَكُ مِنْ مَلَائِكَتِهِ فَيَرْفَعُ رَأْسَهُ فَإِذَا هُوَ بِزَوْجَة قَدْ كَادَتْ يَذْهَبُ نُورُهَا نُورَ عَيْنَيْهِ قَالَ فَتُنَادِيهِ قَدْ آنَ لَنَا أَنْ تَكُونَ لَنَا مِنْكَ دَوْلَةٌ قَالَ فَيَقُولُ لَهَا وَ مَنْ أَنْتِ قَالَ فَتَقُولُ أَنَا مِمَّنْ ذَكَرَ اللَّهُ فِي الْقُرآن: هَ-م م-ا يَشاؤُنَ فيها ولدينا مزيد. الرسول - إنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قَالَ لِعَلِيَّ لَمَّا أَسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ رَأَيْتُ فِي الْجَنَّةِ نَهَراً أَبْيَضَ مِنَ اللَّبَنِ وَ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ فِيهِ أَبَارِيقُ عَدَدَ نُجُومِ السَّمَاءِ عَلَى شَاطِئِهِ قِبَابُ الْيَاقُوتِ الْأَحْمَرِ وَالدُّرَ الْأَبْيَض فَضَرَبَ جَبْرَئِيلُ ال بِجَنَاحِهِ إِلَى جَانِبِهِ فَإِذَا هُوَ مِسْكَ أَذْفَرُ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدِ لا بَيَدِهِ إِنَّ فِيهَا لَشَجَراً يُصَفِّقْنَ بِالتَّسْبِيحِ بِصَوْتِ لَمْ يَسْمَعِ ت لَمْ يَسْمَعَ الْأَوَّلُونَ وَالْآخَرُونَ بِمِثْلِهِ يُثْمِرْنَ أَنْدَاءً كَالرُّمَّانَ تُلْقِى الثَّمَرَةَ إِلَى الرَّجُلِ فَيَشَقُهَا عَنْ سَبْعِينَ حَلَّةَ وَالْمُؤْمِنُونَ يَا عَلَى عَلَى كَرَاسِيَّ مِنْ نُور وَهُمُ الْغُرُّ الْمُحَجَّلُونَ وَأَنْتَ إِمَامُهُمْ عَلَى الرَّجُلِ نَعْلَانِ يُضِيءُ لَ-هُ شِرَاكُهُمَا أَمَامَهُ حَيْثُ شَاءَ مِنَ الْجَنَّةِ فَبَيْنَا الْمُؤْمِنُ كَذَلِكَ إِذَا أَشْرَفَتْ عَلَيْهِ امْرَأَةً مِنْ فَوْقِهِمْ فَتَقُولُ سُبْحَانَ اللَّهِ يَا عَبْدَ اللَّهِ أَ مَا لَنَا مِنْكَ دَوْلَهُ فَيَقُولُ وَ مَنْ أَنْتِ فَتَقُولُ أَنَا مِنَ اللَّوَاتِي قَالَ اللَّهُ: وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ فَبَيْنَا هُوَ كَذَلِكَ إِذْ أَشْرَفَتْ عَلَيْهِ أُخْرَى مِنْ فَوْقِهِم." 4- الباقر ال- عَنْ جَابِرِ بْنِ يَزِيدَ الْجُعْفِيِّ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو جَعْفَر ال: إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَيُفَوِّضُ اللَّهُ إِلَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَة فَيَصْنَعُ مَا يَشَاءُ قَلْتَ حَدِّثْنِي فِي كِتَابِ اللَّهِ أَيْنَ قَالَ قَالَ قَوْلُهُ: هُمْ مَا يَشَاؤُنَ فِيهَا وَلَدَيْنا

يدٌ فَمَشِيَّةُ اللَّهِ مُفَوَّضَةٌ إِلَيْهِ وَ الْمَزِيدُ مِنَ اللَّهِ مَا لَا يُحْصَى.

1. بحار الأنوار، ج8، ص 126 / بحار الأنوار، ج 86، ص 266 تفسیر القمی، ج 2، ص168 و تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت لفظی»

. بحار الأنوار، ج 8، ص 214/ الاختصاص، ص 351

3. بحار الأنوار، ج27، ص 127/ أعلام الدین، ص 459 4. بحار الأنوار، ج 4، ص 70 مشكاة الأنوار، ص 99

ص: 80

رق /35

برابر آنچه که در اختیارتان است برای شما میباشد پس مؤمن در هر جمعه، هفتاد برابر آنچه را که در اختیار اوست به دست میآورد و معنای آیه لَدَيْنَا مَزِیدٌ همین است و منظور از آیه، روز جمعه است و شب جمعه شبی تابناک و روز آن روزی درخشان است.

2- پیامبر همانا در بهشت رودی است که در ساحل آن دخترانی نشسته اند. پروردگار تبارک و تعالی به آنان وحی میفرستد تمجید و تسبیح و حمد مرا به گوش بندگانم برسانید. پس آنان صدا را به نغمه ها و آهنگی که هیچ کس مانند آن را نشنیده بلند می کنند و بهشتیان به شادی و طرب در آیند و همانا در تاریکی شب زنی نزد ولی خدا میآید که از همسران او نیست، نور و روشنایی او قصرها و خانه ها را پر می.کند او گمان میکند پروردگارش بر او نمایان شده یا فرشته ای از فرشتگان اوست سرش را بلند میکند و میبیند او زنی است که از روشنایی او نزدیک است چشمانش نابینا ..شوند صدا میزند اکنون نوبت ماست که از شما چیزی به ما برسد». میپرسد تو کیستی؟ پاسخ میدهد من از کسانی هستم که خداوند در قرآن نامشان را برده است هم ما يَشاؤُنَ فِيها وَلَدَيْنا مَزِيدٌ».

به

پیامبر امام صادق الله فرمود: از امام باقر شنیدم که فرمود هنگامی که رسول خدا

معراج رفت و بازگشت به علی اله فرمود: ای علی من در بهشت نهری را دیدم که از شیر سفیدتر

و از عسل شیرینتر و از تیر راستتر بود در آن به اندازه ستارگان آسمان کاسه بود و بر کناره آن قبه هایی از یاقوت سرخ و در سفید. جبرئیل با بالش به کنار آن زد [و معلوم شد] مشک خوشبو و معطر است سپس رسول خدا فرمود به آن خدایی که جان محمّد به دست قدرت اوست، در بهشت درختی است که با صدای بلند تسبیح خداوند را میگوید صدای آن درخت به گونه ای است که اولین و آخرین [آفریدگان]، زیباتر از آن صدا را نشنیده اند این درخت همچون درخت انار میوه می دهد و میوه هایش را بر سر مؤمن میریزد و چون آن را باز نماید آن را از بین نود حله میشکافد مؤمنین بر روی تختهایی از نورند در حالی که پیشانی و دست و پاهای آنها درخشان و نورانی است. [ای علی]

تو در قیامت پیشوایشان هستی هر یک از آنها کفشهایی میپوشد که بندهایش از نور است جلوی خود را تا هر جا که بخواهد روشن می.کند مؤمن در چنین موقعیتی است که ناگهان زنی از مقام بالاتر به او مینگرد و میگوید ای بنده ی خدا تو بر ما تصرف و تملک نداری؟ مؤمن میگوید: تو کیستی؟ و او میگوید من از جمله نعمتهایی هستم که خداوند عزوجل درباره ی آنها چنین فرموده است: وَ لَدَيْنا مَزِیدٌ، در این میان که اوضاع این گونه است ناگهان زن دیگری بر او از بالای ،سرش اشراف پیدا میکند پدیدار میشود

4 امام باقر جابربن یزید جعفی :گوید امام باقر ال به من فرمود: خداوند روز قیامت دست مؤمن را باز میگذارد و او هر کاری که بخواهد انجام میدهد عرض کردم: از کتاب خداوند در این باره برای من چیزی قرائت کن. امام فرمود: «خداوند می فرماید: لَهُمْ ما يَشاؤُنَ فِيها وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ. از این آیه روشن است که آنها روز قیامت اجازه دارند هر چه بخواهند و خداون-د ه-م علاوه بر خواسته های آنان به آنها عطا میکند.

ص: 81

ق /35

- الرسول - فَيَا حَسْرَةً عَلَى الْعَاصِينَ حَسْرَةً لَا يُمْلَكُ تَلَافِيهَا وَ يَا نُصْرَةٌ لِلْمُخْلِصِينَ تَكَامَلَ

صَافِيهَا ادْخُلُوا الْجَنَّةَ هُمْ مَا يَشَاؤُنَ فِيها وَ لَدَيْنَا مَزِيد.

على بن إبراهيم الله - هُمْ ما يَشاؤُنَ فِيها وَ لَدَيْنا مَزِيدٌ قَالَ: النَّظَرُ إِلَى رَحْمَة اللَّهِ .

7 - الرضا - إِنَّ لِلَّهِ عزّوجلّ عِلْمَيْنِ عِلْمًا مَخْرُونَا مَكْنُونَا لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاء وَ عِلْمًا عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ فَالْعَلَمَاءُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ يَعْلَمُونَهُ قَالَ سُلَيْمَانُ أَحِبُّ أَنْ تَنْزِعَهُ لِى مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عزوجل ... قَالَ الرِّضَا يَا سُلَيْمَانُ هَلْ يَعْلَمُ اللَّهُ جَمِيعَ مَا فِي الْجَنَّةِ وَ النَّارِ قَالَ سُلَيْمَانُ: نَعَمْ قَالَ: فَيَكُونُ مَا عَلِمَ اللَّهُ عزوجل أَنَّهُ يَكُونُ مِنْ ذَلِكَ قَالَ: نَعَمْ قَالَ فَإِذَا كَانَ حَتَّى لَا يَبْقَى مِنْهُ شَيْءٌ إِلَّا كَانَ أَ يَزِيدُهُمْ أَوْ يَطْوِيهِ عَنْهُمْ قَالَ سُلَيْمَانُ: بَلْ يَزِيدُهُمْ قَالَ فَأَرَاهُ فِ-ي قَوْلِكَ قَدْ زَادَهُمْ مَا لَمْ يَكُنْ فِي عِلْمِهِ أَنَّهُ يَكُونُ قَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَالْمَزِيدُ لَا غَايَةَ لَهُ قَالَ فَلَيْسَ يُحِيطُ عِلْمُهُ عِنْدَكُمْ بِمَا يَكُونُ فِيهِمَا إِذَا لَمْ يَعْرِفُ غَايَةَ ذَلِكَ وَإِذَا لَمْ يُحِطْ عِلْمُهُ بِمَا يَكُونُ فِيهِمَا لَمْ يَعْلَمْ مَا يَكُونُ فِيهِمَا أَنْ يَكُونَ تَعَالَى اللَّهُ عَنْ ذَلِكَ عُلُوّاً كَبِيراً قَالَ سُلَيْمَانُ إِنَّمَا قُلْتُ لَا يَعْلَمُهُ لِأَنَّهُ لَا غَايَةَ لِهَذَا لِأَنَّ اللَّهَ عَزّوجلّ وَصَفَهُمَا بِالْخُلُودِ وَ كَرِهْنَا أَنْ نَجْعَلَ لَهُمَا انْقِطَاعَا قَالَ الرِّضَا لَيْسَ عِلْمُهُ بذَلِكَ بِمُوجب لِانْقِطَاعِهِ عَنْهُمْ لِأَنَّهُ قَدْ يَعْلَمُ ذَلِكَ ثُمَّ يَزِيدُهُمْ ثُمَّ لَا يَقْطَعُهُ عَنْهُمْ وَ كَذَلِكَ قَالَ عزوجل فِي كِتَابِهِ كُلَّما نَضِجَتْ جُلُودُهُمْ بَدَّلْنَاهُمْ جُلُوداً غَيْرَهَا لِيَذُوقُوا الْعَذابَ وَقَالَ لِأَهْلِ الْجَنَّةَ عَطاء غَيْرَ مَجْذُوذٍ وَ قَالَ عزوجل: وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا تَمنُوعَةٍ فَهُوَ جَلَّ وَ عَزَّ يَعْلَمُ ذَلِكَ وَ لَا يَقْطَعُ عَنْهُمُ الزَّيَادَةَ أَرَأَيْتَ مَا أَكَلَ أَهْلُ الْجَنَّةِ وَ مَا شَرِبُوا أَ لَيْسَ يُخْلِفُ مَكَانَهُ قَالَ بَلَى قَالَ أَ فَيَكُونُ يَقْطَعُ ذَلِكَ عَنْهُمْ وَقَدْ أَخْلَفَ مَكَانَهُ قَالَ سُلَيْمَانُ لَا قَالَ فَكَذَلِكَ كُلَّمَا يَكُونُ فِيهَا إِذَا أَخْلَفَ مَكَانَهُ فَلَيْسَ بِمَقْطُوعِ عَنْهُمْ قَالَ سُلَيْمَانُ بَلْ يَقْطَعُهُ عَنْهُمْ وَلَا يَزِيدُهُمْ قَالَ الرِّضَا الله إِذا يَبيدُ مَا فِيهِمَا وَهَذَا يَا سُلَيْمَانُ إِبْطَالُ الْخُلُودِ وَ خِلَافُ الْكِتَابِ لِأَنَّ اللَّهَ

عزوجل يَقُولُ هم ما يَشاؤُنَ فِيها وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ.

1.إرشاد القلوب، ج 1، ص 80

. تفسیر القمی، ج 2، ص 326/ تفسیر نورالثقلین

.الاحتجاج، ج 2، ص 404/ بحار الأنوار، ج 10، ص332/ التوحید، ص446/ عيون أخبار الرضا (ع)، ج 1، ص184

ص: 82

وق / 35

الله الى

ه- پیامبر پس حسرت و اندوه باد بر گنهکاران اندوه و حسرتی که جبران پذیر نیست پس نصرت و یاری بر بندگان مخلص باد که روز تکامل آنهاست در آن روز وارد بهشت میشوند؛ هم ما يَشاؤُنَ فِيها وَلَدَيْنا مَزِيدٌ

6 علی بن ابراهيم - هُم مَّا يَشَاؤُونَ فِيهَا ولدَيْنَا مَزِيدٌ؛ نظر به وجه خدا یعنی نظر به رحمت خداوند. امام رضا ال خدا را دو علم است؛ علمی پنهان و ،مخفی کسی جز خود او از آن علم اطلاع ندارد که بداء جزء همین علم است علمی که به ملائکه و پیامبران آن را آموخته است. علمای اهل بيت امامان) از این علم اطلاع دارند سلیمان :گفت مایلم از قرآن مطالبی در مورد بداء استخراج فرمایید ... حضرت فرمود: ای سلیمان آیا خداوند به تمام آنچه را که در بهشت و دوزخ است، علم دارد؟ سلیمان گفت: «بله» حضرت فرمود: آیا آنچه را که خداوند میداند که در آینده ایجاد خواهد شد ایجاد خواهد شد؟ گفت: «بله» حضرت فرمود: حال، اگر موجود شد به گونه ای که دیگر چیزی باقی نماند آیا باز هم خداوند میتواند چیزهای دیگری به آنها بیفزاید یا صرف نظر می کند؟ سلیمان گفت: «اضافه می.کند. حضرت فرمود: بنابر گفته ی تو - که خداوند اضافه کند - چیزی به آنها اضافه کرده است که خود نمیدانسته ایجاد خواهد شد چون فرض بر این

می بود که تمام آنچه را خدا به وجود آنان در آینده علم داشته موجود شده است و دیگر چیزی باقی نیست] سلیمان :گفت «قربانت گردم اضافهها غایت و نهایت ندارند حضرت الله فرمود: «پس از نظر شما علم خداوند به آنچه در آنها یعنی) بهشت و (دوزخ قرار خواهد گرفت، احاطه ندارد، چون نهایتی برای آن قابل تصور نیست و اگر علم او به آنچه در آنها خواهد بود احاطه نداشته باشد، آنچه را که در آنها خواهد بود قبل از وجودشان نخواهد دانست خداوند از چنین گفته ها و عقایدی منزه و بالاتر است سلیمان :گفت من که گفتم خداوند به آنها علم ندارد از این رو بود که آنها نهایتی ندارند و خود خداوند آنها را به جاودانگی وصف فرموده است و لذا ما نخواستیم پایانی برای آنها قرار دهیم»، حضرت ا فرمود: علم خداوند به آنها باعث نمیشود آنها متناهی باشند، زیرا چ-ه بس-ا خداوند به آنها علم دارد سپس بر آنها میافزاید و افزودهها را از آنها قطع نمی نماید و خداوند نیز خود چنین فرمود است هرگاه پوستهای تنشان [ در آن بریان گردد و بسوزد]، پوستهای دیگری به جای آن قرار میدهیم تا کیفر [الهی] را بچشند. (نساء/56) و نیز در مورد بهشتیان فرموده است بخششی است قطع نشدنی! (هود (108) و نیز فرموده و میوههای فراوان که هرگز قطع و ممنوع نمی شود. پس خداوند عزوجل این زیادیها را میداند و آن را از آنان دریغ نمی نماید، آیا آنچه اهل بهشت میخورند و میآشامند خداوند چیزی جایگزین آن نمیکند؟ گفت: «چرا»! حضرت فرمود: آیا حال که به جای آن خوردنیها و نوشیدنیها که مصرف شده چیز جدیدی جایگزین فرموده، آیا عطاء خود را قطع کرده است؟ سلیمان گفت: «نه» حضرت فرمود: پس همچنین است هرآنچه در بهشت باشد و مصرف شود و چیز دیگری را جای آن قرار دهد این جایگزین شده ها از اهل بهشت منقطع نشده است و نخواهد شد» سلیمان :گفت خوب اضافات را از آنها دریغ میکند و چیز اضافی به آنان نمیدهد». حضرت الله فرمود: در این صورت آنچه در بهشت و جهنم است از بین خواهد رفت و تمام خواهد شد و این مطلب - ای سلیمان - برخلاف کتاب خدا و ضد خلود و جاودانگی است، زیرا خداوند می فرماید: هُمْ مَا يَشَاؤُنَ فِيهَا وَلَدَيْنَا مَزِيدٌ

ص: 83

ق 36

قوله تعالى: وَ كَمْ أَهْلَكْنَا قَبْلَهُم مِّنْ قَرْنٍ هُمْ أَشدُّ مِنهُم بَطْشاً فَنَقَّبُوا

الْبِلادِ هَلْ مِن حِيص (36)

على بن إبراهيم - فَتَقبُوا في البلاد أى مروا

قوله تعالى: إِنَّ في ذالِكَ لَذِكرَى مَنْ كانَ لَهُ قَلبٌ أَو أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ

شهید (37

1 - الكاظم الله - إِنَّ فِي ذلِكَ لذكرى لَنْ كانَ لَهُ قَلْبٌ يَعْنِي عَقل.

-2- على بن إبراهيم - إِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْرَى مِنْ كانَ لَهُ قَلْبٌ اى ذاكِر أَو أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيدٌ،

اى سَمِعَ وَأَطَاعَ.

-3 ابن عباس أو ألْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيدٌ أَى اسْتَمَعَ وَ لَمْ يَشْتَغِلْ قَلْبُهُ بِغَيْرِ مَا يَسْتَمِعُ وَهُوَ

شَهِيدٌ لِمَا يَسْمَعُ فَيَفْهَمُهُ غَيْرَ غَافِلٍ عَنْهُ وَ لَا سَاهِ. 4- الرسول الله- انْظُرُوا عِبَادَ اللَّهِ فَرْقَ مَا بَيْنَ الْفَرِيقَيْن بحُضُور قَلْب وَاغْتَنِمُوا الصَّحَةَ قَبْلَ أَنْ يَنْخَلِعَ الْقَلْبُ فَإِنَّ اللَّذَّاتِ تَفْنَى وَيَبْقَى الْعَارُ وَ التَّلْبُ - إِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْرِى لَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيد.

ه- الباقر ا فِي قَوْلُ اللَّهِ عزوجل : قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ قَالَ قُلْ أَنْ أَظْهِرْ مَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَ

نَبَّأنَاكَ بِهِ بِتَألِيفِ الْحُرُوفِ الَّتِي قَرَآنَاهَا لَكَ لِيَهْتَدِى بِهَا مَنْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيد الرسول الله عَن ابْنِ عَبَّاس قَالَ: أَهْدِى إِلَى رَسُول اللَّهِ نَاقَتَان عَظِيمَتَانِ، فَنَظَرَ إِلَى أَصْحَابِهِ وَ قَالَ: هَلْ فِيكُمْ أَحَدَ يُصَلَّى رَكْعَتَيْنِ - لَا يَهْتَمُّ فِيهِمَا مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا بِشَيْءٍ وَلَا يُحَدِّثُ قَلْبَهُ بِذِكْرِ الدُّنْيَا أَعْطَيْتُهُ إِحْدَى النَّاقَتَيْنِ. فَقَامَ عَلِيُّ وَ دَخَلَ فِى الصَّلَاةِ، فَلَمَّا سَلَّمَ هَبَطَ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ: أَعْطِهِ إِحْدَاهُمَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ : إِنَّهُ جَلَسَ فِي التَّشَهُدِ فَتَفَكَّرَ أَيْهُمَا يَأْخُذُ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ: تَفَكَّرَ [أن]

1. تفسير البرهان

2.الکافی، ج 1، ص 15/ بحار الأنوار، ج 1، ص135/ تحف العقول، ص 383/ تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

3. تفسير البرهان

4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 127

.إرشاد القلوب، ج 1، ص 80 6.بحارالأنوار، ج3، ص221

ص: 84

اق 36

چه بسیار اقوامی را که پیش از آنها هلاک کردیم اقوامی که از آنان قویتر بودند

و شهرها و کشورها] را گشودند؛ آیا راه فراری از عذاب الهی] وجود دارد؟! (36)

1- علی بن ابراهيم - فَنَقَّبُوا فِي البِلادِ؛ یعنی گذشتند.

در این تذکری است برای آن کس که عقل دارد یا گوش دل فرا دهد در حالی که

حضور [قلب] داشته باشد. (37)

1 - امام كاظم ال - إِنَّ فِي ذَلكَ لِذِكْرَىٰ لَمَن كَانَ لَهُ قَلبٌ، یعنی عقل. 2- على بن ابراهيم - إِنَّ فِي ذَلكَ لِذِكْرَى لَمَن كَانَ لَهُ قَلبٌ، قلب به معناى ذك-ر اس-ت. أو ألقى

السَّمْعَ و هُو شَهِيدٌ، یعنی بشنود و اطاعت کند. - ابن عبّاس الله أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيدٌ؛ یعنی میشنوند و دلشان به غیر از آن چیزی

میشنوند مشغول نمی.گردد و خودش شاهد آن چیزی هست که شنیده است و آن را بدون از آن غفلت داشته باشد یا فراموشش کند، درک میکند.

توجه کنید

پس

که

آنکه

4- پیامبر ای بندگان خدا تفاوت بین دو دسته گنهکاران و نیکوکاران را با حضور قلب سلامتی خویش را پیش از آنکه دل از جایش کنده شود غنیمت بشمارید؛ چرا که خوشگذرانیها نابود میشود و ننگش به جا میماند إِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْرى مَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيدٌ الا الله الله

ه- امام باقر ال- قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ، قُلْ یعنی اظهار کن آنچه را که وحی کردیم به سوی تو و ت-و را به آن خبر دادیم به تألیف و ترکیب حروفی که آنها را از برایت خواندیم تا آنکه به آنها راه راست یابد کسی که أَلْقَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيد».

پس به

ع پیامبر ابن عباس گوید به پیامبر خدا دو شتر بزرگ هدیه داده شد، 6 اصحاب خود نظر کرد و گفت: آیا در میان شما کسی هست که دو رکعت نماز بخواند و در آن به کار دنیا توجه نکند و قلب او جز به یاد خدا نباشد؟ اگر چنین باشد یکی از این دو شتر را به او میدهم. على ال برخاست و نماز ،خواند وقتی سلام نماز را داد جبرئیل نازل شد و گفت: «یکی از این دو شتر را به او بده پیامبر گفت او در تشهد نماز به این فکر افتاد که کدام یک از این دو شتر را بگیرد. جبرئیل گفت: او به این فکر بود که کدام یک از آنها چاقتر است آن را بگیرد تا آن را بکشد و در راه خدا صدقه بدهد بنابراین فکر او برای خدا بود نه برای خودش

ص: 85

ق / 38

يَأْخُذَ أَسْمَنَهُمَا فَيَنْحَرَهَا وَ يَتَصَدَّقَ بِهَا لِوَجْهِ اللَّهِ، فَكَانَ تَفَكُرُهُ لِلَّهِ لَا لِنَفْسِهِ وَلَا لِلدُّنْيَا فَأَعْطَاهُ [ رَسُولُ اللَّهِ ] كِلْتَيْهِمَا وَأَنْزَلَ اللَّهُ إِنَّ فِي ذلِكَ أَى فِي صَلَاة عَلِيٍّ لَعِظَةً لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبُ [أَى] عَقْلُ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ يَعْنِي اسْتَمَعَ بِأَذْنَيْهِ إِلَى مَا تَلَاهُ بِلِسَانِهِ، وَهُوَ شَهِيدُ يَعْنِي حَاضِرَ الْقَلْبِ لِلَّ-هِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ : مَا مِنْ عَبْدِ صَلَّى لِلَّهِ رَكْعَتَيْنِ لَا يَتَفَكَّرُ فِيهِمَا مِنْ أُمُورِ الدُّنْيَا بِشَيْءٍ إِلَّا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وَ غَفَرَ لَهُ ذُنُوبَهُ.

7- امير المؤمنين الله أنا ذُو الْقَلْب يَقُولُ اللهُ عزوجل: إِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْرِى مَنْ كَانَ لَهُ قَلْب. الرسول ا وَفَدَ عَلَى رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَهْلُ الْيَمَنِ فَقَالُوا يَا رسول الله له مَنْ وَصِيكَ قَالَ هُوَ

الَّذِي أَمَرَكُمْ بِالِاعْتِصَامِ به ... فَوَصَى السَّبِيلُ إِلَيَّ مِنْ بَعْدِي فَقَالُوا يَا رسول الله له بالَّذِي بَعَثَكَ أَرنَاهُ فَقَدِ اسْتَقْنَا إِلَيْهِ فَقَالَ هُوَ الَّذِي جَعَلَهُ اللَّهُ آيَةً لِلْمُتَوَسِّمِينَ فَإِنْ نَظَرْتُمْ إِلَيْهِ نَظَرَ مَنْ كَانَ لَهُ

قَلْبٌ أَو القَى السَّمْعَ وَ هُوَ شَهِيدٌ عَرَفْتُمْ أَنَّهُ وَصَى كَمَا عَرَفْتُمْ أنى نبيكم تتخللوا الصفوف و

وَصِنِّى نَبِيُّكُمْ فَتَخَلَّلُوا

تَصَفَّحُوا الْوُجُوهَ فَمَنْ هَوَتْ إِلَيْهِ قُلُوبُكُمْ فَإِنَّهُ هو.

قوله تعالى: وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَمَا

صلى الله عليه وسلم ... أَخْبِرْنِي

مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ (38) -1 - الرسول - يَزِيدَ بْنِ سَلام أَنَّهُ سَأَلَ رسول الله له فقال .. أخبرني عَنْ أَوَّل يَوْم خَلَقَ اللهُ 1 عزوجل قَالَ يَوْمَ الْأَحَدِ قَالَ وَلِمَ سُمِّيَ يَوْمَ الْأَحَدِ قَالَ لِأَنَّهُ وَاحِدٌ مَحْدُودُ قَالَ فَالْإِثْنَيْنِ قَالَ هُوَ الْيَوْمُ الثَّانِي مِنَ الدُّنْيَا قَالَ فَالثَّلَاثَاءَ قَالَ الثَّالِثُ مِنَ الدُّنْيَا قَالَ فَالْأَرْبِعَاءَ قَالَ الْيَوْمُ الرَّابِعُ مِنَ الدُّنْيَا

قَالَ فَالْخَمِيسَ قَالَ هُوَ يَوْمُ خَامِسُ مِنَ الدُّنْيَا وَ هُوَ يَوْمُ أَنيس لُعِنَ فِيهِ إِبْلِيسُ وَ وَ رُفِعَ فِيهِ إدريس ال

رُفِعَ

قَالَ فَالْجُمُعَةَ قَالَ هُوَ يَوْمٌ يَجُمُوعٌ لَهُ النَّاسُ وَذَلِكَ يَوْمٌ مَشْهُودٌ وَ هُوَ يَوْمُ شَاهِدِ وَ مَشْهُودٍ قَالَ فَالسَّبْتَ قَالَ يَوْمُ مَسْبُوتُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عزّوجلَّ فِي الْقُرْآن وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ فَمِنَ الْأَحَدِ إِلَى الْجُمُعَةِ سِنَّةُ أَيَّامٍ وَ السَّبْتَ مُعَطَلُ

1. شواهد التنزیل، ج 2، ص 266 تأويل الآيات الظاهرة، ص593/ المناقب، ج 2، ص 20/ تفسیر البرهان

2. بحارالأنوار، ج33، ص282/ بشارة المصطفى، ص 13/ الکافی، ج 1، ص 15/ تفسیر البرهان/ تفسير نورالثقلين . بحار الأنوار، ج 36، ص17/ بحارالأنوار، ج 36، ص112

4. بحار الأنوار، ج 9، ص304/ بحار الأنوار، ج 54، ص 76/ بحار الأنوار، ج 56، ص 24/ علل الشرائع، ج 2، ص 471/ تفسیر نورالثقلین؛

«بتفاوت لفظى» تفسير البرهان

ص: 86

یا برای دنیا. پیامبر هر دو شتر را به او داد و خدا این آیه را نازل کرد: إِنَّ فِي ذلِكَ لَذِكْرَى مِنْ كانَ لَهُ قَلْبٌ یعنی در نماز علی ال موعظه برای هرکسی است که عقل داشته باشد، أَو أَلْقَى السَّمْعَ یعنی با دو گوش خود به آنچه با زبان تلاوت میکند گوش بدهد؛ وَ هُوَ شَهِيدٌ یعنی قلب او برای خدا حضور داشته باشد پیامبر خدا فرمود: «بنده ای نیست که دو رکعت نماز میخواند و در آن راجع به چیزی از امور دنیا فکر نمیکند مگر اینکه خداوند از او راضی میشود و گناهان او

را میبخشد».

قلت.

الله

امام على ال من صاحب قلب هستم همان که خدا فرمود: إِنَّ فِي ذَلكَ لِذِكْرَىٰ لَمَن كَانَ لَهُ

پیامبر - هیئتی از یمن به خدمت رسول خدا آمدند عرض کردند: «ای رسول خدا! وصی شما کیست؟ فرمود: همان کسی که خداوند به شما دستور داده است که دست از او بر ندارید... او وصی من است که پس از من راه به سوی من اوست عرض کردند: «ای رسول خدا به خدایی که به راستی شما را مبعوث کرده است وصی خود را بنما که بسی مشتاق دیدار او شدیم فرمود او همان است که خداوند او را برای مؤمن قیافه شناس که عقل دارد، یا گوش دل فرا دهد در حالی که حضور [قلب] داشته باشد نشانه قرار داده که شما او را خواهید شناخت که وصی من است همچنان که شناخته اید که من پیغمبر شما ،هستم اکنون به میان صفها بروید و چهره ها بنگرید هر آن کس که دلهای شما به سوی او گرایید همان است».

ما آسمانها و زمین و آنچه را در میان آنهاست در شش روز شش دوران) آفریدیم و هیچ گونه رنج و سختی به ما نرسید با این حال چگونه زنده کردن مردگان برای ما مشکل است]؟! (38)

دنیاست».

1 - پیامبر یزید بن سلام از رسول خدا پرسید به من بگویید اولین روزی که خداوند ای عزوجل خلقت را آغاز کرد چه روزی بود؟ فرمود: روز یکشنبه پرسید «چرا به نام یکشنبه نامیده شده»؟ فرمود: «چون یکی و محدود است». پرسید: «دوشنبه» چطور؟ فرمود: «آن دومین روز پرسید و سه شنبه چطور؟ فرمود: سومین روز دنیا .است» پرسید: «چهارشنبه چطور؟ :فرمود چهارمین روز دنیاست پرسید پنج شنبه «چطور؟ فرمود: روز پنجم دنیاست و روز انیس است که ابلیس در آن روز لعنت شد و ادریس به آسمانها برده شد پرسید: «روز جمعه چرا جمعه نامیده شد؟ فرمود: آن همان روزی است که مردم در آن جمع میشوند، و روزی که همه آن را مشاهده میکنند (هود/103) و جمعه روز شاهد و مشهود .است» پرسید شنبه چطور؟ فرمود: «شنبه» روز استراحت است. لذا خداوند عزوجل در قرآن فرمود و لقد خَلَقْنَا السَّمَاواتِ والأَرْضَ و مَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّام؛ که از روز یکشنبه تا جمعه شش روز است و شنبه تعطیل است.

487

ص: 87

ق / 39

- الرسول - أَنَّ الْيَهُودَ أَتَتِ النَّبِيَّ صلى الله عليه وسلم فَسَأَلَتْهُ عَنْ خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَقَالَ خَلَقَ اللَّهُ الْأَرْضِ يَوْمَ الْأَحَدِ وَ الْإِثْنَيْنِ وَ خَلَقَ الْجِبَالَ وَ مَا فِيهِنَّ يَوْمَ الثَّلَاثَاءِ وَ خَلَقَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ الشَّجَرَ وَ الْمَاءَ وَالْمَدَائِنَ وَالْعُمْرَانَ وَالْخَرَابَ وَخَلَقَ يَوْمَ الْخَمِيسِ السَّمَاءَ وَ خَلَقَ يَوْمَ الْجُمُعَة النُّجُومَ وَ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَ الْمَلَائِكَةَ قَالَتِ الْيَهُودُ ثُمَّ مَا ذَا يَا مُحَمَّدُ قَالَ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ قَالُوا قَ-دْ أَصَبْتَ لَوْ أَتْمَمْتَ قَالُوا ثُمَّ اسْتَرَاحَ فَغَضِبَ النَّبِيُّ الله غَضَباً شَدِيداً فَنَزَلَ: وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ

الْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَمَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ. 3- الرسول - قَالُوا لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم مَا يَوْمُ الْأَحَدِ قَالَ فِيهِ خَلَقَ اللَّهُ الْأَرْضِ وَ كَبَسَهَا قَالُوا الْإِثْنَيْنِ قَالَ خَلَقَ فِيهِ وَ فِي الثَّلَاثَاءِ الْجِبَالَ وَ الْمَاءَ وَكَذَا وَكَذَا وَ مَا شَاءَ اللَّهُ قَالُوا فَيَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ قَالَ الْأَقْوَاتَ قَالُوا فَيَوْمُ الْخَمِيسِ قَالَ فِيهِ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ قَالُوا يَوْمُ الْجُمُعَة قَالَ خَلَقَ فِي سَاعَتَيْنِ الْمَلَائِكَةَ وَ سَاعَتَيْنِ الْجَنَّةَ وَالنَّارَ وَ فِي سَاعَتَيْنِ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ وَ الْكَوَاكِبَ وَ فِي سَاعَتَيْنِ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ قَالُوا السَّبْتُ وَذَكَرُوا الرَّاحَةَ فَقَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ فَأَنْزَلَ اللهُ: وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ مَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ . 4- أمير المؤمنين ال- أَتْقَنَ مَا أَرَادَ خَلْقَهُ مِنَ الْأَشْيَاءِ كُلَّهَا بلَا مِثَالَ سَبَقَ إِلَيْهِ وَ لَا لُغُوبِ دَخَلَ

عَلَيْهِ فِي خَلْقِ مَا خَلَقَ لَدَيْهِ.

ه السجاد ال- مَنْ لَحِقَهُ عِلَّهُ فِى سَاقِهِ أَوْ تَعَبُ أَوْ نَصَبُ فَلْيَكْتُبْ عَلَيْهِ وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ

وَ الْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ مَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ

قوله تعالى : فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ

وَ قَبْلَ الْغُرُوب (39)

باب 1 : فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ

1-1 - الصادق ال- يَا حَفْصُ إِنَّ مَنْ صَبَرَ صَبَرَ قَلِيلًا وَ إِنَّ مَنْ جَزِعَ جَزِعَ قَلِيلًا ثُمَّ قَالَ عَلَيْكَ -

بِالصَّبْرِ فِي جَمِيعِ أُمُورِكَ فَإِنَّ اللَّهَ عزوجل بَعَثَ مُحَمَّدَ الله فَأَمَرَهُ بِالصَّبْرِ وَالرِّفْقِ ... فَأَلْزَمَ

1. روضة الواعظين، ج 2، ص394 تفسیر نورالثقلین / بحارالأنوار، ج 54، ص209

. بحار الأنوار، ج 54، ص 211

التوحيد للصدوق، ص 33 تفسير نور الثقلين

4. بحار الأنوار، ج92، ص 71 مکارم الأخلاق، ص 384

ص: 88

رق/39

-2- پیامبر یهود نزد پیغمبر آمدند و از خلق آسمانها و زمین پرسیدند، فرمود: «خدا زمین را روز یکشنبه و دوشنبه آفرید و کوهها و منافع آنها را روز سه شنبه و در چهارشنبه درخت و آب و شهرها و آبادانی و ویرانی را آفرید و این شد چهار روز و روز پنجشنبه آسمان را آفرید و روز جمعه اختران و خورشید و ماه و فرشته ها تا سه ساعت به غروب که در اوّل ساعت آن برگها را ،آفرید یهود گفتند: ای محمد و سپس چه شد؟ فرمود سپس بر عرش استوار شد». گفتند: «درست گفتی اگر تمامش میکردی و خودشان گفتند سپس آرمید». پیغمبر به سختی خشمگین شد و این آیه نازل شد: وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ مَا مَسَّنا مِنْ لُغُوبٍ فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ.

پیامبر

یهود به پیغمبر گفتند: «روز یکشنبه چیست؟ فرمود: «خدا در آن زمین را آفرید و فشرد» گفتند «دوشنبه»؟ فرمود در آن و در سه شنبه کوهها را و آب را و چنان و چنان آنچه خواست .آفرید گفتند پس روز «چهارشنبه؟ فرمود قوتها را آفرید. گفتند: پس روز پنجشنبه؟ فرمود در آن آسمانها را آفرید گفتند روز» (جمعه؟ فرمود: «در دو ساعتش فرشته ها را آفرید و در دو ساعت بهشت و دوزخ را و در دو ساعت خورشید و ماه و اختران را و در دو ساعت شب و روز را نام شنبه و راحت را بردند؛ فرمود منزه است خدا و خدا آيه وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ ما مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ فرو فرستاد.

ال-

4- امام على ا بدون آنکه مثل و مانندی نزد او باشد یا تعب و رنجی ببیند آفرید و هرچه

بخواهد بیافریند.

ه- امام سجاد ال هر که را رنج و دردی در پا ... رسد بر آن آیه وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ

الْأَرْضَ وَما بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ مَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ بنویسد.

در برابر آنچه آنها میگویند شکیبا باش و پیش از طلوع آفتاب و پیش از

غروب تسبیح و حمد پروردگارت را بگوی» (39)

بخش 1 در برابر آنچه آنها میگویند شکیبا باش

1-1- امام صادق یا !حفص هر که صبر کند کمی صبر کرده و هر که ناراحتی و جزع نماید -

کمی ناراحتی کرده است. بعد فرمود: «صبر» را در تمام کارها از دست مده خداوند حضرت محمد را برانگیخت و به او امر به صبر و مدارا کرد پیغمبر فرمود: «من بر خودم و خاندانم

الله الله

ص: 89

ق / 40

النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم نَفْسَهُ الصَّبْرَ فَتَعَدَّوْا فَذَكَرَ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَكَذَّبُوهُ فَقَالَ قَدْ صَبَرْتُ فِي نَفْسِي وَ أَهْلِي وَ عِرْضِي وَ لَا صَبْرَ لِي عَلَى ذِكْرِ إِلَهَى فَأَنْزَلَ اللهُ عزوجل: وَلَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ

الله الى

وَما بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ مَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبٍ فَاصْبِرْ عَلى ما يَقُولُونَ فَصَبَرَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي جَمِيعِ أَحْوَالِهِ.

باب :2 : وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ 1-2 - الصادق - عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِهِ: وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ و قَبْلَ الْغُرُوبِ فَقَالَ تَقُولُ حِينَ تُصْبِحُ وَحِينَ تُمْسِي عَشْرَ مَرَاتِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَيُمِيتُ وَ يُحْيِي وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرُ . 2-2- ابن عباس - وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ أَيْ وَصَلِّ حَمْداً لِلَّهِ تَعَالَى سَمَّى الصَّلَاةَ تَسْبيحاً لِأَنَّ الصَّلَاةَ

تَشْتَمِلُ عَلَى التَّسْبِيحَ وَالتَّحْمِيدِ. 3-2- الرسول - مَا عَجَتِ الْأَرْضِ إِلَى رَبِّهَا عَزَّوَجَلَّ كَعَجِيجِهَا مِنْ ثَلَاثِ مِنْ دَمَ حَرَامٍ

يُسْفَكَ عَلَيْهَا أَوِ اغْتِسَالِ مِنْ زِنَى أَوِ النَّوْمِ عَلَيْهَا قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسَ. 4-2- أمير المؤمنين ال- اطْلُبُوا الرِّزْقَ فِيمَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهُ أَسْرَعُ لِطَلَبِ الرِّزْقِ مِنَ الضَّرْبِ فِي الْأَرْضِ وَ هِيَ السَّاعَةُ الَّتِي يَقْسِمُ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ فِيهَا الْأَرْزَاقَ بَيْنَ

عباده.

5-2- على بن إبراهيم - وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ قَالَ: لِصَلَاةِ اللَّيْلِ.

قوله تعالى: وَ مِنَ الَّيْل فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبَارَ السُّجُودِ (40)

باب 1 : وَمِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْه

1-1- على بن إبراهيم - وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ قَالَ: صَلَاةُ اللَّيْل "

باب 2 : وَ أَدْبَارَ السُّجُودِ

. الكافي، ج 2، ص88/ بحار الأنوار، ج 9، ص 202 تفسير القمى، ج 1، ص196؛ «بتفاوت لفظی»/ تفسیر نورالثقلين

2. بحار الأنوار، ج 79، ص328/ تفسیر نورالثقلین

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 128

4. من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 20/ تفسیر نورالثقلین

5. تحف العقول، ص 106 تفسیر نورالثقلین

. بحار الأنوار، ج 84، ص 140

. بحار الأنوار، ج 79، ص 329 بحار الأنوار، ج 84، ص 140

ص: 90

وق / 40

و آبرویم، صبر کردم و بر معبود خود صبر نتوانم خدای عزوجل بر او فرو فرستاد؛ وَ لَقَدْ خَلَقْنَا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ مَا مَسَّنَا مِنْ لُغُوبِ فَاصْبِرْ عَلَى مَا يَقُولُونَ و پیغمبر در

هر حال صبر کرد.

بخش 2 و پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب تسبیح و حمد پروردگارت را بگوی. 1-2- امام صادق ال از امام صادق ال درباره سخن خدای تعالى: وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ، پرسیده شد. فرمود: «هنگامی که صبح و شام م-ی کن--ی، ده مرتبه

بگو خدایی جز الله نیست یکتاست و شریکی ندارد پادشاهی و ستایش مخصوص اوست.

زنده می کند و می میراند میمیراند و زنده میکند و او بر انجام هرچیزی تواناست.

2-2- ابن عباس - وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ يعنی به خاطر اینکه خداوند تعالی را ستایش کنی، نماز

!بخوان نماز را تسبیح نامید زیرا نماز در بر دارنده تسبیح و تحمید (ستایش کردن است.

3-2- پیامبر زمین به درگاه پروردگارش جز به خاطر سه چیز ناله نکرده اس: خون حرامی که بر آن ریخته شود یا غسل از زنا که بر آن انجام شود یا خواب بر آن پیش از اینکه خورشید

بر آید.

4-2- امام علی ال روزی را بین طلوع فجر تا طلوع خورشید بجویید و بخواهید زیرا این ساعت سریعترین زمان برای بدست آوردن روزی از این طرف و به آن طرف دویدن است و آن ساعتی است که خداوند روزی بین بندگان را تقسیم میکند 5-2- علی بن ابراهيم - وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ، خدا را تسبیح کن وقتی برای نماز شب

به پا می خیزی

و در بخشی از شب او را تسبیح کن و بعد از سجده ها. (40)

بخش :1 و در بخشی از شب او را تسبیح کن. 1-1- علی بن ابراهيم - فَسَبِّحْهُ [منظور] نماز شب است.

بخش 2 و بعد از سجده ها.

ص: 91

رق /41

2-1 - الباقر ا وَ أَدْبارَ السُّجُودِ قَالَ رَكْعَتَان بَعْدَ الْمَغْرب. 2-2- الصادق ال رَكْعَتَيْنِ اللَّتَيْن بَعْدَ الْمَغْرب هُمَا أَدْبَارَ السُّجُودِ 2 3-2- الحسن ال وَ أَدْبَارَ السُّجُودِ أَنَّهَا الرَّكْعَتَان بَعْدَ الْمَغْرِب تَطَوُّعاً ؟

4-2- الرضا ال- أَدْبارَ السُّجُودِ أَرْبَعَ رَكَعَاتِ بَعْدَ الْمَغْرب.

5-2- أمير المؤمنين ال- عَنْ عَلى الأَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْل اللَّهِ عزوجل: وَ أَدْبَارَ السُّجُودِ فَقَالَ هِيَ

السُّنَّةُ بَعْدَ صَلَاةِ الْمَغْرب فَلَا تَدَعْهَا فِي سَفَر وَ لَا حَضَر . م

6-2- ابن عباس وَ أَدْبارَ السُّجُودِ ظَاهِرُهُ التَّسْبِيحُ بَعْدَ الصَّلَوَاتِ. 7-2- الصادق ال- رُويَ أَنَّهُ الْوَتْرُ مِنْ آخِرِ اللَّيْلِ.

قوله تعالى: وَ اسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ (21)

باب 1: وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنادِ الْمَنادِ

1-1 - الرسول - سُئِلَ عَن رَسُول الله صلى الله عليه وسلم مَا الْحِكْمَةُ فِى أَنَّهُ جُعِلَ لِلصَّلَاةِ الْأَذَانُ وَ لَمْ يُجْعَلْ لِسَائِرِ الْعِبَادَاتِ أَذَانُ وَ لَا دُعَاءُ قَالَ لِأَنَّ الصَّلَاةَ شَبِيهُ بِأَحْوَالِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ لِأَنَّ الْأَذَانَ شَبِيهُ بِالنَّفْخَةِ الْأَوْلَى بِمَوْتِ الْخَلَائِقِ وَ الْإِقَامَةَ شَبِيهُ بِالنَّفْخَةِ الثَّانِيَةَ كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ المُن-ادِ مِنْ مَكانٍ قَرِيبٍ 2-1- الصادق ال- عَن جَميلِ بنِ دَرَاجِ قَالَ قُلْتُ لَهُ: وَ اسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِنْ مَكَانٍ قَرِيبٍ يَوْمَ

يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذِلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ قَالَ: هِيَ الرَّجْعَةُ. 1-3- أمير المؤمنين ال- أنَا الْمُنَادِي مِنْ مَكَان قَرِيبٍ قَدْ سَمِعَهُ الثَّقَلَانِ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ وَ فَهَمَهُ

قَوْمُ إِنِّي لَأَسْمَعُ كُلَّ قَوْمِ الْجَبَّارِينَ وَالْمُنَافِقِينَ بِلْغَاتِهِم.

الکافی، ج 3، ص444 وسائل الشیعة، ج 4، ص 73 عوالی اللآلی، ج 2، ص 25/ تفسیر البرهان

2. تفسير نور الثقلين

3.مستدرک الوسائل، ج 3، ص 62 فقه القرآن، ج 1، ص85 تفسیر نورالثقلين مستدرک الوسائل، ج 3، ص74 4. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 بحار الأنوار، ج 84، ص88 تفسیر القمی، ج 2، ص327 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 4، ص 87 دعائم الإسلام، ج 1، ص 209

. بحار الأنوار، ج 82، ص313

.تفسير نورالثقلين/ مستدرک الوسائل، ج 3، ص 74 بحارالأنوار، ج 82، ص313

جامع الأخبار، ص 78 بحار الأنوار، ج 36، ص 115

.. بحار الأنوار، ج 53، ص 65 تفسیر نورالثقلين تفسير البرهان

10. بحار الأنوار، ج26، ص 5

0923

ص: 92

وق / 41

1-2- امام باقرال و أَدْبَارَ السُّجُودِ منظور دو رکعت نماز بعد از مغرب است. -2-2- امام صادق دو رکعتی که بعد از مغرب خوانده می شود، أَدْبَارَ السُّجُودِ است. 3-2- امام حسن ال وَ أَدْبارَ السُّجُودِ منظور آن دو رکعت نماز مستحبی بعد از نماز مغرب

است.

4-2- امام رضا ال و أَدْبَارَ السُّجُودِ منظور چهار رکعت نماز بعد از مغرب است. 52 امام علی ال از حضرت علی اله درباره تفسیر سخن خدای عزوجل و أَدْبَارَ السُّجُودِ؛ سؤال شد فرمود: منظور از آن نماز نافله بعد از نماز مغرب است؛ پس در سفر و غیر سفر آن را

ترک نکنید».

6-2 ابن عباس وَ أَدْبَارَ السُّجُودِ، تسبیح گفتن بعد از نمازها است. 7-2- امام صادق از امام صادق روایت شده که [تسبیح] همان نماز وتری است که در

آخر شب خوانده میشود.

و گوش فرا ده و منتظر روزی باش که منادی از مکانی نزدیک ندا میدهد. (41)

بخش :1 و گوش فرا ده و منتظر روزی باش که منادی ندا میدهد.

1-1- پیامبر از رسول خدا سؤال شد چه حکمتی است در اینکه برای نماز اذان قرار داده شده است ولی برای سایر عبادتها نه اذان قرار داده شده است و نه دعا»؟ فرمود: «زیرا نماز

شبیه حالات روز قیامت است چون اذان شبیه به نفخه اول برای مرگ مخلوقات است و اقامه

شبیه نفخه ی دوم [ برای زنده شدن مخلوقات در روز قیامت است همان گونه که خداوند تعالی فرمود: وَ اسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمَنادِ مِنْ مَكَانٍ قَرِيبٍ. 2-1- امام صادق ال جمیل بن دراج گوید از امام صادق درباره ی سخن خداوند عزوجل: و اسْتَمِعْ يَومَ يُنَادِ الْمُنَادِ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ يَومَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالحَقِّ ذَلكَ يَومُ الخُرُوجِ پرسيدم. آن حضرت فرمود: منظور از آن رجعت است.

3-1- امام علی ال من از مکان نزدیکی که تمام جن و انس آن را می شنوند و گروهی

می فهمند فریاد میزنم من با هر گروهی چه ستمگران و چه منافقین به زبان خودشان صحبت

می کنم

ص: 93

ق / 42

4-1- على بن إبراهيم - قَوْلُهُ: وَاسْتَمِعْ يَوْمَ يُنادِ الْمَنادِ مِنْ مَكانٍ قَرِيبٍ. قَالَ: يُنَادِي الْمُنادِ بِاسْمِ

القائم ال واسم أبيه.

باب 2 : مِنْ مَكانٍ قَرِيبٍ

2-1 - الصادق ال - وَ الْمَكَانُ الْقَريبُ فَقَالَ تَعَالَى وَ اسْتَمِعْ يَوْمَ يُنادِ الْمَنادِ مِنْ مَكَانٍ قَرِيبٍ يَعْنِي صَخْرَة بَيْتِ الْمَقْدِسِ سَمَّاهَا مَكَاناً قَريباً لِأَنَّهَا أَقْرَبُ مِنْ سَائِرِ الْأَرَضِينَ إِلَى السَّمَاءِ بِثَمَانِيَةَ عَشَرَ مِيعًا فَيَقُومُ مَلَكُ عَلَيْهَا وَيُنَادِي يَا أَيَّتُهَا الْعِظَامُ الْبَالِيَةُ وَالْأَوْصَالُ الْمُقَطَّعَةُ إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَجْمَعْنَ لِفَصْلِ الْقَضَاءِ وَ الْأَرْضِ الْمُقَدَّسَةُ فَقَالَ تَعَالَى يا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللهُ لَكُمْ يَعْنِي بَيْتَ الْمَقْدِسِ وَ الْقُرَى الَّتِي حَوْلَهَا.

قوله تعالى : يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذالِكَ يَوْمُ الْخُرُوج (42)

1 - الصادق ال- عَنْ جَمِيلٌ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ عزّوجل ... وَاسْتَمِعْ يَوْمَ

يُنادِ المَنادِ مِنْ مَكانٍ قَرِيبٍ يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ قَالَ: هِيَ الرَّجْعَةُ. 2- علی بن إبراهيم - قوله : يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ قَالَ: صَيْحَةَ الْقَائِمِ مِنَ

السَّمَاءِ ذلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ. قَالَ: هِيَ الرَّجْعَةُ.

3- أمير المؤمنين ال- مَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ فَمَا جَزَاءُ مَنْ تَنَكَّبَ مَحَجَتَهُ وَ أَنْكَرَ حُجَّتَهُ وَ خَالَفَ هُدَاتَهُ وَ حَادَّ عَنْ نُورِهِ وَاقْتَحَمَ فِي ظُلَمِهِ وَ اسْتَبْدَلَ بِالْمَاءِ السَّرَابَ وَبِالنَّعِيمِ الْعَذَابَ وَ بالْفَوْرُ الشَّقَاءَ وَ بِالسَّرَّاءِ الضَّرَّاءَ وَ بِالسَّعَة الصَّنَكَ إِلَّا جَزَاء اقْتِرَافِهِ وَ سُوءُ خِلَافِهِ فَلْيُوقِنُوا بِالْوَعْدِ عَلَى حَقِيقَتِهِ وَلْيَسْتَيْقِنُوا بِمَا يُوعَدُونَ يَوْمَ تَأْتِي الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّذلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ .

الله الله

قوله تعالى: إِنَّا نَحْنُ نُحْى وَ نُمِيتُ وَإِلَيْنَا المَصِيرُ (23)

(43)

قوله تعالى: يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِرَاعاً ذالِكَ حَشْرٌ عَلَيْنَا يَسِيرٌ (22)

1. تفسير القمى، ج 2، ص 326 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان 2. روضة الواعظین، ج 2، ص 409

. بحار الأنوار، ج 53، ص 65 تفسیر القمی، ج 2، ص326/ تفسیر البرهان

4. تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ «قال

5.الکافی، ج 8، ص29

هي الرجعة محذوف

194

ص: 94

42/

4-1- علی بن ابراهیم و اسْتَمِعْ يَومَ يُنَادِ المَنادِ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ، به این معنا است که منادی، به

نام حضرت قائم و به نام پدرش ندا میدهد.

بخش 2 از مکانی نزدیک

1-2- امام صادق ا مگان قریب که خداوند متعال در آیه و اسْتَمِعْ يَوْمَ يُنَادِ الْمَنادِ مِنْ مَكانٍ قریب فرموده است یعنی صخره ی بیت المقدس و آن را از این جهت نزدیک گفته اند که از دیگر زمینها هیجده میل به آسمان نزدیکتر است فرشته ای بر آن می ایستد و ندا می دهد ای استخوانهای پوسیده و مفصلهای گسیخته از یکدیگر خداوند به شما فرمان میدهد که برای قیامت و رسیدگی فراهم آیید. و فرموده است یا قَوْمِ ادْخُلُوا الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَةَ الَّتِي كَتَبَ اللهُ لَكُمْ كه منظور بیت المقدس و دهکده های اطراف آن است.

روزی که همگان صیحه ی رستاخیز را به حق میشنوند؛ آن روز، روز خروج [از

قبرها است. (42)

1- امام صادق - جمیل بن دراج گوید: از امام صادق ا درباره ی آیه: و اسْتَمِعْ يَومَ يُنَادِ النَ-ادِ مِن مَّكَانٍ قَرِيبٍ يَومَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالحَقِّ ذَلكَ يَومُ الخُرُوجِ ، سؤال کردم. آن حضرت صلى الله عليه وسلم فرمود:

منظور از آن رجعت است. 2- علی بن ابراهيم - يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالحَقِّ ذلِكَ يَوْمُ الخروج، منظور صیحه ی قائم ال

از آسمان است. ذلِكَ يَوْمُ الخروج؛ منظور رجعت است. امام علی ال و خدا از کارهایی که میکنند غافل .نیست پس سزای آن کس که از راه روشن خود منحرف گشته و حجّت و دلیل روشنش را منکر شده و با هدایت خود مخالفت کرده و از نور خود بیسو شده و در تاریکی فرو رفته و به جای آب سراب را گرفته و نعمت را به عذاب تبدیل کرده و به جای رستگاری به بدبختی گراییده و خوشی را با دشواری و فراخی را با سختی عوض کرده چیست جز سزای ارتکاب گناهانش و بدی خلاف کاریش پس باید به وعده ی خدا از روی حقیقت یقین کنند و به آنچه وعده داده شدهاند قطع نظر پیدا کنند: الصَّيْحَةَ بِالحَقِّ ذلِكَ

يَوْمُ الخروج.

ماییم که زنده میکنیم و میمیرانیم و بازگشت تنها به سوی ماست 43)

که

روزی

زمین به سرعت از روی آنها شکافته میشود و [ از قبرها] خ-ارج

می گردند و این جمع کردن برای ما آسان است. (44)

ص: 95

رق / 44

1- أميرالمؤمنين - أَشَدُّ سَاعَاتِ ابْنِ آدَمَ اللهِ ثَلَاثُ سَاعَاتِ السَّاعَةُ الَّتِي يُعَايِنُ فِيهَا مَلَكَ

الْمَوْتِ وَ السَّاعَةُ الَّتِي يَقُومُ فِيهَا مِنْ قَبْرِه.

على بن إبراهيم الله يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً قَالَ: فِي الرَّجْعَة. 3- أمير المؤمنين - لَا تَنْشَقُ الْأَرْضِ عَنْ أَحَدٍ يَوْمَ الْقِيَامَة إِلَّا وَ مَلَكَانِ آخِذَانِ بِضَبْعِهِ يَقُولَان

أجب رَبَّ العزة "

4- الرسول - أعُوذُ بِكَرَمِ وَجْهِكَ أَنْ تُقِيمَنِي مَقَامَ الْخِزْيِ وَالدُّلَّ يَوْمَ تُهْتَكُ فِيهِ الْأَسْتَارُ وَ الْفَضَائِحُ الْكِبَارُ وَ تُرْعَدُ فِيهِ الْفَرَائِصُ يَوْمَ الْحَسْرَةِ وَ النَّدَامَة يَوْمَ الْأَفِكَةِ يَوْمَ الْآزِفَة يَوْمَ التَّغَابُن يَوْمَ الْفَصْلِ يَوْمَ الْجَزَاءِ يَوْمَا كَانَ مِقْدَارُهُ خَمْسِينَ أَلْفَ سَنَةٌ يَوْمَ النَّفْحَة يَوْمَ تَرْجُفَ الرَّاحِفَةٌ تَتْبَعُهَا الرَّادِفَةٌ يَوْمَ النَّشْرِ يَوْمَ الْعَرْضِ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ العالمينيومَ يَفِرُّ المَرَهُ مِنْ أَخِيهِ، وَأُمَّهِ وَأَبِيهِ وَ صاحِبَتِهِ وَ بَنِيهِ يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ وَأَكْنَافُ السَّمَاء. 5 - الرسول الله يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَعْطَانِي فِيكَ سَبْعَ خِصَالَ أَنْتَ أَوَّلُ مَنْ يَنْشَقُ

عَنْهُ الْقَبْرُ مَعِي. 6- الرسول - يَا عَلِيُّ سَأَلْتُ رَبِّي فِيكَ خَمْسَ خِصَالَ فَأَعْطَانِي أَمَّا أَوَّلُهَا فَسَأَلْتُ رَبِّي أَنْ

أكُونَ أَوَّلَ مَنْ تَنْشَقُ عَنْهُ الْأَرْضِ وَأَنْفُضَ الْتُرَابَ عَنْ رَأْسِي وَأَنْتَ مَعِي

7 - الصادق ال- لَا تَمْكُثُ جُنَّةُ نَبِي وَ لَا وَصِي نَبِيٍّ فِي الْأَرْضِ أَكْثَرَ مِنْ أَرْبَعِينَ يَوْماً. الصادق ال مَا مِنْ نَبِيٍّ وَ لَا وَصِيٍّ نَبِيٍّ يَبْقَى فِي الْأَرْضِ أَكْثَرَ مِنْ ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ حَتَّى تُرْفَعَ رُوحُهُ وَعَظْمُهُ وَلَحْمُهُ إِلَى السَّمَاءِ وَإِنَّمَا تُؤْتَى مَوَاضِعُ آثَارِهِمْ وَيُبلِّغُونَهُمْ مِنْ بَعِيدِ السَّلَامَ وَيُسْمِعُونَهُمْ فِي مَوَاضِعِ آثَارِهِمْ مِنْ قَرِيبٍ.

1. الخصال، ج 1، ص 119/ تفسير نور الثقلين

2. بحار الأنوار، ج 53، ص58 تفسیر القمی، ج 2، ص327 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان

. الأمالي للصدوق، ص412/ تفسیر نورالثقلین

.. بحار الأنوار، ج97، ص 186

5. الخصال، ج 2، ص342/ تفسیر نورالثقلین

6. الخصال، ج 1، ص 314/ تفسیر نورالثقلین .تهذيب الأحكام، ج 6، ص 106 تفسیر نورالثقلین

8. الکافی، ج 4، ص 567 تفسیر نورالثقلین

موعه کام

ص: 96

شرق /44

-1- امام علی سختترین ساعات انسان سه ساعت است؛ ساعتی که با ملک الموت روبرو

میشود و ساعتی که از قبر خود بر انگیخته میشود.

2- علی بن ابراهيم - يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً یعنی در زمان رجعت.

3 امام علی روز قیامت کسی سر از خاک برنمیدارد مگر آنکه دو فرشته بازویش را ناء بگیرند و بگویند: «پروردگار با عزت را اجابت کن

که

4- پیامبر و به کرم ذاتت پناه میبرم از اینکه مرا در مقام ذلّت و خواری بنشانی در روزی

پرده ها و فضاحت های بزرگ برملا میشود و ستونها به لرزه در می آید، روز حسرت و ندامت

روز قحطی روز سر رسیدن روز ،زیان روز ،فصل روز جزاء، روزی که مقدارش پنجاه هزار سال

!است (معارج (4) روز دمیدن؛ آن روزی که زلزله های وحشتناک همه چیز را به لرزه درآورند و به دنبال آن حادثه دومین [ صیحه ی عظیم رخ میدهد، نازعات/67) روز نشر روز عرضه اعمال

روزی که مردم در پیشگاه پروردگار جهانیان می.ایستند مطففین (6) روزی که انسان از برادر خود

فرار میکند و از مادر و پدرش و زن و فرزندانش (عبس (3436) روزی که زمین به سرعت از روی

آنها شکافته میشود.

ه پیامبر ای علی ای خدای تبارک و تعالی به من درباره ی تو هفت خصلت عطا فرموده است؛ تو نخستین کسی هستی که قبرش شکافته میشود و همزمان با من سر از خاک بیرون می آوری.

ع پیامبر ای علی! از پروردگار خود درباره ی تو پنج چیز درخواست کردم و به من عطا فرمود؛ نخستین درخواستم این بود که اولین کسی که از شکاف زمین بیرون شود و خاک از سر

خود بیفشاند من باشم و تو نیز همراه من باشی

امام صادق ال پیکر هیچ پیامبر یا جانشین پیامبری بیش از چهل روز در زمین باقی

نمی ماند.

امام صادق ال تمام پیامبران و اوصیای آنها در کمتر از سه روز پس از مرگشان روح، استخوان و گوشتشان به آسمان میرود مردم به سراغ جایگاه دفن و قبر آنها رفته و از دور به آنها سلام میکنند و آنها صدای مردم را در مرقدهایشان از نزدیک میشنوند

ص: 97

رق

ق /45

العلية

9 - العسكرى ال- عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْن سَابُورَ قَالَ: قُحِطَ النَّاسُ بسُرَّ مَنْ رَأَى فِي زَمَنِ الْحَسَن الأخير الله ... فَخَرَجَ الْجَائِلِيقُ فِي الْيَوْمِ الرَّابِعِ إِلَى الصَّحْرَاء ... قَالَ ال هَذَا رَجُلٌ مَرَّ بِقَبْرِ نَبِي مِ-نَ الْأَنْبِيَاءِ فَوَقَعَ إِلَى يَدِهِ هَذَا الْعَظْمُ وَ مَا كَثيفَ مِنْ عَظم نَبِيُّ إِنَّا وَ هَطَلَتِ السَّمَاء بِالْمَطَر. قوله تعالى : نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَقُولُونَ وَ مَا أَنتَ عَلَيْهِم بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْءَانِ

مَنْ يَخَافُ وَعِيدِ (45)

على بن إبراهيم - فَذَكَّرُ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخَافُ وَعِيدِ. وَعِيدِ قَالَ ذَكَرْ يَا مُحَمَّد مَا

وَعَدْنَاهُ مِنَ الْعَذَابِ.

1. بحار الأنوار، ج 50، ص 270

2. تفسير القمى، ج 2، ص327/ تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ «بتفاوت»

ص: 98

واق / 45

امام عسکری علی بن حسن بن شاپور میگوید در زمان امام عسکری ال قحطی شد. خلیفه دستور داد وزیر دربار و تمام اهل مملکت برای نماز استسقاء به صحرا بروند. ... روز چهارم جاثليق عالم نصاری با نصرانیان و رهبانان به صحرا رفتند. ... خلیفه گفت: «این استخوان چیست؟ امام فرمود: «این مرد از قبر یکی از انبیاء اله گذشت و این استخوان به دست او آمد. استخوان پیامبری را نمیگشایند مگر اینکه باران به شدت میبارد.

ما به آنچه آنها میگویند آگاهتریم و تو مأمور به اجبار آنها به ایمان] نیستی؛ پس به وسیله ی ،قرآن کسانی را که از عذاب من میترسند متذکر ساز [وظیفه ی تو همین است]. (45)

1- علی بن ابراهيم - فَذَكِّرْ بِالقُرْآنِ مَن يَخَافُ وعِيدِ؛ یعنی ای محمد! عذابی را که وعده

داده ایم، یادآوری کن.

૧૧૦

ص: 99

ثَوَابُ القِرائَةِ

سُورَةُ الذاريات

بِسْمِ

بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

1 - الصادق ال- مَنْ قَرَأَ سُورَةَ وَ الدَّارِيَاتِ فِي يَوْمِهِ أَوْ فِي لَيْلَتِهِ أَصْلَحَ اللَّهُ لَهُ مَعِيشَتَهُ وَ أَتَاهُ

برزق واسع وَ نَوَّرَ لَهُ فِي قَبْرِهِ بسِراج يَزْهَرُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة. 2- الرسول - من قرأ سورة الذاريَاتِ أَعْطى من الآخر عشر حَسَنَاتٍ بِعَدَدِ كُل ريح هَبَّت و

جَرَتْ فِي الدُّنْيَا "

مِنَ

- الرسول من كتبها فِي إِنَاءٍ وَ شَرِبَهَا، زَالَ عَنْهُ وَجَعُ الجَوْفِ وَإِنْ خُلُقَتْ عَلَى الْحَامِل

وَضَعَتْ وَلَدَهَا.

قوله تعالى: وَ الدّارِياتِ ذَرُوا (1)

1 - الصادقين - لَا يَجُوزُ لِأَحَدِأَنْ يُقْسِمَإِلَّا بِاللَّهِ تَعَالَى وَاللَّهُ تَعَالَى يُقْسِمُ بِمَا يَشَاءُ مِنْ خَلْقِهِ.

2 ال- - أمير المؤمنين وَ هُوَ قَسَمْ كُلُهُ وَخَبَرَهُ إِنَّما تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ، وَإِنَّ الدِّينَ لَواقِعٌ يَعْنِي

الْمُجَازَاةَ وَالْمُكَافَاةٌ.

3- أمير المؤمنين ال- سَأَلَ ابْنُ الْكَوَّاءِ وَ هُوَ عَلَى الْمِنْبَرِ مَا الذَّارِياتِ ذَرُوا فَقَالَ الرِّيَاحُ

1. ثواب الأعمال، ص 115 تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان

2.مستدرک الوسائل، ج 4، ص 349 تفسير البرهان؛ «زرت بدل جرت»/ تفسیر نورالثقلين

3. تفسير البرهان

4. تفسیر البرهان تفسير نور الثقلين

5 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 89، ص 93 بحار الأنوار، ج 40، ص157 بحار الأنوار، ج 56، ص 165/ بحار الأنوار، ج 56، ص 370

ص: 100

ثواب قرائت

سوره ذاریات

بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

امام صادق - هرکس سوره ی وَ النَّارِيَاتِ را در هنگام روز یا شب بخواند خداوند وض-ع

زندگی او را درست خواهد کرد و روزی زیادی به او خواهد داد و در داخل قبر یک چراغ پر نور تا

روز قیامت بر او نور افشانی خواهد کرد.

-2- پیامبر هرکس این سوره را بخواند خداوند به اندازه ی هر بادی که در دنیا می وزد و

جاری میشود ده حسنه عطا میکند.

پیامبر هرکس آن را در ظرفی بنویسد و آب آن را بنوشد درد شکم او از بین میرود و

اگر بر گردن زن بارداری آویخته شود فرزندش را آسان به دنیا می آورد.

سوگند به بادهایی که [ابرها را] به حرکت در میآورند. (1)

1 امام باقر و امام صادق هیچ کس حق ندارد جز خدا به کس دیگری قسم بخورد ولی

خداوند متعال به هر کدام از آفریده هایش که بخواهد، قسم میخورد. 2- امام علی و همه ی اینها قسم است و خبر آن؛ إِنَّمَا تُوعَدُونَ لِصَادِقٌ وَ إِنَّ الدِّينَ لَواقِعٌ

میباشد. یعنی مجازات و ،پاداش واقعیت دارد و عملی خواهد شد.

امام علی ال ابن کواء از حضرت علی در حالی که روی منبر بود سؤال کرد: «منظور از و

الذارياتِ ذَرُواً چیست؟ حضرت علی فرمود: «یعنی بادها».

ص: 101

الذاريات 2

قوله تعالى: فَالحاملاتِ وقرا (2)

1 - الصادق ال- سَأَلَ ابْنُ الْكَوَّاءِ وَ هُوَ عَلَى الْمِنْبَر ... و ما فَالْحَامِلَاتِ وِقْراً قَالَ السَّحَابُ

قوله تعالى: فَالجارياتِ يُسْراً (3)

1 - أمير المؤمنين - سَأَلَ ابْنُ الْكَوَاءِ وَ هُوَ عَلَى الْمِنْبَر ... قَالَ فَالْجَارِياتِ يُسْراً قَالَ الْفَلَكِ 2 2 - أمير المؤمنين ال- رُوىَ أَنَّ ابْنَ الْكَواءِ سَأَلَ أمير المؤمنين ال وَ هُوَ يَخْطُبُ عَلَى الْمِنْبَرِ فَقَالَ

... قال فَالْجارِياتِ يُسْراً قَالَ أَمير المؤمنين : السفن. "

قوله تعالى: فَالمُقسماتِ أَمْراً (2)

1 - أمير المؤمنين ال سَأَلَ ابْنُ الْكَوَاءِ وَ هُوَ عَلَى الْمِنْبَر ... قال فَالْمُقَسَّماتِ أَمْراً قَالَ الْمَلَائِكَة. * 2 - الرضا - قَالَ الإمام الرضا ال فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَالْقَسِّماتِ أَمْراً قَالَ الْمَلَائِكَةُ تُقَدِّمُ

أَرْزَاقَ بَنِي آدَمَ مَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ فَمَنْ يَنَامُ فِيمَا بَيْنَهُمَا يَنَامُ عَنْ رِزْقِهِ.

قوله تعالى: إِنَّما تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ (5)

1 - الباقر ال- إِنَّما تُوعَدُونَ لَصَادِقٌ يَعْنِي فِي عَلى ال.

قوله تعالى: وَإِنَّ الدِّينَ لَواقِع (6)

1 - الباقر ا وَ إِنَّ الدِّينَلَواقِعُ يَعْنِي عَلِيّا ال وَ عَلَى هُوَ الدِّينُ.

قوله تعالى: وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُكِ (7)

ص 43 الغارات، ج 1، ص101

1. بحار الأنوار، ج 89، ص93/ بحار الأنوار، ج 40، ص157/ بحار الأنوار، ج 56، ص165 تفسیر القمی، ج 2، ص327/ المناقب، ج 2،

2. بحار الأنوار، ج 89، ص93/ بحار الأنوار، ج 56، ص165/ بحار الأنوار، ج 56، ص 370 تفسیر القمی، ج 2، ص327/ الغارات، ج 1،

3.بحار الأنوار، ج 40، ص157/ بحار الأنوار، ج 56، ص165/ بحار الأنوار، ج 56، ص 370 بحار الأنوار، ج 89، ص93/ تفسیر القمی، ج 2، ص 327 الغارات، ج 1، ص 101 المناقب، ج 2، ص 43

ص 101

4. بحارالأنوار، ج 89، ص93/ بحار الأنوار، ج 40، ص157/ بحار الأنوار، ج 56، ص165/ بحارالأنوار، ج 56، ص 370/ تفسیر القمی، ج 2،

ص 327 الغارات، ج 1، ص 10/ المناقب، ج 2، ص43

5. من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 504 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ء. بحار الأنوار، ج 35، ص351 تفسیر القمی، ج 2، ص 329

7.بحار الأنوار، ج 35، ص351/ تفسیر فرات الکوفی، ص441؛ «تفاوت لفظی»/ تفسیر القمی، ج 2، ص 329/ بحارالأنوار، ج35، ص341/

المناقب، ج 3، ص 95

ص: 102

ذاریات 2

و به آن ابرها که بار سنگینی [ از باران را] با خود حمل میکنند. (2)

1- امام صادق - ابن کواء از حضرت علی ، سؤال کرد: «منظور از فالحاملاتِ وقراً

چیست؟ حضرت علی فرمود: «یعنی ابرها».

و به کشتیهایی که به آسانی به حرکت در می آیند (3)

1- امام علی ابن کواء از حضرت علیا در حالی که روی منبر بود سؤال کرد: «منظور از

الجارِياتِ يُسراً چیست؟ حضرت علی فرمود: «یعنی کشتیها (فلک)».

امام علی ال ابن کواء از امیرالمؤمنین در حالی که روی منبر خطبه می خواند، درباره ی

فَالجَارِياتِ يُسْراً سؤال کرد؛ حضرت علی اله فرمود: «کشتیها (سفن)».

و سوگند به فرشتگانی که کارها را تقسیم میکنند (4)

1- امام علی ال ابن کواء از امیرالمؤمنین ال در حالی که بر روی منبر خطبه می خواند سؤال

کرد: «منظور از فَالْقَسّماتِ أَمْراً چیست؟ حضرت علی ا فرمود: «یعنی فرشتهها».

2 امام رضا ال امام رضا الله در تفسیر این آیه که خداوند عزوجل می فرماید: فَالْمُقَسَّماتِ أَمْراً؛ فرمود: «فرشتگان روزیهای فرزندان آدم را در فاصله طلوع صبح تا دمیدن آفتاب قسمت

می کنند؛ پس هرکس در این هنگام بخوابد از روزی خود خواب مانده و محروم شده است».

[آری، سوگند به همه ی اینها که آنچه به شما وعده داده شده قطعاً راست

است. 5)

1- امام باقر - إِنَّمَا تُوعَدُونَ لصَادِقٌ؛ درباره ی حضرت علی ا میباشد.

و بیشک رستاخیز و] جزای اعمال واقع شدنی است! (6)

1 - امام باقر و إِنَّ الدِّينَ لواقع، یعنی حضرت علی الله واقعیت دارد و حضرت

همان دین است.

قسم به آسمان که دارای چین و شکنهای زیباست. (7)

العليا

ص: 103

الذاريات /

1 - الباقر عَنْ أَبي حَمْزَةَ الثَّمَالِيٌّ عَنْ أَبِي جَعْفَر ا: وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْحُبُّكِ قَالَ السَّمَاءُ رَسُولُ

الله صلى الله عليه وسلم وَ عَلَى ذَاتَ الْحُبُك.

2 - الباقر ال- عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثَّمَالِيِّ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَر الله وَ السَّماءِ ذَاتِ الْحُبُكِ قَالَ السَّمَاءِ

فِي بَطْنِ الْقُرْآن رَسُولُ اللَّهِ وَ الْحُبُكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيٌّ بن أبي طَالِبِ الةِ وَ هُوَ ذَاتُ النَّبِيِّ

وَ أَهْلُ بَيْتِهِ

3- الباقر ال- وَ السَّماءِ ذاتِ الحُبكِ فَإِنَّهُ رَسُولُ اللهِ .

العليا

4- الرضا ال- عَنِ الْحُسَيْنِ بْن خَالِدٍ عَنْ أَبِي الْحَسَن الرِّضَا قَالَ قُلْتُ لَهُ: أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْحُبُكِ، فَقَالَ هِيَ مَحْبُوكَةُ إِلَى الْأَرْضِ وَ شَبِّكَ بَيْنَ أَصَابِعِهِ فَقُلْتُ: كَيْفَ تَكُونُ مَحْبُوكَةَ إِلَى الْأَرْضِ وَاللَّهُ يَقُولُ رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْر عَمَدٍ تَرَوْنَها فَقَالَ: سُبْحَانَ اللَّهِ أَ لَيْسَ اللَّهُ اللَّهُ

يَقُولُ بِغَيْرَ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا فَقُلْتُ بَلَى فَقَالَ ثَمَّ عَمَدُ وَلَكِنْ لَا تَرَوْنَهَا قُلْتُ كَيْفَ ذَلِكَ جَعَلَنِيَا فِدَاكَ فَبَسَطَ كَفَّهُ الْيُسْرَى ثُمَ وَضَعَ الْيُمْنَى عَلَيْهَا فَقَالَ: هَذِهِ أَرْضُ الدُّنْيَا وَالسَّمَاءُ الدُّنْيَا عَلَيْهَا فَوْقَهَا قُبَّةُ وَالْأَرْضِ الثَّانِيَةُ فَوْقَ السَّمَاءِ الدُّنْيَا وَالسَّمَاءُ الثَّانِيَةُ فَوْقَهَا قُبَّةُ وَالْأَرْضُ الثَّالِثَةُ فَوْقَ السَّمَاءِ الثَّانِيَةِ وَالسَّمَاءُ الثَّالِثَةُ فَوْقَهَا قُبَّةُ وَ الْأَرْضِ الرَّابِعَةُ فَوْقَ السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ وَالسَّمَاءُ الرَّابِعَةُ فَوْقَهَا قُبَّةُ وَ الْأَرْضِ الْخَامِسَةُ فَوْقَ السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ وَالسَّمَاءُ الْخَامِسَةُ فَوْقَهَا قُبَّةَ وَ الْأَرْضِ السَّادِسَةُ فَوْقَ السَّمَاءِ الْخَامِسَة وَالسَّمَاءُ السَّادِسَةُ فَوْقَهَا قَبَّةُ وَالْأَرْضِ السَّابِعَةُ فَوْقَ السَّمَاءِ السَّادِسَة وَ السَّمَاءُ السَّابِعَةُ فَوْقَهَا قُبَّةُ وَ عَرْشُ الرَّحْمَنِ تَبَارَكَ اللَّهُ فَوْقَ السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماوَاتٍ طِباقاً وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَ فَأَمَّا صَاحِبَ الْأَمْرِ فَهُوَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَ الْوَصِيُّ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَائِمُ هُوَ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ فَإِنَّمَا يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ إِلَيْهِ مِنْ فَوْقِ السَّمَاءِ مِنْ بَيْنِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرَضِينَ قُلْتُ: فَمَا تَحْتَنَا إِلَّا أَرْضَ وَاحِدَةً فَقَالَ: مَا تَحْتَنَ-ا إِلَّا أَرْضَ واحِدَةً وَ إِنَّ السِّتْ لَهُنَّ فَوْقَنَا "

1. بحار الأنوار، ج 36، ص169 تفسیر القمی، ج 2، ص 329

2 تفسیر فرات الکوفی، ص441

. تفسیر فرات الکوفی، ص441

4. تفسیر القمی، ج 2، ص328تفسير نورالثقلين/ بحار الأنوار، ج 57، ص 79 وتفسیر القمی، ج 2، ص328 ومتشابه القرآن، ج 1، ص 4؛ «فقلت كيف تكون ... الى آخر محذوف تفسیر البرهان؛ «تفاوت لفظی»

ص: 104

ذاریات 7

1 امام باقر ابوحمزه ثمالی از امام باقر ا روایت میکند که فرمود: در آیه: وَ السَّماء

ذَاتِ الحُبكِ؛ منظور از آسمان رسول خدا میباشد و منظور از بافته شده، حضرت علی ال

می باشد.

2 امام باقر ابو حمزه ثمالی گوید به امام باقر گفتم منظور از وَ السَّماءِ ذاتِ الحُبكِ چیست؟ حضرت فرمود: منظور از آسمان در باطن قرآن رسول خدا و منظور از و الحبک؛

امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب است و او و خاندانش همان نفس پیامبر هستند».

امام باقر و السَّمَاء ذَاتِ الحُبكِ، منظور رسول خدا میباشد.

4 امام رضا ال حسین بن خالد :گوید از امام رضا الله درباره ی :آیه: والسَّمَاء ذَاتِ الحُبكِ

پرسیدم، حضرت فرمود: آسمان و زمین به هم بافته شده است و برای نشان دادن آن انگشتان دو دست خود را در هم فرو برد عرض کردم چگونه ممکن است آسمان به زمین بافته شده باشد در حالی که خداوند میفرماید آسمانها را بدون ستونهایی که برای شما دیدنی باشد، برافراشت. (رعد/2)». فرمود: «خداوند پاک و منزه است مگر نفرموده است: بِغَيْرِ عَمَدٍ ترونها عرض کردم «بلی» فرمود: ستونهایی دارد ولی شما آنها را نمیبینید». عرض کردم جانم فدای تو !باد چگونه چنین چیزی ممکن است؟ حضرت در حالی که کف دست چپش را باز کرده بود و کف دست راست را بر آن قرار داده بود فرمود: این زمین اول است و این هم آسمان اول که بر بالای آن به صورت گنبد است زمین دوّم بر بالای آسمان دومی است و آسمان دوم مانند یک گنبد بر روی آن قرار دارد زمین سوم بر بالای آسمان دوم است و آسمان سوم به صورت یک گنبد بر بالای آن قرار دارد زمین چهارم بر بالای آسمان سوم است و آسمان چهارم به شکل گنبدی بر بالای آن قرار دارد و زمین پنجم بر بالای آسمان چهارم است و آسمان چهارم به صورت یک گنبد بر روی آن قرار دارد زمین ششم بر بالای آسمان پنجم آسمان ششم به صورت یک گنبد بر بالای آن قرار دارد و زمین هفتم در بالای آسمان ششم قرار دارد و آسمان هفتم مانند یک گنبد در روی آن است و عرش خداوند تبارک و تعالی بر بالای آسمان هفتم است و این است که خداوند عزوجل میفرماید خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید و از زمین نیز همانند آنها را فرمان او در میان آنها پیوسته فرود می آید. (طلاق/12) و امّا صاحب الأمر همان رسول خدا و وصی پس از او قائم بر روی زمین میباشد؛ پس همانا از بالای آسمان و از میان آسمانها و زمینها امر بر او نازل میشود». پرسیدم: «پس در زیر ما فقط یک زمین قرار دارد؟ فرمود: در زیر ما فقط یک زمین قرار دارد و عالم الست در

بالای ماست.

است

ص: 105

الذاريات /

ه- أمير المؤمنين ال سَأَلَ ابْنُ الْكَوَاءِ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الله عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى وَ السَّماءِ ذَاتِ الْحُبُكِ قَالَ

ذَاتِ الْخَلْقِ الْحَسَن قَالَ فَمَا الْمَجَرَّةُ قَالَ ال يَا وَيْلَكَ سَلْ تَفَقُها وَ لَا تَسْأَلُ تَعَنتاً يَا وَيْلَكَ سَلْ عَمَّا يَعْنِيكَ وَ دَع مَا قَالَ فَوَ اللَّهِ إِنَّ مَا سَأَلْتُكَ عَنْهُ لَيَعْنِينِي قَالَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ اللهِ إِنَّهَا شَرَجُ السَّمَاءِ وَ مِنْهَا فُتحت السَّمَاء.

6- أمير المؤمنين ال ذاتِ الحبك ذاتُ الطَّرائِقِ الْحَسَنَة إِلى قَوْلِهِ وَقِيلَ ذَاتُ الْحُسْنِ وَ الزِّينَة.

ابن عباس في قوله تعالى: وَ السَّماءِ ذاتِ الْحُبُّكِ قَالَ حُسْنُهَا وَ اسْتِوَاؤُهَا "

ابن عبّاس - السَّماءِ ذاتِالْحُبُكِ قَالَ ذَاتُ الْخَلْقِ الْحَسَن . *

قوله تعالى: إِنَّكُمْ لَفِي قَوْل مختلف (8)

1 - الباقر ا - إِنَّكُمْ لَفِي قَوْلٍ مُخْتَلِفِ فِي أَمْرِ الْوَلَايَة.

2- الباقر ال عَن أَبي حَمْزَة الثمالى قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر العَنْ قَول اللهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى ... - قال اللي إِنَّكُمْ لَفِي قَول مُخْتَلِفِ فَإِنَّهُ يَعْنِي أَنَّهُ لَمُخْتَلَفُ عَلَيْهِ قَدِ اخْتَلَفَ هَذِهِ الْأُمَّةُ فِي وَلَايَتِهِ فَمَن اسْتَقَامَ عَلَى وَكَايَة عَلَى ا دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ مَنْ خَالَفَ وَلَايَةَ عَلَى الله دَخَلَ النَّارَ

قوله تعالى: يُؤفَكُ عَنْهُ مَنْ أَفكَ (9)

1- الباقر ا يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ قَالَ مَنْ أَفِكَ عَنِ الْوَلَايَة أَفِكَ عَنِ الْجَنَّةِ.

قوله تعالى: قُتِلَ الْخَرَاصُونَ (10)

1 - على بن إبراهيم - قُتِلَ الْخَرَّاصُونَ الَّذِينَ يَخْرُصُونَ الدِّينَ بِآرَائِهِمْ مِنْ غَيْرِ عِلْمٍ وَ لَا يَقِينِ.

1. بحار الأنوار، ج 55، ص 92 الغارات، ج 1، ص 101؛ «قال فما المجرة ... الى آخر» محذوف

2. تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 55، ص 105 .. بحار الأنوار، ج 10، ص 124

5.الکافی، ج 1، ص 422/ بحار الأنوار، ج 23، ص368/ بحار الأنوار، ج 23، ص 378/ المناقب، ج 3، ص 96/ تأويل الآيات الظاهرة، ص595 6. بحار الأنوار، ج 35، ص369/ بصائر الدرجات، ص 77 تفسیر القمی، ج 2، ص 329/ بحار الأنوار، ج 36، ص169/ تفسیر البرهان/ تفسیر

نور الثقلين

الکافی، ج 1، ص 422/ بحار الأنوار، ج 23، ص368/ تأويل الآيات الظاهرة، ص595 تفسیر القمی، ج 2، ص329/ المناقب، ج3، ص96 تفسیر القمی، ج 2، ص 329 تفسیر البرهان

ص: 106

ذاریات /

ه- امام علی ال ابن کواء از امیرالمؤمنین تفسیر قول خداوند متعال و السَّمَاء ذَاتِ الحُبكِ را پرسید؛ حضرت فرمود همان خلقت نیکوست :گفت پس» کهکشان چیست؟ فرمود: «وای بر تو برای فهمیدن بپرس نه برای رنج دادن از روی عناد ای وای بر تو! از آن بپرس ک-ه ب-ه کارت می آید و ترک کن آنچه را که به کارت نمیآید» گفت «به خدا قسم! آنچه را که ب-ه ک-ارم می آید را پرسیدم واقعاً برای فهمیدن پرسیدم فرمود: کهکشان رودخانه ی آسمان است و آسمان از آن گشوده شد».

ع امام على ال ذَاتِ الحُبكِ؛ صاحب راه و روشهای نیکو و زیباست و گفته شده همان

کمال و زینت است.

7- ابن عبّاس و السَّمَاء ذَاتِ الحُبُكِ؛ یعنی زیبایی و مستقرشدن آسمان. ابن عباس - معنى السَّماءِ ذاتِ الحُبُكِ چیست؟ گفت صاحب خلقت نیکوست».

که شما [دربارهی قیامت] در گفتار مختلفی هستید! (8)

1 - امام باقر - إِنَّكُمْ لَفِي قَول مختلف؛ درباره ی ولایت میباشد.

2 امام باقر ابوحمزه ثمالی :گوید از امام باقر درباره ی قول خداوند تبارک و تعالی

إِنَّكُمْ لفِي قَول مختلف سؤال کردم امام باقر فرمود: «منظور از آيه: إِنَّكُمْ لَفِي قَول مختلف حضرت علی میباشد یعنی اینکه دربارهی او اختلاف میورزند و دیدیم که این امت اختلاف

ورزیدند هرکس بر ولایت حضرت علی پایدار بماند وارد بهشت خواهد شد و هرکس با

ولایت او مخالفت کند، وارد جهنم خواهد شد».

[تنها] کسی از [ایمان به] آن منحرف میشود که از قبول حق] سرباز زده است.

1 - امام باقر - يُؤْفَكُ عَنْهُ مَنْ أُفِكَ هر که از ولایت کناره گیرد از بهشت محروم خواهد شد».

کشته باد دروغگویان (10)

-1 علی بن ابراهيم الله قُتِل الخَرَّاصُونَ؛ آنهایی هستند که بدون هیچ علم و دانش و یقینی ب-ا

افکار و اندیشه های خود حدس و گمان میزنند و دروغ میگویند.

ص: 107

الذاريات / 11

2 - ابن عباس ال- قُتِلَ الخَرَّاصُونَ أَنْ لُعِنَ الْكَذَابُونَ يَعْنِي الَّذِينَ يَكْذِبُونَ عَلَى اللَّهِ وَعَلَى

رَسُولِهِ وَقِيلَ: مَعْنَاهُ لُعِنَ الْمُرْتَابُونَ.

قوله تعالى : الَّذِينَ هُمْ فِي غَمْرَةٍ ساهُونَ (11)

1 - على بن إبراهيم - الَّذِينَ هُمْ فِي غَمْرَةٍ سَاهُونَ أَي فِي ضَلالٍ، وَ السَّاهِي الَّذِي لَا يَذْكُرُ اللَّهَ

ابن عباس - هُمْ فِي ضَلَالَتِهِمْ مُتَمَادُونَ.

قوله تعالى : يَسْتَلُونَ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ (12)

1 - على بن إبراهيم - يَسْتَلُونَ يَا مُحَمَّدُ أَيَّانَ يَوْمُ الدِّينِ أَي مَتَى تَكُونُ الْمُجَازَاةُ.

قوله تعالى: يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ (13)

1 - أمير المؤمنين - وَ سَأَلُوهُ عَنِ الْمُتَشَابِهِ فِي تَفْسِيرِ الْفِتْنَةِ فَقَالَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ... .

مِنْهُ فِتْنَةُ الْعَذَابِ وَ هُوَ قَوْلُهُ تَعَالَى يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ أَنْ يُعَذِّبُونَ. 2 - الصادق ال- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ا فِي قَوْل اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ؛ قَالَ

يُكْسَرُونَ فِي الْكَرَةَ كَمَا يُكْسَرُ الذَّهَبُ حَتَّى يَرْجِعَ كُلُّ شَيْءٍ إِلَى شِبْهِهِ يَعْنِي إِلَى حَقِيقَتِهِ

قوله تعالى : ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هذَا الَّذِي كُنتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ (14)

1 - أمير المؤمنين ال - لَقَدْ سَأَلَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الةِ عَنِ الْمُتَشَابِهِ فِى تَفْسِيرِ الْفِتْنَةِ فَقَالَ الله

ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ هذَا الَّذِي كُنتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ أَنْ ذُوقُوا عَذَابَكُم.

على بن إبراهيم الله ذُوقُوا فِتنتكُمْ أى عَذَابَكُم هَذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ.

1. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 136

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 329 3.تفسير بحرالعرفان، ج 15، ص 136

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 329

5.بحارالأنوار، ج 90، ص16/ بحار الأنوار، ج 5، ص174/ تفسیر القمی، ج 2، ص 329؛ «و منه فتنة العذاب» محذوف

6. بحار الأنوار، ج 53، ص44/ تفسیر البرهان

. بحار الأنوار، ج 90، ص 16 بحار الأنوار، ج 5، ص 174

تفسیر القمی، ج 2، ص 329

1-19

ص: 108

ذاریات/11

2- ابن عباس الله قُتِل الخَرَّاصُونَ؛ یعنی دروغگویان لعنت ،شدند منظور کسانی است که بر خ--دا و رسولش دروغ میبندند همچنین گفته شده معنایش این است که شک کنندگان لعنت

الله الله

شدند.

همانها که در جهل و غفلت فرو رفته اند. (11)

- على بن ابراهيم - الَّذِينَ هُمْ فِي غَمْرَةٍ ساهُونَ؛ یعنی در گمراهی هستند. ساهي آن کسی

است که خدا را یاد نمی کند. 2- ابن عباس - آنها پیوسته در گمراهی خود هستند و از گمراهی خود دست برنمیدارند.

و پیوسته سؤال میکنند روز جزا کی فرا میرسد»؟! (12)

1- علی بن ابراهیم ای محمد پیوسته سؤال می کنند: أَيَّانَ يَومُ الدِّينِ؛ یعنی روز

حسابرسی کی خواهد بود؟

بگو آری] همان روزی است که آنها را بر آتش عذاب میکنند (13

1- امام علی ال از حضرت علیا درباره ی آیات متشابه در تفسیر فتنة سؤال کردند، حضرت ال فرمود و از جمله معانی ،فتنه عذاب است و این همان قول خداوند متعال است يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ؛ یعنی در آتش عذاب میشوند».

2- امام صادق - از امام صادق ال در تأویل آیه: يَوْمَ هُ-مْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ؛ سؤال شد، حضرت ال فرمود: «مقصود این است که آنها به یکباره و یک دفعه میشکنند و ذوب میشوند،

همان طور که طلا ذوب میشود تا اینکه هر چیزی به شبه خود یعنی به حقیقت خود بازگشت

کند».

و گفته میشود بچشید عذاب خود را این همان چیزی است که برای آن

شتاب داشتید 14

1- امام علی از امیرالمؤمنین الله درباره ی آیات متشابه در تفسیر فتنه سؤال شد، حضرت

فرمود: «ذُوقُوا فِتَنتَكُمْ هذَا الَّذِي كُنتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ؛ یعنی عذابتان را بچشید».

- علی بن ابراهيم - ذُوقُوا فِتَنتَكُمْ؛ یعنی عذابتان را بچشید هذَا الَّذِي كُنتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ.

ص: 109

الذاريات / 15

قوله تعالى : إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ (15)

قوله تعالى: آخِذِينَ مَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ إِنَّهُمْ كَانُوا قَبل ذالِكَ مُحْسِنِينَ (16)

قوله تعالى: كانُوا قَلِيلاً مِنَ الَّيْل ما يَهْجَعُونَ (17)

1 - الكاظم ال- كَانَ أَبُو الْحَسَنِ الْأَوَّلُ إِذَا رَفَعَ رَأْسَهُ مِنْ آخِرِ رَكْعَةِ الْوَتْرِ قَالَ هَذَا مَقَامُ مَنْ حَسَنَاتُهُ نِعْمَةٌ مِنْكَ وَ شُكْرُهُ ضَعِيفُ وَ ذَنْبُةَ عَظِيمٌ وَ لَيْسَ لَهُ إِنَّا دَفْعُكَ وَ رَحْمَتُكَ فَإِنَّكَ قُلْتَ فِي كِتَابِكَ الْمُنْزَلَ عَلَى نَبِيِّكَ الْمُرْسَلَ الله كانُوا قَلِيلا مِنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ، وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ طَالَ هَجُوعِي وَ قَلَّ قِيَامِي وَ هَذَا السَّحَرُ وَ أَنَا أَسْتَغْفِرُكَ لِذَنْبِي اسْتِغْفَارَ مَنْ لَمْ يَجِدْ لِنَفْسِهِ ضَرًّا وَ لَا نَفْعاً وَ لَا مَوْنَا وَ لَا حَيَاةً وَ لَا نُشُوراً ثُمَّ يَخِرُّ سَاجِداً. 2 - أمير المؤمنين ال- اللَّهُمَ إِنَّكَ قُلْتَ فِي مُحْكَم كِتَابِكَ الْمُنْزَلَ عَلَى نَبِيِّكَ الْمُرْسَلِ الله وَ

قَوْلُكَ الْحَقِّ كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُون." الباقر - كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ قَالَ كَانَ الْقَوْمُ يَنَامُونَ وَلَكِنْ كُلَّمَا انْقَلَبَ

أَحَدُهُمْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ

4 - الصادق - إِنَّ الْعَبْدَ يُوقَظُ ثَلَاثَ مَرَاتِ مِنَ اللَّيْلِ فَإِنْ لَمْ يَقُمْ أَتَاهُ الشَّيْطَانُ فَبَالَ فِي أُذُنِهِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ كَانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ قَالَ كَانُوا أَقَلَّ اللَّيَالِي تَفُوتُهُمْ لَا

يَقُومُونَ فِيهَا.

ه- الصادق ال- كَانُوا قَلَّ لَيْلَة تَمُرُّ بِهِمْ إِنَّا صَلَّوْا فِيهَا.

على بن إبراهيم - ما يَهْجَعُونَ أَى مَا يَنَامُونَ

ابن عباس الله عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْن عَبَّاس فِى قَوْلِهِ تَعَالَى: كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْلِ ما يَهْجَعُونَ قَالَ: نَزَلَتْ فِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب وَ الْحَسَن وَالْحُسَيْنِ وَ فَاطِمَةَ ، وَكَانَ عَلِيٌّ يُصَلِّى ثُلُثَى اللَّيْلِ الْأَخِير،

1 الکافی، ج 3، ص 325/ تهذيب الأحكام، ج 2، ص 132 مستدرک الوسائل، ج 4، ص 414 بحار الأنوار، ج 84، ص208/ بحار الأنوار،

ج 84، ص 281 علل الشرائع، ج 2، ص 364/ تفسیر نور الثقلین

2. المصباح للكفعمي ، ص 58 بحار الأنوار، ج 84، ص 282/ البلد الأمين، ص 36

. تهذيب الأحكام، ج 2، ص 335 وسائل الشیعة، ج 6، ص 449/ بحار الأنوار، ج 66، ص266/ تفسیرالبرهان

4. الکافی، ج 3، ص 446 تهذيب الأحكام، ج 2، ص336 وسائل الشيعة، ج 8، ص161 تفسير البرهان/ تفسير نور الثقلين

.. بحار الأنوار، ج 84، ص 124 تفسیر نور الثقلين

6. تفسیر القمی، ج 2، ص 329 تفسیر البرهان؛ «ینامون» بدل «ما ينامون»

ص: 110

ذاریات/ 15

به یقین پرهیزگاران در باغهای بهشتی و در میان چشمه ها قرار دارند. (15)

و آنچه پروردگارشان به آنها بخشیده دریافت میدارند، زیرا پیش از آن [در

سرای دنیا از نیکوکاران بودند. (16)

آنها کمی از شب را میخوابیدند. (17)

1- امام کاظم - احمد بن عبدالعزیز گفته است برخی از اصحاب برایم روایت کرده اند که حضرت علی وقتی از رکوع آخر نماز وتر برمیخاست و میگفت: «پروردگارا! این جایگاه کسی است که حسنات و نیکیهای او نعمتی از جانب توست سپاسگزاری او ضعیف و گناه او بزرگ است و برای این جز برطرف کردن آنها و رحمت تو چیزی ندارد تو در کتاب نازل شده ات فرمودی: كانُوا قَلِيلاً مِنَ الَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ وَ بِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ؛ به خدا سوگند که بیداری ام کم و خوابم طولانی شده .است این سحر است و من مانند کسی از تو برای گناهانم آمرزش می طلبم که برای خود نفع و ضرری ندارد مرگ و زندگی و برانگیخته شدنش به دست خودش

نیست». سپس حضرت به سجده می افتاد.

2 امام علی خدایا تو در آیات محکم کتابت که بر پیامبر مرسل خویش نازل فرمودی، چنین گفته ای و گفته ات حق است؛ كانُوا قَلِيلاً مِنَ الَّيْلِ مَا يَهْجَعُونَ وَ بِالأَسْحَارِ هُم يَستَغفِرونَ؛ آنها اندکی از شب را میخوابیدند و در سحرها آمرزش میخواستند. امام باقر كانُوا قَلِيلاً مِنَ الَّيْل ما يَهْجَعُونَ؛ این گروه میخوابیدند ولیکن هرگاه که پهلو

به پهلو میشدند میگفتند الحمد الله و لا إله إلا الله و الله أكبر.

4 امام صادق ا بنده را سه بار در شب بیدار میکنند؛ اگر بلند نشد شیطان نزد او می آید و در گوش او ادرار می.کند محمد بن مسلم :گوید درباره ی :آیه كَانُوا قَلیلاً مِّنَ الليل مَا يَهْجَعُونَ از امام صادق ال پرسیدم فرمود: شبهای خیلی اندکی را از دست میدهند و در آن برای عبادت

بیدار نمیشوند.

ه امام صادق المقدار اندکی از شب بر آنها سپری نمیشد مگر آن که در آن نماز

می خواندند.

6 علی بن ابراهيم الله مَا يَهْجَعُونَ؛ یعنی نمی.خوابند [ قَلِیلًا ما خیلی کم، يَهْجَعُونَ؛ میخوابند.

ابن عبّاس له كانُوا قَلِيلًا مِنَ اللَّيْل ما يَهْجَعُونَ؛ درباره حضرت علی بن ابی طالب او ام--ام

ال و امام حسین و حضرت فاطمه نازل شده و حضرت علی ال دو ثلث آخر شب را

حسن

وااا

ص: 111

الذاريات /18

وَ يَنَامُ الثُّلُثَ الْأَوَّلَ، فَإِذَا كَانَ السَّحَرُ جَلَسَ فِي الِاسْتِغْفَارِ وَالدُّعَاءِ، وَكَانَ وِرْدُهُ فِي كُلِّ لَيْلَة سبعين رَكْعَة ختم فِيهَا الْقُرآن

قوله تعالى: وَ بِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ (18)

1 - الصادق ال- مُعَاوِيَةَ بْن عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الله يَقُولُ فِي قَوْل اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ

بِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ فِي الْوَتْرَ فِي آخِرِ اللَّيْلِ سَبْعِينَ مَرَّة.

2 - الصادق ال كَانُوا يَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ فِى الْوَثَرَ سَبْعِينَ مَرَّةٌ فِي السَّحَرَ .

3- الصادق ال- إِنَّ أَفْضَلَ مَا دَعَوْتُمُ اللَّهَ بِالْأَسْحَارِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ. 4- الباقر ال- مَنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ فِي وَقْتِ السَّحَرِ سَبْعِينَ مَرَّةً فَهُوَ مِنْ أَهْلِ هَذِهِ الْآيَةِ وَبِالْأَسْحَارِ

هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ.

5 - الصادق - اسْتَغْفِرِ اللَّهَ فِى الْوَتْر سَبْعِينَ مَرَّةً تَنْصِبُ يَدَكَ الْيُسْرَى وَتَعُدُّ بِالْيُمْنَى .

قوله تعالى: وَفِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ لِلسّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ (19)

1 - الصادق ال- الْمَحْرُومُ الْمُحَارَفَ الَّذِي قَدْ حُرمَ كَدَّ يَدِهِ فِي الشِّرَاءِ وَ الْبَيْعِ." - على بن إبراهيم - السَّائِلُ الَّذِي يَسْأَلُ وَ الْمَحْرُومُ الَّذِي قَدْ مُنِعَ كَدَّ يَدِهِ. 3- الصادقين - الْمَحْرُومُ الرَّجُلُ الَّذِي لَيْسَ بِعَقْلِهِ بَأْسُ وَ لَمْ يُبْسَطُ لَهُ فِي الرِّزْقِ وَ هُوَ مُحَارَفٌ 4۔ ابن عباس الله وَالْمَحْرُومُ هُوَ مُحَارَفٌ.

د الباقر الله عَن أبي الحسن مُوسَى بْن جَعْفَر عَنْ أبيه الله أن رَجُلًا سَأَلَ أَبَاهُ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِى الله عَنْ قول اللهِ عَزَّ وَ جَل وَالَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقَّ مَعْلُومُ لِلسَّائِل وَ الْمَحْرُوم فَقَالَ لَهُ أبى احفظ يَا هَذَا وَ انْظُرْ كَيْفَ تَرْوى عَنِّى أَنَّ السَّائِلَ وَ الْمَحْرُومَ شَأْنُهُمَا عَظِيمُ أَمَّا السَّائِلُ فَهُوَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِي مَسْأَلَة

1.شواهد التنزیل، ج 2، ص268

2. تهذيب الأحكام، ج 2، ص 130 وسائل الشيعة، ج 6، ص 280 وسائل الشیعة، ج 6، ص 280 / بحار الأنوار، ج 66، ص266/ بحارالأنوار، ج 67، ص 279 علل الشرائع، ج 2، ص 364 فقه القرآن، ج 1، ص128 تفسیر البرهان

بحار الأنوار، ج 84، ص 125

.4 مستدرک الوسائل، ج 5، ص 200 مستدرک الوسائل، ج 12، ص 147 بحار الأنوار، ج 84، ص 165 قصص الأنبياء للجزائري، ص 316

د. فقه القرآن، ج 1، ص 131

6. من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 489 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت» 7. تهذيب الأحكام، ج 4، ص 108/ تفسير نور الثقلين تفسیر القمی، ج 2، ص 386 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

الکافی، ج 3، ص 500 تفسیر البرهان/ تفسیر نور الثقلين

10. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 0

140

ص: 112

ذاریات /18

نماز میخواند و ثلث اوّل را میخوابید و چون وقت سحر میشد به استغفار و دعا می نشست و ورد او در هر شب هفتاد رکعت نماز بود که قرآن را در آن ختم میکرد.

و در سحرگاهان استغفار میکردند (18)

1- امام صادق ال- معاوية بن عمار :گوید: از امام صادق شنیدم که درباره ی آیه و بالأَسْحَارِ

هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ، فرمود: «در پایان نماز وتر هفتاد بار از خداوند استغفار میطلبیدند».

می

کنند.

2- امام صادق آنان در سحر و آخر نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار امام صادق همانا بهترین زمانی که به درگاه خدا دعا میکنید ،سحرها میباشد. خداوند

ال

متعال فرموده و بِالأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ؛ و آنان در سحرها طلب آمرزش می کنند. 4- امام باقرا کسی که در وقت سحر هفتاد بار از خدا طلب آمرزش کند، از اهل این آیه [و

از مصادیق آن میباشد؛ و بِالأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ.

ه امام صادق در نماز وتر هفتاد مرتبه استغفار کن و در هنگام استغفار دست چپ را بلند

کن و با دست راست عدد استغفار را بشمار.

کند.

و در اموال آنها حقی برای سائل و محروم بود. (19)

1- امام صادق ال- المَحْرُومِ؛ حرفه از دست داده ای است که دیگر نمی تواند خرید و فروش

- علی بن ابراهيم السائل کسی است که درخواست میکند و المحرُومِ؛ کس--ی اس-ت ک-ه از

حاصل تلاشش محروم شده است.

امام باقر و امام صادق - المحرُوم؛ آن شخصی است که عقل او اندک نیست ولی روزی

فراوان نصیب او نگردیده است و آن همان محارف است. 4۔ ابن عباس - منظور از المحرُومُ محارف؛ کسی که در کسب روزی و مال دچار نقص شده

است.

ه- امام باقرا- وَ الَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ لِلسَّائِلِ وَ المَحْرُوم مواظب باش چگونه از م-ن

نقل میکنی سائل و محروم در این آیه شأن و مقامشان عظیم است اما سائل، پیامبر اکرم است که از خداوند درخواست حق خود را از مردم نمود و محروم هر کسی است که امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب ا و فرزندان او ائمه طاهرین را از خمس محروم نماید. شنیدی و

113

ص: 113

الذاريات / 20

الله لَهُمْ حَقَّهُ وَالْمَحْرُومُ هُوَ مَنْ أَحْرَمَ الْخُمْس أمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِب وَ ذُرِّيَّتُهُ الْأَئِمَّة الله

هَلْ سَمِعْت وَ فَهُمْ لَيْسَ هُوَ كَمَا تَقُولُ النَّاسِ

قوله تعالى: وَ فِي الْأَرْضِ آيَاتٌ لِلْمُوقِنِينَ (20)

-1- على بن إبراهيم - وَ فِي الْأَرْضِ آياتٌ لِلْمُوقِنِينَ قَالَ: فِي كُلِّ شَيْءٍ خَلَقَهُ اللهُ آيَةً، قَالَ الشَّاعِرُ

وَ فِي كُلِّ شَيْءٍ لَهُ آيَةً تَدُلُّ عَلَى أَنَّهُ وَاحِدٌ

قوله تعالى: وَ فِي أَنفُسِكُمْ أَفَلا تُبْصِرُونَ (21)

1 - الصادق ال- يَعْنِي أَنَّهُ خَلَقَكَ سَمِيعاً بَصِيراً تَغْضَبُ وَ تَرْضَى وَ تَجُوعُ وَ تَشْبَعُ وَ ذَلِكَ كُلُّهُ

مِنْ آيَاتِ اللهِ .

2 - الكاظم ال- إِنِّي لَمَّا نَظَرْتُ إِلَى جَسَدِى وَ لَمْ يُمْكِنْنِي فِيهِ زِيَادَةً وَ لَا نُقْصَانُ فِي الْعَرْضِ وَ الطُّولِ وَ دَفْعِ الْمَكَارِهِ عَنْهُ وَ جَرِّ الْمَنْفَعَة إِلَيْهِ عَلِمْتُأَنَّ لِهَذَا الْبُنْيَانِ بَانِيَا فَأَقْرَرْتُ بِهِ مَعَ مَا أَرَى مِنْ دَوَرَآنَ الْفَلَكَ بِقُدْرَتِهِ وَإِنْشَاءِ السَّحَابِ وَ تَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَ مَجْرَى الشَّمْسِ وَالْقَمَرِ وَالنَّجُومِ وَ غَيْر ذَلِكَ مِنَ الْآيَاتِ الْعَجِيبَاتِ الْبَيِّنَاتِ عَلِمْتُأَنَّ لِهَذَا مُقَدَّراً وَ مُنْشِئَاً. 3- أمير المؤمنين - عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ سَمِعْتُ أَبِي يُحَدِّثُ عَنْ أَبِيهِ القَةِ أَنَّ رَجُلًا قَامَ إِلَى ال. أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ الله فَقَالَ لَهُ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ بِمَا عَرَفْتَ رَبَّكَ قَالَ بِفَسْحَ الْعَزْمِ وَنَقْضِ الْهَم لَمَّا أَنْ هَمَمْتُ فَحَالَ بَيْنِي وَبَيْنَ هَمِّى وَ عَزَمْتُ فَخَالَفَ الْقَضَاءُ عَزْمِي فَعَلِمْتُ أَنَّ الْمُدَّبِّرَ غَيْرى. 4- الصادق ال عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُحَسِّن الْمِيثَمِي، قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبي مَنْصُورِ الْمُتَطَبَب، فَقَالَ: أَخْبَرَنِي رَجُلُ مِنْ أَصْحَابِي، قَالَ: كُنْتُ أَنَا وَابْنُ أَبِي الْعَوْجَاء ... فَقُلْتُ لَهُ: مَا مَنَعَهُ - إِنْ كَانَ الْأَمْرُ كَمَا يَقُولُونَ - أَنْ يَظْهَرَ لِخَلْقِهِ، وَيَدْعُوَهُمْ إِلَى عِبَادَتِهِ حَتَّى لَا يَخْتَلِفَ مِنْهُمُ اثْنَانِ؟ وَلِمَ احْتَجَبَ عَنْهُمْ وَأَرْسَلَ إِلَيْهِمُ الرُّسُلَ وَلَوْ بَاشَرَهُمْ بِنَفْسِهِ، كَانَ أَقْرَبَ إِلَى الْإِيمَانِ بِهِ فَقَالَ لِي: «وَيْلَكَ وَكَيْفَ احْتَجَبَ عَنْكَ مَنْ أَرَاكَ قُدْرَتَهُ فِي نَفْسِكَ؟! نُشُوءَكَ وَلَمْ تَكُنْ، وَكِبَرَكَ بَعْدَ صِغَرِكَ،

1. تأويل الآيات الظاهره، ص699

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 329؛ «قال الشاعر و في كل شئ ... الى آخر» محذوف/ تفسیر نورالثقلین

3.بحار الأنوار، ج67، ص134 تفسیر القمی، ج 2، ص 330/ تفسیر نورالثقلین

4. تفسير نور الثقلين

5.الخصال، ج1، ص33 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت»

ص: 114

ذاریات/20

فهمیدی؟! آن طور که مردم میگویند .نیست منحصر به معنی ظاهری آیه نیست که مردم

می گویند.

و در زمین آیاتی برای جویندگان یقین است. (20)

- على بن ابراهيم - وَ فِي الْأَرْضِ آیاتٌ لِلْمُوقِنِینَ؛ در هر چیزی که خداوند آفریده، نشانه ای است. شاعر :گفته در هر چیزی برای خداوند نشانه ای وجود دارد که بر وحدانیتش دلالت می کند».

و در وجود شما نیز آیاتی است؛ آیا نمی بینید؟! (21)

1- امام صادق یعنی خداوند تو را شنوا و بینا و دارای غضب و رضایت و خشنودی و احساس

گرسنگی و سیری قرار داد و تمام اینها از دلایل توحید اوست.

2- امام کاظم هنگامی که به بدن خود نگاه کردم و زیادتی و نقصانی در طول و عرض آن و دفع کردن ناخوشیها از آن و کشیدن منفعت به سوی آن برایم ممکن ،نبود دانستم که این بنا را بنا گذارنده ای هست پس به وی اقرار و اعتراف نمودم با آنچه میبینم از گردش چرخ به قدرت او و پدید آوردن ابرها و گردانیدن بادها و روان شدن آفتاب و ماه و ستارگان و غیر اینها از آیات عجیبه ی محکمات دانستم که هر یک از اینها را تقدیر کننده ای است که این تقدیرات نموده و پدیدآورنده ای است که اینها را پدید آورده است.

به

امام علی ال مردی در برابر امیرالمؤمنین الله برخاست و گفت: «ای امیرالمؤمنین ! وسیله ی چه چیز پروردگارت را شناختی؟ حضرت فرمود به برگردانیدن تصمیم و شکستن اراده، هرگاه اراده کردم او میان من و اراده ام حائل گردید و چون تصمیم گرفتم حکم وی با تصميم من مخالفت ،داشت دانستم که کسی غیر از من تدبیر میکند

4 امام صادق میثمی گوید بعد از آنکه امام صادق دلیل خلقت خداوند را بیان فرمود :گفتم اگر امر چنان باشد که شما میگویید چه چیز خدا را منع کرده است از آنکه برای خلق خود ظاهر شود و ایشان را به سوی عبادتش بخواند تا دو نفر هم با هم اختلاف نداشته باشند و چرا او از دیده ی مردم پنهان است و پیغمبران را به سوی آنان فرستاده. و اگر خودش مستقیماً در دعوت مردم به حق مباشرت میکرد به ایمان نزدیکتر نبود؟ حضرت الله به من فرمود: وای بر تو و چگونه از تو پنهان شده کسی که قدرتش را در خودت ،نمایانده، تو را موجود ساخته در حالی که هیچ نبودی و بزرگت کرده بعد از صغیر بودنت و تواناییات داده بعد از ناتوانیات و ناتوانیت داده بعد از تواناییات و بیمارت کرده بعد از تندرستیات و تندرستت کرده بعد از بیماریات و خشنودت نموده بعد از خشمت و خشمت داده بعد از خوشنودیات و اندوهت داده بعد

115

کی

ص: 115

الذاريات 22

وَ قُوَّتِكَ بَعْدَ ضَعْفِكَ، وَضَعْفَكَ بَعْدَ قُوَّتِكَ، وَسُقْمَكَ بَعْدَ صِحَتِكَ، وَصِحتَكَ بَعْدَ سُقْمِكَ،

وَرَضَاكَ بَعْدَ غَضَبَكَ، وَغَضَبَكَ بَعْدَ رِضَاكَ، وَحَزَنَكَ بَعْدَ فَرَحِكَ، وَفَرَحَكَ بَعْدَ حَزَنِكَ، وَحُبِّكَ بَعْدَ بُغْضِكَ، وَبُغْضَكَ بَعْدَ حُبِّكَ، وَعَزْمَكَ بَعْدَ أَنَاتِكَ، وَأَنَاتَكَ بَعْدَ عَزْمِكَ،

وَشَهْوَتَكَ بَعْدَ كَرَاهَتِكَ، وَكَرَاهَتَكَ بَعْدَ شَهْوَتِكَ وَرَغْبَتَكَ بَعْدَ رَهْبَتِكَ، وَرَهْبَتَكَ بَعْدَ رَغْبَتِكَ، وَرَجَاءَكَ بَعْدَ يَأْسِكَ، وَيَأْسَكَ بَعْدَ رَجَائِكَ، وَخَاطِرَكَ بِمَا لَمْ يَكُنْ فِي وَهْمِكَ، وَعُرُوبَ مَا أَنْتَ مُعْتَقِدُهُ عَنْ ذِهْنِكَ وَمَا زَالَ يُعَدِّدُ عَلَيَّ قُدْرَتَهُ الَّتِي هِيَ فِي نَفْسِي، الَّتِي لَا أَدْفَعُهَا حَتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَيَظْهَرُ فِيمَا بَيْنِي وَبَيْنَهُ

ابن عباس - إِنَّ الْمُرَادَ بِذَلِكَ اخْتِلَافُ الْأَلْسِنَةِ وَالصُّوَرِ وَ الْأَلْوَانِ وَالطَّبَائِعِ

قوله تعالى: وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَما تُوعَدُونَ (22)

1 - أمير المؤمنين ال- إِذَا فَرَغَ أَحَدُكُمْ مِنَ الصَّلَاةِ فَلْيَرْفَعْ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ وَلْيَنْصَبْ فِي الدُّعَاءِ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ سَبَا يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَ لَيْسَ اللَّهُ فِي كُلِّ مَكَانِ قَالَ بَلَى قَالَ فَلِمَ يَرْفَعُ الْعَبْدُ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ قَالَ أَ مَا تَقْرَأُ وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَمَا تُوعَدُونَ فَمِنْ أَيْنَ يُطْلَبُ الرِّزْقُ إِنَّا مِنْ مَوْضِعِهِ وَ مَوْضِعُ الرِّزْقِ وَ مَا وَعَدَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ السَّمَاءُ

2 - السجاد ال... وَاجْعَلْ مَا صَرَّحْتَ بِهِ مِنْ عِدَتِكَ فِي وَحْيكَ وَأَتْبَعْتَهُ مِنْ قَسْمِكَ [ قِسْمِك] فِي كِتَابِكَ قَاطِعاً لِاهْتِمَامِنَا بِالرِّزْقِ الَّذِي تَكَفَّلْتَ بِهِ وَ حَسْماً لِلِاشْتِغَالَ بِمَا ضَمِنْتَ الْكِفَايَةَ لَهُ فَقُلْتَ وَ قَوْلُكَ الْحَقُّ الْأَصْدَقُ وَ أَقْسَمْتَ وَ قَسَمُكَ الْأَبَرُّ الْأَوْفَى وَفِي السَّمَاءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ ثُمَّ قُلْتَ فَوَرَبِّ السَّماءِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لحق مثل ما أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ "

- أمير المؤمنين - اطْلُبُوا الرِّزْقَ فَإِنَّهُ مَضْمُونُ لِطَالِبِهِ

1. الهدايا للشيعه، ج 1، ص17

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 140

3. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 142

4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 142 د الإرشاد، ج 1، ص 303

ص: 116

ذاریات/22

از شادی ات و شادیات داده بعد از اندوهت و دوستیات داده بعد از دشمنیات و دشمنیات داده بعد از دوستیات و عزم و آهنگت داده بعد از سستیات و سستیات داده بعد از عزمت و شهوتت داده بعد از کراهت داشتنت و کراهتت داده بعد از شهوت داشتنت و رغبتت داده بعد از ترس داشتنت و ترست داده بعد از رغبت داشتنت و امیدواری ات داده بعد از مأیوس بودنت و مأیوست کرده بعد از امید داشتنت و آنچه را که در خیالت نبوده به خاطرت آورده و آنچه تو به آن معتقد بوده ای را از ذهنت دور ساخته و بیرون برده و حضرت پیوسته قدرت خدا را که در نفسم بود، برایم میشمرد و قدرتی که نمیتوانستم آن را از خود دفع کنم تا حدی که گمان کردم

به زودی خداوند میان من و او ظاهر میشود.

ه- ابن عباس - منظور از ،آیه اختلاف و تفاوت مردم از جهت زبانها و صورت ها و رنگها

و طبعها است.

و روزی شما در آسمان است و نیز آنچه شما وعده داده میشوید (22)

1- امام علی ال هرگاه کسی از میان شما از نماز فارغ شود باید دستهایش را به سوی آسمان بلند کند و بکوشد و به دعا پردازد. عبدالله بن سبا عرض کرد: یا امیرالمؤمنین ا! مگر خداوند عزوجل در همه جا حاضر نیست؟ آن حضرت فرمود: «بلی» گفت: «پس چرا بنده هنگام دعا دستهایش را به سوی آسمان بلند میکند؟ آن حضرت ا فرمود: مگر در قرآن این آیه را نمی خوانى: وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَ ما تُوعَدُونَ؛ پس به این ترتیب روزی را جز از محلی که آنجا واقع شده از کجا باید طلب کرد و محلی که روزی و آنچه خداوند عزّوجلّ وعده فرموده همگی در آسمان است».

2- امام سجاد ال- وعده و نویدی را که در وحی خود آنچه به پیغمبرت فرستاده ای] تصریح و بیان کرده ای و در کتاب خویش قرآن کریم به دنبالش قسم و سوگند خود را آورده ای وسیله ی جدا ساختن کوشش ما و مشغول شدن به روزی که تو آن را تکفل و ضمانت نموده ای قرارده پس گفته ای و گفتار تو حق و درست و راستترین [ گفته ها] است که دروغ در آن راه ندارد و قسم یاد کرده ای و قسم تو [از هر قسمی] راستتر و وفا کنن-ده ت-ر است؛ وَ فِي السَّماءِ رِزْقُكُمْ وَما تُوعَدُونَ یعنی [اسباب]؛ آنگاه فرموده ای فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ. 3- امام علی ال روزی را بجویید زیرا آن برای جوینده اش ضمانت شده است و بدون کوشش

به کسی روزی نمیدهند.

117

ص: 117

الذاريات /23

4 - الصادق - عَنْ هِشَامِ بْنِ الْحَكَم: ... قَالَ السَّائِلُ فَمَا الْفَرْقُ بَيْنَ أَنْ تَرْفَعُوا أَيْدِيَكُمْ إِلَى السَّمَاءِ وَ بَيْنَ أَنْ تَخْفِضُوهَا نَحْوَ الْأَرْضِ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ال ذَلِكَ فِي عِلْمِهِ وَ إِحَاطَتِهِ وَقُدْرَتِهِ سَوَاءٌ وَ لَكِنَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَمَرَ أَوْلِيَاءَهُ وَ عِبَادَهُ بِرَفْعِ أَيْدِيهِمْ إِلَى السَّمَاءِ نَحْوَ الْعَرْشِ لِأَنَّهُ جَعَلَهُ مَعْدِنَ الرِّزْقِ - الصادق ال- وَ الَّذِي بَعَثَ جَدّى بالْحَقِّ نَبيّاً إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَيَرْزُقُ الْعَبْدَ عَلَى

قَدْرِ الْمُرُوءَةَ وَ إِنَّ الْمَعُونَةَ لَتُنْزَلُ عَلَى قَدْر شِدَّة الْبَلَاءِ.

- الرسولَ - يَا عَلِيُّ إِنَّ الْيَقِينَ أَنْ لَا تُرْضِيَ أَحَداً عَلَى سَخَطَ اللَّهِ وَ لَا تَحْمَدَنَ أَحَداً عَلَى مَا آتَاكَ اللهُ وَ لَا تَذَمَّنَّ أحَداً عَلَى مَا لَمْ يُؤْتِكَ اللَّهُ فَإِنَّ الرِّزْقَ لَا يَجُرُّهُ حِرْصُ حَرِيصٌ وَ لَا يَصْرِفُهُ

کره گاره.

7 - الصادق ال- إِنْ كَانَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى قَدْ تَكَفَّلَ بِالرِّزْقِ فَاهْتِمَامُكَ لِمَا ذَا وَ إِنْ كَانَ

الرِّزْقُ مَقْسُوماً فَالْحَرْضُ لِمَا ذَا."

السجاد ال عَنْ أَبي حَمْزَةَ الثَّمَالِيٌّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْن ال: ... مَا لِ-ي أَرَاكَ كَثِيباً حَزيناً أ

عَلَى الدُّنْيَا فَرِزْقُ اللَّهِ حَاضِرُ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِر .

9 - الصادق ال- كَفُّ الْأَذَى وَ قِلَّةُ الصَّحَب يَزِيدَان فِي الرِّزْق.

10 - الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ أَرْزَاقَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُونَ وَ ذَلِكَ أَنَّ

الْعَبْدَ إِذَا لَمْ يَعْرِفُ وَجْهَ رِزْقِهِ كَثُرَ دُعَاؤُهُ

11 - أمير المؤمنين الا استنزلَ الرِّزْق بالصَّدَقَه .

الْقَائِمِ

قوله تعالى: فَوَرَبِّ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ إِنَّهُ لحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ (23) ابن عباس قوله فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ مَا أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ إِنَّهُ لَحَقُّ هُوَ قِيَامُ

1. التوحيد للصدوق، ص248

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 142

التوحيد للصدوق، ص 375

4 التوحيد للصدوق، ص376 5. الکافی، ج 2، ص 63

ع التوحيد للصدوق، ص 460

7.الکافی، ج 5، ص84

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 142

9. تأويل الآيات الظاهره، ص596

म

ص: 118

ذاریات/23

4- امام صادق - هشام بن حکم :گوید ... [ فرد زندیق] پرسید چه فرقی است میان اینکه دستان خود را به آسمان بالا برید یا به زمین پایین برید؟ امام صادق فرمود: این در علم و احاطه و قدرت او مساوی و برابر است ولی خداوند عزوجل اولیا و بندگانش را امر فرموده دستان خود را رو به آسمان سمت عرش بالا ،برند زیرا خداوند آن را معدن رزق قرار داده است.

ه امام صادق - قسم به خداوندی که جدم را به ،حق نبی مبعوث کرده، خداوند بنده را

به اندازه ی مروتی که دارد روزی میدهد و یاری و ،کمک به اندازه ی سختی بلا فرود می آید 6 پیامبر ای علی همانا یقین آن است که هیچ کس را بر خشم خدا خشنود نگردانی و کسی را بر آنچه خداوند به تو داده ستایش ننمایی و احدی را بر آنچه که خداون-د ب-ه ت-و ن-داده مذمت نکنی پس رزق به سوی کسی که به آن حریص ،است کشیده نمیشود و از کسی که به آن تمایل ،ندارد، روی بر نمی گرداند.

امام صادق ال- اگر خدای متعال ضامن روزی است غصه خوردن چرا؟! اگر روزی تقسیم

شده است، حرص و آز برای چه؟!

امام سجاد ال- ابوحمزه ثمالی از امام سجاد ا روایت میکند که فرمود: برای چه تو را محزون و اندوهناک میبینم؟ آیا برای دنیا اندوهناک شده و حال آنکه دنیا اندوه و غمی ندارد؛ زیرا روزی را خدا برای بدکار و نیکوکار مقرر فرموده است.

مید

9 امام صادق - خودداری از اذیت کردن دیگران] و [از مال حرام نخوردن، روزی را زیاد

کند.

10 - امام صادق ال خدای عزوجل روزی مؤمنان را از جایی که نمیپندارند، قرار داده و این

بدان جهت است که وقتی بنده راه پیدا کردن روزی خود را پیدا نکند، بسیار دعا می کند.

11- امام علی روزی را با صدقه بگشایید.

سوگند به پروردگار آسمان و زمین که این مطلب حق است همان گونه که شما

سخن میگویید. (23)

1 - ابن عبّاس - فَوَ رَبِّ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ مِثْلَ ما أَنَّكُمْ تَنْطِقُونَ؛ سوگند به پروردگار آسمان و زمین که این مطلب حق است همانگونه که شما سخن میگویید، مقصود قیام قائم آل محمد الله است.

ص: 119

الذاریات/ 24

قوله تعالى : هَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ ضَيْفِ إِبْرَاهِيمَ المُكْرَمِينَ (24)

1 - الباقر - عَن أبي بَصِيرٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَر الكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَتَعَوَّذُ مِنَ الْبُخْلِ فَقَالَ نَعَمْ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ فِي كُلِّ صَبَاحٍ وَ مَسَاءٍ وَنَحْنُ نَتَعَوَّذُ بِاللَّهِ مِنَ الْبُخْلِ يَقُولُ اللَّهُ وَ مَينَ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ وَ سَأَخْبرُكَ عَنْ عَاقِبَة الْبُخْلِ إِنَّ قَوْمَ لُوطٍ كَانُوا أَهْلَ قَرْيَة أَشِحَّاءَ عَلَى الطَّعَامِ فَأَعْقَبَهُمُ الْبُخْلُ دَاءَ لَا دَوَاءَ لَهُ فِي فُرُوجِهِمْ فَقُلْتُ وَ مَا أَعْقَبَهُمْ فَقَالَ إِنَّ قَرْيَةَ قَوْمِ لُوطٍ كَانَتْ عَلَى طَرِيقِ السَّيَّارَةِ إِلَى الشَّامِ وَ مِصْرَ فَكَانَتِ السَّيَّارَةُ تَنْزِلُ فَيُضِيفُونَهُمْ فَلَمَّا كَثُرَ ذَلِكَ عَلَيْهِمْ ضَاقُوا بِذَلِكَ ذَرْعاً بُخْلًا وَ لُؤْمَا فَدَعَاهُمُ الْبُخْلُ إِلَى أَنْ كَانُوا إِذَا نَزَلَ بِهِمُ الضَّيْفُ فَضَحُوهُ مِنْ غَيْرِ شَهْوَة بِهِمْ إِلَى ذَلِكَ وَ إِنَّمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ ذَلِكَ بالصَّيْفِ حَتَّى يَنْكُلَ النَّازِلُ عَنْهُمْ فَشَاعَ أَمْرُهُمْ فِى الْقَرْيَةِ وَحَذِرَهُمُ النَّازِلَةُ فَأَوْرَثَهُمْ الْبُخْلُ بَلَاءَ لَا يَسْتَطِيعُونَ دَفْعَهُ عَنْ أَنْفُسِهِمْ مِنْ غَيْرِ شَهْوَةِ لَهُمْ إِلَى ذَلِكَ حَتَّى صَارُوا يَطْلُبُونَهُ مِنَ الرِّجَالِ فِي الْبَلَادِ وَ يُعطُونَهُمْ عَلَيْهِ الْجُعَلَ ثُمَّ قَالَ فَأَيُّ دَاءِ أَدْأَى مِنَ الْبُخْلِ وَ لَا أَضَرُّ عَاقِبَةً وَلَا أَفْحَشُ عِنْدَ اللَّهِ تَعَالَى قَالَ أَبُو بَصِيرٍ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَهَلَ كَانَ أَهْلُ قَرْيَةِ لُوطٍ كُلُّهُمْ هَكَذَا يَعْمَلُونَ فَقَالَ نَعَمْ إِنَّا أَهْلُ بَيْتِ مِنْهُمْ مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَ مَا تَسْمَعُ لِقَوْلِهِ تَعَالَى فَأَخْرَجْنَا مَنْ كَانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَا وَجَدْنَا فِيهَا غَيْرَبَيْتٍ مِنَ المُسْلِمِينَ ثُمَّ قَالَ أبُو جَعْفَر ال ۖ إِنَّ لُوطاً لَبِثَ فِي قَوْمِهِ ثَلَاثِينَ سَنَةٌ يَدْعُوهُمْ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَيُحَذِّرُهُمْ عَذَابَهُ وَكَانُوا قَوْماً لَا يَتَنَظَّفُونَ مِنَ الْغَائِطِ وَ لَا يَتَطَهَّرُونَ مِنَ الْجَنَابَة وَكَانَ لُوطُ ابْنَ خَالَة إِبْرَاهِيمَ وَ كَانَتِ امْرَأَةُ إِبْرَاهِيمَ سَارَةُ أُخْتَ لُوطٍ وَ كَانَ لُوطُ وَ إِبْرَاهِيمُ نَبِيَّيْنِ مُرْسَلَيْنَ مُنْذِرَيْن وَ كَانَ لُوطُ رَجُلًا سَخِيّاً كَريماً يَقْرى الضَّيْفَ إِذَا نَزَلَ بِهِ وَ يُحَذِّرُهُمْ قَوْمَهُ قَالَ فَلَمَّا رَأَى قَوْمُ لُوطٍ ذَلِكَ مِنْهُ قَالُوا لَهُ إِنَّا نَنْهَاكَ عَنِ الْعَالَمِينَ لَا تَقرَى [تَقْر] ضَيْفاً يَنْزِلُ بك إِنْ فَعَلْتَ فَضَحْنَا ضَيْفَكَ الَّذِي يَنْزَلُ بِكَ وَ أَخْزَيْنَاكَ فَكَانَ لُوطُ إِذَا نَزَلَ بِهِ الضَّيْف بِهِ الضَّيْفُ كَتَمَ مْرَهُ مَخَافَةَ أَنْ يَفْضَحَهُ قَوْمُهُ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ لَمْ يَكُنْ لِلُوطٍ عَشِيرَةٌ قَالَ وَلَمْ يَزَلْ لُوطُ وَ إِبْرَاهِيمُ يَتَوَقَّعَانِ نُزُولَ الْعَذَابِ عَلَى قَوْمِهِمْ فَكَانَتْ لِإِبْرَاهِيمَ وَلِلُوطِ مَنْزِلَةٌ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى شَرِيفَةً وَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى كَانَ إِذَا أَرَادَ عَذَابَ قَوْمٍ لُوطٍ أَدْرَكَتْهُ مَوَدَّةً إِبْرَاهِيمَ وَ خَلَتُهُ وَ

ودو

مَحَبَّةٌ لُوطٍ فَيُرَاقِبُهُمْ فَيُؤَخِّرُ عَذَابَهُمْ قَالَ أَبُو جَعْفَرَ ال ۖ فَلَمَّا اشْتَدَّ أَسَفُ اللَّهِ عَلَى قَوْمٍ لُوطٍ

ص: 120

ذاریات /24

آیا خبر مهمانهای گرامی ابراهیم به تو رسیده است؟! (24)

1- امام باقر ا ابوبصیر گوید از امام باقرال پرسیدم: «آیا رسول خدا از بخل به خدا پناه می برد؟ حضرت فرمود: بلی ای ابو محمد هر صبح و هر شب ما هم از بخل به خدا پناه میبریم. خداوند می فرماید: کسانی که از بخل و حرص نفس خویش باز داشته شدهاند رستگارانند!. (حشره)». از عاقبت و سرانجام بخل تو را آگاه خواهم کرد قوم لوط از دیاری بودند که بر غذا و طعام حریص بودند. سرانجام بخل آنها را دچار دردی ساخت که هیچ درمانی برای درد آنها که همان لواط بود پیدا نمیشد. پرسیدم: عاقبت کار آنها چه شد؟ فرمود: «سرزمین قوم لوط در سر راه کاروانهایی بود که به شام و مصر میرفتند و کاروان بر آنها فرود میآمد از کاروانیان پذیرایی میکردند وقتی که مهمانان آنها زیاد شدند، آنها از بخل و پستی به تنگ آمدند بخل آنها را به جایی کشاند که وقتی برای آنها مهمان می آمد، بدون اینکه تمایلی به او داشته باشند او را رسوا و بی آبرو میکردند. این کار را چنان با مهمانان مرد انجام دادند که مهمانان به سرزمین آنها نمی آمدند در نتیجه این کار در بین خودشان سرایت پیدا کرد. مهمانان زن هم از آنان دوری جستند. این گونه بود که بخل در میان آنها دردی را به جا گذاشت که نمیتوانستند آن را از خودشان دور کنند بدون اینکه به آن کار تمایلی داشته باشند تا آنجا که انجام این کار را از مردان سرزمین خود طلب می کردند و در قبال انجام آن کار پاداش و یا پول میدادند. سپس فرمود کدام درد است که از بخل دردناکتر باشد و سرانجام آن زیان بارتر و در نزد خداوند عزوجل زشت تر؟ به حضرت الله گفتم: «جانم فدای تو آیا همهی افراد سرزمین لوط این کار را انجام میدادند؟ فرمود: «بلی! به جز یک خانواده ی مسلمان آیا کلام خداوند متعال را نشنیده ای که فرمود فَأَخْرَجْنَا مَن كَانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَمَا وَجَدْنَا فِيهَا غَيْرَ بَيْتٍ مِّنَ المسلمِينَ سپس امام باقر فرمود: «الوطا مدت سی سال در میان قوم خود زندگی کرد. آنها را به عبادت خداوند عزوجل دعوت میکرد و آنها را از عذاب خدا میترسانید اما آنها نه از غائط (مدفوع) طهارت

می جستند و نه از جنابت لوط ال پسر خاله ابراهیم بود و زن ابراهیم ساره خواهر لوط اله بود. لوط ال و ابراهیم ال دو پیامبری بودند که به پیامبری فرستاده شده بودند و مردم را از کارهای ناشایست میترساندند. لوط الت مرد بخشنده و دست و دلبازی بود و اگر مهمانی به نزد او میآمد او را گرامی میداشت و آنها را از قوم خودش برحذر میداشت وقتی قوم لوط ال این عمل را در او دیدند به او گفتند مگر ما تو را از جهانیان نھی نکردیم و نگفتیم کسی را به میهمانی نپذیر]؟ (حجر /70) اگر این کار را بکنی آن مهمانی را که به نزد تو آمده است رسوا میکنیم و تو را خوار میسازیم این بود که اگر مهمانی نزد لوط می آمد او موضوع را پنهان می کرد مبادا که قومش مهمان او را رسوا سازند دلیلش این بود که لوط در میان آن قوم خویشاوندانی نداشت». امام باقر الفرمود: «لوطا و ابراهیم همواره منتظر نزول عذاب بر قوم لوط بودند. ابراهیم او لوط در نزد خداوند عزوجل دارای جایگاه آبرومندی بودند هر وقت خداوند عزوجل میخواست قوم لوط ال را دچار عذاب سازد، دوستی و مهربانی ابراهیم او محبت لوط شامل حال آن قوم میشد و از آنان محافظت میکرد و عذاب آنها را به تأخیر می انداخت». امام باقر فرمود: «وقتی که تأسف خداوند بر قوم لوط ال زیاد شد تصمیم گرفت که آنها را دچار عذاب سازد و به ابراهیم در عوض عذاب قوم لوط ا

121

ص: 121

الذاریات/ 24

وَقَدَّرَ عَذَابَهُمْ وَقَضَى أَنْ يُعَوِّض إبْرَاهِيمَ مِنْ عَذَابِ قَوْمٍ لُوطٍ بِغُلام عليهم [عليم] فَيُسَلِّى به مُصَابَهُ بِهَلَاكِ قَوْمٍ لُوطٍ فَبَعَثَ اللَّهُ رُسُلًا إِلَى إِبْرَاهِيمَ يُبَشِّرُونَهُ بِإِسْمَاعِيلَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ لَيْنَا يَفْزَعُ مِنْهُمْ وَ خَافَ أَنْ يَكُونُوا سُرَاقاً فَلَمَّا رَأَتْهُ الرُّسُلُ فَزِعاً مَدْعُوراً فَقَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامُ إِنَّا مِنْكُمْ وَجِلُونَ قالُوا لا تَوْجَلْ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ قَالَ أَبُو جَعْفَرِ الةِ وَالْغُلَامُ الْعَلِيمُ هُوَ إِسْمَاعِيلُ بْنُ هَاجَرَ فَقَالَ إِبْرَاهِيمُ لِلرُّسُلُ أَبَشَّرْتُمُونِي عَلى أَنْ مَسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ قالُوا بَشَّرْناكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُنْ مِنَ الْقَانِطِينَ فَقَالَ إِبْرَاهِيمُ فَا خَطْبُكُمْ بَعْدَ الْبِشَارَةِ قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُجْرِمِينَ قَوْمٍ لُوطٍ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْماً فَاسِقِينَ لِتُنْذِرَهُمْ عَذَابَ رَبِّ الْعَالَمِينَ قَالَ أَبُو جَعْفَرَا فَقَالَ إِبْرَاهِيمُ لِلرُّسُلِ إِنَّ فِيها لُوطاً قالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَنْ فِيها لَنُنَجِّيَنَّهُ وَ أَهْلَهُ أَجْمَعِينَ إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنَا إِنَّهَا لَنَ الْغَابِرِينَ قَالَ فَلَمَّا جَاءَ آلَ لُوطٍ المُرْسَلُونَ قالَ إِنَّكُمْ قَوْمٌ مُنْكَرُونَ قالُوا بَلْ جِئْنَاكَ بِمَا كَانُوا فِيهِ قَوْمُكَ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ يَمْتَرُونَ وَ أَتَيْنَاكَ بِالْحَقِ لِتُنْذِرَ قَوْمَكَ الْعَذَابَ وَإِنَّا لَصَادِقُونَ فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ يَا لُوطُ إِذَا مَضَى لَكَ مِنْ يَوْمِكَ هَذَا سَبْعَةُ أَيَّامٍ وَلَيَالِيهَا بِقِطْعِ مِنَ اللَّيْلِ إِذَا مَضَى نِصْفُ اللَّيْلِ وَلَا يَلْتَفِتْ مِنْكُمْ أَحَدٌ إِلَّا امْرَأَتَكَ إِنَّهُ مُصِيبُها ما أَصابَهُمْ وَامْضُوا مِنْ تِلْكَ اللَّيْلَةَ حَيْثُ تُؤْمَرُونَ قَالَ أبُو جَعْفَر فَقَضَوْا ذلِكَ الْأَمْرَ إِلَى لُوطٍ أَنَّ دَابِرَ هؤلاء مَقْطُوعٌ مُصْبِحِينَ قَالَ أَبُو جَعْفَرِ الهِ فَلَمَّا كَانَ يَوْمُ الثَّامِنِ مَعَ طُلُوعِ الْفَجْرِ قَدَّمَ اللَّهُ تَعَالَى رُسُلًا إِلَى إِبْرَاهِيمَ يُبَشِّرُونَهُ بِإِسْحَاقَ وَيُعَزُونَهُ بِهَلَاكِ قَوْمِ لُوطٍ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ وَ لَقَدْ جَاءَتْ رُسُلُنَا إِبْرَاهِيمَ بِالْبُشْرِى قَالُوا سَلَامًا قَالَ سَلَامٌ فَمَا لَبِثَ أَنْ جَاءَ بِعِجْلٍ حَنِيذٍ يَعْنِي ذَكِيَّاً مَشْوِيّاً نَصْحاً فَلَمَّا رَأَى إِبْرَاهِيمُ أَيْدِيَهُمْ لَا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قالوا لا تَخَفْ إِنَّا أُرسلنا إلى قوم لُوطٍ وَ امْرَأَتُهُ قائِمَةٌ فَبَشِّرُوهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ فَضَحِكَتْ يَعْنِي فَتَعَجَبَتْ مِنْ قَوْلِهِمْ قَالَتْ يَا وَيْلَتَىٰ أَ أَلِدُ وَ أَنَا عَجُوزٌ وَ هَذا بَعْلِي شَيْخاً إِنَّ هذا لَشَيْءٌ عَجِيبٌ قالُوا أَتَعْجَبِينَ مِنْ أَمْرِ الله رَحْمَتُ اللهِ وَبَرَكاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ

ص: 122

ذاریات/24

فرزند دانایی ببخشد تا با آن به خاطر مصیبت نابودی قوم لوط تسلی خاطر پیدا کند. آنگاه فرستادگانی را به نزد ابراهیم ال فرستاد تا او را به وجود اسماعیل ال بشارت دهند ایشان شبانه به نزد او رفتند. ابراهیم ال از آنها ترسید و ترسید که آنها دزد .باشند وقتی فرستادگان او را نالان و ترسان یافتند، به او سلام دادند. در جواب آنها :گفت :گفت ما از شما بیمناکیم» گفتند: «نترس ما تو را به پسری دانا بشارت می دهیم. (حجر /5253) امام باقر اله فرمود: آن جوان همان اسماعیل فرزند هاجر .است آنگاه ابراهیم الله به آن فرستادگان گفت: آیا به من [چنین] بشارت میدهید با اینکه پیر شده ام؟ به چه چیز بشارت می دهید؟! :گفتند تو را به حق بشارت دادیم از مأیوسان مباش» (حجر/ه- 54) آنگاه ابراهیم گفت: «پس از مژده دادن چه کار دیگری دارید؟ گفتند: «قالُوا إِنَّا أُرسلنا إلى قوم مُجْرِمِينَ به سوى قوم لوط آنه--ا ق--وم فاسدی بودند. فرستاده شدیم تا آنها را از عذاب پروردگار جهانیان برحذر داریم امام باقر فرمود: «ابراهیم به آن فرستادگان گفت: بدانید که لوط در میان آن قوم است آنها گفتند در این آبادی لوط است! گفتند: «ما به کسانی که در آن هستند آگاه تریم او و خانواده اش را نجات میدهیم جز همسرش که در میان قوم [ گنهکار] باقی خواهد ماند (عنکبوت (32) حضرت فرمود هنگامی که فرستادگان [خدا] به سراغ خاندان لوط آمدند. [لوط] گفت: «شما گروه ناشناسی هستید» گفتند ما همان چیزی را برای تو آورده ایم که آنها [کافران] در آن تردید داشتند. (حجر/6163) که قوم تو در آن در عذاب خدا شک داشتند. «يَمْتَرُونَ وَ أَتَيْناكَ بالحَقِّ؛ در آن تردید داشتند [آرى، ما مأمور عذابیم ما واقعیت مسلمی را برای تو آورده ایم و راست میگوییم! . (حجر /6364) تا قوم خود را از عذاب خدا بترسانى و «وَ إِنَّا لَصَادِقُونَ فَأَسْرِ بِأَهْلِكَ؛ و راست میگوییم پس خانواده ات را با خود بردار. (حجر/6465)». ای لوط ! از امروز وقتی هفت روز و هفت شب بِقِطْعِ مِنَ اللَّيْلِ؛ در اواخر شب . (حجر (65)». آنگاه که شب به نیمه رسید در تاریکی شب با خانواده ات از اینجا برو و هیچ یک از شما پشت سرش را نگاه نکند مگر همسرت، که او هم به همان بلایی که آنها گرفتار میشوند گرفتار خواهد شد (هود/81) و در آن شب به آن جایی که به شما دستور داده شده است سفر کنید. امام باقر اله فرمود: و انجام ذلِكَ الْأَمْرَ را به لوط ال ابلاغ کردند و گفتند صبحگاهان همهی آنها ریشه کن خواهند شد (حجر/66) امام باقر فرمود: «وقتی سپیده صبح روز هشتم فرا رسید خداوند عزوجل فرستادگانی را نزد ابراهیم فرستاد تا تولد اسحق ال را به او بشارت دهند و نابودی قوم لوط ال را تسلیت گویند و این کلام خداوند است که میفرماید فرستادگان ما [فرشتگان] برای ابراهیم بشارت آوردند گفتند: «سلام» [ او نیز] :گفت «سلام» و طولی نکشید که گوساله بریانی [برای آنها] آورد. [اما] هنگامی که دید دست آنها به آن نمیرسد و از آن نمیخورند، کار] آنها را زشت شمرد و در دل احساس ترس نمود به او گفتند نترس ما به سوی قوم لوط فرستاده شده ایم و همسرش ایستاده بود [ از خوشحالی] خندید پس او را بشارت به ،اسحاق و بعد از او یعقوب دادیم. (هود/671) دستهایشان به غذا دراز نمیشود آنان را ناشناس یافت و از ایشان ترسی بر دل گرفت گفتند «مترس ما به سوی قوم لوط ال فرستاده شده ایم و زن او که ایستاده بود خندید پس وی را به اسحاق ال و از پی اسحاق ال به یعقوب الله مژده دادیم زن ابراهیم خندید یعنی از حرف آنها تعجب کرد گفت ای وای بر من! آیا من فرزند می آورم در حالی که پیر زنم و این شوهرم پیر مردی است؟ این راستی چیز عجیبی است گفتند: «آیا از فرمان خدا تعجب میکنی؟ این رحمت خدا و برکاتش بر شما خانواده است چرا که او ستوده و والا است». (هود/7273) امام

ص: 123

الذاریات/ 24

حَمِيدٌ مَجِيدٌ قَالَ أَبُو جَعْفَر الفَلَمَّا جَاءَتْ إِبْرَاهِيمَ الْبَشَارَةُ بِإِسْحَاقَ وَ ذَهَبَ عَنْهُ الرَّوْعُ أَقْبَلَ يُنَاجِي رَبَّهُ فِي قَوْمٍ لُوطٍ وَيَسْأَلُهُ كَشْفَ الْبَلَاءِ عَنْهُمْ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ

هذا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَ إِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابِي بَعْدَ طُلُوعِ الشَّمْسِ مِنْ يَوْمٍ مَحْتُومٍ غَيْرُ مَرْدُود 2 - الباقر ا أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سَأَلَ جَبْرَئِيلَ كَيْفَ كَانَ مَهْلِكَ قَوْمٍ لُوطٍ فَقَالَ إِنَّ قَوْمَ لُوطٍ كَانُوا أَهْلَ قَرْيَةٍ لَا يَتَنَظَّفُونَ مِنَ الْغَائِطِ وَ لَا يَتَطَهَّرُونَ مِنَ الْجَنَابَةِ بُخَلَاءَ أَشِحَّاءَ عَلَى الطَّعَامِ وَإِنَّ لُوطاً لَبِثَ فِيهِمْ ثَلَاثِينَ سَنَةَ وَ إِنَّمَا كَانَ نَازِنَا عَلَيْهِمْ وَلَمْ يَكُنْ مِنْهُمْ وَ لَا عَشِيرَةُ لَهُ وَلَا قَوْمُ وَ إِنَّهُ دَعَاهُمْ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى الْإِيمَانِ بِهِ وَاتَّبَاعِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنِ الْفَوَاحِشَ وَحَنَّهُمْ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ فَلَمْ يُجِيبُوهُ وَلَمْ يُطِيعُوهُ وَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمَّا أَرَادَ عَذَابَهُمْ بَعَثَ إِلَيْهِمْ رَسُنَا مُنْذِرِينَ عُدْراً نُدْراً فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ أَمْرِهِ بَعَثَ إِلَيْهِمْ مَلَائِكَةَ لِيُخْرِجُوا مَنْ كَانَ فِي قَرْيَتِهِمْ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَمَا وَجَدُوا فِيهَا غَيْرَ بَيْتِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ فَأَخْرَجَهُمْ مِنْهَا وَقَالُوا لِلُوطِ أَسْرِ بِأَهْلِكَ مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ اللَّيْلَةَ بِقِطْعِ مِنَ اللَّيْلِ وَلا يَلْتَفِتْ مِنْكُمْ أَحَدٌ وَ امْضُوا حَيْثُ تُؤْمَرُونَ فَلَمَّا انْتَصَفَ اللَّيْلُ سَارَ لُوطُ بَبَنَاتِهِ وَ تَوَلَّتِ امْرَأَتُهُ مُدْبِرَةٌ فَانْقَطَعَتْ إِلَى قَوْمِهَا تَسْعَى بِلُوطٍ وَتُخْبِرُهُمْ أَنَّ لُوطاً قَدْ سَارَ بِبَنَاتِهِ وَ إِنِّي نُودِيتُ مِنْ تِلْقَا الْعَرْشِ لَمَّا طَلَعَ الْفَجْرُ يَا جَبْرَئِيلُ حَقَّ الْقَوْلُ مِنَ اللَّهِ بِحَلْمٍ عَذَابِ قَوْمٍ لُوطٍ فَاهْبِطُ إِلَى قَرْيَةِ قَوْمِ لُوطٍ وَ مَا حَوَتْ فَاقْلَعْهَا مِنْ تَحْتِ سَبْعِ أَرَضِينَ ثُمَّ اعْرُجُ بِهَا إِلَى السَّمَاءِ فَأَوْقِفُهَا حَتَّى يَأْتِيَكَ أَمْرُ الْجَبَّارِ فِي قَلْبهَا وَدَعْ مِنْهَا آيَةً بَيِّنَةَ مِنْ مَنْزل لُوطٍ عِبْرَةَ لِلسَّيَّارَة فَهَبَطْتُ عَلَى أَهْلِ الْقَرْيَة الظَّالِمِينَ فَضَرَبْتُ بِجَنَاحِيَ الْأَيْمَن عَلَى مَا حَوَى عَلَيْهِ شَرْقِيهَا وَ ضَرَبَتْ بِجَنَاحِيَ الْأَيْسَر عَلَى مَا حَوَى عَلَيْهِ غَرْبِيُّهَا فَاقْتَلَعْتُهَا يَا مُحَمَّدُ مِنْ تَحْتِ سَبْعِ أَرَضِينَ إِلَّا مَنْزِلَ لُوطٍ آيَةَ لِلسَّيَّارَةِ ثُمَّ عَرَجْتُ بهَا فِي خَوَافِي جَنَاحِي حَتَّى أَوْقَفْتُهَا حَيْثُ يَسْمَعُ أَهْلُ السَّمَاءِ رُقَاءَ دُيُوكِهَا وَنُبَاحَ كِتَابِهَا فَلَمَّا طَلَعَتِ الشَّمْسُ نُودِيتُ مِنْ تِلْقَاءِ الْعَرْشِ يَا جَبْرَئِيلُ اقْلِبِ الْقَرْيَةَ عَلَى الْقَوْمِ فَقَلَبْتُهَا عَلَيْهِمْ حَتَّى صَارَ أَسْفَلُهَا أَعْلَاهَا وَأَمْطَرَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِنْ سِجِّيلٍ مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ وَمَا هِيَ يَا مُحَمَّدُ مِنَ الظَّالِمِينَ مِنْ أُمَّتِكَ بِبَعِيدٍ قَالَ فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَا جَبْرَئِيلُ وَ أَيْنَ كَانَتْ قَرْيَتُهُمْ مِنَ الْبَلَادِ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ كَانَ مَوْضِعُ قَرْيَتِهِمْ فِي مَوْضِعِ بُحَيْرَةِ طَبَرِيَّةَ الْيَوْمَ وَ هِيَ فِي نَوَاحِي الشَّامِ قَالَ فَقَالَ لَهُ

1240

. علل الشرائع، ج 2، ص 549 تفسیر البرهان

ص: 124

ذاریات/24

باقرا فرمود: وقتی که مژدهی به دنیا آمدن اسحاق به ابراهیم ال داده شد و ترسش ریخت، شروع کرد به صحبت کردن با خداوندش درباره ی قوم لوط او از خداوند درخواست کرد که عذاب را از آنها دور سازد. آنگاه خداوند عزوجل فرمود: ای ابراهیم از این [درخواست] صرف نظر کن که فرمان پروردگارت فرا رسیده و به طور قطع عذاب الهی] به سراغ آنها میآید (هود/76) یعنی پس از طلوع خورشید در یک روز ،معین غیر مَرْدُودٍ.

2 امام باقر رسول خدا از جبرئیل پرسید: هلاکت قوم لوط چگونه اتفاق افتاد»؟ جبرئیل گفت: «قوم لوط ا اهل سرزمینی بودند که نه از غائط (مدفوع) طهارت می جستند و نه از جنابت و بر غذا و طعام نیز حریص و بخیل بودند لوط مدت سی سال با آنها زندگی کرد. برای آن قوم فرستاده شده بود اما از خود آن قوم نبود و اقوام و خویشاوندی هم در میان آنها نداشت. لوط ا آنها را دعوت کرد تا به خداوند عزوجل ایمان بیاورند و از او پیروی نمایند و آنها را از کارهای زشت بازداشت و آنها را تشویق میکرد که از خداوند متعال اطاعت نمایند. اما به او جواب مثبت ندادند و از او اطاعت نکردند وقتی خداوند متعال خواست که آنها را دچار عذاب سازد فرستادگانی را به نزد آنها فرستاد تا آنها را بدون هیچ عذر و بهانه ای بترساند. وقتی از دستورات او سرپیچی کردند فرشتگانی را به سوی آنها فرستاد تا مؤمنان را از آن سرزمین بیرون ببرند. اما آنها جز یک خانوادهی مسلمان ندیدند و همانها را از آنجا بیرون بردند و به لوط گفتند: «در تاریکی شب خانواده ات را از این سرزمین بیرون ببر و هیچ کس از شما نباید برگردد و به آنجایی بروید که به شما دستور داده شده است. وقتی شب به نیمه رسید لوط ا با دخترانش حرکت کرد اما زن او برگشت و به نزد قوم خود آمد و از لوط ال بدگویی کرد و به قومش خبر داد که لوط ال با دختران خود رفته است در هنگام سپیده صبح بود که از جانب عرش به من گفته شد: «ای جبرئیل از جانب

. خداوند مقرر شده است که قوم لوط ال دچار عذاب حتمی شوند پس به سوی قوم لوط ال و اطراف آن برو و آنها را از زیر هفت زمین ریشه کن ساز و سپس آنها را به اوج آسمان ببر و آنها را در آنجا نگه دار تا امر خداوند در چگونگی سرنگونی آنها فرا رسد اما یک نشانه گویا از منزل لوط الدر آنجا بگذار تا عبرتی برای کاروانیان باشد آنگاه من به سرزمین ظالمان و اهل آن فرود آمدم و با بال راست خود بر شرق آن سرزمین ضربه زدم و با بال چپ خود به غرب آن در ضربه وارد کردم و آن را - ای محمد - از ریشه از زیر هفت زمین برکندم؛ به جز منزل لوط که آن را برای عبرت کاروانیان به جا گذاشتم. سپس آن را در زیر پرهای بال خود قرار دادم و به آسمان بردم؛ آنجایی که ساکنان آسمان صدای خروسهای آن سرزمین و پارس کردن سگان آن را میشنیدند و آن را در آنجا نگه داشتم. وقتی خورشید طلوع کرد از جانب عرش ندا آمد که ای جبرئیل! آن سرزمین را بر سر آن قوم واژگون ساز آن را بر سرشان واژگون ساختم به طوری که پایین آن در بالای آن قرار گرفت و خداوند هم سنگهای سجیل را که از جانب خداوند دارای نشان و علامت هستند بر آنها بارید. ای محمد ! این عذاب از ظالمان قوم تو هم به دور نیست. آنگاه رسول خدا پرسید: «ای جبرئیل! سرزمین آنها در کجای زمین قرار داشت»؟ جبرئیل پاسخ داد سرزمین آنها در جایی بود که امروز

125

ص: 125

الذاریات/ 24

رَسُولُ اللَّهِ أَ رَأَيْنَكَ حِينَ قَلَبْتَهَا عَلَيْهِمْ فِي أَى مَوْضِع مِنَ الْأَرَضِينَ وَقَعَتِ الْقَرْيَةُ وَأَهْلُهَا فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ وَقَعَتْ فِيمَا بَيْنَ بَحْرِ الشَّامِ إِلَى مِصْرَ فَصَارَتْ تُلُونَا فِي الْبَحْرِ.

3 - الصادقين - إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَمَّا جَاءَتْ فِي هَلَاكِ قَوْمِ لُوطٍ قَالُوا إِنَّا مُهْلِكُوا أَهْلِ هذِهِ الْقَرْيَةِ قَالَتْ سَارَةً عَجِبْتُ مِنْ قِلَّتِهِمْ وَكَثْرَةِ أَهْلِ الْقَرْيَةِ فَقَالَتْ وَ مَنْ يُطِيقُ قَوْمَ لُوطٍ فَبَشِّرُوهَا بِإِسْحَاقَ وَ مِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ فضحكت [فَصَكَّتْ] وَجْهَهَا وَ قَالَتْ عَجُورٌ عَقِيمٌ وَ هِيَ يَوْمَئِذٍ ابْنَةُ تِسْعِينَ سَنَةً وَإِبْرَاهِيمُ يَوْمَئِذٍ ابْنُ عِشْرِينَ وَ مِائَةِ سَنَةٍ فَجَادَلَ إِبْرَاهِيمُ عَنْهُمْ وَ قَالَ إِنَّ فِيهَا لُوطاً قَالَ جَبْرَئِيلُ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَنْ فِيهَا فَزَادَهُ إِبْرَاهِيمُ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ يَا إِبْرَاهِيمُ أَعْرِضْ عَنْ هذا إِنَّهُ قَدْ جَاءَ أَمْرُ رَبِّكَ وَإِنَّهُمْ آتِيهِمْ عَذَابٌ غَيْرُ مَرْدُودٍ قَالَ وَ إِنَّ جَبْرَئِيلَ لَمَّا أَتَى لُوطاً فِي هَلَاكِ قَوْمِهِ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ وَ جَاءَهُ قَوْمُهُ يُهْرَعُونَ إِلَيْهِ قَامَ فَوَضَعَ يَدَهُ عَلَى الْبَابِ ثُمَّ نَاشَدَهُمْ فَقَالَ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَلَا تُخْزُونِ فِي ضَيْفِي ... قالُوا أَ وَ لَمْ نَنْهَكَ عَنِ الْعَالَمِينَ ثُمَّ عَرَضَ عَلَيْهِمْ بَنَاتِهِ نِكَاحاً قَالُوا مَا لَنَا فِي بَنَاتِكَ مِنْ حَقٌّ وَ إِنَّكَ لَتَعْلَمُ مَا نُرِيدُ قَالَ فَمَا مِنْكُمْ رَجُلُ رَشِيدُ قَالَ فَأَبَوْا فَقَالَ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ آوى إلى رُكُن شَدِيدٍ قَالَ وَ جَبْرَئِيلُ يَنْظُرُ إِلَيْهِمْ فَقَالَ لَوْ يَعْلَمُ أَيُّ قُوَّةَ لَهُ ثُمَّ دَعَاهُ فَأَتَاهُ فَفَتَحُوا الْبَابَ وَدَخَلُوا فَأَشَارَ إِلَيْهِمْ جَبْرَئِيلُ بِيَدِهِ فَرَجَعُوا عُمْيَاناً يَلْتَمِسُونَ الْجِدَارَ بأَيْدِيهِمْ يُعَاهِدُونَ اللَّهَ لَئِنْ أَصْبَحْنَا لَا نَسْتَبْقِي أَحَداً مِنْ آل لُوطٍ قَالَ لَمَّا قَالَ جَبْرَئِيلُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ قَالَ لَهُ لُوطُ يَا جَبْرَئِيلُ عَجِّلْ قَالَ نَعَمْ قَالَ يَا جَبْرَئِيلُ عَجِّلْ قَالَ إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَ لَيْسَ الصُّبْحُ بِقَريب ثُمَّ قَالَ جَبْرَئِيلُ يَا لُوطُ اخْرُجُ مِنْهَا أَنْتَ وَ وُلْدُكَ حَتَّى تَبْلُغَ مَوْضِعَ كَذَا وَ كَذَا قَالَ يَا جَبْرَئِيلُ إِنَّ حُمُرِى ضِعَافُ قَالَ ارْتَحِلُ فَاخْرُجُ مِنْهَا فَارْتَحَلَ حَتَّى إِذَا كَانَ السَّحَرُ نَزَلَ إِلَيْهَا جَبْرَئِيلُ فَأَدْخَلَ جَنَاحَهُ تَحْتَهَا حَتَّى إِذَا اسْتَعْلَتْ قَلَبَهَا عَلَيْهِمْ وَ رَمَى جُدْرَانَ الْمَدِينَة بحِجَارَة مِنْ سِجِّيل وَ سَمِعَتِ امْرَأَةُ لُوطِ الْهَدَّةَ فَهَلَكَتْ مِنْهَا. 4 - الصادق ال- عَنْ عَطِيَّةَ أَخِي أَبِي الْعُرَامِ قَالَ: ذَكَرْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ الهِ الْمَنْكُوحَ مِنَ الرِّجَال

فَقَالَ لَيْسَ يُبْلِى اللَّهُ بِهَذَا الْبَلَاءِ أَحَداً وَ لَهُ فِيهِ حَاجَةً إِنَّ فِي أَدْبَارِهِمْ أَرْحَامَ-ا مَنْكُوسَةً وَ حَيَا

1. علل الشرائع، ج 2، ص 550 تفسیر البرهان 2. علل الشرائع، ج 2، ص551/ تفسیر البرهان

ص: 126

ذاریات/ 24

دریاچه مازندران قرار دارد و آن در اطراف شام است» آنگاه رسول خدا به او گفت: «آیا میدانی وقتی آن را واژگون ساختی آن سرزمین و افراد آن در کجای زمین قرار گرفتند»؟ جواب داد: «ای محمد در دریای مدیترانه به طرف مصر که به صورت تپه هایی در داخل دریا درآمده اند». امام باقر و امام صادق وقتی فرشتگان برای نابودی قوط لوط آمدند، گفتند: «ما اهل این سرزمین را نابود خواهیم کرد و ساره زن ابراهیم ال که از تعداد آنها و زیادی اهل آن دیار در تعجب بود لب به سخن گشود و گفت چه کسی از پس قوم لوط ا بر می آید؟ فرشتگان او را به تولد اسحاق ال و پس از او به یعقوب مژده دادند او به صورت خود سیلی زد و گفت: «من پیرزنی نازا هستم». او در آن موقع زنی نود ساله بود و ابراهیم در آن موقع یکصدو بیست سال داشت. ابراهیم

ال ال در آن روز با فرشتگان مجادله کرد و گفت: «لوط در میان آن قوم است». جبرئیل گفت: «ما از همه بهتر میدانیم که چه کسی در میان آن قوم است» ابراهیم حرف دیگری زد. آنگاه جبرئیل :گفت ای ابراهیم از این موضوع بگذر فرمان خداوند صادر شده است و عذاب غیرقابل برگشتی در انتظار آنها است. حضرت فرمود: وقتی جبرئیل برای نابودی قوم لوط ا به نزد او رفت قوم لوط ا بر او وارد شدند آنها با عجله و اضطراب به نزد او رفته بودند لوط ا از جایش بلند شد و برای جلوگیری از ورود آنها دستش را بر آستانه در گذاشت و به آنها قسم داد و گفت از خدا بترسید و در پیش مهمانانم مرا خوار نسازید .گفتند: آیا ما تو را از پذیرش دیگران منع نکرده ایم؟ سپس دختران خود را برای ازدواج به آنها پیشنهاد کرد گفتند: «ما درباره ی دختران تو هیچ حقی نداریم و تو میدانی که ما چه میخواهیم لوط گفت: آیا هیچ کس در میان شما عاقل نیست؟ حضرت ال فرمود: «اما آنها نپذیرفتند لوط گفت کاش زور من به شما میرسید و یا اینکه به جای محکمی پناه میبردم جبرئیل به آنها نگاه میکرد و گفت کاش لوط ا میدانست که او چه قدرتی دارد. سپس لوط ال را صدا زد و لوط ال نزد او آمد آنها در را باز کردند و داخل شدند. آنگاه جبرئیل با دست خود به آنها اشاره کرد و در حالی که کور شده بودند برگشتند و برای رفتن با دستهایشان دیوار را لمس میکردند و به خدا قسم میخوردند که اگر بینایی خود را به دست آورند، هیچ یک از خاندان لوط را باقی نخواهند گذاشت حضرت فرمود: وقتی جبرئیل گفت: م--ا فرستادگان پروردگار تو هستیم لوط ال به او گفت ای جبرئیل بشتاب» گفت: «بلی»! دوباره گفت: ای جبرئیل عجله کن» جبرئیل گفت زمان عذاب آنها هنگام صبح میباشد. آیا صبح نزدیک نیست؟ سپس جبرئیل گفت ای لوطا تو و فرزندت از این سرزمین خارج شوید تا به مکان فلان وفلان برسید لوط :گفت ای !جبرئیل الاغ من ضعیف است» گفت «کوچ کن (برو)». وقتی هنگام سحر شد، جبرئیل بر آن سرزمین فرود آمد و بالش را در زیر آن قرار داد و آن را بالا برد آنگاه واژگون ساخت و دیوارهای شهر را با سنگهایی از سجیل سنگباران کرد زن لوط ال صدای فرو ریختن دیوارها را شنید و از شدت صدای آن هلاک شد و مرد.

4 امام صادق ال عطیه برادر ابوالعرام :گوید از امام صادق پرسیدم مردان نیازمند به لواط چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: خداوند عزوجل هیچ یک از مردان را به این بلا و مصیبت دچار

127

ص: 127

الذاريات / 25

أَدْبَارِهِمْ كَحَيَاءِ الْمَرْأَةِ قَدْ شَرِكَ فِيهِمُ ابْنُ لِإِبْلِيسَ يُقَالُ لَهُ زَوَالُ فَمَنْ شَرِكَ فِيهِ مِنَ الرِّجَال كَانَ مَنْكُوحاً وَ مَنْ شَرِكَ فِيهِ مِنَ النِّسَاءِ كَانَتْ مِنَ الْمَوَارِدِ وَ الْعَامِلُ عَلَى هَذَا مِنَ الرِّجَالِ إِذَا بَلَغَ أَرْبَعِينَ سَنَةً لَمْ يَتْرَكُهُ وَ هُمْ بَقِيَّةُ سَدُومَ أَمَا إِنِّي لَسْتَ أَعْنِي بِهِمْ بَقِيَّتَهُمْ أَنَّهُ وَلَدُهُمْ وَلَكِنَّهُمْ مِنْ طِيئَتِهِمْ قَالَ قُلْتُ سَدُومُ الَّتِي قُلِبَتْ قَالَ هِيَ أَرْبَعُ مَدَائِنَ - سَدُومُ وَ صَرِيمُ وَلَدْمَاءُ وَ عُمَيْرَاءُ قَالَ فَأَتَاهُنَّ جَبْرَئِيلُ الله وَ هُنَّ مَقْلُوعَاتُ إِلَى تُحُومِ الْأَرْضِ السَّابِعَة فَوَضَعَ جَنَاحَهُ تَحْتَ السُّفْلَى مِنْهُنَّ

وَ رَفَعَهُنَّ جَمِيعاً حَتَّى سَمِعَ أَهْلُ سَمَاءِ الدُّنْيَا نَبَاحَ كِتَابِهِمْ ثُمَّ قَلَبَهَا.

5- ابن عباس قيلَ: لِأَنَّ أَضْيَافَ الْكِرَامِ مُكْرَمُونَ وَ كَانَ إِبْرَاهِيمُ اللهِ أَكْرَمَ النَّاسِ وَأَظْهَرَهُمْ قُوَّةً وَ سَمَّاهُمْ ضَيْفاً مِنْ غَيْر أَنْ أَكَلُوا مِنْهُ طَعَامَهُ لِأَنَّهُمْ دَخَلُوا مَدْخَلَ الْأَضْيَافِ، وَاخْتُلِفَ فِي عَدَدِهِمْ فَقِيلَ: كَانُوا إِثْنَى عَشَرَ مَلَكاً.

الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ بَعَثَ أَرْبَعَةَ أَمْلَاكِ فِي إِهْلَاكِ قَوْمِ لُوطٍ جَبْرَئِيلَ وَ مِيكَائِيلَ وَ إِسْرَائِيلَ وَ كَرُوبِيلَ فَمَرُّوا بِإِبْرَاهِيمَ اللهِ وَ هُمْ مُعْتَمُّونَ فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ فَلَمْ يَعْرِفُهُمْ وَ رَأَى هَيْئَةً حَسَنَةً فَقَالَ لَا يَخْدَمُ هَوْلَاءِ إِلَّا أَنَا بِنَفْسِي وَ كَانَ صَاحِبَ ضِيَافَة فَشَوَى لَهُمْ عِجْلًا سَمِيناً حَتَّى أَنْضَجَهُ ثُمَّ قَرَبَهُ إِلَيْهِمْ فَلَمَّا وَضَعَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ - رَأَى أَيْدِيَهُمْ لَا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَ أَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ جَبْرَئِيلُ حَسَرَ الْعِمَامَةَ عَنْ وَجْهِهِ فَعَرَفَهُ إِبْرَاهِيمُ الله فَقَالَ أَنْتَ هُوَ قَالَ نَعَمْ وَ مَرَّتْ سَارَةُ امْرَأَتُهُ فَبَشِّرَهَا بِإِسْحاق ال وَ مِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ فَقَالَتْ مَا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَجَابُوهَا بِمَا فِي الْكِتَاب.

قوله تعالى: إذْ دَخَلُوا عَلَيْهِ فَقَالُوا سَلاماً قَالَ سَلامٌ قَوْمٌ مُنْكَرُونَ (25) 1 - الباقر ال- عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثَّمَالِيُّ عَنْ أَبِي جَعْفَر ا قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَمَّا قَضَى عَذَابَ قَوْمٍ لُوطا وقَدَّرَهُ أَحَبَّ أنْ يُعَوِّض إبْرَاهِيم الله مِنْ عَذَابِ قَوْمِ لوط الله بِغُلامٍ عَلِيمٍ لِيُسَلِّيَ بِهِ مُصَابَهُ بِهَلَاكِ قَوْمٍ لُوطٍ قَالَ فَبَعَثَ اللَّهُ رُسُلًا إِلَى يُبَشِّرُونَهُ بِإِسْمَاعِيلَ ال قَالَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ لَيْنَا فَفَزِعَ مِنْهُمْ وَ خَافَ أَنْ يَكُونُوا سُرَاقاً

إبْرَاهِيمَ

128

1 الکافی، ج 5، ص549 تفسیر البرهان

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 144

3.الکافی، ج 5، ص 546

ص: 128

ذاریات/ 25

نساخته است که به آن نیاز داشته باشند در پشت آنها رحمهای واژگونه و رطوبت قرار داده است. دبر آنها به قبل زن میماند ابلیس فرزندی دارد به نام زوال که در این کار با مردان شریک میشود. اگر مردان در این کار با او شریک شوند منکوح و اهل لواط به حساب میآیند و اگر زنان با او در این کار شراکت کنند عقیم و نازا می.شوند مردانی که این کار را انجام میدهند اگر به سن چهل سالگی برسند دیگر آن کار را ترک نمیکنند و آنها بازماندگان سدوم .هستند اما منظورم از بازماندگان سدوم این نیست که آنها فرزندان او هستند بلکه از طینت و سرشت آنها هستند». گفتم: «سدوم همان است که شهر بر سر آنها خراب شد؟ فرمود: «سدوم متشکل از چهار شهر است؛ سدوم صدیم و عسیرا». فرمود: جبرئیل بر آنها وارد شد وقتی که آنها را تا عمق زمینهای هفت گانه واژگون کرد بال خود را در زیر پایینترین قسمت شهر قرار داد و همه آنها را بلند کرد و بالا برد تا جایی

لدناء

که اهالی آسمان اوّل صدای پارس کردن سگان آنها را میشنیدند سپس آن را واژگون کرد. ه ابن عباس چون مهمانان انسانهای بزرگوار بزرگوارند از این جهت در آیه فرمود:

الله

مهمانهای بزرگوار ابراهیم و ابراهیم بزرگوارترین مردم و نیرومندترین آنها بود و خداوند آنها را با اینکه از غذای او ابراهیم نخوردند مهمان نامید زیرا آنها مانند یک مهمان بر او وارد شدند و در تعداد آنها اختلاف شده است گفته شده آنها دوازده فرشته بودند».

6 امام صادق ال خداوند متعال برای نابود کردن قوم لوط چهار فرشته با نامهای جبرئیل العليا ،میکائیل اسرافیل و کروبیل برانگیخت آنها در حالی که عمامه بر سر داشتند بر ابراهیم گذر کردند و بر او درود فرستادند ابراهیم ال آنها را نشناخت ولی نمود نیکویی در ایشان یافت لذا پیش خود چنین گفت خدمت به ایشان را جز من شایسته نیست». ابراهیم میهمان دوست بود پس گوساله ی فربهی برای آنها بریان کرد تا پخت و آن را پیش روی ایشان نهاد. پس چون گوساله را در برابر آنها گذاشت دید که دست آنها به گوساله نمی.رود پس آنها را ناشناس تشخیص داد و از آنها هراسی در دلش افتاد جبرئیل که چنین دید عمامه از چهره برگرفت و ابراهیم ال او را به جای آورد و گفت: «تو همانی»؟ جبرئیل گفت: «آری» در این وقت ساره همسر ابراهیم ال از پیش آنها گذشت و جبرئیل او را به آمدن اسحاق بشارت داد و از پی اسحاق هم به یعقوب ال نویدش داد. در این هنگام ساره همان سخنی را که خداوند عزوجل از او نقل کرده گفت و آنها هم همان پاسخی را بدو دادند که در قرآن آمده.

در آن زمان که بر او وارد شدند و گفتند: «سلام بر تو او گفت: «سلام بر شما که

گروهی ناآشنایید» (25)

1 امام باقر ابوحمزه ثمالی :گوید امام باقر فرمود: وقتی خداوند بلند مرتبه و متعال عذاب قوم لوط ال را مقدر و حتمی ،ساخت دوست داشت که در عوض آن به ابراهیم الله پسری دانا ارزانی دارد تا بدین وسیله او را در مصیبتی که با نابودی قوم لوط ا بر او وارد شده بود، تسلیت بخشد. حضرت فرمود: از این رو خداوند فرستادگانی را نزد ابراهیم ال فرستاد تا به او اسماعیل ا را مژده

ص: 129

الذاريات / 25

فَلَمَّا رَآتْهُ الرُّسُلُ فَزعاً مَدْعُوراً قالُوا سَلاماً قَالَ سَلامٌ - إِنَّا مِنْكُمْ وَجِلُونَ قالُوا لا تَوجَلُ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلامٍ عَلِيمٍ قَالَ أَبُو جَعْفَرَ اللهِ وَ الْغُلَامُ الْعَلِيمُ هُوَ إِسْمَاعِيلُ المِنْ هَاجَرَ فَقَالَ إِبْرَاهِيمُ الةِ لِلرُّسُل أَبَشِّرْ تُمُونِي عَلى أَنْ مَسَّنِيَ الْكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ قالُوا بَشَّرْناكَ بِالْحَقِّ فَلا تَكُنْ مِنَ الْقَانِطِينَ قَالَ إبْرَاهِيمَا لِلرُّسُلِ فَمَا خَطْبُكُمْ بَعْدَ الْبَشَارَةِ قَالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلَى قَوْمٍ مُجْرِمِينَ قَوْمٍ لُوطٍ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْماً فَاسِقِينَ لِنُنْذِرَهُمْ عَذَابَ رَبِّ الْعَالَمِينَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ قَالَ إِبْرَاهِيمَ اللهِ إِنَّ فِيهَا لُوطاً قالُوا نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَنْ فِيها لَنُنَجِّيَنَّهُ وَ أَهْلَهُ إِلَّا امْرَأَتَهُ قَدَّرْنا إِنَّهَا لَمِنَ الْغَابِرِينَ ...

2 - الباقر - فَلَمَّا اشْتَدَّ أَسَفُ اللَّهِ عَلَى قَوْمٍ لُوطٍ وَقَدَّرَ عَذَابَهُمْ وَقَضَى أَنْ يُعَوِّضَ

إِبْرَاهِيمَ مِنْ عَذَابِ قَوْمِ لُوط اله بِغُلَامٍ عليهم [ عَلِيمٍ] فَيُسَلِّيَ بِهِ مُصَابَهُ بِهَلَاكِ قَوْمٍ لُوطٍ الله فَبَعَثَ اللَّهُ رُسُلًا إِلَى إِبْرَاهِيمَ لا يُبَشِّرُونَهُ بِإِسْمَاعِيلَ فَدَخَلُوا عَلَيْهِ لَيْلًا يَفْزَعُ مِنْهُمْ وَ خَافَ أَنْ

يَكُونُوا سُرَاقاً فَلَمَّا رَأَتْهُ الرُّسُلُ فَزعاً مَدْعُوراً فَقالُوا سَلاماً قَالَ سَلَام . 2

3- على بن إبراهيم - فَدَعَا عَلَيْهِمْ لُوط ال فَبَيْنَا إِبْرَاهِيمُ القَاعِدُ فِي مَوْضِعِهِ الَّذِي كَانَ فِيهِ وَ قَدْ كَانَ أَضَافَ قَوْماً وَ خَرَجُوا وَ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُ شَيْءٌ فَنَظَرَ إِلَى أَرْبَعَةِ نَفَرٍ قَدْ وَقَفُوا عَلَيْهِ لَ-ا يُشْبِهُونَ النَّاسَ فَقالُوا سَلاماً فَقَالَ إِبْرَاهِيمُ * سَلَامُ فَجَاءَ إِبْرَاهِيمُ اللهِ إِلَى سَارَةَ فَقَالَ لَهَا قَدْ

جَاءَنِي أَضْيَافُ لَا يُشْبِهُونَ النَّاسَ فَقَالَتْ مَا عِنْدَنَا إِنَّا هَذَا الْعِجْلُ فَذَبَحَهُ وَ شَوَاهُ وَ حَمَلَهُ إِلَيْهِمْ 4- الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ بَعَثَ أَرْبَعَةَ أَهْلَاكِ فِي إِهْلَاكِ قَوْمِ لُوطٍ - جَبْرَئِيلَ وَ مِيكَائِيلَ وَ إِسْرَافِيلَ وَ كَرُوبِيلَ فَمَرُّوا بِإِبْرَاهِيمَ وَ هُمْ مُعْتَمُونَ فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ فَلَمْ يَعْرِفُهُمْ وَ رَأَى هَيْئَةً حَسَنَةً فَقَالَ لَا يَخْدُمُ هَؤُلَاءِ إِلَّا أَنَا بِنَفْسِي وَكَانَ صَاحِبَ ضِيَافَة فَشَوَى لَهُمْ عِجْلًا سَمِيناً حَتَّى أَنْضَجَهُ ثُمَّ قَرَّبَهُ إِلَيْهِمْ فَلَمَّا وَضَعَهُ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ - رَأَى أَيْدِيَهُمْ لا تَصِلُ إِلَيْهِ نَكِرَهُمْ وَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةٌ فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ جَبْرَئِيلُ حَسَرَ الْعِمَامَةَ عَنْ وَجْهِهِ فَعَرَفَهُ إِبْرَاهِيمُ الةِ فَقَالَ أَنْتَ هُوَ قَالَ نَعَمْ

1. بحار الأنوار، ج 12، ص 170 تفسیر العیاشی، ج2، ص152

2. علل الشرائع، ج 2، ص 549 تفسیر العیاشی، ج2، ص244

. بحارالأنوار، ج 12، ص156

ص: 130

ذاریات/ 25

دهند. آنان شبانه بر او وارد شدند؛ از این رو از آنان ترسید و بیم آن داشت که دزد باشند. وقتی فرستادگان الهی او را هراسان و پریشان دیدند سلام گفتند ابراهیم ال سلام گفت و فرمود: «ما از شما بیمناکیم گفتند نترس که ما تو را به پسری دانا مژده میدهیم امام باقرال فرمود: «مقصود از آن دانا، اسماعیل پسر هاجر است ابراهیم به آن فرستادگان :فرمود :گفت: آیا به من چنین)

پسر بشارت میدهید با اینکه پیر شده ام؟ به چه چیز بشارت میدهید؟ گفتند تو را به حق بشارت دادیم از مأیوسان مباش» (حجر/5455) ابراهیم ال به آنان فرمود: «کار دیگرتان پس از مژده دادن چیست؟ گفتند ما به سوی گروه مجرمان یعنی قوم لوط ال که قومی فاسق بودند، فرستاده شده ایم تا آنان را از عذاب پروردگار جهانیان بیم دهیم امام باقر فرمود: «ابراهیم فرمود: «در این آبادی لوط است گفتند ما به کسانی که در آن هستند آگاهتریم او و خانوادهاش را نجات میدهیم جز همسرش که در میان قوم گنهکار) باقی خواهد ماند. (عنکبوت/32)).

2 امام باقر ال وقتی در اثر کثرت انجام گناه غضب حق تعالی بر قوم لوط ا شدید شد و بر آنها عذاب مقدر فرمود و وقتی ابراهیم از حکم الهی به عذاب قوم لوط ا مطلع شد سخت محزون و اندوهگین گردید و پروردگار مهربان به منظور تسلّی خاطر پیامبرش و اینکه آن حضرت ا را از غم و اندوه بیرون آورد فرشتگانی را به رسالت نزد آن حضرت ا فرستاد که به او بشارت دهند به زودی فرزندی دانا به وی عنایت خواهد شد و حضرت اسماعیل ال را به او خواهد داد فرشتگان بر ابراهیم شب داخل شدند آن حضرت ترسید و پنداشت که دزدان به خانه اش آمده اند رسولان وقتی فزع و وحشت آن حضرت ا را دیدند و گفتند: «سلام بر تو»! او گفت «سلام بر شما»

3- علی بن ابراهیم لوط ال نیز مجبور شد تا آنها را مورد نفرین خویش قرار دهد. از طرفی ابراهیم ال در همان نزدیکی مشغول ضیافت میهمانان خویش بود. روزی دیده اش بر چهار نفر افتاد که شباهتی به انسانها نداشتند اما آنها سلام دادند و آن حضرت نیز پاسخ آنها را داد و سپس به نزد ساره آمده و گفت تعدادی میهمان داریم اما به انسانها نمی مانند. ساره گفت:

در منزل جز این گوساله را نداریم بهتر است آن را ذبح نموده و برای آنها کباب نمایی 4 امام صادق خداوند متعال برای هلاک قوم لوط چهار فرشته فرستاد جبرئیل میکائیل اسرافیل و کروبیل و اینها عمامه بسته از کنار ابراهیم گذر کردند و بر او سلام دادند و [ابراهیم آنها را نشناخت و وضع زیبایی در آنها دید و گفت: «خودم باید به آنها خدمت کنم مهمان نواز بود یک گوساله ی فربه برای آنها سر برید و پخت و نزد آنها برد و چون در مقابل آنها نهاد و هنگامی که دید دست آنها به آن نمیرسد و از آن نمیخورند (کار آنها را زشت شمرد؛ و در دل احساس ترس نمود. چون جبرئیل این وضعیت را دید عمامه از رو و از سر برداشت و ابراهیم او را شناخت».

ص: 131

الذاریات/26

و مَرَّتْ سَارَةُ امْرَأَتُهُ فَبَشِّرَهَا بِاسْحاق الله وَ مِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ يَعْقُوبَ . ه ابن عباس - قَوْم مُنْكَرُونَ أَوْ قَالَ فِي نَفْسِهِ: هَوْلَاءِ قَوْمُ لَا نَعْرِفُهُمْ، وَذَلِكَ أَنَّهُ ظَنَّهُمْ مِنَ

الْإِنْسِ وَ لَمْ يَعْرِفْهُ

قوله تعالى : فَراغَ إِلى أَهْلِهِ فَجَاءَ بِعِجْلٍ سَمِينٍ (26)

قوله تعالى: فَقَرَّبَهُ إِلَيْهِمْ قالَ أَلا تَأْكُلُونَ (27)

قوله تعالى: فَأَوْجَسَ مِنْهُمْ خِيفَةً قالوا لا تَخَفْ وَ بَشَّرُوهُ بِغُلامٍ عَلِيمٍ (28) قوله تعالى: فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فَصَدَّتْ وَجْهَهَا وَقَالَتْ عَجُورٌ

عَقِيمٌ (29)

قوله تعالى : قالُوا كَذالِكَ قَالَ رَبُّكِ إِنَّهُ هُوَ الْحَكِيمُ الْعَلِيمُ ( 30 )

1 - على بن إبراهيم - قَوْلُهُ فِي صَرَّةٍ أَيْ فِي جَمَاعَة فَصَكَّتْ وَجْهَها أَي غَطَتْهُ بمَا بَشَرَه-

جَبْرَئِيلُ ال بإِسْحَاقَ وَ قالَتْ إِنِّي عَجُوزٌ عَقِيمٌ أَنْ لَا تَلِدُ

2 - ابن عبّاس - فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ أَى فَلَمَّا سَمِعَتِ الْبشَارَةَ سَارَةُ أَقْبَلَتْ فِي صَيْحَة. 3 - الصادق ال- فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ فِي جَمَاعَة.

4۔ ابن عبّاس - قِيلَلَطَمَت وَجْهَهَا.

5 - الصادقين - إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَمَّا جَاءَتْ فِي هَلَاكِ قَوْمِ لُوط ا قَالُوا إِنَّا مُهْلِكُوا أَهْ-ل ه-ذِهِ .

الْقَرْيَةِ قَالَتْ سَارَةُ وَ عَجِبْتُ مِنْ قِلَّتِهِمْ وَكَثْرَةِ أَهْلِ الْقَرْيَةِ فَقَالَتْ وَ مَنْ يُطِيقُ قَوْمَ لُوط الا فَبَشِّرُوهَا بِإِسْحَاقَ وَ مِنْ وَرَاءِ إِسْحَاق يَعْقُوبَ فَصَكَّتْ وَجْهَهَا وَ قَالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ وَهِيَ يَوْمَئِذٍ ابْنَةُ تِسْعِينَ سَنَةً وَإِبْرَاهِيمُ الله يَوْمَئِذٍ ابْنُ عِشْرِينَ وَ مِائَة سَنَة.

1، الکافی، ج 5، ص546/ تفسیر نورالثقلین

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 144

. بحار الأنوار، ج 12، ص 93 تفسير البرهان؛ «هي التي» بدل «أى»

4. بحار الأنوار، ج 12، ص 90 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ «بتفاوت» د. بحار الأنوار، ج 12، ص 90 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

6. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 145

. بحارالأنوار، ج 12، ص 160

ص: 132

ذاریات /26

گفت: «تو او «هستی» گفت «آری» و زنش ساره گذر کرد و او را به اسحاق ال و پس از او به یعقوب ال مژده داد و گفت آنچه را خدا در قرآن فرموده و آنها پاسخش دادند به آنچه در قرآن

است».

ه- ابن عبّاس قوم مُنْكَرُون؛ یعنی با خودش گفت: «اینها قومی هستند که آنها را نمیشناسیم و این به خاطر این است که گمان میکرد آنها انسان هستند و آنها را نشناخته

است.

سپس پنهانی به سوی خانواده ی خود رفت و گوساله ی فربه [ و بریان شده ای را

برای آنها] آورد. (26)

و نزدیک آنها گذارد ولی با تعجب دید دست به سوی غذا نمیبرند] گفت: «چرا

نمی خورید»؟! (27)

و چون غذا نخوردند از آنها احساس وحشت کرد گفتند نترس [ما فرستادگان و

فرشتگان پروردگار توایم] و او را بشارت به تولد پسری دانا دادند. (28

در این هنگام همسرش جلو آمد در حالی که از خوشحالی و تعجب] فریاد میکشید به صورت خود زد و گفت [آیا پسری خواهم آورد با اینکه] پیرزنی نازا هستم»؟! (29)

گفتند: «پروردگارت چنین گفته است و او حکیم و داناست». (30)

1- علی بن ابراهيم الله في صَرَّةٍ؛ یعنی در میان جمع و گروهی فَصَكَّتْ وجَهَهَا؛ یعنی اینکه وقتی جبرئيل ولادت اسحاق را به او مژده داد او به صورتش چنگ انداخت. و قَالتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ؛ و آن کسی است که زایمان نمیکند 2- ابن عباس الله فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ؛ یعنی وقتی ساره آن مژده را شنید با فریادی سر رسید. 3- امام صادق ال- فَأَقْبَلَتِ امْرَأَتُهُ فِي صَرَّةٍ؛ ساره در میان جمع و گروهی آمد. 4 ابن عبّاس ساره به چهره ی خود سیلی زد.

ه- امام باقر و صادق هنگامی که فرشتگان برای هلاک قوم لوط ال آمدند، گفتند: ما اهل این شهر و آبادی را [و به شهرهای قوم لوط اشاره کردند هلاک خواهیم کرد (عنکبوت/31) ساره گفت:

من از کمی آنها و زیادی اهل قریه به شگفت آمدم بنابراین گفت چه کسی طاقت قوم لوط ال

را دارد فرشتگان او را به اسحاق و بعد از اسحاق به یعقوب بشارت دادند. فَصَكَّتْ وَجْهَهَا وَ قالَتْ عَجُوزٌ عَقِيمٌ او در آن روز زنی نود ساله و ابراهیم مردی صدوبیست ساله

بود.

133

ص: 133

الذاریات/31

قوله تعالى: قالَ فَما خَطْبُكُمْ أَيُّهَا الْمُرْسَلُونَ (31) قوله تعالى: قالُوا إِنَّا أُرْسِلْنَا إِلى قَوْمٍ مُجْرِمِينَ (32) قوله تعالى: لِنُرْسِلَ عَلَيْهِمْ حِجَارَةً مِنْ طِينٍ (33)

قوله تعالى : مُسَوَّمَةً عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُسْرِفِينَ (34) قوله تعالى : فَأَخْرَجْنَا مَنْ كانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (35)

قوله تعالى : فَما وَجَدْنَا فِيها غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ (36)

قوله تعالى: وَتَرَكْنَا فِيهَا آيَةٌ لِلَّذِينَ يَخَافُونَ الْعَذابَ الْأَلِيمَ (37)

1 - الباقر ال- عَنْ سَالِمِ الْحَنَّاطِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر العَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَأَخْرَجْنَا مَنْ كَانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَما وَجَدْنَا فِيها غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ المُسْلِمِينَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرَ ا آلُ مُحَمَّدِ هُ ۖ لَمْ يَبْقَ فِيهَا

غَيْرُهُمْ

2- الباقر ۔ قَالَ أَبُو بَصِيرُ فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَهَلْ كَانَ أَهْلُ قَرْيَةِ لُوطٍ ال كُلُّهُمْ هَكَذَا يَعْمَلُونَ فَقَالَ الإمام الباقر ا نَعَمْ إِلَّا أَهْلُ بَيْتِ مِنَ الْمُسْلِمِينَ أَمَا تَسْمَعُ لِقَوْلِهِ تَعَالَى فَأَخْرَجْنَا مَ-نْ كانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَما وَجَدْنا فِيها غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ المُسْلِمِين. 2

على بن إبراهيم - قَالَ إِبْراهيم ال يَا جَبْرَئِيلُ إِنْ كَانَ فِى الْمَدِينَةِ مِائَةُ رَجُلٍ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ يُهْلِكُهُمُ اللَّهُ قَالَ لَا قَالَ فَإِنْ كَانَ فِيهِمْ خَمْسِينَ (خَمْسُونَ) قَالَ لَا قَالَ فَإِنْ كَانَ فِيهِمْ عَشْرَةٌ قَالَ لَا قَالَ وَ إِنْ كَانَ فِيهِمْ وَاحِدٌ قَالَ لَا وَهُوَ قَوْلُهُ فَما وَجَدْنَا فِيها غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ " - الباقر ال- عَن أبي حمزة عن إمام الباقر ا إِنَّ رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم سَأَلَ جَبْرَئِيلَ كَيْفَ كَانَ مَهْلِكَ قَوْمِ لُوطٍ ال ۖ فَقَالَ إِنَّ قَوْمَ لُوطٍ كَانُوا أَهْلَ قَرْيَة لَا يَتَنَظَّفُونَ مِنَ الْغَائِطِ وَ لَا يَتَطَهَّرُونَ مِنَ الْجَنَابَةِ بُخَلَاءَ أَشِحَّاءَ عَلَى الطَّعَامِ وَ إِنَّ لُوطاً لَبِثَ فِيهِمْ ثَلَاثِينَ سَنَةً وَإِنَّمَا كَانَ نَازِنَا عَلَيْهِمْ وَ

1، الکافی، ج 1، ص 425 بحار الأنوار، ج 23، ص327/ المناقب، ج 4، ص378 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 2. بحار الأنوار، ج 12، ص 147 تفسیر نور الثقلين علل الشرائع، ج 2، ص 548

3. بحار الأنوار، ج 12، ص156 قصص الأنبياء للجزائری، ص134؛ «تفاوت لفظی»

1340

ص: 134

ذاریات 31

ابراهیم] گفت ای فرستادگان [خدا] مأموریت شما چیست؟ (31)

گفتند: «ما به سوی قوم مجرمی فرستاده شده ایم» 32)

تا بارانی از گلهای متحجر بر آنها بفرستیم (33)

که از ناحیهی پروردگارت برای اسرافکاران نشان گذاشته شده است. (34)

ما مؤمنانی را که در آن [شهرها] بودند [قبل از نزول عذاب] خارج کردیم. (35)

ولی جز یک خانوادهی با ایمان در آنجا نیافتیم. (36)

و در آن شهرهای بلا دیده نشانهای روشن برای کسانی که از عذاب دردناک

می ترسند به جای گذاردیم 37)

1 امام باقرال سالم حناط گوید از امام باقر درباره ی :آیه فَأَخْرَجْنَا مَن كَانَ فِيهَا مِنَ

المُؤْمِنِينَ فَمَا وَجَدْنَا فِيهَا غَيْرَ بَيْتٍ مِّنَ الْمُسْلِمِینَ پرسیدم امام باقر فرمود: «منظور آل محمد است یعنی غیر از آل محمد کسی در آن سرزمین باقی نماند».

2 امام باقر ال ابوبصیر :گوید به امام باقر عرض :کردم فدایت شوم تمام اهل قریه ی لوط ال چنین میکردند و به این عمل ناپسند مبتلا بودند؟ حضرت فرمود: «آری! مگر یک خانواده از ایشان که خداپرست و مؤمن بودند مگر فرموده ی حق تعالی در قرآن را نشنیده ای که می فرماید: فَأَخْرَجْنَا مَنْ كانَ فِيهَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَما وَجَدْنَا فِيهَا غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ». -3- علی بن ابراهيم - حضرت ابراهیم ا :گفت ای !جبرئیل اگر در آن قوم صد مرد مؤمن باشد آنها را هلاک میسازی؟ گفت «خیر» عرضه داشت اگر پنجاه نفر مؤمن باشد چطور؟ گفت: «خیر» عرض کرد اگر ده نفر مؤمن باشند؟ گفت «خیر» عرض نمود اگر یک نفر مؤمن باشد؟ جبرئیل گفت خیر! حتی اگر یک نفر مؤمن هم در میان آنها باشد. و این سخن خداوند متعال است فَما وَجَدِّنا فِيها غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ».

4 امام باقر ال ابوحمزه از امام باقر روایت میکند که :فرمود رسول خدا از جبرئیل پرسید هلاکت قوم لوط به چه کیفیتی بود؟ جبرئیل محضر مبارکش عرض کرد: «قوم لوط از قریه ای بودند که آنها مخرج غائطشان را نظافت نمیکردند و غسل جنابت نیز نمینمودند و از خصوصیات دیگر آنها این بود که بر طعام حریص بودند». جن-اب ل-وط ا سال در بین آنها بود بر آنها وارد شد ولی از عشیره آنها نبود و خویشاوندی در بین آنها نداشت پیوسته ایشان را به خدا و ایمان به او و پیروی از فرامینش دعوت می کرد و از انجام فواحش و قبایح آنها باز می.داشت آن حضرت قومش را بر طاعت خدا وادار می کرد ولی

135

ص: 135

الذاريات / 38

لَمْ يَكُنْ مِنْهُمْ وَ لَا عَشِيرَةَ لَهُ فِيهِمْ وَ لَا قَوْمَ وَ إِنَّهُ دَعَاهُمْ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِلَى الْإِيمَانِ وَاتِّبَاعِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنِ الْفَوَاحِشِ وَ حَتَّهُمْ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ فَلَمْ يُجيبُوهُ وَ لَمْ يُطِيعُوهُ وَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمَّا أَرَادَ عَذَابَهُمْ بَعَثَ إِلَيْهِمْ رُسُلًا مُنْذِرِينَ عُدْراً نُدْراً فَلَمَّا عَتَوْا عَنْ أَمْرِهِ بَعَثَ إِلَيْهِمْ مَلَائِكَةَ لِيُخْرِجُوا مَنْ كَانَ فِي قَرْيَتِهِمْ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَمَا وَجَدُوا فِيهَا غَيْرَ بَيْتٍ مِنَ الْمُسْلِمِينَ فَأَخْرَجُوهُمْ مِنْهَا وَقَالُوا لِلُوط الأَسرِ بِأَهْلِكَ مِنْ هَذِهِ الْقَرْيَةِ اللَّيْلَة.

قوله تعالى: وَ فِي مُوسى إِذْ أَرْسَلْناهُ إِلى فِرْعَوْنَ بِسُلْطَانٍ مُبِينٍ (38) قوله تعالى : فَتَوَلّى بِرُكْنِهِ وَ قالَ ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ (39)

قوله تعالى: فَأَخَذْنَاهُ وَ جُنُودَهُ فَنَبَذْنَاهُمْ فِي الْيَمِّ وَ هُوَ مُلِيمٌ ( 40 )

قوله تعالى: وَ فِي عادٍ إِذْ أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيمَ (41)

1 - الباقر - عن أبي بَصِيرٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرِ الله عَنِ الرِّيَاحِ الْأَرْبَعِ الشِّمَالِ وَ الْجَنُوبِ وَ الصَّبَا وَالدَّبُور وَ قُلْتَ إِنَّ النَّاسَ يَذْكُرُونَ أَنَّ السَّمَالَ مِنَ الْجَنَّةِ وَالْجَنُوبِ مِنَ النَّارَ فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ جُنُوداً مِنْ رِيَاحِ يُعَذِّبُ بِهَا مَنْ يَشَاءُ مِمَّنْ عَصَاهُ وَلِكُلِّ رِيحٍ مِنْهَا مَلَكُ مُوَكَّلُ بِهَا فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُعَذِّبَ قَوْماً بِنَوْعِ مِنَ الْعَذَابِ أَوْحَى إِلَى الْمَلَكَ الْمُوَكَّلِ بِذَلِكَ النَّوْعِ مِنَ الريح التي يُريدُ أنْ يُعَذِّبَهُمْ بهَا قَالَ فَيَأْمُرُهَا الْمَلَك فَيَهِيجُ كَمَا يَهِيجُ الأَسَدُ الْمُغْضَبُ قَالَ وَلِكُلِّ

الَّتِي ريح مِنْهُنَّ اسْمُ أ مَا تَسْمَعُ قَوْلَهُ تَعَالَى كَذَّبَتْ عادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذْرِ إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحا

سَر فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ وَ قَالَ الإمام الباقر الله الرِّيحَ الْعَقِيمَ 2- على بن إبراهيم - إِذْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيمَ وَهِيَ الَّتِي لَا تُلْقِحَ الشَّجَرَ وَلَا تُثبت

النبات.

1. بحار الأنوار، ج 12، ص 152 تفسیر نور الثقلين؛ «منها و قالوا للوط ... الى آخر» محذوف

. الكافي، ج 8، ص 91 من لا يحضره الفقیه، ج 1، ص 545

. بحار الأنوار، ج 11، ص 354 بحار الأنوار، ج 57، ص 9 تفسیر القمی، ج 2، ص 330

136

ص: 136

ذاریات 38

آنها اجابتش نکرده و از حق تعالی اطاعت نمینمودند و خداوند تبارک و تعالی وقتی خواست این قوم را عذاب کند رسولانی که حجّت و بیم دهنده بودند را فرستاد تا آنها را از کردار قبیح و زشتشان بازدارند ولی آنها همچنان به سرکشی و طغیان خود ادامه میدادند و چون آن قوم امر و فرمان پروردگار را اطاعت نکرده و از آن سرپیچی نمودند باری تعالی فرشتگانی را به سوی آن قوم فرستاد تا مؤمنین را از قریه ی آنها بیرون کنند پس تمام اهل ایمان از بین آنها خارج شده و فرمود ولی جز یک خانوادهی با ایمان در آنجا نیافتیم فرشتگان آن خانواده را نیز بیرون برده و به حضرت لوط ال :گفتند با اهل خود شبانه از این قریه برو».

و در سرگذشت موسی نیز نشانه و درس عبرتی بود هنگامی که او را با دلیلی

آشکار به سوی فرعون فرستادیم. (38)

اما او با تمام وجودش روی برتافت و گفت این مرد یا ساحر است یا دیوانه»

از این رو ما او و لشکریانش را گرفتیم و به دریا افکندیم در حالی که در خور

(r.)

سرزنش بود. 40

و [همچنین] در سرگذشت «عاد» [آیتی است در آن هنگام که تندبادی ب-ی ب--اران

بر آنها فرستادیم. (41)

1 امام باقر ابوبصیر گوید از امام باقر پیرامون بادهای چهارگانه؛ شمال، جنوب، صبا دبور پرسیدم: «مردم میگویند باد شمال از بهشت و باد جنوب از آتش می آید؟ امام باقرال فرمود: خدا سپاهیانی از باد دارد که هر کدام از بندگان نافرمان خویش را بخواهد با آن عذاب میدهد و بر هر بادی ملکی گمارده است و هنگامی که خدا بخواهد مردمی را به گونه ای عذاب دهد به فرشتهی گماشته به اینگونه باد که قرار است وسیلهی عذاب باشد دستور میدهد، سپس آن فرشته به باد فرمان میدهد پس آن باد چون شیر ژیان می.جهد فرمود: «هر کدام از این بادها را نامی ،است آیا نشنیده ای که خداوند میفرماید: قوم عاد نیز پیامبر خود را تکذیب کردند پس [ببینید] عذاب و انذارهای من چگونه بود ما تندباد وحشتناک و سردی را در یک روز شوم مستمر بر آنان فرستادیم. (قمر (1819) و فرمود: «الرِّيحَ الْعَقِيمَ». - على بن ابراهيم - إِذْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيمَ؛ و آن بادهایی است که نه درخت را بارور

میکند و نه گیاه میرویاند.

ص: 137

الذاریات/ 42

- الرسول - مَا خَرَجَتْ رِيحُ قَطُّ إِلَّا بِمِكْيَالَ إِلَّا زَمَنَ عَادٍ فَإِنَّهَا عَتَتْ عَلَى خُزَانِهَا فَخَرَجَتْ

فِي مِثْل خَرْقِ الْإِبْرَة فَأَهْلَكَتْ قَوْمَ عَادِ الي

4- أمير المؤمنين ال - الرِّيَاحُ خَمْسَةُ مِنْهَا الْعَقِيمُ فَنَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ شَرِّهَا.

5 - الباقر - الرِّيحُ الْعَقِيمُ تَخْرُجُ مِنْ تَحْتِ الْأَرَضِينَ السَّبْعِ وَ مَا يَخْرُجُ مِنْهَا شَيْءٌ قَطُّ إِنَّا عَلَى قَوْمٍ عَادٍ حِينَ غَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ فَأَمَرَ الْخُزَانَ أَنْ يُخْرِجُوا مِنْهَا مِثْلَ سَعَة الْخَاتَمِفَعَصَتْ عَلَى الْخَزَنَة فَخَرَجَ مِنْهَا مِثْلَ مِقْدَارِ مَنْخِرِ النَّوْرِ تَغَيُّظاً مِنْهَا عَلَى قَوْمٍ عَادِاللهِ فَضَحَ الْخَزَنَةُ إِلَى اللَّهِ مِ-نْ ذَلِكَ وَقَالُوا يَا رَبَّنَا إِنَّهَا قَدْ عَتَتْ عَلَيْنَا وَنَحْنُ نَخَافُ أَنْ يَهْلِكَ مَنْ لَمْ يَعْصِكَ مِنْ خَلْقِكَ وَ عُمَّار بِلَادِكَ فَبَعَثَ اللَّهُ جَبْرَئِيلَ فَرَدَّهَا بِجَنَاحِهِ وَ قَالَ لَهَا اخْرُجى عَلَى مَا أُمِرْتِ بِهِ فَرَجَعَتْ وَ خَرَجَتْ عَلَى مَا أُمِرَتْ بِهِ فَأَهْلَكَتْ قَوْمَ عَادِ وَ مَنْ كَانَ بِحَضْرَتِهِم. 7 - ابن عباس - الرِّيحَ الْعَقِيمَ الشَّدِيدُ الَّتِى لَا تُلْقِحُ الشَّجَرَ وَلَا تُثِيرُ السَّحَابَ وَلَا بَرَكَةَ فِيهَا وَلَا

مَنْفَعَةَ وَ لَا يَنْزِلُ مِنْهَا غَيْتُ وَلَا يُلْقَحُ بِهَا شَجَر

ابن عباس - مَا هَبَّتْ رِيحٌ قَطُّ إِلَّا جَنَا النَّبِ الله عَلَى رَكْبَتَيْهِ وَقَالَ اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا رَحْمَةً وَلَا تَجْعَلْهَا عَذَاباً اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا رياحاً وَ لَا تَجْعَلْهَا ريحاً قَالَ ابْن عَبَّاس تَفْسِيرُ ذَلِكَ فِي كِتَابِ اللَّ-هِ أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْ صَراً إِذْ أَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيم.

قوله تعالى : ما تَذَرُ مِنْ شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيم (42)

1 - الصادق ال- لَمَّا حَضَرَتْ نُوحا ا الْوَفَاةُ دَعَا الشَّيعَةَ فَقَالَ لَهُمْ اعْلَمُوا أَنَّهُ سَتَكُونُ بَعْدِي عليها غَيْبَةٌ تَظْهَرُ فِيهَا الطَّوَاغِيتُ وَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يُفَرِّجُ عَنْكُمْ بِالْقَائِمِ مِنْ وَلْدِى اسْمُهُ هُودُ لَهُ سَمْتُ وَ سَكِينَةً وَ وَقَارُ يُشْبِهُنِي فِي خَلْقِي وَ خُلْقِي وَ سَيُهْلِكُ اللَّهُ أَعْدَاءَكُمْ عِنْدَ ظُهُورِهِ بِالرِّيحِ فَلَمْ يَزَالُوا يَتَرَقَّبُونَ هُودًا وَيَنْتَظِرُونَ ظُهُورَهُ حَتَّى طَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُ كَثِير مِنْهُمْ فَأَظْهَرَ اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ نَبَيَّهُ هُوداً عِنْدَ الْيَأْسِ مِنْهُمْ وَ تَنَاهَى الْبَلَاءِ بِهِمْ وَأَهْلَكَ الْأَعْدَاءَ

ا . من لا يحضره الفقیه، ج 1، ص 525/ تفسیر نورالثقلین 2. من لا يحضره الفقیه، ج 1، ص 547

3. تفسیر القمی، ج 1، ص 330/ تفسير نورالثقلين

.. بحار الأنوار، ج 57، ص 20

د.بحار الأنوار، ج 57، ص 19

ص: 138

ذاریات/ 42

3- پیامبر باد هرگز بیپیمانه بیرون نشده جز درباره ی عاد که بر دربانانش سرکشی کرد و

مانند سوراخهای سوزن بیرون شد و قوم عاد را نابود کرد.

4۔ حضرت علی بادها پنج تا هستند که یکی از آنها الرِّيحَ الْعَقِيمَ؛ بادهای نابارور است.

بادهایی که ابر باران زا نمیآورند و سبب بارور شدن درختان نمیشوند). ه امام باقرال- الرِّيحَ الْعَقِيمَ آن باد عقیم از زیر زمین هفتم خارج شد و هنگام غ-ض-ب ال-ه-ى فقط بر قوم عاد وزید و ،خداوند به ملائکه ی نگهبان و خازن آن امر نمود که تنها به قدر یک انگشتر منفذی ایجاد کنند آنگاه به اندازه ی اندکی از آن باد وزیدن گرفت و با این همه آن خازنان از شدت وزش این باد به خداوند شکایت کردند و گفتند ای پروردگار ما این باد بر ما نیز میوزد و ما بیم داریم که مردمی که تو را عصیان نکرده اند و شهرها را آباد کرده اند نیز از وزش این باد هلاک شوند آن وقت خداوند جبرئیل را گسیل نمود تا به وسیلهی بال خود آن باد را فقط به جانب قوم عاد محدود کند و او به باد فرمان داد ای باد خارج شو و به سوی همان قومی که مأمور شده ای برو، پس آن باد فقط بر قوم عاد وزید و آنها را هلاک نمود. ابن عباس باد نازا باد سختی است که درختی را بارور نمیکند و گیاهی را نمی رویاند، نه

برکت دارد و نه سود؛ باران از آن نمیبارد و درخت برنگیرد.

ابن عباس - هرگز بادی نمیوزید جز آنکه پیغمبر بر دو زانو می نشست و می فرمود: بار خدایا ریاح باشد و ریح نباشد بار !خدایا رحمتش ساز و عذابش مساز ابن عباس می گوید تفسیر آن در کتاب خداست ما تندباد وحشتناک و سردی را بر آنان فرستاديم. (قمر/19) و إذ

أَرْسَلْنا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيم.

که بر هیچ چیز نمیگذشت مگر اینکه آن را همچون استخوانهای پوسیده

می.ساخت 42

1- امام صادق - هنگامی که وفات حضرت نوحال فرا رسید پیروان خود را طلب کرد و به آنها گفت: «بدانید که پس از من غیبتی خواهد بود که سرکشان ظاهر خواهند شد و خدای عزوجل به یک قائمی از فرزندان من که نامش هودا و خوش سیما و سنگین و باوقار و در شمائل و اخلاق شبیه من ،است به شما فرج میدهد و با ظهورش دشمنان شما را هلاک کند و همیشه چشم به هودا داشتند و انتظار ظهور او را میکشیدند تا مدت دراز شد و دل بیشترشان سخت شد و خدای متعال نام و یاد پیغمبرش هودا را بعد از نومیدی آنها ظاهر کرد و به گرفتاری آنان پایان داد و دشمنان را بالرِّیحَ الْعَقِیم که وصف آن را کرده هلاک کرد،

می

ص: 139

الذاريات /43

بالرِّيحِ الْعَقِيمِ الَّتِي وَصَفَهَا اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرُهُ فَقَالَ مَا تَذَرُ مِنْ شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيمِ ثُمَّ وَقَعَتِ الْغَيْبَةُ بِهِ بَعْدَ ذَلِكَ إِلَى أَنْ ظَهَرَ صَالِحُ ال

2- الرسول - إِنَّ الْأَرَضِينَ بَيْنَ كُلِّ أَرْضِ وَالَّتِي تَلِيهَا مَسِيرَةُ خَمْسِمِائَةِ عَامِ وَ الْعُلْيَا مِنْهَا عَلَى ظَهْر حُوتِ قَدِ الْتَقَى طَرَفَاهُ فِي السَّمَاءِ وَالْحُوتُ عَلَى صَخْرَة وَالصَّخْرَةُ بَيَدِ مَلَكِ وَ الثَّانِيَةُ مَسْجَنُ الرِّيحِ فَلَمَّا أَرَادَ اللَّهُ أَنْ يُهْلِكَ عَادَاً أَمَرَ خَازِنَ الرِّيحِ أَنْ يُرْسِلَ عَلَيْهِمْ رِيحَا يَهْلِكُ عَادَاً فَقَالَ يَا رَبِّ أُرْسِل عَلَيْهِمْ مِنَ الرِّيحِ قَدْرَ مَنْخِرِ التَّوْرِ فَقَالَ لَهُ الْجَبَّارُ إِذَنْ تُكَفَأَ الْأَرْضِ وَ مَنْ عَلَيْهَا وَ لَكِنْ أَرْسِلْ عَلَيْهِمْ بِقَدْرِ خَاتَمِ فَهِيَ الَّتِي قَالَ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ ما تَذَرُ مِنْ شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيم

قوله تعالى : وَ فِي ثَمُودَ إِذْ قِيلَ لَهُمْ تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ (43)

1 - على بن إبراهيم - تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ قَالَ الْحِينُ هَاهُنَا ثَلَاثَةُ أَيَّامٍ.

1۔

قوله تعالى : فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصّاعِقَةُ وَهُمْ يَنْظُرُونَ (44)

قوله تعالى: فَمَا اسْتَطَاعُوا مِنْ قِيامِ وَ ما كَانُوا مُنتَصِرِين (35)

ابن عباس : فَعَتَوا عَن أَمرِ رَبِّهِم أَنْ فَخَرَجُوا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ تَرَقْعاً عَنْهُ وَاسْتَكْبَاراً فَأَخَذَتْهُمْ

الصَّاعِقَةُ بَعْدَ مُضِيِّ الْأَيَّامِ الثَّلَاثَةِ وَ هُوَ الْمَوْتُ

قوله تعالى: وَ قَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا قَوْماً فَاسِقِينَ (46) قوله تعالى: وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدِ وَ إِنَّا مُوسِعُونَ (47)

باب 1 : وَ السَّماءَ بنيناها

1. بحار الأنوار، ج 11، ص 363 کمال الدین، ج 1، ص135/ تفسیر نورالثقلین

2. بحار الأنوار، ج 57، ص 92 بحار الأنوار، ج 57، ص 20؛ ان الارضين بين كل ... والصخرة بيد ملک محذوف

3.بحار الأنوار، ج 11، ص377/ تفسیر القمی، ج 2، ص 30

4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 148

140

ص: 140

ذاریات/ 42

پس فرمود: ما تَذَرُ مِنْ شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ إِلَّا جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيمِ. سپس بعد از این واقعه، غیبت تا ظه-ور

صالح ال واقع شد.

2 پیامبر بین هر زمین و زمینی که به دنبال آن میباشد زمینهایی قرار دارد که پانصد سال راه است و بالاتر از ،زمین بر روی آن برجی قرار دارد که دو سویش در آسمان به هم برخورد کرده اند آن برج بر سنگ عظیمی است و آن سنگ ،عظیم به دست ملکی میباشد و دوّم اینکه زمین مانع باد است و چون خداوند اراده کرد که قوم عاد را هلاک سازد، به مأمور باد امر فرمود که بر عاد باد بفرستد مأمور باد :گفت پروردگارا به اندازه ی سوراخ بینی گاو بدانها باد بفرستم؟ خداوند متعال فرمود در این صورت زمین و هر که بر آن است وارونه می شود ولی به اندازه ی انگشتری بفرست و همان است که خدا در کتابش :فرموده: ما تَذَرُ مِنْ شَيْءٍ أَتَتْ عَلَيْهِ

إِلَّا جَعَلَتْهُ كَالرَّمِيمِ.

و نیز در سرگذشت قوم ثمود» عبرتی است آنگاه که به آنان گفته شد: «مدتی

[ کوتاه] بهرهمند باشید و سپس منتظر عذاب]». (43)

1- علی بن ابراهيم الله تَمَتَّعُوا حَتَّى حِينٍ؛ زمان در اینجا سه روز است.

آنها از فرمان پروردگارشان سرباز زدند و صاعقه آنان را فرا گرفت در حالی که

نگاه میکردند. بی آنکه قدرت دفاع داشته باشند] (44)

چنان بر زمین افتادند که نه توان برخاستن داشتند و نه می توانستند از کسی

یاری طلبند (45)

-1- ابن عباس الله فَعَتَوا عَن أَمرِ رَبِّهِم؛ یعنی به خاطر تکبّر از دستور پروردگارشان سرپیچی

کردند؛ پس صاعقه آنها را فرا گرفت؛ و مردند.

(FF)

همچنین قوم نوح را پیش از آنها هلاک ،کردیم چرا که قوم فاسقی بودند.

و ما آسمان را با قدرت بنا کردیم و همواره آن را وسعت می بخشیم. (47)

بخش 1: و ما آسمان را بنا کردیم.

ص: 141

الذاريات /47

1 - الباقر ال- خَلَقَ الشَّيْءَ الَّذِي جَمِيعُ الْأَشْيَاءِ مِنْهُ وَ هُوَ الْمَاءُ الَّذِي خَلَقَ الْأَشْيَاءَ مِنْهُ فَجَعَلَ نَسَبَ كُلِّ شَيْءٍ إِلَى الْمَاءِ وَ لَمْ يَجْعَلْ لِلْمَاءِ نَسَبَا يُضَافُ إِلَيْهِ وَ خَلَقَ الرِّيحَ مِنَ الْمَاءِ ثُمَّ سَلَّطَ الرِّيحَ عَلَى الْمَاءِ فَشَقَّقَتِ الرِّيحُ مَتْنَ الْمَاءِ حَتَّى ثَارَ مِنَ الْمَاءِ زَبَدُ عَلَى قَدْر مَا شَاءَ أَنْ يَشُورَ فَخَلَقَ مِنْ ذَلِكَ الزَّبَدِ أَرْضاً بَيْضَاءَ نَقِيَّةً لَيْسَ فِيهَا صَدْعُ وَ لَا تَقْبُ وَ لَا صُعُودُ وَلَا هُبُوطُ وَلَا شَجَرَةٌ ثُمَّ طَوَاهَا فَوَضَعَهَا فَوْقَ الْمَاءِ ثُمَّ خَلَقَ اللَّهُ النَّارَ مِنَ الْمَاءِ فَشَقَّقَتِ النَّارُ مَتْنَ الْمَاءِ حَتَّى ثَارَ مِنَ الْمَاءِ دُخَانُ عَلَى قَدْر مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَقُورَ فَخَلَقَ مِنْ ذَلِكَ الدُّخَانِ سَمَاءَ صَافِيَةٌ نَفِيَّةً لَيْسَ فِيهَا صَدْعُ وَ لَا تَقْبُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ: وَ السَّماءَ بَنَاهَا رَفَعَ سَمْكَهَا فَسَوَّاها.

باب 2: باید

1-2 - الباقر ا وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيدٍ أَيْ بِقُوَّةَ.

2-2- الباقر ال- عن مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر الفَقُلْتُ قَوْلُهُ عزّوجل يا إِبْلِيسُ ما مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِيَدَيَ فَقَالَ الْيَدُ فِي كَلَامِ الْعَرَبِ الْقُوَّةُ وَالنِّعْمَةُ قَالَ اللهُ: وَاذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيدِ وَ قَالَ: وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدِ أَى بِقُوَّةَ وَ قَالَ: وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ مِنْهُ أَنْ قَوَّاهُمْ وَيُقَالُ لِفُلَانِ عِنْدِي أَيَادِى كَثِيرَةُ أَي فَوَاضِلُ وَ إِحْسَانُ وَلَهُ عِنْدِي يَدُ بَيْضَاءُ أَي نِعْمَةُ 3-2- الرسول - مَسَائِلُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَامٍ ... فَأَخْبِرْنِي عَنْ خَمْسَةِ أَشْيَاءَ خَلَقَهَا اللَّهُ بِيَدِهِ مَا هِيَ قَالَالرسول صلى الله عليه وسلم يَا ابْنَ سَلَام إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ جَنَّةَ عَدْنٍ بِيَدِهِ وَ غَرَسَ شَجَرَةَ طُوبَى بِيَدِهِ وَ صَوَّرَ بِيَدِهِ وَكَتَبَ التَّوْرَاةَ بِيَدِهِ وَ بَنَى السَّمَاوَاتِ بَيَدِهِ قَالَ صَدَقْتَ يَا مُحَمَّد وَ السَّمَاوَاتُ

الله

مَطْوِيَّاتٌ بِيَمِينِهِ قَالَ صَدَقْتَ قَالَ يَا ابْنَ سَلَامِ أَمَا سَمِعْتَ قَوْلَهُ تَعَالَى: وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْ-دِ وَإِنَّ-ا

مُوسِعُونَ.

باب 3: وَ إِنَّا مُوسِعُونَ

1-3- ابن عبّاس له و إِنَّا لَمُوسِعُونَ أَى قادِرُونَ عَلَى خَلْقٍ مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْهَا.

1 الکافی، ج8، ص94

2. بحارالأنوار، ج4، ص4/ التوحيد، ص153/ معاني الأخبار، ص 15 متشابه القرآن، ج 1، ص 79/ تفسیر القمی، ج2، ص 330

.. تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 57، ص 243 5. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 150

ص: 142

ذاریات 47

1 امام باقر ال- خداوند چیزی را آفرید که همهی اشیاء از آن میباشد و آن آبی است که همه ی اشیاء از آن آفریده شده و اصل و نسب هر چیزی را از آب قرار داد و برای آب، چیزی که او را بدان منسوب سازد قرار نداد و باد را از آب آفرید و سپس باد را بر آب مسلّط ساخت و باد آب را محکم و با شدت شکافت تا آنکه ،باد کفی از آب را برگیرد بنابر آنچه که خدا میخواست از آب زیرورو کند، سپس از این کف ،آب زمینی سپید و پاک را آفرید که در آن نه شکافی و ن--ه راه نفوذی و نه بلندی و پستی و نه درختی بود سپس آن زمین را درهم پیچید و بالای آب نهاد، خدا آتش را از آب آفرید و آتش آب را محکم و با شدت شکافت تا از آب، دودی برخاست به آن اندازه که خدا میخواست زیر و رو شود سپس از آن دود آسمانی صاف و پاک را آفرید که نه شکافی در آن بود و نه راه نفوذی و این فرمودهی پروردگار است آن را بنا نهاد؟! سقف آن را برافراشت و آن را منظم ساخت . (نازعات/28-27)

سپس

بخش 2 با قدرت

1-2- امام باقر ال- و السَّمَاء بَنَيْنَاهَا بِأَيْدِ؛ یعنی با قوت و قدرت. 2-2- امام باقر محمد بن مسلم گوید از امام باقرال پرسیدم یا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسْجُدَ لِما خَلَقْتُ بِيَدَيَّ (ص) (75) معنایش چیست؟ امام باقر فرمود: «ید در کلام عرب قوت و نعمت است. خداوند فرمود: به خاطر بیاور بنده ی ما داوود صاحب قدرت را (ص/17) و فرمود: وَ السَّماءَ بنيناها باید و فرمود با روحی از ناحیه ی خودش آنها را تقویت فرموده. (مجادله/22) و قدرت و نیرومندی داد و گفته میشود به ،کسی نزد من آیادی بسیاری هست یعنی فضیلتها و احسان زیادی دارم و برای او نزد من ید بیضاء است؛ یعنی نعمت است». 3-2- پیامبر عبدالله بن سلام :گوید ای محمد به من از پنج چیز که خدا به دست خود آفریده است خبر ده؟ پیامبر فرمود: «خدا» بهشت عدن را به دست خود آفرید، درخت طوبی را به دست خود کاشت آدم را به دست خود صورت گری ،کرد تورات را به دست خود نوشت، آسمانها را به دست خود ساخت گفت راست ،گفتی ای محمد و آسمانها پیچیده در دست اوست. (زمر/67) راست گفتی. و بعد حضرت فرمود: «آیا نشنیدی که خدا فرموده: وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدِ وَ إِنَّا لِلمُوسِعُونَ».

بخش و همواره آن را وسعت میبخشیم

1-3- ابن عباس وَ إِنَّا لموسعون؛ یعنی بر خلق هر آنچه که بزرگتر از آن چیز وجود دارد

تواناییم.

143

ص: 143

الذاريات 48

قوله تعالى: وَ الْأَرْضَ فَرَشْناها فَنِعْمَ الْمَاهِدُونَ (48)

قوله تعالى: وَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (49) 1 - أمير المؤمنين ا و بمُقَارَنَتِهِ بَيْنَ الْأَشْيَاءِ عُرفَ أَنْ لَا قَرِينَ لَهُ ضَادَّ النُّورَ بِالظُّلْمَةِ وَالْيُبْسَ بالْبَلَلِ وَالْخَشِنَ بِاللَّين وَالصَّرْدَ بِالْحَرُور مُؤلِّفُ بَيْنَ مُتَعَادِيَاتِهَا وَ مُفَرِّقُ بَيْنَ مُتَدَانِيَاتِهَا دَالَّةً بَتَفْريقِهَا عَلَى مُفَرِّقِهَا وَ بِتَألِيفِهَا عَلَى مُؤَلِّفِهَا وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: وَمِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ -2- الرضا ال... وَ بِمُقَارَنَتِهِ بَيْنَ الْأُمُورِ عُرفَ أَنْ لَا قَرِينَ لَهُ ضَادَّ النُّورَ بِالظُّلْمَةِ وَالْجَلَايَةَ بِالْبُهَم وَ الجُسُوءَ بِالْبَلَلَ وَ الصَّرْدَ بِالْحَرُورِ مُؤلَّفَ بَيْنَ مُتَعَادِيَاتِهَا مُفَرِّقُ بَيْنَ مُتَدَانِيَاتِهَا دَالَّةً بِتَفْرِيقِهَا عَلَى مُفَرِّقِهَا وَ بِتَأْلِيفِهَا عَلَى مُؤلِّفِهَا ذَلِكَ قَوْلُهُ جَلَّ وَ عَزَّوَ مِنْ كُلِ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ

تَذَكَّرُونَ ...

3- الحسن ال- مَرَّ حَسَنُ بْن عَلَى اللهِ عَلَى قَاضٍ يَقُولُ: سَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي فَقَالَ الْإِمَامُ ال:

دَعْوَى لَأَنْبِهَنَّهُ ثُمَّ قَالَ الْإِمَامُ لَهُ: شَعَرَاتُ رَأْسِكَ شَفْعُ أَمْ وَتُرُ؟ فَتَحَيَّرَ الرَّجُلُ فَسُئِلَ الْحَسَنُ الله عَنْ ذَلِكَ؟ فَقَالَ حَسَنُ بْنُ عَلِيَّ العَلَيْهِ: شَفَعُ لِقَوْلِهِ: وَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ وَ الْفَرْدُ هُوَ الَّذِي لَا شَريكَ لَهُ.

قوله تعالى: فَفِرُّوا إِلَى الله إنّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ (50)

قوله تعالى: وَلا تَجْعَلُوا مَعَ الله إلهاً آخَرَ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ (51)

باب 1: فَفِرُّوا إِلَى الله

1-1- الباقر الله - فَفِرُّوا إِلَى اللهِ إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ قَالَ حُجُوا إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ

2-1- على بن إبراهيم - فَفِرُّوا إِلَى اللَّه أَي حُجُوا.

1 الکافی، ج 1، ص138/ بحار الأنوار، ج4، ص304/تفسیر البرهان

2. بحار الأنوار، ج 4، ص 229/ بحار الأنوار، ج 57، ص73؛ «تفاوت لفظی» تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

. متشابه القرآن، ج 1، ص 106

4. الکافی، ج 4، ص 256 وسائل الشيعة، ج 11، ص 9/ وسائل الشيعة، ج 11، ص 104 بحار الأنوار، ج 96، ص17/ تفسير نور الثقلين/

معانى الأخبار، ص 222 تفسیر البرهان

5. مستدرک الوسائل، ج 8، ص 10/ تفسیر القمی، ج 2، ص 330/ بحار الأنوار، ج 96، ص6

144

ص: 144

ذاریات 48

و زمین را گستردیم و چه خوب گستراننده ای هستیم (48)

و از هر چیز یک جفت ،آفریدیم و اینها همه برای آن است که شاید متذکر

شوید. (49)

1- امام علی اوست که بین اشیاء مقارنه و نزدیکی ایجاد میکند و ما در می یابیم که او را قرینی نیست اوست که تاریکی را ضد نور قرار داده و رطوبت را ضدّ خشکی و گرما را ضد سرما گردانیده است در بین چیزهای متضاد نزدیکی ایجاد میکند و بین اجزای نزدیک فاصله می اندازد با جدا کردن اشیاء مقرون از یکدیگر نشان میدهد که جدا کننده ای هست و با پیوند بخشیدن اشیای متضاد نشان میدهد که پیونددهنده ای هست و این کلام خداوند عزوجل است که میفرماید و مِن كُل شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ.

هم

امام رضا ا و از اینکه هماهنگی میان امور برقرار ساخته روشن میشود که او قرینی

ندارد روشنی را با تاریکی و سرما را با گرما ضد هم ساخت و میان اشیاء دور از الفت و هماهنگی انداخته و اشیاء نزدیک به هم را از هم جدا ساخته است این اشیاء با پراکندگی و جدایی خود بر جداساز خود دلالت میکنند و با هماهنگی خود بر هماهنگ آورنده ی خود راهنما میباشند، خدای عزوجل فرموده: وَ مِنْ كُلِ شَيْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ. امام حسن ال امام ال از کنار یک قاضی عبور کرد که میگفت از من بپرسید پیش از اینکه مرا از دست بدهید حضرت فرمود: ادعا [ی بزرگی میکند و من او را [به اشتباهش] آگاه خواهم کرد». آنگاه به او فرمود تعداد موهای سرت زوج است یا «فرد»؟ آن مرد متعجب شد و از امام حسن همین را پرسید حضرت فرمود: زوج» است به دلیل این کلام خداوند متعال : وَ مِنْ كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ و فرد فقط اوست که شریکی ندارد».

پس به سوی خدا بگریزید که من از سوی او برای شما انذار کننده ای آشکارم (50)

و با خدا معبود دیگری قرار ندهید که من برای شما از سوی او بیم دهنده ای

آشکارم. (51)

بخش 1 پس به سوی خدا بگریزید.

1-1- امام باقرال فَفِرُّوا إِلى الله إِنِّي لكُم مِّنْهُ نَذِيرٌ مُّبِينٌ یعنی به سوی بیت الله الحرام بروید و

روی آورید.

حج به جای آورید در حقیقت یعنی به درگاه خدا -2-1- علی بن ابراهيم - فَفِرُّوا إلى الله؛ یعنی به سوی بیت الله الحرام بروید و حج به جای آورید و

به درگاه خدا روی بیاورید

145

ص: 145

الذاریات /52

1-3- الباقر ال- فَفِرُّوا إِلَى الله يَعْنِي حُجُوا إِلَى اللَّهِ. 4-1- الباقر ال- فِرُّوا مِنَ الظُّلْمَة إِلَى الْحَجِّ

5-1- السجاد الله- مَعْنَى قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ فَفِرُّوا إِلَى اللَّه يَعْنِي حُجُوا إِلَى بَيْتِ اللَّهِ يَا بُنَيَّ إِنَّ الْكَعْبَةَ بَيْتُ اللَّهِ تَعَالَى فَمَنْ حَجَّ بَيْتَ اللَّهِ فَقَدْ قَصَدَ إِلَى اللَّهِ وَالْمَسَاجِدُ بُيُوتُ اللَّهِ فَمَنْ سَعَى إِلَيْهَا فَقَدْ سَعَى إِلَى اللَّهِ وَ قَصَدَ إِلَيْهِ وَ الْمُصَلَّى مَا دَامَ فِي صَلَاتِهِ فَهُوَ وَاقِفُ بَيْنَ يَدَى اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ وَأَهْلُ مَوْقِفِ عَرَفَاتِ هُمْ وَقُوفُ بَيْنَ يَدَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِقَاعاً فِي سَمَاوَاتِهِ فَمَنْ فرج بِهِ إِلَى بُقْعَة مِنْهَا فَقَدْ عُرجَ بِهِ إِلَيْه.

باب 2 : إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ مُبِينٌ

2-1 - الصادق - إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ أَى مِنَ اللَّهِ نَذِيرٌ مُخَوِّفُ مِنْ عِقَابِهِ مُبِينٌ لَكُمْ مَا أُرْسِلْتُ بِهِ. قوله تعالى: كَذالِكَ ما أَتَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ رَسُولٍ إِلَّا قَالُوا سَاحِرٌ أَوْ

مجنون (52)

قوله تعالى: أَتَواصَوْا بِهِ بَلْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ (53)

قوله تعالى: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ (54)

1 - الصادقين - إِنَّ النَّاسَ لَمَّا كَذَّبُوا بِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم هَمَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى بِهَلَاكِ أَهْ-لِ

الْأَرْضِ إِنَّا عَلِيّاً فَمَا سِوَاهُ بِقَوْلِهِ: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ

-2- الصادق - إنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى قَالَ لِنَبِيهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنتَ بِمَلُومٍ أَرَادَ أَنْ يُعَذِّبَ

أهل الأرض

1 . من لا يحضره الفقیه، ج 2، ص 201 عوالی اللآلى، ج 3، ص 150؛ «تفاوت لفظی»/ تفسیر نورالثقلين

2. مستدرک الوسائل، ج 8، ص11

. بحار الأنوار، ج 3، ص 320/ بحار الأنوار، ج 18، ص 348/ الأمالي للصدوق، ص 458 علل الشرائع، ج 1، ص 132/ التوحيد، ص 176/

من لا يحضره الفقیه، ج 1، ص 198 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

4. تفسیر بحرالعرفان، ج 15، ص 150

5. الکافی، ج 8، ص103/ بحار الأنوار، ج 18، ص 213 / بحار الأنوار، ج 38، ص 232/ المناقب، ج 2، ص8

6. بحار الأنوار، ج 26، ص 164 بصائر الدرجات، ص 110

146

ص: 146

ذاریات/ 52

3-1- امام باقر الفَفِرُّوا إلى الله؛ به سوى خدا بروید و حج به جای آورید.

4-1- امام باقر از تاریکی و ظلمت به سوی خداوند و درگاه او بگریزید.

5-1- امام سجاد ال فَفِرُّوا إِلَى الله به سوی خدا فرار کنید یعنی برای اعمال حج ب-ه س-وی خانه ی خدا بشتابید ای پسرم ،کعبه خانه ی خدا است و هرکس برای اعمال حج به خانه ی خدا

برود در حقیقت خدا را قصد کرده و به سوی او میرود و مساجد خانههای خدا است و هرکس در آنها برود به سوی خدا رفته و شخص نمازگزار تا موقعی که در نماز ،است، مقابل خدا ایستاده کسانی که در هنگام اعمال حج در عرفات باشند در پیشگاه خداوند هستند و خداوند در آسمانها بقعه هایی آفریده و هرکس به آسمان عروج کند و در یکی از آن بقعه ها برود در حقیقت به سوی خدا عروج نموده است.

بخش 2 که من از سوی او برای شما انذار کننده ای آشکارم. 1-2- امام صادق ال- إِنِّي لَكُمْ مِنْهُ؛ یعنی از سوی خدا [ برای شما نذیر؛ ترساننده ی از عقاب او هستم و مبین یعنی آنچه را که به خاطر آن به سوی شما فرستاده شده ام برای شما تبیین میکنم.

این گونه است که هیچ پیامبری به سوی کسانی که قبل از آنها بودند فرستاده

نشد مگر اینکه گفتند او ساحر است یا دیوانه»! (52)

آیا یکدیگر را به آن سفارش میکردند که همه چنین تهمتی بزنند؟ چنین

نیست بلکه آنها قومی طغیانگرند. (53)

(54)

حال که چنین است از آنها روی بگردان که هرگز در خور ملامت نخواهی بود.

است

1- امام باقر و امام صادق هنگامی که مردم پیامبر اکرم را تکذیب کردند، خداوند

تبارک و تعالی آهنگ آن کرد که جز علی همه ی مردم زمین را به نابودی کشد و چنین که می فرماید: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَا أَنْتَ بِمَلُومٍ.

2 امام صادق ا خداوند تبارک و تعالی به پیامبرش فرمود: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَا أَنْتَ بِمَلُومٍ

ص: 147

الذاریات/ 55

3- الرضا الله - إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ عِلْمَيْن عِلْماً مَخْرُونَا مَكْنُوناً لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاء وَعِلْمًا عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَرُسُلَهُ فَالْعُلَمَاءُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ يَعْلَمُونَهُ قَالَ سُلَيْمَانُ أَحِبُّ أَنْ تَنْزِعَهُ لِى مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ الرضا ال قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى لِنَبِيِّهِ ۖ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ يعلوم أَرَادَ هَلَا كَهُمْ ثُمَّ بَدَا لِلَّهِ تَعَالَى. 4- الباقر ال- فَيَفْعَلُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَ يُحَوِّلُ مَا يَشَاء مِثْلُ قَوْمِ يُونُسَ إِذَا بَدَاء لَهُ فَرَحِمَهُمْ وَ

مِثْلُ قَوْلِهِ: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنتَ بِمَلُومٍ قَالَ أَدْرَكَهُمْ رَحْمَتُهُ

- على بن إبراهيم - هَمَ اللهُ جَلَّ ذِكْرُهُ بِهَلَاكِ أَهْلِ الْأَرْضِ فَأَنْزَلَ عَلَى رَسُولِهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ يَا

مُحَمَّد فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ ثُمَّ بَدَا لَهُ فِي ذَلِكَ. 6- الصادقين - إِنَّ النَّاسَ لَمَّا كَذَّبُوا بِرَسُول اللَّهِ هَمَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى بِهَلَاكِ أَهْ-ل

الْأَرْضِ إِلَّا عَلِيّاً فَمَا سِوَاهُ بِقَوْلِهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنتَ بِمَلُومٍ ثُمَّ بَدَا لَهُ فَرَحِمَ الْمُؤْمِنِينَ ... - أمير المؤمنين ا وَ أَمَّا مَنْ أَنْكَرَ الْبَدَاءَ فَقَدْ قَالَ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنْتَ بِمَلُومٍ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَرَادَ أَنْ يَهْلِكَ الْأَرْضِ فِي ذَلِكَ الْوَقْتِ ثُمَّ تَدَارَكَهُمْ بِرَحْمَتِهِ فَبَدَا لَهُ فِي

هَلَاكِهِمْ

- أمير المؤمنين ال في مجمع البَيَانَ رُوى بإسناده عن مُجَاهِد خَرَجَ مِيرَ المُؤْمِنِين المعتم-ا مُشتَمِلاً فِي قَمِيصِهِ فَقَالَ على لَمَّا نَزَلَ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ لَم يَبقَ أَحَدٌ مِنَّا إِلَّا أَيْقَنَ بالهَلَكَةِ حِينَ قِيلَ لِلنَّبِي فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَلَمَّا نَزَلَ وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرِى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ طَابَت انفُسَنَا.

الا الله

قوله تعالى: وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرِى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ (55)

1 - أمير المؤمنين ال... وَ أَقْسِمُ لَكُمْ يَا أَهْلَ الْبَصْرَة مَا الَّذِي ابْتَدَأَتُكُمْ بِهِ مِنَ التَّوْبِيحَ إِنَّا تَذْكِيرُ وَ مَوْعِظَةٌ لِمَا بَعْدُ لِكَيْ لَا تَسَرَّعُوا إِلَى الْوُتُوبِ فِي مِثْلَ الَّذِي وَتَبْتُمْ وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ لِنَبِّهِ وَ ذَكَّرٌ

1. بحار الأنوار، ج 10، ص 330 عيون أخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 179 / التوحيد، ص441 بحار الأنوار، ج 4، ص95/ تفسیر البرهان/ تفسیر

نور الثقلين

.. بحار الأنوار، ج 4، ص 116 تفسیر العیاشی، ج 1، ص 55 .. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص 330

4.تفسیر نورالثقلين/ بحار الأنوار، ج 4، ص 110؛ «ثم بداله فرحم المؤمنين» محذوف تفسير البرهان؛ «ثم بدال-ه ف-رحم المؤمنين»

محذوف

د. بحار الأنوار، ج 90، ص 83

6. تفسير نور الثقلين

148

ص: 148

ذاریات/ 55

امام رضا ال خداوند عزوجل دو علم دارد؛ علم نهفته و پنهانی که هیچ کس جز خودش آن

را نمیداند و بداء از آن علم سرچشمه میگیرد و علم دیگری که آن را به فرشتگان خود و پیامبرش آموخته است و علمای خاندان پیامبر تو نیز آن را می دانند. سلیمان گفت: دوست دارم که از کتاب خداوند متعال دلیل بیاوری حضرت این آیه را قرائت کرد: «که خداوند به پیامبرش میفرماید فتول عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلوم؛ خداوند خواست آنها را نابود کند سپس برای او بداء حاصل شد و فرمود: و ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تُنفَعُ الْمُؤْمِنِينَ».

الله الى

4 امام باقر سپس ،خداوند هر چه بخواهد انجام میدهد و هر چه را بخواهد تغییر می دهد؛ مانند قوم یونس به هنگامی که بدا برای خدا حاصل شد و آنان را مورد رحمت قرار داد؛ و حضرت این آیه را مثال زد: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ. و فرمود: خدا آنها را مورد رحم--ت

خود قرار داد.

ه علی بن ابراهیم خداوند تصمیم داشت مردم روی زمین را هلاک نماید به حضرت فرمود: ای محمّد حال که چنین است از آنها روی بگردان که هرگز در خور ملامت

محمد الليل

نخواهی بود بعد در این مورد بداء حاصل شد.

ع امام باقر و امام صادق وقتی مردم رسول خدا را تکذیب کردند خداوند تصمیم

. گرفت که ساکنان زمین را نابود گرداند و به جز علی هیچ شخص دیگری را استثناء نکرد. آنجا که می فرماید: فتول عَنْهُمْ فَمَا أَنتَ بِمَلوم. سپس در این تصمیم برای او بداء حاص-ل ش--د و ب-ه مؤمنان رحم کرد.

حضرت علی ال اما در مورد کسانی که بداء را انکار میکنند خدای متعال در قرآن فرمود:

فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَمَا أَنْتَ بِمَلُومٍ و این از آن روست که در آن زمان خدای سبحان اراده کرده ب-ود ک-ه

زمین را نابود کند اما رحمتش مردمان را شامل شد و در هلاکتشان بداء رخ داد.

امام على الامام ال در حالی که به سرش عمامه ای داشت و پیراهنش را بر سرش کشیده بود، خارج شد و فرمود: «وقتی آیه: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُوم نازل شد همه ی ما یقین کردیم که نابود میشویم در همان موقع که به پیامبر گفته شد فَتَوَلَّ عَنْهُمْ ولی وقتی آيه وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ نازل شد، خیالمان راحت شد».

و پیوسته تذکر ده زیرا تذکر مؤمنان را سود میبخشد (55)

1- امیرالمؤمنین ای مردم بصره سوگند یاد میکنم آنچه در ابتدا بدان شما را توبیخ کردم جز برای تذکر و موعظه برای اعمال آینده نبود تا زود دست به کار آشوب نشوید چنان که قبلا شدید خداوند به پیامبرش میفرماید و تذکر بده که تذکر برای مومنین سودمند است». آنچه از

ص: 149

الذاریات 56

فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ وَ لَا الَّذِي ذَكَرْتُ فِيكُمْ مِنَ الْمَدْح والتَّطْريَة بَعْدَ التذكير وَالْمَوْعِظَة رَهْبَةً مِنِّى لَكُمْ وَ لَا رَغْبَةً فِي شَيْءٍ مِمَّا قِبَلَكُمْ

2- السجاد الكتابه زين العابدين الله إِلَى مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمِ الزُّهْرِيِّ يَعِظُه ... وَ لَا تَحْسَبُ أَنِّي أَرَدْتُ تَوْبَيخَكَ وَ تَعْنِيفَكَ وَ تَعْيِيرَكَ لَكِنِّي أَرَدْتُ أَنْ يَنْعَشَ اللَّهُ مَا قَدْ فَاتَ مِنْ رَأْيِكَ وَيَرُدَّ إِلَيْكَ مَا عَرَبَ مِنْ دِينِكَ وَ ذَكَرْتُ قَوْلَ اللَّهِ تَعَالَى فِي كِتَابِهِ وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ أَغَفَلْتَ ذِكْرَ مَنْ مَضَى مِنْ أَسْنَانِكَ وَ أَقْرَانِكَ وَ بَقِیتَ بَعْدَهُمْ كَقَرْن أَعْضَبَ انْظُرْ هَل ابْتُلُوا بِمِثْل مَا ابْتُلِيتَ أَمْ هَلْ وَقَعُوا فِى مِثْلِ مَا وَقَعْتَ فِيهِ أَمْ هَلْ تَرَاهُمْ 3 - الصادقين - إِنَّ النَّاسَ لَمَّا كَذَّبُوا بِرَسُولِ اللَّهِ الله هَمَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى بِهَلَاكِ أَهْ-ل الْأَرْضِ إِلَّا عَلِيّاً فَمَا سِوَاهُ بِقَوْلِهِ: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنتَ بِمَلُومٍ ثُمَّ بَدَا لَهُ فَرَحِمَ الْمُؤْمِنِينَ ثُمَّ قَالَ لنبيه الله وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ.

مجله

4 - الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَالَ لِنَبِيِّهِ الله فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ أَرَادَ أَنْ يُعَذِّبَ

أَهْلَ الْأَرْضِ ثُمَّ بَدَا لِلَّهِ فَنَزَلَتِ الرَّحْمَةُ فَقَالَ ذَكَّرٌ يَا مُحَمَّد فَإِنَّ الذِّكْرِى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ 5- على بن إبراهيم - هَمَ اللهُ جَلَّ ذِكْرُهُ بِهَلَاكِ أهْلِ الْأَرْضِ فَأَنْزَلَ عَلَى رَسُولِهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ يَا

مُحَمَّد فَمَا أَنتَ بِمَلُومٍ ثُمَّ بَدَا لَهُ فِي ذَلِكَ فَأَنْزَلَ عَلَيْهِ وَ ذَكَّرَ فَإِنَّ الذِّكْرِى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ الرضا - إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ عِلْمَيْن عِلْماً مَخْرُوناً مَكْنُوناً لَا يَعْلَمُهُ إِلَّا هُوَ مِنْ ذَلِكَ يَكُونُ الْبَدَاء وَ عِلْمًا عَلَّمَهُ مَلَائِكَتَهُ وَ رُسُلَهُ فَالْعُلَمَاءُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِ نَبِّيْكَ يَعْلَمُونَهُ قَالَ سُلَيْمَانُ أَحِبُّ أَنْ تَنْزِعَهُ لِي مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ قَولُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لِنَبِيِّهِ فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ أَرَادَ إهْلَا كَهُمْ ثُمَّ بَدا فَقَالَ وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ إِهْلَاكَهُ

قوله تعالى: وَ ما خَلَقْتُ الجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ (56)

. بحارالأنوار، ج32، ص256

2. بحار الأنوار، ج 75، ص 131 تحف العقول، ص 275؛ «بتفاوت»

الکافی، ج 8، ص103/ بحار الأنوار، ج 38، ص 232/ المناقب، ج 2، ص 8/ بحار الأنوار، ج18، ص213

.. بحار الأنوار، ج 26، ص 164 بصائر الدرجات، ص 110

5. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص 330؛ «بتفاوت»

6. بحار الأنوار، ج 4، ص95/ بحار الأنوار، ج 10، ص 330/ التوحيد، ص 441 عيون أخبار الرضا (ع)، ج 1، ص179

$10.9

150

ص: 150

ذاریات/56

مدح و ستایش که پس از نکوهش و موعظه برای شما گفتم نه به این دلیل بود که از شما ترسیده باشم و یا در آنچه دارید طمع کرده باشم.

2- امام سجاد ال نامه ی پندآمیز امام زین العابدین ال به محمد بن مسلم زهری: گمان نکنی

که من میخواهم تو را توبیخ و سرزنش و تغییر کنم بلکه منظورم این است که خداوند بینش تو را که نابود شده زنده کند و آنچه از دینت را از دست داده ای به تو برگرداند و به یاد این آیه افتادم وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ؛ فراموش کرده ای از دوستان و همردیفانت که از دنیا رفته اند و تو تنها مانده ای ببین آنها گرفتار شدهاند مانند تو و در گردابی چون تو افتاده اند، آیا آنها را

دیده ای؟

است

امام باقر و امام صادق هنگامی که مردم پیامبر اکرم را تکذیب کردند، خداوند

تبارک و تعالی آهنگ آن کرد که جز علی همهی مردم زمین را به نابودی کشد و چنین که می فرماید: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ، ولی بعداً برای او بداء حاصل شد و به مؤمنان رحم کرد و به پیامبر فرمود: وَذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ.

4- امام صادق - خداوند تبارک و تعالی به پیامبرش فرمود: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُومٍ؛ خداوند تصمیم گرفت که اهل زمین را عذاب کند بعد برای خدا بداء حاصل شد و رحمت نازل گردید ،فرمود ای) محمد و پیوسته تذکر ده زیرا تذکر مؤمنان را سود میبخشد

ه علی بن ابراهیم خداوند تصمیم داشت مردم روی زمین را هلاک نماید به حضرت محمد فرمود: تو از آنها فاصله بگیر سرزنش نخواهی شد بعد در این مورد بداء حاصل شد و این آیه را نازل نمود و ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرِى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ.

ع امام رضا ا به سلیمان مروزی فرمود: خدای عزّوجل را دو علم است؛ یکی علم مخزون و مکنونی که در خزینه شده و از هر کسی پوشیده و کسی غیر از خدا آن را نمی داند و بداء از آن میباشد و علمی دیگر که آن را به فرشتگان و پیغمبرانش تعلیم فرموده، پس علمای از اهل بیت پیغمبرش آن را میدانند سلیمان گفت: «دوست دارم که این را از کتاب خدای عزوجل برایم استخراج کنی. حضرت الله فرمود: «سخن خدای عزوجل ب-ه پیغمبرش : فَتَوَلَّ عَنْهُمْ فَما أَنْتَ بِمَلُوم و حضرت فرمود: هلاک ایشان را اراده فرمود بعد از آن از برای خدا بداء شد و فرمود: وَ ذَكِّرْ فَإِنَّ الذِّكْرَى تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِينَ».

من جن و انس را نیافریدم جز برای اینکه مرا پرستش کنند و از این راه تکامل

یابند و به من نزدیک شوند] (56)

1510

ص: 151

الذاریات/ 56

1 - الصادق ال- عَنْ جَمِيل بْن دَرَاجِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصادق ال جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا مَعْنَى

قَوْل اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ما خَلَقْتَ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لَيَعْبُدُونِ فَقَالَ خَلَقَهُمْ لِلْعِبَادَة. 2 - الصادق ال- عَنْ أَبي بَصِير قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللهِ العَنْ قَوْل اللهِ عَزَّ وَجَلَ وَمَا خَلَقْتُ

الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ قَالَ خَلَقَهُمْ لِيَأْمُرَهُمْ بِالْعِبَادَة.

الصادق ال عَنْ جَمِيل بْن دَرَاجِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصادق ا أَصْلَحَكَ اللَّهُ وَلَا يَرْضى لِعِبَادِهِ الْكُفْرَ قَالَ فَقَالَ الصادق ال النَّاسُ جَمِيعاً لَمْ يَرْضَ لَهُمُ الْكُفْرَ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ قَالَ فَقَالَ الصَّادق ال خَلَقَهُمْ لِلْعِبَادَةِ.

4 - الصادق ال- عَنْ دَاوُدَ بْنِ أَعْيَنَ قَالَ: تَفَكَّرْتُ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ قُلْتُ خُلِقُوا لِلْعِبَادَةَ وَ يَعْصُونَ وَيَعْبُدُونَ غَيْرَهُ وَ اللَّهِ لَأَسْأَلَنَّ جَعْفَراً عَنْ هَذِهِ الْآيَةِ فَأَتَيْتُ الْبَابَ فَجَلَسْتُ أُرِيدُ الدُّخُولَ عَلَيْهِ إِذْ رَفَعَ صَوْتَهُ فَقَراً وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ثُمَّ قَرَأَ لَا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذلِكَ أَمْراً فَعَرَفْتُ أَنَّهَا مَنْسُوخَةٌ.

5 - الصادق ال- عَنْ جَمِيل بْن دَرَاج قَالَ سَأَلْتُ إمام الصادق الله عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَمَا

است

خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ قَالَ خَلَقَهُمْ لِلْعِبَادَة قُلْتُ خَاصَّةً أَمْ عَامَّةً قَالَ لَا بَلْ عَامَّةٌ 6 - الكاظم ال- عَن ابْنِ أَبِي عُمَيْرِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَر اللَّهِ عَنْ مَعْنَى قَوْل رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم «الشَّقِيُّ مَنْ شَقِيَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ وَ السَّعِيدُ مَنْ سَعِدَ فِي بَطْنِ أُمِّهِ فَقَالَ الشَّقِيُّ مَنْ عَلِمَ اللَّهُ وَ بَطْن أُمِّهِ أَنَّهُ سَيَعْمَلُ أَعْمَالَ الْأَشْقِيَاءِ وَ السَّعِيدُ مَنْ عَلِمَ اللَّهُ وَهُوَ فِي بَطْن أُمِّهِ أَنَّهُ سَيَعْمَلُ أَعْمَالَ السُّعَدَاءِ» قُلْتُ لَهُ اللهِ فَمَا مَعْنَى قَوْلِهِ الله اعْمَلُوا فَكُلُّ مُيَسَّرُ لِمَا خُلِقَ لَهُ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ لِيَعْبُدُوهُ وَ لَمْ يَخْلُقُهُمْ لِيَعْصُوهُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُعَزَ وجلّ وَمَا خَلَقْتُ الْحِنَ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ فَيَسَّرَ كُلَّا لِمَا خَلَقَ لَهُ فَالْوَيْلُ لِمَنِ اسْتَحَبَّ الْعَمَى عَلَى الْهُدَى سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ مُوسَى بْنَ جَعْفَر العَنْ مَعْنَى قَوْل رَسُول الله الله .. اعْمَلُوا فَكُلُّ مُيَسَّرُ لِمَا خُلِقَ لَه فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ لِيَعْبُدُوهُ وَلَمْ يَخْلُقُهُمْ لِيَعْصُوهُ وَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ فَيَسَّرَ كُلًّا لِمَا خَلَقَ لَهُ فَالْوَيْلُ لِمَنِ اسْتَحَبَّ الْعَمَى عَلَى الْهُدَى.

1. وسائل الشيعة، ج 1، ص 83 بحار الأنوار، ج 5، ص 314 علل الشرائع، ج1، ص13/ تفسیر البرهان 2.علل الشرائع، ج 1، ص13/ وسائل الشيعة، ج 1، ص 84 بحار الأنوار، ج 5، ص313/ تفسیر نورالثقلین/ مستدرک الوسائل، ج 1، ص 121/ تفسیر العیاشی، ج 2، ص 164؛ «لیامرهم محذوف بحار الأنوار، ج 5، ص318

مستدرک الوسائل، ج 1، ص 120

.. بحار الأنوار، ج 47، ص148/ بحار الأنوار، ج 5، ص 318 كشف الغمة، ج 2، ص 199

5. بحار الأنوار، ج 5، ص 314 علل الشرائع، ج 1، ص 14 تفسير البرهان وسائل الشيعة، ج 1، ص 84

6. بحار الأنوار، ج 5، ص157/ بحار الأنوار، ج 64، ص 119 / التوحيد، ص 356 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

152

ص: 152

ذاریات 56

1- امام صادق جمیل بن دراج :گوید به امام صادق عرض کردم: «فدایت شوم! معنای

آيه ومَا خَلَقْتُ الجِنَّ والإِنسَ إِلا ِليَعْبُدُونِ چیست؟ فرمود: «آنها را برای عبادت آفریده است». 2 امام صادق ال ابوبصیر گوید از امام صادق ا از [تفسیر] این آیه وَ ما خَلَقْتُ الحِنَّ وَ

الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ پرسیدم. فرمود: «یعنی ایشان را خلق نموده تا امر به عبادتش کند».

امام صادق جمیل بن دراج :گوید به امام صادق العرض :کردم فدایت شوم وما

خَلَقْتُ الجِنَّ و الإنسَ إِلا لِيَعْبُدُونِ. گوید امام فرمود: «آنها را برای عبادت خلق کرد». 4 امام صادق ا داود بن اعین :گوید من در سخن الهی وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ، تفکر میکردم که گفتم خلق» برای عبادت مخلوق شدهاند و حال آنکه از آنها گناه سر میزند و بعضی غیر او را میپرستند به خدا سوگند که من دلیل این آیه را از امام صادق ال سؤال خواهم کرد به در خانه ی امام صادق آمدم و خواستم که وارد شوم، صدایش را بلند کرد و خواند: وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ و بعد از آن نیز خواند: «لا تَدْرِي لَعَلَّ اللَّهَ يُحْدِثُ بَعْدَ ذلِكَ أَمْراً پس من دانستم».

ه امام صادق الجمیل بن دراج :گوید از امام صادق پرسیدم: «اینکه خداوند می فرماید: وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ؛ معنی آن چیست؟ حضرت فرمود: «خداوند مردم را برای عبادت نمودن خلق نمود. عرض کردم عبادت خاص یا عام»؟ فرمود: «عام».

ع امام کاظم ال ابن ابی عمیر :گوید از امام موسی نقل شده است که درباره ی کلام رسول خدا ا که میفرماید ... عمل ،کنید زیرا هر کس برای انجام دادن آنچه برای آن خلق شده ،است توانا ،است :فرمود خداوند عزوجل، جن و انس را خلق کرده که او را بپرستند و آنها را

خلق نکرده تا از او نافرمانی کنند و این کلام خداوند متعال است که می فرماید: و مَا خَلَقْتُ الحِنَّ و الإِنسَ إِلا ِليَعْبُدُونِ و هر چیزی را که برای او خلق شده است آسان گردانید. پس وای! بر کسی که کوری و ضلالت را به جای هدایت دوست داشته باشد و برگزیند.

1153

ص: 153

الذاریات 56

- الصادق ال... أَنَّهُ قَالَ لِبَعْض تَلَامِيذِهِ يَوْماً أَى شَيْءٍ تَعَلَّمْتَ مِنِّي قَالَ لَهُ يَا مَوْلَايَ ثَمَانَ مَسَائِلَ قَالَ قُصَّهَا عَلَيَّ لِأَعْرِفَهَا قَالَ ... السَّابِعَةُ قَالَ رَأَيْتُ كَدْحَ النَّاسِ وَ اجْتِهَادَهُمْ فِي طَلَب الرِّزْقِ وَ سَمِعْتُ قَوْلَهُ تَعَالَى وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ. ما أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقِ وَمَا أُرِيدُ أَنَّ يُطْعِمُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الَّتِينُ فَعَلِمْتُ أَنَّ وَعْدَهُ حَقٌّ وَ قَوْلَهُ تَعَالَى صِدْقُ فَسَكَنْتُ إِلَى وَعْدِهِ وَ رَضِيتُ بِقَوْلِهِ وَاشْتَغَلْتُ بِمَا لَهُ عَلَيَّ عَمَّا لِى عِنْدَهُ قَالَ أَحْسَنْتَ وَ اللَّه. الحسين ال- عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: خَرَجَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ اللَّهِ عَلَى أَصْحَابِهِ فَقَالَ أَيُّهَا النَّاسُ إنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ مَا خَلَقَ الْعِبَادَ إِلَّا لِيَعْرِفُوهُ فَإِذَا عَرَفُوهُ عَبَدُوهُ فَإِذَا عَبَدُوهُ اسْتَغْنَوْا بِعِبَادَتِهِ عَنْ عِبَادَة مَنْ سِوَاهُ فَقَالَ لَهُ رَجُلُ يَا ابْنَ رَسُولَ اللَّهِ بأَبي أَنْتَ وَ أَمِّى فَمَا مَعْرِفَةُ اللَّهِ قَالَ مَعْرِفَةُ أَهْ-ل كُلِّ زَمَانِ إِمَامَهُمُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْهِمْ طَاعَتَهُ. 9- الصادق ال عَنْ يَعْقُوبَ بْن شُعَيْب عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ال قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ قَالَ خَلَقَهُمْ لِلْعِبَادَةَ قَالَ قُلْتُ وَ قَوْلُهُ لَا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَلِذلِكَ خَلَقَهُمْ فَقَالَ نَزَلَتْ هَذِهِ بَعْدَ تِلْكَ.

العليا

10 - أمير المؤمنين ال- وَ لَقَدْ سَأَلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَا شِيعَتَهُ عَنْ مِثْل هَذَا ... وَ نَسَخَ قَوْلُهُ تَعَالَى وَما خَلَقْتُ الجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ قَوْلَهُ عَزَّوَجَلَّ وَلا يَزالُونَ مُختلِفِينَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ أَى لِلرَّحْمَة خَلَقَهُم .

11 - الصادق العلية. ل عَنْ أَبي بَصِير قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ قَالَ خَلَقَهُمْ لِيَأْمُرَهُمْ بِالْعِبَادَةِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ وَلَا يَزالُونَ مُخْتَلِفِينَ إِلَّا مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ قَالَ الله خَلَقَهُمْ لِيَفْعَلُوا مَا يَسْتَوْجِبُونَ بِهِ رَحْمَتَهُ

فَيَرْحَمَهُمْ 12- العسكرى ال- وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ وَ الْوَجْهُ الْآخَرُ اعْبُدُوا رَبَّكُمُ الَّذِي

خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ أَى اعْبُدُوهُ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ النَّار

ا. إرشاد القلوب، ج 1، ص187 مجموعة ورام، ج1، ص303

2. علل الشرائع، ج 1، ص 9/ تفسير نورالثقلين

. بحار الأنوار، ج 5، ص318 تفسیر نور الثقلين

.. بحار الأنوار، ج 90، ص 10

5. تفسیر البرهان

6. بحار الأنوار، ج 65، ص 286؛ «بتفاوت» تفسير الإمام العسكرى، ص 139

154

ص: 154

ذاریات/56

«آقا!

7- امام صادق ال روزی به یکی از شاگردانش فرمود از من چه چیزی آموختی»؟ عرض کرد:

...

من از شما هشت مسأله یاد گرفتم حضرت فرمود: «آنها را بیان کن تا بدانم. عرض کرد: «هفتم؛ دیدم مردم در طلب روزی سخت در تلاش و کوششند و من گوش به این آیه مبارکه دادم که میفرماید: وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ، مَا أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَ ما أُرِيدُ

أَنْ يُطْعِمُونِ إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ التِينُ و یقین دانستم که وعده و گفتار او راست است، دل به وعده او بستم و به فرموده او راضی شدم و به جای آنچه من نزد او دارم روزیم، به حقی که او بر عهده من دارد سرگرم شدم امام فرمود به خدا ،قسم، کار نیکی کرده ای

امام حسین ال اصحاب من خداوند مردم را آفرید تا او را بشناسند وقتی شناختند او را می پرستند وقتی او را پرستیدند از پرستش دیگران دست میکشند مردی عرض کرد: «ای پسر رسول خدا پدر و مادرم فدایت معنی معرفت خدا چیست؟ حضرت فرمود: «اهل هر زمانی

معرفت و شناخت امام زمان خودشان است که اطاعتش بر آنها واجب میباشد». 9 امام صادق ال یعقوب بن شعیب :گوید از امام صادق درباره ی این سخن خداوند و ما خَلَقْتُ الجِنَّ و الإِنسَ إِلا لِيَعْبُدُونِ سؤال کردم فرمود: «آنها را برای عبادت خلق کرد». گفتم: این آیه که میفرماید ولی آنها همواره مختلفند مگر کسی را که پروردگارت رحم کند و برای همین [پذیرش رحمت آنها را آفرید هود/ 119 118) چطور؟ این آیه هدف خلقت را چیز دیگری بیان میکند و آیه ی قبلی یک چیز دیگر؟ فرمود این آیه بعد از آیه ی قبلی نازل شد». 10 امام علی ال امیرالمؤمنین ال از شیعه اش دربارهی مثل این سؤال کرد ... و این سخن خداوند متعال و مَا خَلَقْتُ الحِنَّ والإِنسَ إِلا ِليَعْبُدُونِ کلام دیگر او را که می فرماید: ولی آنها همواره مختلفند. مگر کسی را که پروردگارت رحم کند و برای همین [ پذیرش رحمت] آنها را آفرید! . (هود/118119) یعنی به خاطر رحمت آنها را آفرید - نسخ .کرد حکمش را برداشت و حکم جدید داد».

11- امام صادق - ابوبصیر گوید: از امام صادق درباره ی آیه: و مَا خَلَقْتُ الحِنَّ و الإِنسَ إِلا ِليَعْبُدُونِ .پرسیدم حضرت فرمود: آنها را خلق کرده است تا به آنها دستور دهد که به عبادت او بپردازند درباره ی :آیه ولی آنها همواره مختلفند مگر کسی را که پروردگارت رحم !کند و برای همین [ پذیرش رحمت آنها را آفرید هود/118119) از او پرسیدم در پاسخ فرمود آنها را آفریده تا کارهایی را انجام بدهند که موجب رحمت او میشود تا به واسطه ی آن کارها

ایشان را بیامرزد

12- امام عسکری ال پروردگار خود را پرستش کنید آن کس که شما، و کسانی را که پیش از شما بودند آفرید. (بقره /21) معنای دوم اینکه پروردگارتان را که شما و پیشینیان را آفرید بپرستید تا از دوزخ برکنار شوید.

ص: 155

الذاريات / 56

13 - الهادى ال في رسالتِهِ فِي الرَّدِ عَلَى أهْلِ الْجَبْرِ وَالتَّفويض وَ إِثْبَاتِ الْعَدْلِ وَالْمَنْزَلَة بَيْنَ الْمَنْزِلَتَيْن ... يَجبُ عَلَى هَذَا السَّبَبِ إِمَّا أَنْ يَكُونَ الْمَالِكُ لِلْعَبْدِ قَادِراً يَأْمُرُ عَبْدَهُ بِاتِّبَاعَ أَمْرِهِ وَ نَهْيهِ عَلَى إِرَادَتِهِ لَا عَلَى إِرَادَة الْعَبْدِ وَ يُمَلكُهُ مِنَ الطَّاقَة بقَدْر مَا يَأْمُرُهُ بِهِ وَيَنْهَاهُ عَنْهُ فَإِذَا أَمَرَهُ بِأَمْرِ وَ نَهَاهُ عَنْ نَهْى عَرَّفَهُ الثَّوَابَ وَالْعِقَابَ عَلَيْهِمَا وَحَذَرَهُ وَ رَغَبَهُ بِصِفَة ثَوَابِهِ وَ عِقَابِهِ لِيَعْرِفَ الْعَبْدُ قُدْرَةَ مَوْلَاهُ بِمَا مَلَكَهُ مِنَ الطَّاقَةِ لِأمْرِهِ وَ نَهْيهِ وَ تَرْغِيبِهِ وَ تَرْهِيبِهِ فَيَكُونَ عَدْلُهُ وَإِنْصَافُهُ شَامِلا لَهُ وَحُجَّتُهُ وَاضِحَةً عَلَيْهِ لِلْإِعْذَارِ وَ الْإِنْدَارِ فَإِذَا اتَّبَعَ الْعَبْدُ أَمْرَ مَوْلَاهُ جَازَاهُ وَإِذَا لَمْ يَزْدَجِرْ عَنْ نَهْيِهِ عَاقَبَهُ أَوْ يَكُونَ عَاجِزاً غَيْرَ قَادِرٍ فَفَوَّضَ أَمْرَهُ إِلَيْهِ أَحْسَنَ أَمْ أَسَاءَ أَطَاعَ أَمْ عَصَى عَاجِزٌ عَنْ عُقُوبَتِهِ وَ رَدَّهُ إِلَى اتَّبَاعِ أَمْرِهِ وَ فِي إِثْبَاتِ الْعَجْزِ نَفْئُ الْقُدْرَةِ وَالتَّالِهِ وَإِبْطَالُ الْأَمْرِ وَ النَّهَى وَ الثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ وَ مُخَالَفَةُ الْكِتَابِ إِذَ يَقُولُ وَلَا يَرْضى لِعِبَادِهِ الْكُفْرَ وَ إِنْ تَشْكُرُوا يَرْضَهُ لَكُمْ وَ قَوْلُهُ عَزَّ وَجَلَ اتَّقُوا اللهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنْتُمْ مُسْلِمُونَ و قوله: وَما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونَ.

14 - على بن إبراهيم - خَلَقَهُمْ لِلْأَمْرِ وَالنَّهْي وَالتَّكْلِيفِ وَلَيْسَتْ خِلْقَتُهُمْ جَبْراً أَنْ يَعْبُدُوهُ وَ لَكِنْ خِلْقَتُهُمْ اخْتِيَاراً لِيَخْتَبرَهُمْ بِالْأَمْرِ وَ النَّهْي وَ مَنْ يُطِيعُ وَ مَنْ يَعْصِي وَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ قَالَ: هِيَ مَنْسُوحَةُ بِقَوْلِهِ: وَلَا يَزَالُونَ مُخْتَلِفِينَ وَ قَوْلِهِ: مَا أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَإِنِّي لَمْ أَخْلُقُهُمْ لِحَاجَةِ

بی

إِلَيْهِمْ .

15 - الباقر ا - إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمَّا أَخْرَجَ ذُرِّيَّةَ آدَمَ الله مِنْ ظَهْرِهِ لِيَأْخُذَ عَلَيْهِمُ الْمِيثَاقَ

بالربوبيَّة لَهُ وَ بِالنُّبُوَّةَ لِكُلِّ نَبِيٍّ فَكَانَ أَوَّلَ مَنْ أَخَذَ لَهُ عَلَيْهِمُ الْمِيثَاقَ بِنُبُوَّتِهِ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ لا

العليا

قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِآدَمَ انْظُرْ مَا ذَا تَرَى قَالَ فَنَظَرَ آدَمَ إِلَى ذُرِّيَّتِهِ وَ هُمْ ذَرُّ قَدْ مَلَتُوا السَّمَاءَ قَالَ آدَمُ يَا رَبِّ مَا أَكْثَرَ ذُرِّيَّتِي وَلِأَمْرِ مَا خَلَقْتَهُمْ فَمَا تُرِيدُ مِنْهُمْ بِأَخْذِكَ الْمِيثَاقَ عَلَيْهِمْ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَ يُؤْمِنُونَ بِرُسُلِي وَيَتَّبِعُونَهُمْ قَالَ آدَمَ يَا رَبِّ فَمَا لِ-ي أَرَى بَعْضَ الدَّرِّ أَعْظَمَ مِنْ بَعْضٍ وَ بَعْضَهُمْ لَهُ نُورُ كَثِيرُ وَ بَعْضَهُمْ لَهُ نُورُ قَلِيلُ وَ بَعْضَهُمْ لَيْسَ لَهُ نُورُ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ كَذَلِكَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَهُمْ فِي كُلِّ حَالاتِهِمْ قَالَ آدَمَمُ اللَّهِ يَا رَبِّ فَتَأْذَنُ لِي فِي الْكَلَامِ فَأَتَكَلَّمَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ تَكَلَّمْ فَإِنَّ رُوحَكَ مِنْ رُوحِي وَ طَبيعَتَكَ [مِنْ] خِلَافِ كَيْنُونَتِي

1. تحف العقول، ص 464

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 330 تفسیر نور الثقلين؛ وقوله ما اريد ... الى آخر» محذوف

156

ص: 156

ذاریات/ 56

13 امام هادی ال نامه ی امام هادی ال در انکار و ردّ مذهب جبر و تفویض و اثبات عدل و معنی جایگاه و مرتبه ی میان جبر و تفویض.... - آیا بنابراین لازم نمیآید یا اینکه آقای چنین بنده ای می تواند بنده ی خود را به امرونهی خود که موافق خواست اوست وادارد و در خور انجام امر و نهیاش

عجز

به او تاب و توان دهد و چون فرمانی به او داد یا او را نهی کرد ثواب و عقاب آن را هم به او بفهماند او را از مخالفت خود برحذر دارد و با شرح ثواب و عقابش او را به اطاعت خود تشویق کند تا آن بنده قدرت آقای خود را به وسیلهی نیروی اطاعت امر و نهی که به او داده و تشویق و بیم وی بفهمد و عدل و انصافش شامل او شود و حجتش بر او روشن گردد برای اینکه سخن را با او تمام کرده و او را از مخالفت خود بیم داده است و اگر آن بنده موافقتش کرد پاداشش دهد و اگر نه کیفرش کند؛ یا اینکه آن آقا عاجز است و توانایی ندارد و کار بنده را به خود او گذاشته خوب انجام دهد یا بد و فرمان ببرد یا نافرمانی ،کند آقا از عقوبت او عاجز است و نمیتواند او را به پیروی فرمان خود وادارد؟ و اثبات منافات با قدرت و معبودیت خدا دارد و موجب ابطال امر و نهی و ثواب و عقاب الهی و مخالفت با قرآن است که میفرماید هرگز کفران را برای بندگانش نمی پسندد و اگر شکر او را بجا آورید آن را برای شما می پسندد. (زمر/7) و گفته ی خدا عزوجل آن گونه که حق تقوا و پرهیزکاری است، از خدا بپرهیزید و از دنیا نروید مگر اینکه مسلمان باشید باید گوهر ایمان را تا پایان عمر حفظ کنید] (آل عمران (102) و فرموده ی او : وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُون. 14- علی بن ابراهیم و مَا خَلَقْتُ الجن والإنسَ إِلا لِيَعْبُدُونِ آنها را برای امر و نهی و انجام مسؤولیت آفریدم و خلقت جبری نبوده است که او را بپرستند بلکه آفرینش اختیاری بوده است تا آنها را با امر و نهی .بیازماید برخی از خداوند اطاعت میکنند و برخی دیگر نافرمانی مینمایند و با توجه به آیه ولی آنها همواره مختلفند. (هود/118) در واقع آیه ی قبلی منسوخ است. و آیه: مَا أُرِيدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ یعنی اینکه آنها را به این دلیل خلق نکردم که به آنها نیاز داشتم».

15 امام باقرال وقتی خداوند متعال نسل آدم را از پشت او بیرون کشید تا برای خداوندی خودش و پیامبری همهی پیامبران از آنها عهد و پیمان بگیرد اولین چیزی که از آنها عهد و پیمان گرفت پیامبری محمد بن عبدالله بود. سپس خداوند به آدم گفت: نگاه کن چه میبینی؟ حضرت

آدما به نسل خود نگاه کرد و آنها را مانند ذره های کوچکی دید که آسمان را پر کرده اند». آدم گفت: «پروردگارا! نسل من چقدر زیاد است و برای چه کار بزرگی آنها را آفریده ای و منظور تو از گرفتن میثاق از آنها چیست؟ خداوند فرمود مرا میپرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت. (نور/55) و به پیامبران امن ایمان خواهند آورد و از آنها پیروی خواهند کرد. آدما گفت: «پروردگارا! چرا بعضی از ذرات را بزرگتر میبینم و برخی از آنها دارای نور زیادی هستند و بعضی از آنها کم نور میباشند و برخی از آنها اصلاً نور ندارند؟ خداوند تبارک و تعالی فرمود: «این گونه آنها را خلق کردم تا در همه ی حالات آنها را بیازمایم آدم گفت: «پروردگارا! آیا به من اجازه میفرمایی چیزی بگویم؟ خداوند عزوجل فرمود: بگو! همانا روح تو از روح من است اما طبیعت تو برخلاف طبیعت وجودی من است آدم گفت: «پروردگارا! اگر آنها را در یک شکل و قیافه و در یک اندازه

157

ص: 157

الذاریات/56

قَالَ آدَمُ يَا رَبِّ فَلَوْ كُنْتَ خَلَقْتَهُمْ عَلَى مِثَالِ وَاحِدٍ وَقَدْر وَاحِدٍ وَ طَبيعَة وَاحِدَةٍ وَ جِبلة وَاحِدَةً وَأَلْوَانِ وَاحِدَة وَ أَعْمَار وَاحِدَةٍ وَأَرْزَاقِ سَوَاءٍ لَمْ يَبْغِ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَلَمْ يَكُنَّ بَيْنَهُمْ تَحَاسُدُ وَ لَا تَبَاغَضُ وَ لَا اخْتِلَافُ فِي شَيْءٍ مِنَ الْأَشْيَاءِ قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ يَا آدَمُ بِرُوحِي نَطَقْتَ وَ بِضَعْفِ طَبِيعَتِكَ تَكَلَّفْتَ مَا لَا عِلْمَ لَكَ بِهِ وَأَنَا الْخَالِقُ الْعَالِمُ بِعِلْمِي خَالَفْتُ بَيْنَ خَلْقِهِمْ وَ بِمَشِيئَتِى يَمْضِي فِيهِمْ أَمْرِى وَ إِلَى تَدْبِيرِى وَ تَقْدِيرِى صَائِرُونَ لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِي إِنَّمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ لِيَعْبُدُونِ وَ خَلَقْتُ الْجَنَّةَ لِمَنْ أَطَاعَنِي وَ عَبَدَنِي مِنْهُمْ وَاتَّبَعَ رُسُلِي وَ لَا أَبَالِي وَ خَلَقْتُ النَّارَ لِمَنْ كَفَرَ بي وَ عَصَانِي وَ لَمْ يَتَّبِعْ رُسُلِي وَلَا أبَالِي وَ خَلَقْتُكَ وَ خَلَقْتُ ذُرِّيَّتَكَ مِنْ غَيْرِ فَاقَة بي إِلَيْكَ وَإِلَيْهِمْ وَإِنَّمَا خَلَقْتُكَ وَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَكَ وَ أَبْلُوَهُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا، فِي دَارِ الدُّنْيَا فِي حَيَاتِكُمْ وَ قَبْلَ مَمَاتِكُمْ فَلِذَلِكَ خَلَقْتُ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ وَ الْحَيَاةَ وَالْمَوْتَ وَ الطَّاعَةَ وَالْمَعْصِيَةَ وَالْجَنَّةَ وَالنَّارَ وَ كَذَلِكَ أَرَدْتُ فِي تَقْدِيرِى وَ تَدْبِيرِى وَ بِعِلْمِيَ النَّافِذِ فِيهِمْ خَالَفْتُ بَيْنَ صُوَرِهِمْ وَ أَجْسَامِهِمْ وَأَلْوَانِهِمْ وَ أَعْمَارِهِمْ وَ أَرْزَاقِهِمْ وَ طَاعَتِهِمْ وَ مَعْصِيَتِهِمْ فَجَعَلْتُ مِنْهُمُ الشَّقِيَّ وَ السَّعِيدَ وَالْبَصِيرَ وَ الْأَعْمَى وَالْقَصِيرَ وَ الطَّوِيلَ وَ الْجَمِيلَ وَ السَّمِيمَ وَ الْعَالِمَ وَ الْجَاهِلَ وَ الْغَنِيَّ وَ الْفَقِيرَ وَالْمُطِيعَ وَ الْعَاصِيَ وَ الصَّحِيحَ وَ السَّقِيمَ وَ مَنْ بِهِ الزَّمَانَةُ وَ مَنْ لَا عَاهَةَ بِهِ فَيَنْظُرُ الصَّحِيحُ إِلَى الَّذِى بهِ الْعَاهَةُ فَيَحْمَدُنِي عَلَى عَافِيَتِهِ وَ يَنْظُرُ الَّذِي بِهِ الْعَاهَةُ إِلَى الصَّحِيح فَيَدْعُونِي وَ يَسْأَلْنِي أَنْ أَعَافِيَهُ وَ يَصْبِرُ عَلَى بَلَائِي فَأثِيبُهُ جَزِيلَ عَطَائِي وَيَنْظُرُ الْغَنِيُّ إِلَى الْفَقِيرِ فَيَحْمَدُنِي وَيَشْكُرُنِى وَيَنْظُرُ الْفَقِيرُ إِلَى الْغَنِيٌّ فَيَدْعُونِي وَيَسْأَلُنِي وَيَنْظُرُ الْمُؤْمِنَ إِلَى الْكَافِرِ فَيَحْمَدُنِي عَلَى مَا هَدَيْتُهُ فَلِذَلِكَ خَلَقْتُهُمْ لِأَبْلُوَهُمْ فِي السَّرَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَ فِيمَا أَعَافِيهِمْ وَ فِيمَا أَبْتَلِيهِمْ وَ فِيمَا أَعْطِيهِمْ وَفِيمَا أَمْنَعُهُمْ وَأَنَا اللَّهُ الْمَلِكُ الْقَادِرُ وَ لِى أنْ أَمْضِيَ جَمِيعَ مَا قَدَّرْتُ عَلَى مَا دَبَّرْتُ وَ لِى أَنْ أَغَيْرَ مِنْ ذَلِكَ مَا شِئْتُ إِلَى مَا شِئْتُ وَ أَقَدِّمَ مِنْ ذَلِكَ مَا أَخَرْتُ وَأُؤَخِّرَ مِنْ ذَلِكَ مَا قَدَّمْتُ وَأَنَا اللَّهُ الْفَعَالُ لِمَا أُرِيدُ لَا أَسْأَلُ عَمَّا أَفْعَلُ وَ أَنَا أَسْأَلُ خَلْقِي عَمَّا هُمْ فَاعِلُونَ

1. الكافي، ج 22، ص8/ تفسیر البرهان

ص: 158

ذاریات / 56

و یک طبیعت و یک سرشت و رنگهای یکسان و عمرهای یکسان و روزی مشابه خلق کرده بودی، برخی از آنها بر برخی دیگر سرکشی نمیکردند و بین آنها حسادت و دشمنی ایجاد نمی شد و در هیچ یک از چیزها با هم اختلاف پیدا نمی کردند خداوند متعال فرمود: به کمک روح من سخن گفتی ولی به خاطر ضعف طبع خودت چیزی گفتی که از آن اطلاع نداری من آن آفریننده ی دانا هستم با علم و دانش خودم در آفرینش آنها تفاوت ایجاد کردم و با مشیّت ،خودم امر من در آنها جاری و ساری است و با تدبیر و تقدیر من تغییر و تحول پیدا میکنند. هیچ تغییری در آفریدگان من نیست. إِنَّما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ لِيَعْبُدُونِ و بهشت را برای کسی خلق کردم که مرا می پرستد و از من و پیامبران من اطاعت میکند و به هیچکس و هیچ چیز توجه نمیکنم آتش را برای کسی خلق کردم که به من کافر شود و از من سرپیچی کند و از پیامبران اله من اطاعت نکند و به کار دیگری توجه ندارم تو را و نسل تو را آفریدم بدون اینکه به تو و به آنها نیازی داشته باشم فقط به این دلیل تو و نسل تو را آفریدم تا آنها را بیازمایم که کدام یک از شما در خانه ی دنیا و در زندگیتان و قبل از مردنتان در عملکرد بهتر هستید و همچنین دنیا و آخرت و زندگی و مرگ و اطاعت و نافرمانی و بهشت و جهنم را خلق کردم در تقدیر و تدبیر خودم این گونه خواستم و با دانش نافذ خودم مابین چهره هایشان و بدنهایشان و رنگهایشان و عمرهایشان و روزیهایشان و عباداتشان و گناهانشان فرق گذاشتم. در نتیجه بعضی از آنها را خوشبخت و برخی دیگر را بدبخت بعضی را بینا و برخی را نابینا، برخی را کوتاه و برخی دیگر را بلند، بعضی را زیبا و بعضی دیگر را زشت برخی را دانا و برخی دیگر را نادان برخی را بی نیاز و بعضی دیگر را نیازمند برخی را فرمانبردار و بعضی دیگر را نافرمان، برخی را صحیح و سالم و بعضی دیگر را مریض و برخی را دارای نقص عضو و برخی دیگر را بدون عیب و نقص آفریدم تا شخص صحیح و سالم به آنکه دچار بیماری است بنگرد و به خاطر سلامتی خود مرا ستایش کند و آنکه دچار عیب و نقص است به شخص صحیح و سالم نگاه کند و مرا بخواند و از من بخواهد که به او سلامتی بدهم و بر آزمایش من بردبار باشد تا بخشش فراوان خود را نصیب او گردانم. بی نیاز به نیازمند بنگرد و مرا سپاس گوید و شکر من به جا آورد و نیازمند به بی نیاز بنگرد و مرا بخواند و از من بخواهد. مؤمن به کافر بنگرد و به خاطر هدایتش مرا سپاس .گوید این گونه آنها را خلق کردم تا در راحتی و سختی و در خوشی و ناخوشی و در آنچه که بدانها سلامتی دادم و در آنچه آنها را آزمودم و در آنچه که بدانها بخشیدم و در آنچه که آنها را بازداشتم آنها را بیازمایم. من آن خداوند قادر و توانا هستم و بر عهده ی من است که تمام چیزهایی را که مقدر ،گردانیده ام، با تدبیر خود انجام دهم و بر عهده ی من است آنچه را که خواسته ام تغییر دهم و مقدّم گردانم آنچه را که در آخ--ر ق-رار داده ام و به تأخیر اندازم آنچه را که مقدّم داشته ام و من خدای واحد هستم و آنچه را که بخواهم انجام می.دهم در مقابل آنچه انجام میدهم پاسخگو نیستم ولی من از آفریدگان خود به خاطر کارهایشان بازخواست میکنم

159

ص: 159

الذاريات /57

16 - الرسول ال- صُحُفِ مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ الله يَا عِبَادِى إِنِّى لَمْ أَخْلُقُ لِأَسْتَكْثِرَ بِهِمْ مِنْ قِلَّة وَلَا لِآنَسَ بِهِمْ مِنْ وَحْشَةِ وَ لَا لِأَسْتَعِينَ بِهِمْ عَلَى شَيْءٍ عَجَزْتُ عَنْهُ وَ لَا لِجَرِّ مَنْفَعَة وَلَا لِدَفْعِ مَضَرَّةً وَ لَوْ أَنَّ جَمِيعَ خَلْقِي مِنْ أَهْل السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ اجْتَمَعُوا عَلَى طَاعَتِي وَ عِبَادَتِي لَا يَفْتَرُونَ عَنْ ذَلِكَ لَيْلًا وَ لَا نَهَاراً مَا زَادَ ذَلِكَ فِي مُلْكِي شَيْئاً سُبْحَانِي وَ تَعَالَيْتُ عَنْ ذَلِكَ

17 - ابن عبّاس - مَعْنَاهُ إِلَّا لِيُقِرُّوا بِالْعُبُودِيَّة طَوْعاً وَكَرْهاً.

18 - الصادق ال- بِعِبَادَتِنَا عُبدَ اللَّهُ وَلَوْلَا نَحْنُ مَا عُبدَ اللَّهِ.

قوله تعالى : ما أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقٍ وَمَا أُرِيدُ أَنْ يُطْعِمُونِ (57)

1 - على بن إبراهيم - ما أُرِيدُ مِنْهُمْ مِنْ رِزْقِ وَ إِنِّي لَمْ أَخْلُقُهُمْ لِحَاجَةِ بِي إِلَيْهِمْ"

قوله تعالى: إِنَّ اللهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ التِينُ (58)

باب 1: إِنَّ اللهَ هُوَ الرَّزَّاقُ

1-1 - السجاد - اللَّهُمَّ إِنِّى أَخْلَصْتُ بِانْقِطَاعِي إِلَيْكَ وَ أَقْبَلْتُ بِكُلِّي عَلَيْكَ وَ صَرَفْتُ وَجْهِي عَمَّنْ يَحْتَاجُ إِلَى رِفْدِكَ وَ قَلَبْتُ مَسْأَلَتِي عَمَّنْ لَمْ يَسْتَغْنِ عَنْ فَضْلِكَ وَ رَأَيْتُ أَنَّ طَلَبَ الْمُحْتَاجِ إِلَى الْمُحْتَاجِ سَفَهُ مِنْ رَأيهِ وَصَلَّةٌ مِنْ عَقْلِهِ فَكَمْ قَدْ رَأَيْتُ يَا إِلَهَى مِنْ أَنَاسِ طَلَبُوا الْعِزَّ بِغَيْرِكَ فَذَلُوا، وَ رَامُوا الثَّرْوَةَ مِنْ سِوَاكَ فَافْتَقَرُوا، وَ حَاوَلُوا الارْتِفَاعَ فَاتَّضَعُوا، فَصَحَ بِمُعَايَنَةِ أَمْثَالِهِمْ حَازِمُ وَفَقَهُ اعْتِبَارُهُ، وَ أَرْشَدَهُ إِلَى طَرِيقِ صَوَابِهِ اخْتِيَارُهُ فَأَنْتَ يَا مَوْلَايَ دُونَ كُلٌّ مَسْئُولٌ مَوْضِعُ مَسْأَلَتِي، وَ دُونَ كُلِّ مَطْلُوب إِلَيْهِ وَلِيُّ حَاجَتِي 1-2- السجاد - اللَّهُمَ لا طَاقَةَ لِي بِالْجَهْدِ، وَلَا صَبْرَ لِي عَلَى الْبَلَاءِ، وَ لَا قُوَّةَ لِي عَلَى الْفَقْرِ، فَلَا تَحْظُرْ عَلَيَّ رِزْقِي، وَلَا تَكِلْنِي إِلَى خَلْقِكَ، بَلْ تَفَرَّدْ بِحَاجَتِي، وَ تَوَلَّ كِفَايَتِي وَ انْظُرْ إِلَيَّ وَ انْظُرْ لِي فِي جَمِيعِ أُمُورِي، فَإِنَّكَ إِنْ وَكَلْتَنِي إِلَى نَفْسِي عَجَزْتُ عَنْهَا وَ لَمْ أَقِمْ مَا فِيهِ مَصْلَحَتُهَا، وَإِنْ

ا . علل الشرائع، ج 1، ص 13 تفسیر بحر العرفان، ج11، ص278 .2 تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 151

الکافی، ج1، ص144 تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص47

4. تفسیر القمی، ج2، ص .

330

5. الصحيفه السجادیه، ص 134/ تفسیر نور الثقلين

ص: 160

ذاریات /57

16- پیامبر خداوند عزوجل در صحف موسی بن عمران الله فرموده ای بندگان من! شما را نیافریدم تا بدین وسیله از تنهایی و کمی در آمده و صاحب یاور و جماعت زیادی شوم و نه با شما انس گرفته تا به واسطه ی آن وحشت نکنم و نه به کمک شما عجز خود را ترمیم نمایم و نیز آفرینش شما نه به خاطر جلب منفعت یا دفع ضرر از خودم میباشد و همین قدر بدانید که اگر تمام مخلوقات من در آسمان و زمین پشت به هم داده و اطاعت و عبادت مرا نموده و شب و روز بدون کوچکترین سستی من را پرستش کنند به سلطنت و قدرتم چیزی افزوده نمیشود چه آنکه ساحت ربوبی من والاتر از آن بوده و از این نواقص مبرا است».

17 - ابن عباس جز برای اینکه به میل خود یا به ،اکراه به عبودیت اقرار کنند. 18 - امام صادق ال با عبادت ما خدا پرستش گردید و اگر ما نبودیم

خدا

پرستیده نمی شد.

هرگز از آنها روزی نمیخواهم و نمیخواهم مرا اطعام کنند. (57) 1 - على بن ابراهيم - مَا أُرِيدُ مِنْهُم مِّن رِّزْقٍ؛ یعنی اینکه آنها را به این دلیل خلق نکردم ک-ه

به آنها نیاز داشتم.

(58)

زیرا تنها خداوند روزی دهنده و صاحب قدرت است و ناتوانی در او راه ندارد.

بخش :1 زیرا تنها خداوند روزی دهنده است.

•

1-1- امام سجاد ال ای خداوند من از روی اخلاص تنها و تنها تو را برگزیده ام و با همه وجودم به تو روی آورده ام و از هر کس که خود نیازمند توست رو بر تافته ام و به هرکس که از نعمت تواش بی نیازی نیست تمنایی نکرده ام و بر آنم که در خواست نیازمندی از نیازمند دیگر سفاهت رأی است و ضلالت عقل چه بسا ای خداوند من دیده ام کسانی را که عزت نه از تو طلبیده اند و به ذلّت افتاده اند و جز از خزانه فضل تو توانگری جسته اند و بینوا شده اند و آهنگ بلندی کرده اند و به پستی گراییدهاند پس آن دور اندیش که از سر اعتبار نگریسته و چنین کسان را دیده در دور اندیشی خویش به راه خطا نرفته است و اختیارش به راه صواب رهنمون است. تویی ای سرور و مولای من - که تنها و تنها پیشگاه توست که باید دست طلب به سوی آن دراز ،کرد نه هر کس دیگر که از او چیزی می طلبند تنها و تنها درگاه توست که باید از آنجا حاجت خواست نه هر کس دیگر که از او حاجت میخواهند

گشته

2-1- امام سجاد ال بار ،خدایا مرا طاقت رنج نیست و مرا یارای شکیبایی در بلا نیست و مرا توان درویشی نیست پس روزی من از من دریغ مدار و مرا به دیگر آفریدگانت وامگذار و تو خود نیاز من برار و تو خود کفاف من بر عهده دار بار ،خدایا در من بنگر و همه کارهای من زیر نظر دار، که اگر مرا به خود واگذاری از گزاردن هر کار ناتوانم و زمام مصلحت خویش از کف بدهم. و اگر کار من به آفریدگان خود واگذاری بر من روی ترش کنند و اگر مرا به پناه خویشاوندانم

1610

ص: 161

الذاريات 58

وَكَلْتَنِي إِلَى خَلْقِكَ تَجَهَّمُونِي، وَ إِنْ أَلْجَأْتَنِي إِلَى قَرَابَتِي حَرَمُونِي، وَ إِنْ أَعْطَوْا أَعْطَوْا قَلِيلًا نَكِداً، وَ مَنوا عَلَيَّ طَوِيلًا، وَذَمُّوا كَثِيراً فَبِفَضْلِكَ، اللَّهُمَّ، فَأَغْنِنِي، وَبِعَظَمَتِكَ فَانْعَشْنِي، وَبِسَعَتِكَ، فَابْسُطُ يَدِى، وَ بِمَا عِنْدَكَ فَاكْفِنِي .

3-1 - السجاد ال- فَمَنْ حَاوَلَ سَدَّ خَلَّتِهِ مِنْ عِنْدِكَ، وَ رَامَ صَرْفَ الْفَقْرِ عَنْ نَفْسِهِ بِكَ فَقَدْ طَلَبَ حَاجَتَهُ فِي مَظَانِّهَا، وَ أَتَى طَلَبَتَهُ مِنْ وَجْهَهَا. وَ مَنْ تَوَجَّهَ بِحَاجَتِهِ إِلَى أَحَدٍ مِنْ خَلْقِكَ أَوْ جَعَلَهُ سَبَبَ نُجْحِهَا دُونَكَ فَقَدْ تَعَرَّضَ لِلْحِرْمَانِ، وَ اسْتَحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَوْتَ الْإِحْسَانِ اللَّهُمَّ وَلِى إِلَيْكَ حَاجَةٌ قَدْ قَصَّرَ عَنْهَا جُهْدِى، وَ تَقَطَّعَتْ دُونَهَا حِيَلِي، وَ سَوَّلَتْ لِى نَفْسِي رَفْعَهَا إِلَى مَنْ يَرْفَعُ حَوَائِجَهُ إِلَيْكَ، وَ لَا يَسْتَغْنِي فِي طَلِبَاتِهِ عَنْكَ، وَهِيَ زَلَّةُ مِنْ زَلَلِ الْخَاطِئِينَ، وَعَشَرَةٌ مِنْ عَثَرَاتِ الْمُذْنِسِينَ. ثُمَّ انْتَبَهْتُ بتَذْكِيرِكَ لِى مِنْ غَفْلَتِي، وَ نَهَضْتُ بتَوْفِيقِكَ مِنْ زَلَّتِي، وَ رَجَعْتُ وَ نكَصْتُ بِتَسْدِيدِكَ عَنْ عَشْرَتَى وَ قَلَتْ: سُبْحَانَ رَبِّي كَيْفَ يَسْأَلَ مُحْتَاجُ مُحْتَاجاً وَ أَنَّى يَرْغَبُ

مُعْدِمُ إِلَى مُعْدِم. 4-1- الصادق ال- عَنْ سَدِير قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ اأَيُّ شَيْءٍ عَلَى الرَّجُلِ فِي طَلَب الرِّزْقِ

فَقَالَ إِذَا فَتَحْت بَابَكَ وَ بَسَطْتَ بسَاطَكَ فَقَدْ قَضَيْتَ مَا عَلَيْكَ. 5-1- الصادق الله اعْلَمُوا عِلْماً يَقِينَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمْ يَجْعَلْ لِلْعَبْدِ وَإِنِ اشْتَدَّ جَهْدُهُ وَ عَظُمَتْ حِيلَتُهُ وَكَثُرَتْ مُكَابَدَتُهُ أَنْ يَسْبقَ مَا سُمِّيَ لَهُ فِي الذِّكْرِ الْحَكِيمِ وَلَمْ يَحْلُ مِنَ الْعَبْدِ فِي ضَعْفِهِ وَ قِلَّة حِيلَتِهِ أَنْ يَبْلُغَ مَا سُمِّيَ لَهُ فِي الذِّكْرِ الْحَكِيم أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ لَنْ يَزْدَادَ امْرُؤُ نَقِيراً بحِذْقِهِ وَ لَمْ يَنْتَقِص امْرُؤٌ نَقِيرًا لِحُمْقِهِ. 6-1- الصادق ال- عَنْ عَلِيِّ بْنِ عَبْدِ الْعَزِيزِ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ مَا فَعَلَ عُمَرُ بْنُ مُسْلِمٍ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَقْبَلَ عَلَى الْعِبَادَةَ وَ تَرَكَ التِّجَارَةَ فَقَالَ وَيْحَهُ أَ مَا عَلِمَ أَنَّ تَارِكَ الطَّلِّبِ لَا

يُسْتَجَابُ لَهُ

162

1. الصحيفة السجاديه، ص 108/ تفسير نور الثقلين

2. الصحيفة السجاديه، ص 70 تفسير نور الثقلين

الکافی، ج 5، ص 79 تفسیر نورالثقلین 4.الکافی، ج 5، ص 81/ تفسیر نورالثقلین 5 الکافی، ج 5، ص 84/ تفسیر نورالثقلین

ص: 162

ذاریات /58

فرستی محرومم دارند و اگر دهند اندک دهند و بیمقدار و بسی بر من منت نهند و مرا مذمّت کنند. بار خدایا به فضل خود توانگرم گردان و به عظمت خود مرتبتی بزرگم ده و به توانگری خود گشاده دستیام عطا کن و از هر چه تو راست به من بخش تا بی نیاز گرد. -31 امام سجاد پس از این رو هر که بستن رخنهی نیازمندی خود را از درگاه تو بطلبد و برطرف کردن احتیاج را از خویش به وسیلهی تو بخواهد حاجت خود را در جایگاهش خواسته و برای رسیدن به مطلب خویشتن از راهش درآمده است و هر که برای حاجت خود به یکی از آفریدگانت رو آورد یا جز تو را سبب برآمدن آن حاجت قرار دهد به نومیدی گراییده و سزاوار نیافتن احسان از تو گردیده است بار !خدایا مرا به سوی تو حاجتی است که طاقت و تواناییم به آن نمیرسد و چاره جوییها و زرنگیهایم در برابر آن به جایی نرسیده است و نفس من برون آن حاجت را پیش کسی که حاجتهایش را نزد تو میآورد و در خواسته هایش از تو بی نیاز نیست در نظرم جلوه داده است تا روا شدن را از او بخواهم و آنچه نفس جلوه داده، لغزشی است از لغزشهای خطاکاران و به سر درآمدنی از به سر درآمدنهای گناهی از گناهان گناهکاران است. با آگاهانیدن تو مرا از غفلت و فراموشی ،خویشتن آگاه شدم و با توفیق تو از لغزشم برخاستم و با راهنمایی تو از به سر درآمدنم در گناه برگردیدم و گفتم منزه است پروردگار من، شگفتا! چگونه نیازمندی از نیازمندی درخواست مینماید؟ و کجا فقیر و درویشی در گرفتاریها به فقیری مانند خود رو می آورد؟

4-1- امام صادق ال سدیر صیرفی :گوید به امام صادق عرض کردم: «در جستجوی روزی چه کاری بر بنده لازم است؟ فرمود: ای سدیر هرگاه مغازه ی خود را گشودی و متاع خود را در معرض فروش نهادی آنچه را که بر تو واجب بوده انجام داده ای». 5-1 امام صادق ای مردم از روی یقین بدانید که خداوند برای هیچ بنده ای هر چند تلاشش سخت و حوزه تدبیر و چاره جوییاش وسیع تر گردد و رنج و زحمتش افزون شود، بیش از آن نصیبی که برایش در ذکر حکیم قرآن) یا لوح (محفوظ پیش بینی کرده، قرار نداده است. آنچه را که در ذکر حکیم برایش مقدّر ،شده هر چند که ناتوان و کم تدبیر باشد، تغییر نیابد. ای مردم هیچ فردی با تکیه بر تبحر خویش نمیتواند ذره ای به نصیبش ،بیفزاید، و نیز پشیزی را با سبک مغزی کم کند.

6-1 امام صادق علی بن عبدالعزیز :گوید امام صادق به من :فرمود: «عمر بن مسلم چه کرد؟ عرض کردم او به عبادت خدا روی آورده و تجارت را ترک کرده است. حضرت از عمل او اظهار تأسف کرد و فرمود مگر نمیداند که هرکس کار خود را در طلب معاش ترک نماید دعای مستجابی در پیشگاه الهی نخواهد داشت؟

163

ص: 163

الذاريات / 59

7-1 - الصادق ال- عَنْ عُمَرَ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ال رَجُلُ قَالَ لَأَقْعُدَنَ فِي بَيْتِي وَ لَأصَلِّيَنَّ وَ لَأَصُومَنَّ وَ لَأَعْبُدَنَّ رَبِّي فَأَمَّا رِزْقِي فَسَيَأْتِينِي فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ هَذَا أَحَدُ الثَّلَاثَة

العلمية

الَّذِينَ لَا يُسْتَجَابُ لَهُمْ. 8-1- الصادق ال- عَنْ أَيُّوبَ أَخِي أَدَيْم بَيَّاعِ الْهَرَوى قَالَ: كُنَّا جُلُوسًا عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ العلي أَقْبَلَ الْعَلَاءُ بْنِ كَامِل فَجَلَسَ قُدَامَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ لا فَقَالَ أَدْعُ اللَّهَ أَنْ يَرْزُقَنِي فِي دَعَةِ فَقَالَ لَا أَدْعُو لَكَ اطْلُبْ كَمَا أَمَرَكَ اللهُ عَزَوَجَلَّ.

9-1- الصادق ال- عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى مَوْلَى آل سَامِ قَالَ: اسْتَقْبَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ فِي بَعْضٍ طُرُق العلي الْمَدِينَة فِي يَوْمٍ صَائِفِ شَدِيدِ الْحَرَ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ حَالُكَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ قَرَابَتُكَ مِنْ رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَ أَنْتَ تُجْهَدُ لِنَفْسِكَ فِي مِثْلِ هَذَا الْيَوْمِ فَقَالَ يَا عَبْدَ الْأَعْلَى خَرَجْتُ فِي طَلَبِ الرزْقَ لِأَسْتَغْنِى عَنْ مِثْلَكَ.

1-10- الصادق ال- أن أمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ: أَوْحَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَى دَاوُدَ أَنَّكَ نِعْمَ الْعَبْدُ لَوْلَا أَنَّكَ تَأْكُلُ مِنْ بَيْتِ الْمَالِ وَ لَا تَعْمَلُ بِيَدِكَ شَيْئاً قَالَ فَبَكَى دَاوُدَا أَرْبَعِينَ صَبَاحاً فَأَوْحَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَى الْحَدِيدِ أَنْ لَنْ لِعَبْدِي دَاوُدَ فَأَلَانَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ الْحَدِيدَ فَكَانَ يَعْمَلُ كُلَّ يَوْمٍ دِرْعاً فَيَسِيعُهَا بِأَلْفَ دِرْهَم فَعَمِلَ ثَلَاثَمِائَةِ وَسِتِّينَ دِرْعاً فَبَاعَهَا بِثَلَاثِمِائَةِ وَسِتِّينَ أَلْفَا وَاسْتَغْنَى

عَن بَيْتِ الْمَالِ..

باب 2 : ذُو الْقُوَّةِ المتينُ

1-2 - الرسول - إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى تِسْعَةً وَتِسْعِينَ اسْماً مِائَةً إِلَّا وَاحِداً إِنَّهُ وَتُرُ يُحِبُّ

الْوَتْرَ مَنْ أَحْصَاهَا دَخَلَ الْجَنَّة ... ذُو الْقُوَّةِ المتين . 5

قوله تعالى : فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا ذَنُوا مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ

فَلا يَسْتَعْجِلُونِ (59)

قوله تعالى: فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ يَوْمِهِمُ الَّذِي يُوعَدُونَ (..)

1 - على بن إبراهيم - فَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا آل محمد صلى الله عليه وسلم حقهم ذَنُوا مِثْلَ ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلا

يَسْتَعْجِلُونَ العَذَاب.

1 الکافی، ج 5، ص77/ تفسیر نورالثقلین 2.الکافی، ج 5، ص78/ تفسیر نورالثقلین الکافی، ج 5، ص74/ تفسیر نورالثقلین 4.الکافی، ج 5، ص74/ تفسیر نورالثقلین 5. بحار الأنوار، ج 4، ص 209 6. تفسیر القمی، ج 2، ص 330

ص: 164

در

ذاریات/ 59

7-1- امام صادق عمر بن یزید :گوید به امام صادق العرض :کردم «مردی گفته است که خانه مینشینم و نماز میخوانم و روزه میگیرم و به عبادت پروردگارم می پردازم و رزقم

خواهد رسید. فرمود: این یکی از آن سه گروهی است که دعای ایشان مستجاب نمیشود د امام صادق هروی :گوید در حضور امام صادق نشسته بودیم که علاء بن کامل وارد شد و در مقابل امام صادق نشست و گفت: دعا کن تا خدا روزی مرا با آرامش و آسایش برساند امام فرمود: چنین دعایی نمیکنم همان گونه که خدا به تو امر کرده، دنبال کار و کسب برو. 9-1- امام صادق عبدالعلی :گوید در یکی از کوچه های مدینه در روزی تابستانی و گرم با امام صادق روبرو شدم و عرض کردم فدایت شوم با مقامی که نزد خدای بزرگ و با خویشاوندی ای که با رسول خدا داری چرا در چنین روزی داغ این اندازه خود را آزار میدهی و برای خود تلاش میکنی؟ فرمود: ای عبدالاعلی در طلب روزی از خانه بیرون آمده ام تا با این

کار از امثال تو بی نیاز باشم

10-1 - امام صادق ال خداوند به داود وحی فرمود که تو اگر از بیت المال نمی خوردی

بهترین بنده ی من بودی تو با دست خود کار نمیکنی تا از آن ارتزاق کنی». حضرت داود متأثر شد و گریه کرد خداوند به آهن دستور داد؛ برای بنده ی من داود نرم باش. بعد از آن داودا هر روز یک زره میبافت و آن را به هزار درهم میفروخت داود سیصدو شصت زره بافت و آنها را به سی وشش هزار درهم فروخت و از بیت المال بی نیاز شد.

بخش 2 صاحب قدرت است و ناتوانی در او راه ندارد. 1-2- پیامبر خدای تبارک و تعالی را نودونه نام است؛ صد نام جز یکی، زیرا که او فرد است

و عدد فرد را دوست میدارد هر که آنها را احصاء کند داخل بهشت می شود.... ذُو الْقُوَّةِ المَتِين.

پس برای کسانی که ستم کردند سهم بزرگی از عذاب] است همانند سهم

یارانشان از اقوام ستمگر پیشین؛ بنابراین عجله نکنند (59)

پس وای بر کسانی که کافر شدند از روزی که به آن وعده داده میشوند. (60)

1 - على بن ابراهيم - فَإِنَّ للذِينَ ظَلَمُوا؛ یعنی کسانی که به خاندان محمد و حق آنها ظلم

و ستم کردند، ذُنُوبًا مثل ذَنُوبِ أَصْحَابِهِمْ فَلا يَسْتَعْجِلُونِ؛ یعنی در عذاب خدا عجله نکنند.

165

ص: 165

ثَوَابُ القِرائَةِ

سُورَةُ الطُّور

بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

1 - الصادقين الخلا - مَنْ قَرَأَ سُورَةَ وَالطُّورِ جَمَعَ اللَّهُ لَهُ خَيْرَ الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ.

2- الرسول - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَةَ كَانَ حَقًّا عَلَى اللَّهِ تَعَالَى أَنْ يُؤْمِنَهُ مِنْ عَذَابِهِ وَ أَنْ يُنْعِمَ عَلَيْهِ فِي جَنَّتِهِ وَ مَنْ قَرَأَهَا وَأَدْمَنَ فِى قِرَائَتِهَا وَكَانَ مَعْلُولًا مَسْحُونَا سَهُلَ عَلَيْهِ خَرُوجُهُ وَ لَوْ كَانَمَا كَانَ عَلَيْهِ مِنَ الْجِنَايَاتِ. 2

3 - الصادق ال- مَنْ أَدْمَنَ فِي قِرَاءَتِهَا وَهُوَ مُعْتَقَلُ سَهَّلَ اللَّهُ خُرُوجَهُ وَ لَوْ كَانَ مَا كَانَ عَلَيْهِ مِنَ الْحُدُودِ الْوَاجِبَة وَإِذَا أَدْمَنَ فِي قِرَاءَتِهَا وَهُوَ مُسَافِرُ أَمِنَ فِى سَفَرِهِ مِمَّا يَكْرَهُ وَ إِذَا رَشَ بِمَائِهَا عَلَى لَدْعَ الْعَقْرَبَ بَرَتَتَ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى.

قوله تعالى : وَ الطُّورِ (1)

1 - الزهراء - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْن سَلْمَانَ الْفَارِسِيِّ عَنْ أَبِيهِ قَالَ خَرَجْتُ مِنْ مَنْزِلِى يَوْماً بَعْدَ وَفَاة

رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بِعَشَرَة أَيَّامٍ فَلَقِيَنِى عَلي بن أبي طالب الله .. فَقَالَ ال يَا سَلْمَانَ اللهُ انْتِ مَنْزِلَ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَإِنَّهَا إِلَيْكَ مُشْتَاقَةُ تُريدُ أَنْ تُنْحِفَكَ بِتُحْفَة قَدْ أُنْحِفَتْ بِهَا مِنَ الْجَنَّةَ قُلْتَ لِعَلِيِّ اللهِ قَدْ أَنْحِفَتْ فَاطِمَةٌ بِشَيْءٍ مِنَ الْجَنَّةِ بَعْدَ وَفَاةِ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ نَعَمْ بِالْأَمْسِ قَالَ سَلْمَانُ الْفَارِسِيُّ فَهَرْوَلْتُ إِلَى مَنزل فَاطِمَةَ بَنْتِ مُحَمَّدَ للهِ ۖ فَإِذَا ال مُحَمَّدِ ۖ فَإِذَا هِيَ جَالِسَةً وَ

1. ثواب الأعمال، ص 116 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

2. تفسير البرهان تفسير نور الثقلين فيه: ينعمه» بدل ان ينعمه علیه» و «مقیدا» محذوف

3. تفسير البرهان

ص: 166

ثواب قرائت

سوره طور بسم الله الرحمنِ الرَّحِيم

1- امام باقر و امام صادق خا هر کس سوره ی وَ الطُّور را بخواند، خداوند همه ی خوبی ه--ای

دنیا و آخرت را برای او جمع خواهد کرد.

2 پیامبر هرکس این سوره را قرائت ،کند بر خداوند متعال است که او را از عذاب در امان داشته و در بهشت خود به او نعمت ارزانی دارد و هرکس این سوره را بخواند و بر خواندن آن مداومت کند، اگر در زنجیر باشد و دست و پا بسته در زندان افتاده باشد خداوند این امکان را برای او فراهم می آورد که از زندان رهایی یابد؛ هرچند جرمهای زیادی مرتکب شده باشد.

امام صادق هر کس در زندان باشد و بر خواندن این سوره مداومت کند خداوند این امکان را فراهم میآورد که از زندان رهایی یابد؛ اگرچه قرار باشد مجازات شرعی بر او جاری گردد و اگر در حال سفر بر خواندن آن مداومت کند در سفر خود از دچار شدن به چیزهایی که نمیپسندد آسوده خاطر خواهد بود. و اگر آبی که این سوره بر آن خوانده شده را بر محل گزیدگی عقرب بپاشد، به اذن و اجازه ی خداوند متعال بهبودی خواهد یافت.

سوگند به کوه طور (1)

1- حضرت زهرا عبدالله فرزند سلمان فارسی از پدرش نقل می:کند: روزی از منزلم خارج شدم [در حالی که ده روز از وفات پیامبر می.گذشت در راه علی را دیدم... فرمود: «ای سلمان ! به منزل فاطمه دختر رسول خدا الله برو که مشتاق دیدار توست و میخواهد از تحفه ای که از بهشت برایش آورده اند به تو بدهد» با تعجب گفتم آیا بعد از رحلت رسول خدا برای فاطمه ن

تحفه ای از بهشت رسیده است»؟! علی فرمود: «آری! دیروز [تحفه ای برایش آورده اند». سلمان می:گوید خودم را شتابان به خانه ی فاطمه رساندم و او را دیدم که نشسته و قطعه عبایی بر سر

ص: 167

الطور /

عَلَيْهَا قِطْعَةُ عَبَاءٍ إِذَا حَمَّرَتْ رَأْسَهَا انْجَلَى سَاقُهَا وَإِذَا غَطَّتْ سَاقَهَا انْكَشَفَ رَأْسُهَا فَلَمَّا نَظَرَتْ إلَى اعْتَجَرَتْ ثُمَّ قَالَ يَا سَلْمَانَ . هُوَ نَخْلُ غَرَسَهُ اللهُ فِي دَارِ السَّلَام بكلام عَلَّمَنِيهِ أبي مُحَمَّد كُنتُ أَقُولُهُ عُدْوَةً وَعَشِيَّة ] قَالَ سَلْمَانَ اللهُ قُلْتُ علمني (عَلِّمِينِي) الْكَلَامَ يَا سَيِّدَتِي فَقَالَتْ إِنْ سَرَكَ أَنْ لَا يَمَسَّكَ أذَى الْحُمَّى مَا عِشْتَ فِي دَارِ الدُّنْيَا فَوَاظِبْ عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ سَلْمَانُ الله علمتْنِي هَذَا الْحِرْزَ فَقَالَتْ بِسم الله الرَّحْمنِ الرَّحِيم بسم الله النُّورِ بِسم الله نُورِ النُّورِ بِسم الله نُورٌ عَلَى نُورٍ بِسْمِ اللهِ الَّذِي هُوَ مُدَبِّرُ الْأُمُورِ بِسْمِ اللهِ الَّذِي خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ الْحَمْدُ للهِ الَّذِي خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ وَأَنزَلَ النُّورَ عَلَى الطُّور في كتاب مسطور في رَقُ منشور.

الله

2 - الصادق ال- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: اللَّيْلَةُ الَّتِي يَقُومُ فِيهَا قَائِمُ آلِ مُحَمَّدٍ يَنْزِلُ رَسُولُ اللَّهِ وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ الله وَ جَبْرَئِيلُ عَلَى حِراءَ، فَيَقُولُ لَهُ جَبْرَئِيلُ : أَجِبْ فَيَخْرُجُ رَسُولُ

اللهِ: اللهِ صلى الله عليه وسلم رَقاً مِنْ حُجْزَة إِزارِهِ، فَيَدْفَعُهُ إِلَى عَلَى اللهِ فَيَقُولُ لَهُ: اكْتُبْ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، هَذَا عَهْدُ مِنَ اللَّهِ، وَ مِنْ رَسُولِهِ، وَ مِنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب، لِفُلَانِ بْنِ فُلَانِ بِاسْمِهِ وَ اسْمِ أَبِيهِ، وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ (عَزَّوَجَلَّ) فِي كِتَابِهِ: وَ الطُّورِ وَ كِتَابٍ مَسْطُورٍ فِي رَقٌ مَنْشُور

- أمير المؤمنين - زيَارَةُ رابعَةُ مَلِيحَةٌ يُزَارُ بهَا صَلَوَاتُ اللَّهِ وَ سَلَامُهُ عَلَيْهِ: تَقُولُ يَا أَمِينَ الله يَا حُجَّةَ اللهِ يَا وَلِيَّ اللَّهِ يَا صِرَاطَ اللَّهُ زَارَكَ عَبْدُكَ وَ وَلِيْكَ اللَّائِذُ بِقَبْرِكَ وَ الْمُنِيخُ رَحْلَهُ بِفِنَائِكَ الْمُتَقَرِّبُ إِلَى اللَّه عَزَّوَجَلَّ وَالْمُسْتَشْفِعُ بكَ إِلَى اللَّه زِيَارَةٌ مَنْ هَجَرَ فِيكَ صَحْبَهُ وَ جَعَلَكَ بَعْدَ اللَّهِ حَسَبَهُ أَشْهَدُ أَنَّكَ الطُّورُ وَ الْكِتَابُ المُسْطُورُ وَ الرَّقُ المنشور.

سينا.

- على بن إبراهيم - بسم الله الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ وَ الطُّورِ وَ كِتابِ مَسْطُورٍ قال الطُّور جبل بطور

قوله تعالى: وَ كِتَابٍ مَسْطُورٍ (2)

. بحار الأنوار، ج43، ص66

2 دلائل الإمامة، ص478

.. بحار الأنوار، ج97، ص 313

4. تفسير القمي، ج 2، ص 331 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ «بتفاوت لفظی»

ص: 168

طور 2

دارد... فاطمه فرمود: «ای سلمان روز گذشته سه کنیز بهشتی بر من وارد شدند... سپس خرمای تازه ای از بهشت به من دادند که از برف سفیدتر و از ،مشک خوشبوتر بود. سپس به من :فرمود: ای سلمان امشب با این خرما افطار کن و فردا هسته اش را برایم بیاور... [ من نیز] شامگاه با آن خرما افطار کردم ولی هسته ای در آن نیافتم فردای آن روز نزد دختر رسول خدا رفتم و به او :گفتم من با آن خرمایی که به من عنایت کردی افطار نمودم؛ ولی هسته ای در آن نیافتم فاطمه فرمود: «ای سلمان هرگز این خرما هسته ندارد چراکه از درختی چیده شده که خداوند در دارالسلام (بهشت آن را کاشته است. [سپس در ادامه فرمود]: «آیا سخنی به تو یاد بدهم که پدرم محمد آن را به من آموخت و من هر صبح و شام آن را میخوانم؟ گفتم: «بانوی من! آن سخن را به من یاد بده فاطمه فرمود: اگر دوست داری که تا در دنیا هستی دچار بیماری تب نشوی بخواندن این دعا مواظبت کن سلمان میگوید حضرت این حرز را به من تعلیم داده و فرمود

بسمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ بِسْمِ اللهِ النُّورِ بِسْمِ الله نُورِ النُّورِ بِسمِ الله نُورٌ عَلَى نُورٍ بِسْمِ اللهِ الَّذِي هُوَ مُدَبِّرُ الأمورِ بِسمِ اللهِ الَّذِي خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ الحَمْدُ للهِ الَّذِي خَلَقَ النُّورَ مِنَ النُّورِ وَ أَنْزَلَ النُّورَ عَلَى الطُّورِ فِي كِتَابٍ مَسْطُورٍ فِي رَقٌ مَنْشُورٍ».

2- امام صادق ا شبی که در آن قائم آل محمد صلى الله عليه وسلم قیام می کند، رسول خدا امیرالمؤمنین او جبرئیل ال بر غار حراء فرود می آیند؛ جبرئیل خطاب به حضرت مهدی این گوید: «[پیامبر را اجابت کن» آنگاه رسول خدا از کمربند لباس خویش صفحه ای را بیرون آورده و به علی ا میدهد و به او می فرماید: «بنويس: بِسمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم این میثاقی است از جانب خدا و رسولش و علی بن ابی طالب ال برای مهدی ا حسن عسکری و این همان سخن خداوند عزوجل در کتابش است که فرمود: وَ الطُّورُ وَ كِتَابِ مَسْطُورٍ فِي رَقٌ مَنْشُورٍ.

فرزند

امام علی ال - زیارتی دیگر برای امیرالمؤمنین ال... آنگاه خود را به ضریح حضرت چسبانده و آن را ببوس و بگو ای امین خدا اى حجت خدا ای ولی خدا ای راه راست خدا این بنده و دوستدارت - همو که به قبرت پناه آورده و در کنار درگاهت، رحل اقامت گزیده و به واسطه ی تو به خداوند نزدیکی یافته و تو را نزد خداوند شفیع خویش قرار داده - به زیارت تو

آمده و به خاطر تو همراهانش را رها کرده و بعد از خداوند تو را تکیه گاه خویش قرار داده است

گواهی میدهم که تویی والطُّور و توپی الْكِتَابُ الْمَسْطُورُ و تويى الرَّقُّ المنشور.... 4- علی بن ابراهیم منظور از ،الطور کوهی است در طور سینا همان جایی که وحی بر

موسی نازل شد.

ال

و کتابی که نوشته شده. (2)

1697

ص: 169

الطور 3

1 - الصادق ال- عَنْ عَلِيِّ بْنِ سُلَيْمَانٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ هِ فِي قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ وَ كِتَابٍ مَسْطُورٍ فِي رَقٌ مَنْشُورٍ قَالَ كِتَابُ كَتَبَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي وَرَقَة آس وَ وَضَعَهُ عَلَى عَرْشِهِ قَبْلَ خَلْقٍ الخلق بالفَى عَام يَا شِيعَةَ آلِ مُحَمَّدِ إنى أنا الله أجَبْتُكُمْ قَبْلَ أَنْ تَدْعُونِي وَأَعْطَيْتُكُمْ قَبْلَ أَنَّ تَسْأَلُونِي وَ غَفَرْتُ لَكُمْ قَبْلَ أَنْ تَسْتَغْفِرُونِي.

على بن إبراهيم - وكِتابِ مَسْطُورٍ أى مكتوب"

قوله تعالى : في رَقٌ مَنْشُورٍ (3)

لا

الله

1 - الرسول الله - عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ سَأَلْتُ النَّبِى عَنْ تَفْسِيرِ الْمَقَالِيدِ فَقَالَ يَا عَلَى الةِ لَقَدْ سَأَلْتَ عَظِيماً الْمَقَالِيدُ هُوَ أَنْ تَقُولَ عَشْراً إِذَا أَصْبَحْتَ وَ عَشْراً إِذَا أَمْسَيْتَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاللَّهُ أكْبَرُ سُبْحَانَ الله وَ الْحَمْدُ لِلهِ أَسْتَغْفِرُ اللهَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَ هُوَ حَيُّ لَا يَمُوتُ بِيَدِهِ الْخَيْرُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرُ مَنْ قَالَهَا عَشْراً إِذَا أَصْبَحَ وَ عَشْراً إِذَا أَمْسَى أَعْطَاهُ اللَّهُ خِصَالًا سِتّاً أَوَّلُهُنَّ يَحْرُسُهُ مِنْ إِبْلِيسَ وَ جُنُودِهِ فَلَا يَكُونُ لَهُمْ عَلَيْهِ سُلْطَانُ وَ الثَّانِيَةُ يُعْطَى قِنْطَاراً فِى الْجَنَّةِ أَثْقَلَ فِي مِيزَانِهِ مِنْ جَبَل أَحَدٍ وَ الثَّالِثَةُ يَرْفَعُ اللَّهُ لَهُ دَرَجَةً لَا يَنَالُهَا إِلَّا الْأَبْرَارُ وَ الرَّابِعَةُ يُزَوِّجَهُ اللَّ-هُ مِنَ الْحُورِ الْعِينِ وَ الْخَامِسَةُ يَشْهَدُهُ اثنى عشر (اثْنَا عَشَرَ) مَلَكاً يَكْتُبُونَهَا فِي رَقّ مَنْشُورٍ يَشْهَدُونَ لَهُ بِهَا يَوْمَ الْقِيَامَةَ وَ السَّادِسَةُ كَانَ كَمَنْ قَرَأَ التَّوْرَاةَ وَالْإِنْجِيلَ وَالزَّبُورَ وَالْفُرْقَانَ وَ كَمَنْ حَجَّ وَاعْتَمَرَ فَقَبلَ اللَّهُ حَجَّتَهُ وَ عُمْرَتَهُ وَ إِنْ مَاتَ مِنْ يَوْمِهِ أَوْ لَيْلَتِهِ أَوْ شَهْرهِ طُبعَ بِطَابَعِ الشُّهَدَاءِ فَهَذَا تَفْسِيرُ الْمَقَالِيدِ.

قوله تعالى: وَ الْبَيْتِ المَعمُور (4)

-1 - الرسول الله الْبَيْتُ المَعمُورُ فِى السَّمَاءِ الدُّنْيَا وَ فِي السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ نَهَرُ يُقَالُ لَهُ الْحَيَوَانُ يَدْخُلُ فِيهِ جَبْرَئِيلُ كُلَّ يَوْمٍ طَلَعَتْ فِيهِ الشَّمْسُ وَ إِذَا خَرَجَ انْتَفَضَ انْتِفَاضَةً جَرَتْ مِنْهُ سَبْعُونِ

1. بحار الأنوار، ج27، ص138 تأويل الآيات الظاهرة، ص597/ تفسير البرهان

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 331 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 83، ص281

ص: 170

طور 3

1- امام صادق ا و كِتَابٍ مَّسْطُورٍ في رَقٌ مَّنشُورٍ [منظور] نوشته ای اس--ت ک-ه خ-داون--د عزوجل، دوهزار سال قبل از آفرینش ،آدمیان آن را بر برگی از درخت آس (درخت--ی ش-ب-ی-ه ب-ه درخت انار نوشته و بر عرش خویش قرار داده است که آن ،نوشته چنین است: «ای پیروان [راستين] آل محمد الا منم !خداوند قبل از آنکه مرا بخوانید شما را اجابت کردم و قبل از اینکه چیزی از من درخواست ،کنید آن را به شما بخشیدم و قبل از اینکه از من طلب بخشش بکنید، شما را مورد بخشش قرار دادم. 2- علی بن ابراهیم و كِتَابٍ مَّسْطُورٍ یعنی کتاب نوشته شده.

در صفحه ای گسترده. (3)

1- پیامبر امام علی میفرماید تفسیر مقالید کلیدهای آسمان و زمین که در آیه ی 63 از سوره ی زمر به آنها اشاره شده را از پیامبر پرسیدم ایشان فرمود: «ای علی ال سؤال مهمی پرسیدی مقالید این است که به هنگام صبح ده مرتبه و به هنگام شب نیز ده مرتبه بگویی خدایی جز الله نیست و خدا بزرگتر است خدا منزه است، ستایش مخصوص خداست. از خدا طلب آمرزش می.کنم به هیچ حرکت و نیرویی جز از ناحیهی خدا نیست. او اول است و آخر و ظاهر و باطن (پنهان) پادشاهی (مالکیت) از آن اوست و ستایش مخصوص اوست. زنده می کند و میمیراند و او زنده ای است که نمیمیرد و او بر هرچیزی قادر است. هر کس این کلمات را هنگام صبح ده مرتبه و هنگام ،شب ده مرتبه بگوید خداوند به او شش خصلت (ویژگی نیکو) عطا میفرماید؛ اولین آنها این است که [خدا] او را از ابلیس و لشکریانش حفظ می کند، از این رو آنها بر او هیچ تسلطی ندارند دومین خصلت این است که ثروت هنگفتی در بهشت به او عطا می شود که در ترازوی اعمالش از کوه احد سنگین تر است سومین خصلت اینکه خدا او را به مرتبه ای خواهد رساند که جز نیکان به آن دست نمی.یابند چهارمین خصلت این است که خدا العین همسران) (بهشتی را به ازدواج او در میآورد پنجمین خصلت اینکه دوازده فرشته در هنگام گفتن این کلمات شاهد او هستند و این کلمات را در رَقٌ مَنْشُور می نویسند و در روز قیامت با این ،کلمات به نفع او شهادت میدهند و ششمین خصلت اینکه مانند کسی است که تورات، انجیل زبور و فرقان (قرآن) را تلاوت کرده و مانند کسی است که حج و عمره به جا آورده

خدا

و حج و عمره اش را قبول کرده باشد و اگر در آن روز یا آن شب یا آن ماه بمیرد از جمله ی

شهدا نوشته میشود؛ این است تفسیر مقالید

حور

و سوگند به بیت المعمور». (4)

-1 پیامبر - الْبَيْتُ المَعمُورُ در آسمان دنیا قرار دارد و در آسمان چهارم نهریس-ت ب-ه ن-ام

«زندگانی که جبرئیل هر روز که خورشید طلوع میکند وارد آن میشود و وقتی بیرون می آید تکانی به خود میدهد و از او هفتاد هزار قطره میچکد و خداوند از هر قطره فرشته ای می آفریند

ص: 171

الطور 4

أَلْفَ قَطْرَة يَخْلُقُ اللَّهُ مِنْ كُلِّ قَطْرَة مَلَكاً يُؤْمَرُونَ أَنْ يَأْتُوا الْبَيْتَ الْمَعْمُورَ فَيُصَلُّوا فِيهِ فَيَفْعَلُونَ ثُمَّ لَا يَعُودُونَ إِلَيْهِ أَبَداً.

2- أمير المومنين - إِنَّ ابْنَ الْكَوَاءِ سَأَلَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَنِ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ وَ السَّقْفِ الْمُرْفُوعَ ذَلِكَ الضُّرَاحُ بَيْتُ فِي السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ حِيَالَ الْكَعْبَةِ مِنْ لُؤْلُوَة وَاحِدَةً يَدْخُلُهُ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكِ لَا يَعُودُونَ إِلَيْهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَة فِيهِ كِتَابُ أَهْلِ الْجَنَّةَ عَنْ يَمِينَ الْبَابِ يَكْتُبُونَ أَعْمَالَ أَهْل الْجَنَّةِ وَ فِيهِ كِتَابَ أَهْلَ النَّارِ عَنْ يَسَارِ الْبَابِ يَكْتُبُونَ أَعْمَالَ أَهْلِ النَّارِ بِأَقْلَام سُودٍ فَإِذَا كَانَ مِقْدَارَ الْعِشَاءِ ارْتَفَعَ الْمَلَكَان فَيَسْمَعُونَ مِنْهُمَا مَا عَمِلَ الرَّجُلُ فَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى هَذَا كِتابُنَا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ. - الرسول - البيت المعمور] البَيْتُ الَّذِي فِي السَّمَاءِ يُقَالُ لَهُ الضُّرَاحُ وَ هُوَ بِفَنَاءِ الْبَيْتِ

[ الْحَرَامِ لَوْ سَقَطَ سَقَطَ عَلَيْهِ يَدْخُلُهُ كُلَّ يَوْمٍ أَلْفُ مَلَكَ لَا يَعُودُونَ إِلَيْهِ أَبَداً. 4- على بن إبراهيم - هُوَ فِي السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ وَ هُوَ الضُّرَاحْ يَدْخُلَهُ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكِ

ثُمَّ لَا يَعُودُونَ إِلَيْهِ أَبَداً.

5 - الباقر ا إن اللهَ وَضَعَ تَحْتَ الْعَرْشِ أَرْبَعَةَ أَسَاطِينَ وَ سَمَّاهُ الضُّرَاَحَ وَ هُوَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ وَ قَالَ لِلْمَلَائِكَةِ طُوفُوا بِهِ ثُمَّ بَعَثَ مَلَائِكَةَ فَقَالَ لَهُمُ ابْنُوا فِي الْأَرْضِ بَيْنَا بِمِثَالِهِ وَ قَدْرِهِ وَ أَمَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ أَنْ يَطُوفُوا بِهِ.

ع الرسول - ثُمَّ صَعِدْنَا إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ فَمَا مَرَرْتُ بِمَلَكِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ إِلَّا قَالُوا يَا مُحَمَّدُ احْتَجمْ - وَ أمْرُ أُمَّتَكَ بِالْحِجَامَة، وَإِذَا فِيهَا رَجُلُ أَشْمَطُ الرَّأْسِ وَاللَّحْيَةَ جَالِسُ عَلَى كُرْسِيِّ فَقُلْتَ يَا جَبْرَئِيلُ مَنْ هَذَا الَّذِي فِى السَّمَاءِ السَّابِعَة عَلَى بَاب الْبَيْتِ الْمَعْمُور فِي جَوَارِ اللَّهِ

فَقَالَ هَذَا أَبُوكَ إِبْرَاهِيم اله.

1. بحار الأنوار، ج 55، ص55/ تفسیر نورالثقلین

2. بحار الأنوار، ج 55، ص55 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت»

3. بحار الأنوار، ج 55، ص55/ تفسیر نورالثقلین

4. بحار الأنوار، ج 55، ص57 تفسیر القمی، ج 2، ص331 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

5.فقه القرآن، ج1، ص292/ تفسیر نورالثقلین

6. تفسیر القمی، ج 2، ص 9

ص: 172

طور 4

که فرمان مییابند به الْبَيْتُ المَعمُورُ رفته و در آنجا نماز گزارند آنان نیز چنین می کنند و پس از ،آن هیچگاه به آنجا باز نخواهند گشت.

2- امام علی ابن کواء از امام علی الله درباره: الْبَيْتِ المَعمُورِ والسَّقْفِ الْمَرْفُوع پرسید. امام فرمود: «منظور «صُراح» است [نام خانه ای در آسمان چهارم برابر کعبه، [ساخته شده] از دانه ای ،مروارید که هر روز هفتاد هزار فرشته وارد آن میشوند و تا روز قیامت به آن باز نخواهند گشت. نویسندگان [کردار اهل بهشت در سمت راست دروازه ی آن هستند که اعمال اهل بهشت را مینویسند و نویسندگان [کردار] دوزخیان در سمت چپ دروازه ی آن، با قلمهایی سیاه، اعمال دوزخیان را مینویسند شب هنگام دو فرشته ای که مأمور نوشتن کردار هر انسان هستند بالا میروند و آن ،نویسندگان کردار هر انسان را از آن دو فرشته میشنوند و ثبت

میکنند؛ این است تفسیر این کلام خداوند تعالی : که فرمود این کتاب ما است که بحق با شما

سخن میگوید و اعمال شما را بازگو میکند ما آنچه را انجام میدادید مینوشتیم. (جائیه/ 29)). پیامبر در آسمان خانه ایست به نام «صُراح» برابر خانه کعبه که اگر فرو افتد بر خانه ی کعبه فرود می آید؛ [آن خانه در آسمان درست برابر خانه کعبه در زمنی ساخته شده است هر

روز هزار فرشته در آن خانه وارد میشوند و بیرون می آیند که هرگز به آن باز نخواهند گشت 4۔ علی بن ابراهيم - [البَيْتُ المَعمُورُ] در آسمان چهارم قرار دارد و نام آن «صُراح» میباشد. هر

روز هفتاد هزار فرشته وارد آن خانه میشوند و بیرون میآیند و هرگز به آن باز نمی گردند.

ه- امام باقر خداوند در زیر عرش چهار ستون قرار داده و آنها را «صُراح» نامیده که همان الْبَيْتُ المعمُورُ است و به فرشتگان فرمان داده که دور آن طواف کنند. آنگاه فرشتگانش را فرستاده و فرمود در زمین خانه ای مانند آن و به اندازه آن بسازید و هر کس را که بر روی زمین بود فرمان داد که گرداگرد آن خانه طواف کنند.

6 پیامبر در شب معراج به همراه جبرئیل تا آسمان هفتم بالا رفتیم... در آنجا مردی با

موها و ریشهایی سفید و سیاه روی تختی نشسته بود گفتم ای !جبرئیل این کیست که در آسمان هفتم بر در الْبَيْتُ العمُورُ در کنار [عرش] خداوند تعالی قرار دارد؟ گفت: «این پدرت

ابراهیم است».

173

ص: 173

الطور 4

- الرسول صلى الله عليه وسلم عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم حَدِيثُ طَوِيلُ: فِي مِعْرَاجِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَ فِي أَوَاخِرِهِ: فَلَمَّا

فَرَغَ مُنَاجَاتَهُ رَدَّ إِلَى الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ وَ هُوَ فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ بحِذَاءِ الْكَعْبَة.

- الرسول - عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِير الرقى قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللهِ اللهِ مَا مَعْنَى السَّلَامِ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَمَّا خَلَقَ نَبيَّهُ وَ وَصِيَّهُ وَ ابْنَتَهُ وَ ابْنَيْهِ وَ جَمِيعَ الْأَئِمَّةِ وَخَلَقَ شِيعَتَهُمْ أَخَذَ عَلَيْهِمُ الْمِيثَاقَ وَ أَنْ يَصْبِرُوا وَيُصَابِرُوا وَيُرَابِطُوا وَ أَنْ يَتَّقُوا اللَّهَ وَوَعَدَهُمْ أَنْ يُسَلَّمَ لَهُمُ الْأَرْضِ الْمُبَارَكَةَ وَ الْحَرَمَ الْآمِنَ وَ أَنْ يُنَزِّلَ لَهُمُ الْبَيْتَ الْمَعْمُورَ وَيُظْهِرَ لَهُمُ السَّقْفَ الْمَرْفُوعَ وَيُرِيحَهُمْ مِنْ عَدُوِّهِمْ وَ الْأَرْضِ الَّتِى يُبَدِّلُهَا اللَّهُ مِنَ السَّلَامِ وَيُسَلِّمُ مَا فِيهَا لَهُمْ لَا شِيَةَ فِيهَا قَالَ لَا خُصُومَةَ فِيهَا لِعَدُوِّهِمْ وَأَنْ يَكُونَ لَهُمْ فِيهَا مَا يُحِبُّونَ وَأَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَى جَمِيعِ الْأَئِمَّةِ وَ شِيعَتِهِمُ الْمِيثَاقَ بذَلِكَ وَ إِنَّمَا السَّلَامُ عَلَيْهِ تَذْكِرَةُ نَفْسٍ الْمِيثَاقِ وَ تَجْدِيدُ لَهُ عَلَى اللَّهِ لَعَلَّهُ أَنْ يُعَجِّلَهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ يُعَجِّلَ السَّلَامَ لَكُمْ بِجَمِيعِ مَا فِيه .

9 - الصادق ال- فَأَمَرَ اللَّهُ مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَنْ يَجْعَلَ لَهُ بَيْنَا فِي السَّمَاءِ السَّادِسَة يُسَمَّى الضُّراحَ بإزا، عَرْشِهِ فَصَيَّرَهُ لِأهْلِ السَّمَاءِ يَطُوفُ بِهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكَ فِي كُلِّ يَوْم لَا يَعُودُونَ وَ

يَسْتَغْفِرُون."

10 - الرسول - لَمَّا عُرجَ بي إِلَى السَّمَاءِ انْتُهِيَ فِي الْمَسِيرُ مَعَ جَبْرَئِيلَ إِلَى السَّمَاءِ الرَّابِعَة فَرَأَيْتُ بَيْتاً مِنْ يَأْقُوتِ أَحْمَرَ فَقَالَ لِى جَبْرَئِيلُ يَا مُحَمَّدُ هَذَا الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ خَلْق السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ بِخَمْسِينَ أَلْفَ عَام فَصَلِّ فِيهِ فَقُمْتُ لِلصَّلَاةِ وَ جَمَعَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ وَالْمُرْسَلِينَ فَصَفَّهُمْ جَبْرَئِيلُ صَفًّا فَصَلَّيْتُ بِهِمْ فَلَمَّا سَلَّمْتُ أَتَانِي آتِ مِنْ عِنْدِ رَبِّي فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ رَبُّكَ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ سَلِ الرُّسُلَ عَلَى مَا ذَا أَرْسِلْتُمْ مِنْ قَبْلِي فَقُلْتُ مَعَاشِرَ الْأَنْبِيَاءِ وَالرُّسُلِ عَلَى مَا ذَا بَعَثَكُمْ رَبِّي قَبْلِي قَالُوا عَلَى وَلَايَتِكَ وَ وَلَايَة عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى وَ

سْتَل مَنْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنَا.

1. تفسير نور الثقلين

2. الكافي، ج 1، ص 451 تفسیر نور الثقلین

، الکافی، ج 4، ص187 تفسير البرهان

4. تأويل الآيات الاهره، ص547

ص: 174

طور 4

پیامبر پیرامون معراج رسول خدا نقل شده که در اواخر حدیث چنین آمده است: وقتی رسول خدا از مناجات با خداوند فارغ شد به البَيْتُ المَعمُور باز گردانده شد که در

آسمان هفتم و برابر کعبه قرار دارد».

پیامبر داود بن کثیر الرقی :گوید به امام صادق عرض کردم «معنی سلام و درود] بر رسول خدا چیست؟ فرمود: چون خدای تبارک و تعالی پیغمبر (محمد)، جانشین او

الله الله ( علی )، دخترش فاطمه ) دو فرزندش حسن و حسین اخلا) و امامان دیگران و شیعیان آنها را در عالم ارواح ،آفرید از آنها بر لزوم اطاعت از خویش پیمان گرفت و از آنها خواست که در برابر بلاها شکیبا باشند و در مقابل دشمنانشان پایداری کنند و نگاهبان مرزها ی اسلام باشند و از خدا پروا نمایند؛ و [ در مقابل به آنها وعده فرمود که سرزمین مبارک (بيت المقدس یا (مدینه و حرم امن (مکه را در اختیار آنها قرار دهد و الْبَيْتُ المَعمُورُ را برایشان فرود آورد «وَ السَّقفِ المُرْفُوع؛ سقف برافراشته .(طور (5)» را برای آنها آشکار کند و ایشان را از دشمنشان و [آفات] زمین آسوده خاطر سازد؛ زمینی که خدا آن را از هر عیب و نقصی] پاک کند و آنچه در زمین است را به خاطر آنها سالم گرداند [ به گونه ای که] إِلَّا شِيَةَ فِيهَا؛ ل---ه ای در آن نباشد. (بقره/71)». یعنی در زمین هیچ گونه جدال و ستیزی میان آنها] با دشمنشان وجود نداشته باشد و هرچه را دوست داشته باشند برای آنها در زمین موجود باشد و رسول خدا [نیز] از تمامی امامان الللا و شیعیانشان این پیمان را گرفت. بدان که] سلام و درود] بر آن حضرت، یادآوری این پیمان و تجدید آن بر خداوند است تا شاید خدای عزوجل این وعده را پیش انداخته و آن سلامتی را با تمام برکاتش برایتان جلو اندازد.

9- امام صادق - پس خداوند به یکی از فرشتگان فرمان داد که در آسمان ششم برای او خانه ای بسازد که نام آن خانه ضراح میباشد و روبروی عرش او قرار دارد و خداوند آن را برای اهل آسمان قرار داده است و روزانه هفتاد هزار فرشته به دور آن میگردند و [ میروند و دیگ-ر ب-ه آن باز نمیگردند و در همان حال] طلب آمرزش میکنند.

10 پیامبر رسول اکرم فرمود: وقتی مرا به معراج بردند همراه جبرئیل ا به آسمان چهارم رسیدم و در آنجا خانه ای از یاقوت سرخ .دیدم جبرئیل ا به من گفت: «ای محمد این الْبَيْتِ المَعمُور است که خداوند آن را پنجاه هزار سال قبل از آفرینش آسمانها و زمین آفرید. اینک در آن نماز بخوان. من نیز برای نماز بپا خاستم و خداوند همهی پیامبران و رسولان را گرد آورد و جبرئیل همه را پشت سر من به صف نمود. من نماز را با آنها خواندم و چون سلام نماز را گفتم شخصی از جانب پروردگارم آمد و گفت ای محمد خدایت سلام میرساند و میفرماید از پیامبران بپرس شما قبل از من بر چه عهد و پیمانی به رسالت مبعوث گشتید؟ من [نیز] گفتم: «ای جماعت پیامبران و رسولان پروردگارم پیش از من بر چه عهد و پیمانی شما را به رسالت مبعوث فرمود؟ آنها پاسخ دادند بر ولایت تو و ولایت علی بن ابی طالب ، و این آیه اشاره به آن جریان دارد: «وَ سئل مَنْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنا؛ از رسولانی که پیش از تو فرستادیم بپرس. (زخرف/45)».

1759

ص: 175

الطور

11 - السجاد ال- عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثَّمَالِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ اللهِ قَالَ: قُلْتُ لِمَ صَارَ الطَّوَافُ سَبْعَةَ أَشْوَاطِ قَالَ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَالَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً فَرَدُّوا عَلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ قَالَ اللَّهُ إِنِّي أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ وَ كَانَ لَا يَحْجُبُهُمْ عَنْ نُورِهِ فَحَجَبَهُمْ عَنْ نُورِهِ سَبْعَةَ آلَافِ عَامِ فَقَاذُوا بِالْعَرْشِ سَبْعَةَ آلَافِ سَنَة فَرَحِمَهُمْ وَ تَابَ عَلَيْهِمْ وَ جَعَلَ لَهُمُ الْبَيْتَ الْمَعْمُورَ الَّذِي فِي السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ وَ جَعَلَهُ مَثَابَةً وَوَضَعَ الْبَيْتَ الْحَرَامَ تَحْتَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ فَجَعَلَهُ مَثَابَةٌ لِلنَّاسِ وَأَمْناً فَصَارَ الطَّوَافُ سَبْعَةَ أَشْوَاطٍ وَاجِباً عَلَى الْعِبَادِ لِكُلِّ أَلْفِ سَنَةٍ شَوْطاً وَاحِداً.

12- الرضا - فَوَضَعَ فِي السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ بَيْتاً بِحِذَاءِ الْعَرْشِ يُسَمَّى الضُّرَاحَ ثُمَّ وَضَعَ فِي السَّمَاءِ الدُّنْيَا بَيْتاً يُسَمَّى الْبَيْتَ الْمَعْمُورَ بحِذَاءِ الصِّرَاحَ ثُمَّ وَضَعَ هَذَا الْبَيْتَ بِحِذَاءِ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ ثُمَّ أَمَرَ آدَمَ فَطَافَ بِهِ فَتَابَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَ جَرَى ذَلِكَ فِي وُلْدِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ. 13 - الباقر ال- قالَ اللَّهُ تَعَالَى إِنِّي أَعْلَمُ مَا لا تَعْلَمُونَ قَالَ فَظَنَّتِ الْمَلَائِكَةُ أَنَّ مَا قَالُوا رَدُّ عَلَى رَبِّهِمْ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنَّهُ قَدْ غَضِبَ عَلَيْهِمْ مِنْ قَوْلِهِمْ فَلَادُوا بِالْعَرْشِ ثَلَاثَ سَاعَاتِ فَنَظَرَ اللَّهُ إِلَيْهِمْ فَنَزَلَتِ الرَّحْمَةُ عَلَيْهِمْ فَوَضَعَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ تَحْتَ الْعَرْشِ بَيْناً عَلَى أَرْبَعِ أَسَاطِينَ مِنْ زَبَرْجَ-دِ وَ غَشَاهُنَّ بِيَاقُوتَة حَمْرَاءَ وَ سَمَّى البَيْتَ الضُّرَاحَ ثُمَّ قَالَ اللَّهُ لِلْمَلَائِكَة طُوفُوا بِهَذَا الْبَيْتِ وَ دَعُوا الْعَرْشَ فَطَافَتِ الْمَلَائِكَةُ بِالْبَيْتِ وَ تَرَكُوا الْعَرْشِ فَصَارَ أَهْوَنَ عَلَيْهِمْ وَهُوَ الْبَيْتُ الْمَعْمُورُ الَّذِي ذَكَرَهُ اللَّهُ يَدْخُلُهُ كُلَّ يَوْمٍ وَلَيْلَة سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكِ لَا يَعُودُونَ فِيهِ أَبَداً. 14 - الرسول - لَمَّا أَسْرِيَ بَى إِلَى السَّمَاءِ انْتَهَيْتُ إِلَى مَحَلَّ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى وَإِذَا الْوَرَقَةُ مِنْهَا تَظَلُّ أُمَّةَ مِنَ الْأُمَمِ فَكُنْتُ مِنْ رَبِّي كَقَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى قَالَ: وَسِدْرَةُ الْمُنْتَهَى فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَ جَنَّةُ الْمَأْوَى عِنْدَهَا. قَالَ: وَ الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ هُوَ فِى السَّمَاءِ الرَّابِعَة وَ هُوَ الضُّرَاَحْ

176

1. علل الشرایع، ج 2، ص406

2. علل الشرایع، ج 2، ص406

. بحارالأنوار، ج 55، ص 59 4. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص158

ص: 176

طور 4

هفت

11 - امام سجاد ال ابو حمزه ثمالی :گوید به امام سجاد ال عرض کردم: «چرا طواف [خانه ی کعبه] دور است؟ فرمود: «چون خدای تبارک و تعالی به فرشته ها فرمود: «إِني جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَة؛ من در روی زمین جانشینی [نماینده ای] قرار خواهم داد. (بقره/30) و آنها در برابر خداوند تبارک و تعالی عرض :کردند پروردگارا! آیا کسی را در آن قرار میدهی که فساد و خونریزی کند؟ زیرا موجودات زمینی دیگر که قبل از این آدم وجود داشتند نیز به فساد و خونریزی آلوده شدند. اگر هدف از آفرینش این انسان عبادت است (بقره (30) خدا فرمود: پروردگار فرمود: «من حقایقی را میدانم که شما نمیدانید (بقره (30) و پیش از آن ،جریان خداوند میان آنها و نور خویش، حجابی قرار نمیداد ولی پس از آن هفت هزار سال میان آنها و نور ،خود حجابی قرار داد. پس فرشته ها هفت هزار سال به عرش خداوند پناه بردند و در نهایت خداوند بر آنها رحم نموده و توبه شان را پذیرفت و الْبَيْتِ المَعمُور که در آسمان چهارم است را برایشان قرار داد تا محل بازگشت و جایگاه امن آنها باشد و بیت الحرام خانه ی (کعبه را زیر الْبَيْتِ المَعمُور نهاد و مرکز امن و امان برای مردم. (بقره/125) و هفت دور طواف بر بندگان واجب ،شد [یعنی] در برابر هر هزار سال یک دور. 12 امام رضا ال خداوند در آسمان ،چهارم خانه ای به نام صُراخ در مقابل عرش بنیان نهاد؛ سپس در آسمان دنیا خانه ای به نام الْبَيْتِ المَعمُور را در مقابل صراخ قرار داد؛ پس از آن، خانه ی کعبه را در مقابل الْبَيْتِ المَعمُور قرار داده و به آدم فرمان داد گرداگرد آن طواف کند. آدم ب-ه ط--واف آن پرداخت و بدین ترتیب خداوند توبه اش را پذیرفت و بعد این عمل در میان فرزندان آدم تا روز قیامت سنت گردید.

13 امام باقر خداوند فرمود من حقایقی را میدانم که شما نمیدانید. (بقره /30) امام ال :فرمود: «فرشته ها گمان کردند آنچه در مورد آفرینش آدم گفتند اعتراضی به پروردگارشان بوده و او به خاطر این سخن بر آنها خشم گرفته است؛ به همین خاطر تا سه ساعت به عرش الهی پناهنده شدند. بدین ترتیب خداوند بر آنها نظر الطف و رحمت] نمود و رحمت بر آنها فرود آمد خداوند در زیر عرش خانه ای بر چهار ستون از زبرجد قرار داد و با یاقوتی سرخ آن ستونها را

پوشاند و آن خانه را صراخ نامید و آنگاه به فرشته ها :فرمود گرداگرد این خانه طواف کنید عرش را وانهید. فرشته ها گرداگرد آن طواف کردند و عرش را وانهادند و این کار بر آنها آسان تر بود و آن خانه همان الْبَيْتِ المَعمُور است که خدا در قرآن بیان فرموده است. و هر روز و شب هفتاد هزار فرشته وارد آن میگردند و هیچگاه به آن باز نمی گردند. 14- پیامبر رسول اکرم صلى الله عليه وسلم فرمود: «هنگامی که شبانه به آسمان برده ش-دم ب-ه مح-لّ سدرة المنتهى رسیدم درخت پر برگ و پر سایه ای در آسمان هفتم که فرشته ها حتى جبرئیل نمیتوانند از آن فراتر (روند و مشاهده کردم که هر برگ ،آن بر یکی از امتها سایه افکنده است و فاصله ی من تا پروردگارم مانند فاصله ی دو کمان یا کمتر بود اشاره به آیه 9 از سوره ی نجم) وسِدْرَةِ المنتهى در آسمان هفتم است و جَنَّةُ المأوى در آنجاست و الْبَيْتِ المَعمُور در آسمان چهارم است که همان «ضراح» میباشد.

اله الى

تعليم

ص: 177

الطور اه

15 - الصادقين الا - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمَّا أَرَادَ خَلْقَ آدَمَ اللهِ قَالَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً فَقَالَ مَلَكَان مِنَ الْمَلَائِكَةِ أَتَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَيَسْفِكُ الدِّمَاءَ فَوَقَعَتِ الْحُجُبُ فِيمَا بَيْنَهُمَا وَ بَيْنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَكَانَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى نُورُهُ ظَاهِراً لِلْمَلَائِكَةِ فَلَمَّا وَقَعَتِ الحُجُبُ بَيْنَهُ وَبَيْنَهُمَا عَلِمَا أَنَّهُ قَدْ سَخِطَ قَوْلَهُمَا فَقَالا لِلْمَلَائِكَةِ مَا حِيلَتُنَا وَ مَا وَجْهُ تَوْبَتِنَا فَقَالُوا مَا نَعْرِفُ لَكُمَا مِنَ التَّوْبَة إِلَّا أَنْ تَلُوذَا بِالْعَرْشِ قَالَ فَلَاذَا بِالْعَرْشِ حَتَّى أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى تَوْبَتَهُمَا وَ رُفِعَتِ الْحُجُبُ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَهُمَا وَ أَحَبَّ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَنْ يُعْبَدَ بِتِلْكَ الْعِبَادَةِ فَخَلَقَ اللَّهُ الْبَيْتَ فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ عَلَى الْعِبَادِ الطَّوَافَ حَوْلَهُ وَ خَلَقَ الْبَيْتَ الْمَعْمُورَ فِي السَّمَاءِ يَدْخُلُهُ كُلَّ يَوْمٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكِ لَا يَعُودُونَ إِلَيْهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ.

قوله تعالى: وَ السَّقْفِ الْمَرْفُوع (ه)

1 - أمير المومنين ال- السَّقْفِ المرفوع السَّمَا.

2 - الصادق ال- فَخَلَقَ السَّمَاءَ سَقْفاً مَرْفُوعًا وَ لَولَا ذَلِكَ لَأَظْلَمَ عَلَى خَلْقِهِ بِقُرْبهَا وَلَأَحْرَقَتْهُمُ

الشَّمْسُ بِدُوبِهَا وَ حَرَارَتِهَا "

قوله تعالى: وَ الْبَحْرِ المَسْجُورِ (ع)

1 - أمير المومنين ال - وَ الْبَحْرِ المَسْجُورِ بَحْرُ فِي السَّمَاءِ تَحْتَ الْعَرْشِ . 2 - على بن إبراهيم - وَ الْبَحْرِ المَسْجُورِ قَالَ: يُسْجَرُ يَوْمَ الله الْقِيَامَة .

- أمير المومنين ال - المسجُور الموقد * 4 - الأئمة سنة - إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَجْعَلُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ الْبِحَارَ نَاراً يَسْجُرُ بِهَا جَهَنَّمَ أَوِ الْمُخْتَلِطَ الينا

. علل الشرائع، ج 2، ص 402

.بحارالأنوار، ج 55، ص 107 تفسیر نور الثقلين تفسیر القمی، ج 2، ص331/ تفسير البرهان

3. تفسير نور الثقلين

.. بحار الأنوار، ج 55، ص 107

5. تفسیر القمی، ج 2، ص331 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

6. تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 7، ص28

178

ص: 178

طور 5

15 امام باقر و امام صادق علا هنگامی که خداوند تبارک و تعالی خواست آدم را بیافریند

خطاب به فرشتگان :فرمود من در روی زمین، جانشینی [نماینده ای] قرار خواهم داد. (بقره/30) دو فرشته از فرشتگان عرضه داشتند پروردگارا آیا کسی را در آن قرار م-ی ده-ی ک-ه فساد و خونریزی کند؟ [ زیرا موجودات زمینی ،دیگر که قبل از این آدم وجود داشتند نیز به فساد و خونریزی آلوده شدند. اگر هدف از آفرینش این انسان عبادت است (بقره/30) پس میان آن دو

فرشته و ،خداوند حجابهایی قرار گرفت در حالی که نور الهی برای فرشتگان ظاهر و روشن بود؛ بعد از قرار گرفتن حجابها آن دو فرشته دانستند خداوند از کلامشان ناخشنود گشته است لذا به دیگر فرشتگان :گفتند چاره ی ما چیست و چگونه توبه «نماییم؟ فرشتگان گفتند: «ما توبه ای برای شما سراغ نداریم جز اینکه به عرش پناه ببرید. آن دو فرشته به عرش پناه بردند تا اینکه حق تعالی توبه ی آنها را قبول نمود و حجابها میان او و آن دو فرشته از میان برداشته شد و

خدای تعالی این عبادت را بر بندگان خود پسندید بنابراین خانه کعبه را در زمین قرار داد طواف گرداگرد آن را بر آنان واجب نمود و الْبَيْتِ المَعمُور را در آسمان قرار داد که هر روز هفتاد هزار فرشته وارد آن میشوند و بیرون میآیند و تا روز قیامت به آن باز نخواهند گشت.

و سقف برافراشته 5

1- امام علی [ مراد از] السَّقْفِ المرفوع آسمان است.

2- امام صادق - خداوند آسمان را به صورت السقف المرفوع آفرید و اگر اینگونه نبود، انسانها به خاطر نزدیکی ،آسمان دلگیر میگشتند و خورشید به خاطر نزدیکی اش آنها را

می سوزاند.

و دریای مملو و برافروخته (6)

1 - امام على ال و البَحْرِ المَسْجُور دریایی در آسمان زیر عرش است.

2۔ علی بن ابراهيم الله و البَحْرِ المَسْجُور دریایی است که روز قیامت برافروخته میشود.

-3- امام على المَسْجُور یعنی افروخته شده.

4- ائمه النا - خداوند در روز قیامت دریاها را آتش سازد و دوزخ را با آنها برافروخته گرداند.

ص: 179

الطور 6

- الباقر - إِنَّ يُونُس لَمَّا آذَاهُ قَوْمُهُ دَعَا اللَّهَ عَلَيْهِمْ فَأَصْبَحُوا أَوَّلَ يَوْمٍ وَ وُجُوهُهُمْ مُصْفَرَّةً وَأَصْبَحُوا الْيَوْمَ الثَّانِيَ وَ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةُ قَالَ وَكَانَ اللَّهُ وَاعَدَهُمْ أَنْ يَأْتِيَهُمُ الْعَذَابُ حَتَّى نَالُوهُ بِرِمَاحِهِمْ فَفَرَّقُوا بَيْنَ النِّسَاءِ وَأَوْلَادِهِنَّ وَ الْبَقَرِ وَأَوْلَادِهَا وَ لَبِسُوا الْمُسُوحَ وَ الصُّوفَ وَ وَضَعُوا الْحِبَالَ فِي أَعْنَاقِهِمْ وَالرَّمَادَ عَلَى رُءُوسِهِمْ وَضَحُوا ضَجَةً وَاحِدَةً إِلَى رَبِّهِمْ وَقَالُوا آمَنَّا بِإِلَهِ يُونُسَ قَالَ فَصَرَفَ اللَّهُ عَنْهُمُ الْعَذَابَ إِلَى جَبَالِ آمِدَ قَالَ وَ أَصْبَحَ يُونُسُ وَ هُوَ يَظُنُّ أَنَّهُمْ هَلَكُوا فَوَجَدَهُمْ فِي عَافِيَة فَغَضِبَ وَ خَرَجَ كَمَا قَالَ اللَّهُ مُغَاضِاً حَتَّى رَكِبَ سَفِينَةٌ فِيهَا رَجُلَانِ فَاضْطَرَبَتِ السَّفِينَةُ فَقَالَ الْمَلَّاحُ يَا قَوْمِ فِي سَفِينَتِي لَمَطْلُوبُ فَقَالَ يُونُسُ أَنَا هُوَ وَقَامَ لِيُلْقِيَ نَفْسَهُ فَأَبْصَرَ السَّمَكَةَ وَ قَدْ فَتَحَتْ فَاهَا فَهَابَهَا وَ تَعَلَّقَ بهِ الرَّجُلَانِ وَ قَالا لَهُ أَنْتَ وَيْحَكَ وَ نَحْنُ رَجُلَانِ فَسَاهَمَهُمْ فَوَقَعَتِ السَّهَامُ عَلَيْهِ فَجَرَتِ السُّنَّةُ بِأَنَّ السِّهَامَ إِذَا كَانَتْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ أَنَّهَا لَا تُخْطِي فَأَلْقَى نَفْسَهُ فَالْتَقَمَهُ الْحُوتُ فَطَافَ بِهِ الْبِحَارَ سَبْعَةَ حَتَّى صَارَ إِلَى الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ وَ بِهِ يُعَذِّبُ قَارُونُ

الدُّعَاءُ

1 - الصادق الله مَنْ دَعَا إِلَى اللَّهِ تَعَالَى أَرْبَعِينَ صَبَاحاً بِهَذَا الْعَهْدِ كَانَ مِنْ أَنْصَارِ قَائِمِنَا فَإِنْ مَاتَ قَبْلَهُ أَخْرَجَهُ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ قَبْرِهِ وَ أَعْطَاهُ بِكُلِّ كَلِمَة أَلْفَ حَسَنَةً وَ مَحَا عَنْهُ أَلْفَ سَيِّئَةَ وَ هُوَ هَذَا اللَّهُمَّ رَبَّ النور العظيم وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرفيع وَ رَبُّ الْبَحْرِ المسجور ... 2 - أمير المومنين ال- يَوْمَ لِقَائِهِ أَهْلِ الشَّامَ بِصَفِّينِ رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ فَقَالَ اللَّهُمَّ رَبَّ السَّقْفِ الْمَحْفُوظ الْمَكْفُوفِ الَّذِي جَعَلْتَهُ مَغِيضَاً لِلَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَجَعَلْتَ فِيهِ مَجْرَى لِلشَّمْسِ وَالْقَمَر وَ مَنَازِلَ الْكَوَاكِبِ وَالنَّجُومِ وَ جَعَلْتَ سُكَّانَهُ سِبْطاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ لَا يَسْأَمُونَ الْعِبَادَةَ وَ رَبَّ هَذِهِ الْأَرْضِ الَّتِي جَعَلْتَهَا قَرَاراً لِلْأَنَامِ وَالْهَوَامِّ وَ الْأَنْعَامِ وَ مَا لَا يُحْصَى مِمَّا يُرَى وَمَا لَا يُرَى مِنْ خَلْقِكَ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِما يَنْفَعُ النَّاسَ وَ رَبَّ السَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّماءِ وَالْأَرْضِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ الْمُحِيطِ بِالْعَالَمِينَ وَ رَبَّ الرَّوَاسِي الَّتِي جَعَلْتَهَا لِلْأَرْضِ أَوْتَاداً وَ لِلْخَلْقِ مَتَاعاً إِنْ أَظْهَرْتَنَا عَلَى عَدُوِّنَا فَجَنَّبْنَا الْبَغْيَ وَسَدِّدْنَا لِلْحَقِّ فَإِنْ أَظْهَرْتَهُمْ عَلَيْنَا فَارْزُقْنَا الشَّهَادَةَ وَاعْصِمْ بَقِيَّةَ أَصْحَابِي مِنَ الْفِتْنَةِ.

. بحار الأنوار، ج 14، ص 399

. بحار الأنوار، ج 99، ص 111 تفسير نور الثقلين؛ «بتفاوت»

. بحار الأنوار، ج97، ص37

ص: 180

طور 6

ه- امام باقرال هنگامی که قوم یونس او را اذیت و آزار نمودند آنها را نفرین نمود... بنابراین عذاب بر سرشان فرود آمد به طوری که سر نیزه هایشان به آن میرسید... [ آنها پشیمان شدند و به درگاه پروردگارشان فریاد بلندی زدند و گفتند ما به خدای یونس ال ایمان آوردیم». خداوند نیز عذاب را از آنها برطرف کرده و بر کوههای آمد فرود آورد [ از طرف دیگر] یونس ال که گمان میکرد آنها نابود شدهاند به سمت شهر حرکت کرد ولی با تعجب آنها را در سلامتی کامل یافت؛ پس خشمگین از شهر خارج گشت... تا اینکه سوار بر کشتی شد... کشتی دچار

تکانهای شدیدی شد... یونس خود را به دریا انداخت و ماهی بزرگی او را بلعید و وی را همراه خود از هفت دریا عبور داد تا اینکه به وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُور رسید ک-ه ق-ارون در آنج-ا ع-ذاب

می شود.

دعا

1 امام صادق هر کس چهل بامداد این دعای عهد را بخواند از یاوران قائم ما خواهد بود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد خداوند هنگام ظهور او را از قبر بیرون آورد؛ و در مقابل هر کلمه از این دعا هزار ثواب به او عطا فرموده و هزار گناه از نامه ی عمل] او محو

کند. و آن دعا این است: اللَّهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظِيمِ وَ رَبَّ الْكُرْسِيِّ الرَّفِيعِ وَ رَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُور. 2- امام على ال روزی که امام علی ال در صفین با اهل شام روبرو گردید، دو دستش را رو به آسمان بلند کرده و عرضه داشت: ای خدای آسمان بر افراشته و فضای نگاه داشته ش-ده ک-ه را زمینه ی پیدایش شب و روز و محل گردش ماه و خورشید، و مسیر آمد و شد سیارات و ستارگان قرار داده ای و جایگاه گروهی از فرشتگانت ساخته ای که از عبادت تو خسته نمی گردند، و ای پروردگار این زمین که آن را جایگاه سکونت انسانها و مکان رفت و آمد حشرات و چارپایان و پدیده های دیدنی و نادیدنی [ غیر قابل شمارش قرار داده ای و ای پروردگار؛ کشتیهایی که در دریا به سود مردم در حرکتند. بقره (164) و ای پروردگار ؛ ابرهایی که میان زمین و آسمان مسخرند. (بقره (164) و ای پروردگارِ الْبَحْرِ المَسْجُور که آن را احاطه کننده بر جهانیان قرار دادی و ای پروردگار کوه های بلند و پا برجا که آنها را برای ،زمین چونان میخ های محکم و برای

مخلوقات تکیه گاهی مطمئن ساخته ای اگر بر دشمن پیروزمان ،ساختی ما را از تجاوز بر کنار دار و بر راه حق استوار فرما و چنانچه آنها را بر ما پیروز گرداندی شهادت را نصیب ما فرموده و

دیگر اصحابم را از فتنه حفظ فرما»

माओ

ص: 181

الطور /

العسكرى ال - إِنَّ اللَّهَ يُنْزِلُ بَيْنَ نَفْخَتَى الصُّورِ بَعْدَ مَا يُنْفَخُ النَّفْحَةُ الْأُولَى مِنْ دُوَيْن سَمَا. الدُّنْيَا مِنَ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ الَّذِي قَالَ اللَّهُ وَ الْبَحْرِ المُسَجُورِ وَهِيَ مِنْ مَنِيٍّ كَمَنِيِّ الرَّجُل فَيَمْطُرُ

ذَلِكَ عَلَى الْأَرْضِ فَيَلْقَى الْمَاءُ الْمَنِيُّ مَعَ الْأَمْوَاتِ الْبَالِيَة فَيَنْبُتُونَ مِنَ الْأَرْضِ وَ يَحْيَوْنَ

الولاية

1 - أمير المومنين - زيارة أمير الْمُؤْمِنِينَ الله أَشْهَدُ أَنَّكَ الطُّورُ وَالْكِتَابُ الْمَسْطُورُ وَالرَّقُ

المَنْشُورُ وَ بَحْرُ الْعِلْمِ الْمَسْجُور

قوله تعالى : إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ لَواقِع (7)

قوله تعالى : ما لَهُ مِنْ دافع (8)

قوله تعالى: يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً (9)

-1- على بن إبراهيم - يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً تنفس " 1

2- - - السجاد ا تُوَيْرِ بْن أَبي فَاحْتَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ ال قَالَ سُئِلَ عَنِ النَّفْخَتَيْنِ كَمْ بَيْنَهُمَا قَالَ مَا شَاءَ اللَّهُ فَقِيلَ لَهُ فَأَخْبِرْنِي يَا ابْنَ رَسُول اللَّهِ كَيْفَ يُنْفَخُ فِيهِ فَقَالَ أَمَّا النَّفْخَةُ الْأُولَى فَإِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ إِسْرَافِيلَ فَيَهْبِطُ إِلَى الدُّنْيَا وَ مَعَهُ صُورُ وَلِلصُّور رَأْسُ وَاحِدٌ وَ طَرَفَانِ وَ بَيْنَ طَرَفِ كُلِّ رَأْسِ مِنْهُمَا مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ قَالَ فَإِذَا رَأْتِ الْمَلَائِكَةُ إِسْرَافِيلَ وَ قَدْ هَبَطَ إِلَى الدُّنْيَا وَ مَعَةً الصُّورُ قَالُوا قَدْ أَذِنَ اللَّهُ فِى مَوْتِ أَهْلِ الْأَرْضِ وَ فِى مَوْتِ أَهْلِ السَّمَاءِ قَالَ فَيَهْبِطُ إِسْرَافِيلُ بحَظِيرَة بَيْتِ الْمَقْدِسِ وَ يَسْتَقْبلُ الْكَعْبَةَ فَإِذَا رَأَوْا أَهْلُ الْأَرْضِ قَالُوا أَذِنَ اللَّهُ فِي مَوْتِ أَهْل الْأَرْضِ قَالَ فَيَنْفُخُ فِيهِ نَفْحَةٌ فَيَخْرُجُ الصَّوْتَ مِنَ الطَّرَفِ الَّذِي يَلَى الْأَرْضِ فَلَا يَبْقَى فِي الْأَرْضِ ذُوَ رُوحٍ إِلَّا صَعِقَ وَ مَاتَ وَ يَخْرُجُ الصَّوْتُ مِنَ الطَّرَفِ الَّذِي يَلِي السَّمَاوَاتِ فَلَا يَبْقَى فِي السَّمَاوَاتِ ذُو رُوحٍ إِلَّا صَعِقَ وَ مَاتَ إِلَّا إِسْرَافِيلَ قَالَ فَيَقُولُ اللَّهُ لِإِسْرَافِيلَ يَا إِسْرَافِيلُ مُت فَيَمُوتُ إِسْرَافِيلُ

. بحارالأنوار، ج 6، ص329/ بحارالأنوار، ج13، ص272/ تفسير الإمام العسكرى، ص281

. بحار الأنوار، ج97، ص313

.. تفسير القمي، ج 2، ص 331

182

ص: 182

طور 7

امام عسکری ال خداوند در زمان بین دو نفخه ی صور بعد از اینکه نفخه ی اول دمیده میشود از جایی پایین تر از آسمانِ دنیا از دریایی مملو و برافروخته که خداوند [ پیرامونش] فرموده: وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ [آبی] نازل میکند که از آب منی همچون آب منی مرد تشکیل یافته است. آن آب بر زمین فرو ریزد و آب منی با مردگان پوسیده درآمیزد و آن مردگان از زمین سر برآورند و زنده گردند.

ولایت

-1- امام علی در زیارت امیرالمؤمنین آمده است گواهی میدهم که تویی طور و

[تویی آن کتاب نوشته شده و تویی] صفحه ی گسترده و دریای سرشار از علم و دانش

که عذاب پروردگارت واقع شدنی است. (7)

و چیزی مانع آن نخواهد بود (8)

این عذاب الهی در آن روزی است که آسمان به شدت به حرکت در می آید. (9)

-1- على بن ابراهيم - يَومَ تَمُورُ السَّمَاء مَورًا [ یعنی روزی که آسمان] دمیدن گیرد. امام سجاد ثویر بن ابی فاخته :گوید از امام زین العابدین سؤال شد که میان دو بار دمیدن در صور دمیدنی که با آن همهی موجودات میمیرند و دمیدنی که همه زنده میشوند و به سمت صحرای محشر حرکت میکنند چه قدر فاصله خواهد شد؟ امام فرمود: «ه--ر ق-در که خدا بخواهد. کسی گفت ای پسر رسول خدا به من خبر بده که چگونه در صور دمیده میشود؟ فرمود دمیدن) اوّل چنین است که خداوند به اسرافیل فرمان میدهد و او به سوی دنیا پایین می آید؛ در حالی که یک صور (شیپور همراه دارد که یک دهانه و دو طرف دارد؛ و فاصله ی میان طرف هر سری از آن دو به اندازه ی فاصله ی میان آسمان و زمین است. وقتی فرشتگان اسرافیل را میبینند که به سوی دنیا پایین آمده و صور را به همراه دارد، می گویند: «خداوند اجازه ی مرگ اهل زمین و اهل آسمان را صادر فرموده است» اسرافیل در جایگاه محراب های بیت المقدس فرود میآید و رو به کعبه می.کند وقتی اهل زمین او را میبینند می گویند: «خدا اجازه ی مرگ اهل زمین را صادر فرموده است در این هنگام اسرافیل یکبار در صور میدمد و صدا از طرفی که به سمت زمین ،است خارج میشود و هر جانداری که در زمین است مدهوش شده و میمیرد و صدا از طرفی که به سمت آسمانهاست خارج میشود و هر جانداری که در آسمانهاست مدهوش شده و میمیرد مگر اسرافیل خداوند به اسرافیل میفرماید: «ای اسرافیل بمیر» و اسرافیل هم میمیرد سپس هر مدت که خدا بخواهد [همه] در آن حالت میمانند. آنگاه خداوند به آسمانها فرمان میدهد و آسمانها به شدت به حرکت در می آیند؛ و به کوه ها فرمان

183

ص: 183

الطور / 10

فَيَمْكُتُونَ فِي ذَلِكَ مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ يَأْمُرُ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ فَتَمُورُ وَيَأْمُرُ الْجِبَالَ فَنَسِيرُ وَ هُوَ قَوْلُهُ

يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً وَ نَسِيرُ الجِبالُ سَيْراً يَعْنِي تَبْسُط.

قوله تعالى: وَتَسيرُ الجِبالُ سَيْراً (10)

1- على بن إبراهيم - وَ تَسِيرُ الجِبالُ سَيْراً أى تَسِيرُ مِثلُ الرِّيح. 2

- السجاد ا- وَ نُفِخَ فِي الصُّور ... وَ يَخْرُجُ الصَّوْتُ مِنَ الطَّرَفِ الَّذِي يَلِي السَّمَاوَاتِ فَلَا يَبْقَى فِي السَّمَاوَاتِ ذُو رُوح إِنَّا صَعِقَ وَ مَاتَ إِنَّا إِسْرَائِيلَ قَالَ فَيَقُولُ اللهُ لِإِسْرَائِيلَ يَا إِسْرَائِيلُ مُت فَيَمُوتُ إِسْرَائِيلُ فَيَمْكُتُونَ فِي ذَلِكَ مَا شَاءَ اللهُ ثُمَّ يَأْمُرُ اللهُ السَّمَاوَاتِ فَتَمُورُ وَيَأْمُرُ الْجِبَالَ فَسِيرُ وَ هُوَ قَوْلُهُ يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً وَ تيسير الجبال سيراً "

قوله تعالى : فَوَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ (11)

1 - الكاظم ال - عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْل عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي ال قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جل ... قُلْتُ وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ قَالَ يَقُولُ وَيْلُ لِلْمُكَذِّبِينَ يَا مُحَمَّدُ بِمَا أَوْحَيْتَ إِلَيْكَ مِنْ ولَايَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الأَلَمْ تُهْلِكِ الْأَوَّلِينَ. ثُمَّ نُتَّبِعُهُمُ الْآخِرِينَ قَالَ الْأَوَّلِينَ الَّذِينَ كَذَّبُوا الرُّسُلَ فِي طَاعَةَ الْأَوْصِيَاءِ كَذلِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِينَ قَالَ مَنْ أَجْرَمَ إِلَى آلِ مُحَمَّدٍ وَ رَكِبَ مِنْ وَصِيِّهِ مَا رَكِب "

قوله تعالى: الَّذِينَ هُمْ فِي خَوْضِ يَلْعَبُونَ (12)

1 - على بن إبراهيم - فِي خَوْضٍ يَلْعَبُونَ قالَ يَخُوضُون فِي الْمَعَاصِي.

قوله تعالى: يَوْمَ يُدَعُونَ إِلى نَارِ جَهَنَّمَ دَعَا (13)

1 - على بن إبراهيم ا و قوله يَوْمَ يُدَعُونَ إِلى نَارِ جَهَنَّمَ دَعَا قَالَيَدْفَعُونَ فِي النَّارِ.

1. بحار الأنوار، ج 6، ص324 تفسیر القمی، ج 2، ص252 تفسیر نور الثقلين؛ فقيل له فأخبرنى ... الا صعق و مات» محذوف

2. تفسیر القمی، ج 2، ص331

.. بحار الأنوار، ج 6، ص 324 تفسیر القمی، ج 2، ص 252 4.الکافی، ج 1، ص 435 تفسیر بحرالعرفان، ج 10، ص162 5. تفسیر القمی، ج 2، ص331/ تفسير نور الثقلين

6. تفسیر القمی، ج 2، ص 332 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

184

ص: 184

طور 10

میدهد و آنها از جا کنده و متحرک میشوند و این همان کلام خداوند است که فرمود] و کوه ها از جا کنده و متحرک می.شوند (طور (10) یعنی کوهها گسترانیده و پهن میشوند.

و کوهها از جا کنده و متحرک میشوند! (10)

1 علی بن ابراهیم و تَسِيرُ الجِبَالِ سَيْرًا یعنی کوه ها مانند باد به حرکت درآیند.

...

2- علی بن اراهیم پس در صور میدمد صدا از طرفی که به جانب آسمان است خارج میشود پس باقی نماند در آسمان صاحب روحی مگر اینکه بمیرد خدا می فرماید: ملک الموت بمیر به اذن من پس ملک الموت میمیرد و این زمان تا هر چقدر خدا بخواهد طول .کشد سپس خداوند آسمانها را فرمان میدهد تا به تب و تاب ،افتد و کوه ها را فرمان میدهد

تا به حرکت درآیند. این سخن خدای متعال است که میفرماید: يَوْمَ تَمُورُ السَّماءُ مَوْراً وَ تَسِيرُ الجبال سيراً

وای در آن روز بر تکذیب کنندگان (11)

1- امام کاظم ال- محمد بن فضیل از امام کاظم ا روایت می کند که فرمود: وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ

لِلْمُكَذِّبِينَ خداوند در این آیه می فرماید: ای محمد وای بر کسانی که ولایت علی ا که بر تو وحی نمودم را تکذیب میکنند آیا ما اقوام [مجرم] نخستین را هلاک نکردیم؟! سپس دیگر

مجرمان را به دنبال آنها میفرستیم مرسلات (17 (16) مراد از اقوام نخستین کسانی اند که

پیامبران اسلا را در پیروی کردن از جانشینانشان تکذیب نمودند [آری این گونه با مجرمان رفتار می کنیم! مرسلات 18) [مراد از مجرمان کسانی هستند که آل محمد الله را نافرمانی کرده و نسبت به علی آن جنایات را مرتکب شدند.

همانها که در سخنان باطل به بازی مشغولند (12)

-1- على بن ابراهيم - هُمْ فِي خَوضِ يَلْعَبُونَ [یعنی] در گناهان، غوطه ور میشوند.

در آن روز که آنها را به سوی آتش دوزخ میرانند. (13)

1- علی بن ابراهيم يَومَ يُدَعُونَ إِلى نَارِ جَهَنَّمَ دَعا [یعنی] به آتش جهنّم انداخته میشوند.

1859

ص: 185

الصور /14

2 - الرسول - قَالَ رَسُولُ الله الله لَمَّا مَرَّ بِعَمْرُو بْنِ الْعَاصِ وَ الْوَلِيدِ بْنِ عُقْبَةَ بْن أَبِي مُعَيْطِ وَهُمَا

فِي حَائِطِ يَشْرَبَان وَيُعَنِّيَان بِهَذَا الْبَيْتِ فِي حَمْزَةَ بْن عَبْدِ الْمُطَّلِبِ حِينَ قُتِلَ

كَمْ مِنْ حَوَارِيَّ تَلُوحُ عِظَامُهُ

وراء الحرب عِنْدَ أَنْ يُجَر فَيُقْبَرَ

فَقَالَ النَّبِيُّ اللَّهُمَّ الْعَنْهُمَا وَارْكُسْهُمَا فِي الْفِتْنَةِ رَكْساً وَ دُعَهُمَا إِلَى النَّارِ دَعَا.

قوله تعالى: هذِهِ النَّارُ الَّتي كُنتُم بها تُكَذِّبُونَ (12)

قوله تعالى : أفَسِحْرٌ هذا أم أنتم لا تُبْصِرُونَ (15)

قوله تعالى: اصْلَوْهَا فَاصْبِرُوا أَوْ لا تَصْبِرُوا سَواءٌ عَلَيْكُمْ إِنَّمَا تُجزَوْنَ مَا

كُنتُمْ تَعْمَلُونَ (16)

ا على بن ابراهيم في تفسيره: قولهُ اصْلَوْهَا فَاصْبِرُوا أَوْ لا تَصْبِرُوا أى اجتروا أَوْلَا تَجْتَرِءُوا لِأَنَّ أَحَداً لَا يَصْبُرُ عَلَى النَّارِ وَالدَّلِيلُ عَلَى ذَلِكَ قَوْلُهُ فَمَا أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ أَوْ مَا أجراهم

قوله تعالى: إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَعِيمٍ (17)

1 - ابن عباس - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْن عَبَّاسِ اللَّهُ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى إِنَّ الْمُتَّقِينَ قَالَ: نَزَلَتْ خَاصَّةً فِي عَلِيٍّ وَ حَمْزَةَ وَ جَعْفَرٍ وَ فَاطِمَة شَيَا يَقُولُ: إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي الدُّنْيَا [ مِن الشِّرْكِ وَالْفَوَاحِشَ وَ الْكَبَائِرِ فِي جَنَّاتِ يَعْنِي الْبَسَاتِينَ وَ نَعِيمٍ فِي أَثْوَاب فِي الْجِنَانِ، قَالَ: ابْنُ عَبَّاسِ: لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمْ بُسْتَانَ فِ-ي الْجَنَّةِ الْعُلْيَا، فِي وَسَطِهِ خَيْمَةُ مِنْ لُؤْلُوَّةَ فِي كُلِّ خَيْمَة سَرِيرُ مِنَ الذَّهَبِ وَاللُّؤْلُؤِ، عَلَى كُلِّ سَرِير سَبْعُونَ فِرَاشاً.

2 - الرسول - عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ قَالَ: جَاءَ رَجُلُ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ يَا أَبَا الله الْقَاسِمِ تَزْعُمُ أَنَّ أَهْلَ الْجَنَّةِ يَأْكُلُونَ وَيَشْرَبُونَ فَقَالَ وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّ الرَّجُلَ مِنْهُمْ لَيُؤْتَى قُوَّةَ

1. تفسیر القمی، ج 2، ص 332 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ يشتريان بدل يشربان» و «وراء الحرب» بدل «درا الحرب»

2. تفسير البرهان

شواهد التنزیل، ج 2، ص 269

ص: 186

طور /14

-2 پیامبر هنگامی که عمروبن عاص و ولید بن عقبه بن ابی معیط پس از شهادت

حمزه بن عبدالمطلب اله در باغی مشغول نوشیدن شراب بودند و با این بیت میزدند و میخواندند

چه بسا یار و یاوری که درپی ،جنگ استخوانهایش به جای او خود نمایی میکند و باید کشیده

شده و در خاک مدفون شود. رسول خدا از کنار آنها گذشت و گفت بار خدایا این دو را لعنت کن و در فتنه، سرنگون

ساز و آنها را به آتش جهنّم درافکن

به آنها میگویند این همان آتشی است که آن را تکذیب می کردید! (14)

آیا این [ دوزخ که میبینید] سحر است یا شما نمیبینید؟! (15)

در آن وارد شوید و بسوزید؛ میخواهید صبر کنید یا نکنید، برای شما یکسان

است؛ تنها به اعمالتان جزا داده میشوید. (16)

1- علی بن ابراهيم - اصلوهَا فَاصْبِرُوا أَو لا تَصْبِرُوا؛ یعنی [اگر] جرأت [بر داخل شدن در دوزخ داشته باشید یا نداشته باشید برای شما یکسان است چون هیچ کس بر [داخل شدن در] آتش، صبر و تحمل نخواهد داشت و دلیل این معنا این آیه است راستی چقدر در برابر عذاب خداوند، شکیبا هستند (بقره /175 یعنی چقدر جرأت و جسارت دارند!

ولی پرهیزگاران در میان باغهای بهشتی و نعمتهای فراوان جای دارند 17

1- ابن عباس ابن عباس پیرامون آیه إِنَّ المُتَّقِینَ :گفته این آیه در شأن و منزلت علی، حمزه، جعفر و فاطمه ند نازل شده است و [خدا] می فرماید: إِنَّ المُتَّقِینَ [یعنی] کسانی که در دنیا از شرک و کارهای ناشایست و گناهان کبیره پرهیز میکنند فِي جَنَّاتٍ یعنی در باغ و بوستانها و نَعِیم و در جامه هایی در آن باغها هستند. ابن عباس [در ادامه گوید: برای هر کدام از آنها باغی در بهشت برین است که در وسط ،آن خیمه ای از مروارید قرار دارد و در هر خیمه تختی از طلا و مروارید و بر هر ،تختی هفتاد فرش گسترده شده است.

الله الى -2 پیامبر مردی از اهل کتاب نزد رسول خدا آمد و گفت ای ابالقاسم تو می پنداری که اهل بهشت می خورند و می آشامند؟ پیامبر فرمود: «سوگند به آن که جانم در دست اوست! به هر کدام از آنها برابر صد مرد در خوردن و آشامیدن و ،آمیزش توانایی داده شود». آن مرد گفت: قطعاً کسی که میخورد و مینوشد نیاز به دفع کردن پیدا میکند در صورتی که بهشت

ص: 187

الطور 18

مِائَة رَجُل عَلَى الأكل والشرب و الجمَاعِ قَالَ فَإِنَّ الَّذِي يَأْكُلُ وَيَشْرَبُ يَكُونَ لَهُ الْحَاجَةُ فَقَالَ

-رَقُ يَفِيضُ مِثْلَ ريح الْمِسْكِ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ ضَمَرَ لَهُ بَطْنُهُ

قوله تعالى: فاكِهِينَ بِمَا آتَاهُمْ رَبُّهُمْ وَوَقاهُمْ رَبُّهُمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ (18)

قوله تعالى: كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنيئاً بما كُنتُمْ تَعْمَلُونَ (19)

لا

1 - أميرالمومنين ال- أنا وَ شِيعَتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ فَيَمُرَّ عَلَيْنَا الْمَلَائِكَةُ وَيُسَلِّمُ عَلَيْنَا قَالَ فَيَقُولُونَ مَنْ هَذَا الرَّجُلُ وَ مَنْ هَوْلَاءِ فَيُقَالُ لَهُمْ هَذَا عَلِيُّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ ابْنُ عَمَّ النَّبِيِّ الله فَيُقَالُ مَنْ هَوْلَاءِ قَالَ فَيُقَالُ لَهُمْ هَوْلَاءِ شِيعَتُهُ قَالَ فَيَقُولُونَ أَيْنَ النَّبِيُّ الْعَرَبِيُّ وَ ابْنُ عَمِّهِ فَيَقُولُونَ هُمَا عِنْدَ الْعَرْشِ قَالَ فَيُنَادِي مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ عِنْدَ رَبِّ الْعِزَّةَ يَا عَلَى ادْخُلَ الْجَنَّةَ أَنْتَ وَ شِيعَتُكَ لَا حِسَابَ عَلَيْكَ وَ لَا عَلَيْهِمْ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَيَتَنَعَمُونَ فِيهَا مِنْ فَوَاكِهَهَا وَيَلْبَسُونَ السُّنْدُسَ وَ الإِسْتَبْرَقَ وَ مَا لَمْ تَرَ عَيْنُ فَيَقُولُونَ الْحَمْدُ لله الَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا الْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ الَّذِي مَنَّ عَلَيْنَا بِنَبِيِّهِ مُحَمَّدِ وَ بِوَصِيهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي مَنَّ عَلَيْنَا بِهِمَا مِنْ فَضْلِهِ وَ أَدْخَلَنَا الْجَنَّةَ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ فَيُنَادِي مُنَادِ مِنَ السَّمَاءِ كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِينَا قَدْ نَظَرَ إِلَيْكُمْ الرَّحْمَنُ نَظْرَةً فَلَا بُؤْسَ عَلَيْكُمْ وَ لَا حِسَابَ وَ لَا عَذَابَ. - الرسول عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي فَضْلِ صَوْمِ شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى أَنْ قَالَ وَ أَعْطَاكُمُ اللَّهُ يَوْمَ سِتَّةَ عَشَرَ إِذَا خَرَجْتُمْ مِنَ الْقَبْرِ سِتّينَ حَلَّةَ تَلْبَسُونَهَا وَ نَاقَةَ تَرَكَبُونَهَا وَ بَعَثَ اللَّهُ لَكُمْ غَمَامَةً تُظِلُّكُمْ

وَنَاقَةً

مِنْ حَرِّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَ يَوْمَ - مَ خَمْسَة وَ عِشْرِينَ بَنَى اللَّهُ لَكُمْ أَلْفَ قُبَّةِ خَضْرَاءَ وَ عَلَى رَأْسِ كُلِّ قُبَّة خَيْمَهُ مِنْ نُور يَقُولُ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَا أُمَّةَ مُحَمَّدٍ أَنَا رَبُّكُمْ وَأَنتُمْ عَبِيدِي وَإِمَانِي اسْتَفِلُوا بظِلٍّ عَرْشِي فِي هَذِهِ الْقِبَابِ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئاً.

قوله تعالى : مُتَكِثِينَ عَلى سُرُرٍ مَصْفُوفَةٍ وَزَوَّجْناهُمْ بِحُورٍ عينٍ (20)

. بحار الأنوار، ج 8، ص 102

.بحار الأنوار، ج7، ص198

.بحار الأنوار، ج7، ص237/ بحارالأنوار، ج7، ص 299

ص: 188

که

طور /18

پاکیزه است و آلودگی در آن وجود ندارد] حضرت فرمود: زائدات آنها به صورت قطرات عرق

چون مشک خوشبو است از بدن آنها] جاری میشود و در نتیجه شکمشان فرو مینشیند».

و از آنچه پروردگارشان به آنها داده شاد و مسرورند و پروردگارشان آنان را از

عذاب دوزخ نگاه داشته است (18)

به آنها گفته میشود بخورید و بیاشامید گوارا باد بر شما اینها در برابر

اعمالی است که انجام میدادید (19)

می دهد

1 امام علی من و شیعیانم در روز قیامت بر منبرهایی از نور قرار داریم و فرشتگان بر ما عبور کرده و سلام می.کنند [حضرت در ادامه فرمود فرشتگان میگویند: «این مرد کیست و اینها چه کسانی هستند؟ به آنها گفته میشود این علی بن ابیطالب پسر عموی پیغمبر اوی است» گفته میشود اینها کیستند؟ به آنها گفته شود اینها شیعیان او هستند». [فرشتگان] می :گویند پیامبر اسلام و پسر عموی او کجا هستند؟ در جواب میگویند: «آن دو نزد عرش هستند در آن ،حال ندا کننده ای از سوی آسمان از نزد پروردگار شکوهمند، ندا . ای علی! تو و شیعیانت وارد بهشت شوید که برای تو و آنها حسابرسی در کار نیست». ایشان نیز بدون محاسبه داخل بهشت میشوند و در آنجا از میوه هایش بهره مند می شوند و از حریرهای نازک و دیبای ضخیم به تن میکنند و [از] هر آنچه که چشمی ندیده است [استفاده میکنند و میگویند حمد [و ستایش] برای خداوندی است که اندوه را از ما برطرف ساخت پروردگار ما آمرزنده و سپاسگزار است. (فاطر/34) همان که به سبب پیامبرش محمد و جانشین او علی بن ابیطالب ابر ما منت نهاد و ستایش مخصوص خداوندی است که از فضلش به واسطه ی آن دو بر ما منت نهاد و ما را وارد بهشت کرد؛ چه نیکوست پاداش عمل کنندگان. (زمر/74). در آن ،حال نداکننده ای از آسمان ندا میدهد كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئاً خداوند رحمان ب-ه ش-ما

نظر لطف و رحمت کرده است از این رو نه سختی ای بر شماست و نه حسابی و نه عذابی. 2 پیامبر پیامبر درباره ی فضیلت روزه ماه رمضان :فرمود و خداوند در روز شانزدهم از ماه رمضان] این عنایت را به شما میکند که بعد از مرگ چون از قبر خارج میشوید شصت جامه به شما داده شود که آنها را بر تن کنید و شتری که سوارش شوید و خداوند ابری برای شما میفرستد که در مقابل گرمای شدید آن روز بر شما سایه افکند و در روز بیست و پنجم [از ماه رمضان خدا برای شما هزار گنبد سبز بنا میکند که بر بلندای هر گنبد خیمه ای از نور قرار دارد خداوند تبارک و تعالی میفرماید: ای امت محمد ! من پروردگار شمایم و شما غلامان و کنیزان من هستید در زیر این گنبدها در سایه عرش من قرار بگیرید و كُلُوا وَاشْرَبُوا هَنِيئاً».

این در حالی است که بر تختهایی که در کنار هم چیده شده تکیه می زنند و

«حورالعین را به همسری آنها در میآوریم (20)

1198

ص: 189

الطور 21

1 - الباقر - إِنَّ أَهْلَ الْجَنَّةَ يَحْيَوْنَ فَلَا يَمُوتُونَ أَبَداً وَيَسْتَيْقِظُونَ فَلَا يَنَامُونَ أَبَداً وَ يَسْتَغْنُونَ فَلَا يَفْتَقِرُونَ أَبَداً وَيَفْرَحُونَ فَلَا يَحْزَنُونَ أبَداً وَيَضْحَكُونَ فَلَا يَبْكُونَ أَبَداً وَ يُكْرَمُونَ فَلَا يُهَانُونَ أَبَداً وَ يَفْكَهُونَ وَ لَا يَقْطِبُونَ أَبَداً وَ يُحْبَرُونَ وَ يَسُرُّونَ أَبَداً وَ يَأْكُلُونَ فَلَا يَجُوعُونَ أَبَداً وَ يَرْوَوْنَ فَلَا يَظْمَعُونَ أَبَداً وَيُكْسَوْنَ فَلَا يَعْرَوْنَ أَبَداً وَ يَرْكَبُونَ وَ يَتَزَاوَرُونَ أَبَداً وَ يُسَلِّمُ عَلَيْهِمُ الْوِلْدَانُ الْمُخَلَّدُونَ أَبَداً بأَيْدِيهِمْ أَبَارِيقُ الْفِضَّةِ وَ آنِيَةُ الذَّهَبِ أبَداً مُتَّكِئِينَ عَلى سُرُرٍ أَبَدا.

2 - الرسول - فَإِذَا جَلَسَ الْمُؤْمِنُ عَلَى سَرِيرِهِ اهْتَزَّ سَرِيرُهُ فَرَحاً فَإِذَا اسْتَقَرَّتْ لِوَلِيِّ اللَّهِ مَنَازِلُهُ فِي الْجَنَّةِ اسْتَأْذَنَ عَلَيْهِ الْمَلَكُ الْمُوَكَّلُ بِجِنَانِهِ لِيُهَنِّيَهُ بكَرَامَةِ اللَّهِ إِيَّاهُ فَيَقُولُ لَهُ خُدَّامُ الْمُؤْمِن وَ وَصَفَاؤُهُ مَكَانَكَ فَإِنَّ وَلِيَّ اللَّهِ قَدِ اتَّكَا عَلَى أَرَائِكِهِ وَ زَوْجَتُهُ الْحَوْرَاءُ الْعَيْنَاءُ قَدْ هَيْئَتْ لَهُ فَاصْبِرْ لِوَلِيِّ اللَّهِ حَتَّى يَفْرُغَ مِنْ شُغْلِهِ، قَالَ: فَتَخْرُجُ عَلَيْهِ زَوْجَتُهُ الْحَوْرَاءُ مِنْ خَيْمَتِهَا تَمْشِي مُقْبَلَةً وَ حَوْلَهَا وَصَفَاؤُهَا تَحْنِيهَا عَلَيْهَا سَبْعُونَ حَلَّةَ مَنْسُوجَةً بِالْيَاقُوتِ وَاللُّؤْلُوْ وَالزَّبَرْجَدِ صُبَغْنَ بِمِسْكِ وَ عَنْبَرِ وَ عَلَى رَأْسِهَا تَاجُ الْكَرَامَةِ وَ فِي رِجْلَيْهَا نَعْلَانِ مِنْ ذَهَبٍ مُكَلَّمَان بِالْيَاقُوتِ وَ اللُّؤْلُؤِ وَشِرَاكَهُمَا يَاقُوتُ أَحْمَرُ فَإِذَا أُدْنِيَتَ مِنْ وَلَيٍّ اللَّهِ وَهَمَّ أَنْ يَقُومَ إِلَيْهَا شَوْمًا تَقُولُ لَهُ يَا وَلِيَّ اللَّهِ لَيْسَ هَذَا يَوْمَ تَعَب وَ لَا نَصَبَ - فَلَا تَقُمْ أَنَا لَكَ وَ أَنْتَ لِي فَيَعْتَنِقَانِ قَدْرَ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ مِ-نْ أَعْوَامِ الدُّنْيَا لَا يُمِلُّهَا وَلَا تُمِلُهُ قَالَ فَيَنْظُرُ إِلَى عُنُقِهَا فَإِذَا عَلَيْهَا قِلَادَهُ مِنْ قَصَب يَاقُوتِ أَحْمَ-رَ وَسَطَهَا لَوْحُ مَكْتُوبُ أَنْتَ يَا وَلِى اللَّهِ حَبيبي وَأَنَا الْحَوْرَاءُ حَبيبَتُكَ إِلَيْكَ تباهت [تَنَاهَت] نَفْسِي وَ إِلَيَّ تباهت [تَنَاهَتْ نَفْسُكَ ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ أَلْفَ مَلَكِ يُهَنِّثُونَهُ بِالْجَنَّةِ وَيُزَوِّجُونَهُ

الْحَوْراءَ

3- الرسول - الْمُؤْمِنُ سَاعَةَ مَعَ الْحَوْرَاءِ وَ سَاعَةَ مَعَ الْآدَمِيَّةِ وَسَاعَةً يَخْلُو بِنَفْسِهِ عَلَى

الْأَرَائِكِ مُتَّكِناً يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْض .

قوله تعالى: وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما

التناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ كُلِّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِينٌ (21)

$19.

1.بحار الأنوار، ج 8، ص 220

.. تفسير القمي، ج 2، ص 247

الکافی، ج8، ص 99 تفسیر بحر العرفان، ج 13، ص 222

ص: 190

طور 21

پیوسته

1 امام باقر اهل بهشت همیشه زنده هستند و هیچگاه نمیمیرند همیشه بیدارند و هیچگاه نمیخوابند همیشه توانگرند و هیچگاه نیازمند نمیگردند همیشه مسرورند و هیچگاه غمگین نمیشوند همیشه خنده بر لب دارند و هیچگاه گریان نمیشوند پیوسته گرامی داشته میشوند و هرگز خوار نمیگردند پیوسته شوخی میکنند و هرگز ابرو در هم نمی کشند، شادمان و مسرورند پیوسته از خوردنیها] میخورند و هیچگاه گرسنه نمیشوند، پیوسته سیراب میشوند و هیچگاه تشنه نمیشوند پیوسته بر آنها لباس پوشانده میشود و هیچگاه عریان نمی گردند پیوسته سوار بر مرکبهای بهشتی میشوند و از یکدیگر بازدید میکنند و نوجوانانی جاودان [در شکوه و طراوت پیوسته بر آنها سلام و درود میفرستند؛ در حالی که به دستان آنها جامهایی از نقره و ظرفهایی از طلا قرار دارد و همیشه مُتَّكِثِينَ عَلَى سُرُرٍ. 2- پیامبر چون مؤمن بر تخت خود بنشیند تختش از شادی به جنبش درآید؛ و چون جایگاه ولی خدای عزوجل در بهشت مستقر گردد فرشته ای که بر بهشت های او گماشته شده از او اجازه خواهد تا با کرامتی که خداوند در حق او نموده به وی تبریک و شادباش گوید. غلامان و کنیزان خدمتکار آن مؤمن به آن فرشته گویند همینجا بمان که اینک ولی خدا بر تخت خویش تکیه زده و همسر حوریه اش را برای او مهیا ساخته است و تو باید برای دیدن] ولی خدا درنگ کنی». در آن هنگام همسر حوریهاش از خیمهی مخصوص خود، بیرون آمده و به سوی آن بهشتی حرکت نماید؛ در حالی که گرداگردش کنیزکان باشند و بر تنش هفتاد جامهی بافته شده با یاقوت و مروارید و زبرجد است که از مشک و عنبر میباشد و تاج کرامت بر سر دارد و دو کفش از طلا به پا دارد که با یاقوت و مروارید آراسته گردیده و بند آن دو ،کفش یاقوت سرخ است؛ و چون به نزدیک ولی خدا رسد او از شدت اشتیاقی که به آن همسر حوریه اش دارد میخواهد که از جا برخیزد ولی آن حوریه به وی گوید: ای ولی خدا! امروز روز رنج و زحمت ،نیست از جایت برنخیز که من از توام و تو از منی». در آن هنگام یکدیگر را به اندازه ی پانصد سال از سالهای دنیا در آغوش کشند و [در این مدت] از هم سیر نگردند. چون آن مؤمن بدون اینکه احساس خستگی کند اندکی دچار سستی شود به گردن آن حوریه نظر افکند و بر آن گلوبندهایی از شاخه یاقوت سرخ ببیند که در وسط آن لوحی است و صفحه ی آن لوح از مروارید است و در آن چنین نگاشته شده ای) ولی خدا تو محبوب منی و من نیز حوریه و محبوب تو؛ من برای تو و قلب تو برای من میتپد سپس خداوند هزار فرشته بفرستد تا آن مؤمن را به

بهشت تبریک و شادباش گویند و او را به همسری آن حوریه در آورند. 3- پیامبر مؤمن در بهشت ساعتی با همسران حوریه [خوش است و ساعتی با همسرانی از جنس آدمیان؛ و ساعتی هم تنها بسر برده و بر تختش تکیه زند و در آن حال] مؤمنان به یکدیگر نگاه می کنند.

قلب

کسانی که ایمان آوردند و فرزندانشان به پیروی از آنان ایمان اختیار کردند فرزندانشان را [در بهشت به آنان ملحق می کنیم؛ و از [ پاداش] عملشان چیزی نمی کاهیم؛ و هرکس در گرو اعمال خویش است 21

1910

ص: 191

الطور 21

1 - الباقر - وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ قَالَ يَعْنِي أَنَّهُمْ آمَنُوا فِي الْمِيثَاقِ.

على بن إبراهيم الله ألحقنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ قَالَ يُهْدَوْنَ إِلَى آبَائِهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَة.

3 - الصادق ال- قَصَرَتِ الْأَبْنَاءُ عَنْ عَمَلِ الْآبَاءِ فَأَلْحَقُوا الْأَبْنَاءَ بِالْآبَاءِ لِتَقَرَّ بِذَلِكَ أَعْيُنُهُمْ 4 - الأئمة لينة - عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ رَفَعُوهُ أَنَّهُ سُئِلَ عَنِ الْأَطْفَالِ فَقَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ جَمَعَهُمُ اللَّهُ وَ أَجَجَ لَهُمْ نَاراً وَ أَمَرَهُمْ أَنْ يَطْرَحُوا أَنْفُسَهُمْ فِيهَا فَمَنْ كَانَ فِي عِلْمِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ أَنَّهُ سَعِيدُ رَمَى بِنَفْسِهِ فِيهَا وَ كَانَتْ عَلَيْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ مَنْ كَانَ فِي عِلْمِهِ أَنَّهُ شَقِيُّ امْتَنَعَ فَيَأْمُرُ اللَّهُ بِهِمْ إِلَى النَّارِ فَيَقُولُونَ يَا رَبَّنَا تَأْمُرُ بَنَا إِلَى النَّارِ وَلَمْ تُجْرٍ عَلَيْنَا الْقَلَمَ فَيَقُولُ الْجَبَّارُ قَدْ أَمَرْتُكُمْ مُشَافَهَةً فَلَمْ تُطِيعُونِي فَكَيْفَ وَ لَوْ أَرْسَلْتَ رُسُلِي بِالْغَيْبِ إِلَيْكُمْ

5- ابن عبّاس - إِنَّهُمُ الْبَالِغُونَ الْحِقُوا بِدَرَجَةِ آبَائِهِمْ وَ إِنْ قَصُرَتْ أَعْمَالُهُمْ تَكْرِمَةً لِآبَائِهِمْ وَ إذا قيل: كيف يُلْحَقُونَ بِهِمْ فِي الثَّوَابِ وَ لَمْ يَسْتَحِقُوهُ فَالْجَوَابُ أَنَّهُمْ يُلْحَقُونَ بِهِمْ فِي الْجَمْعِ لَا فِي الثَّوَابِ وَالْمَرْتَبَة.

وَما

6- ابن عبّاس الله وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلَتّناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ ... الْمَعْنَى أَنَّا نُلْحِقُ الْأَوْلَادَ بِالْآبَاءِ فِي الْجَنَّةِ وَ الدَّرَجَة مِنْ أَجْلِ الْآبَاءِ لِتَقَرَّ عَيْنُ الْآبَاءِ بِاجْتِمَاعِهِمْ مَعَهُمْ فِي الْجَنَّةِ كَمَا كَانَتْ تَقَرُّ بِهِمْ فِي الدُّنْيَا -7 - الرسول - إِنَّ اللَّهَ يَرْفَعُ ذُرِّيَّةَ الْمُؤْمِن فِي دَرَجَتِهِ وَإِنْ كَانُوا دُونَهُ لِتَقَرَّ بِهِمْ عَيْنُهُ ثُمَّ تَلَا

هَذِهِ الْآيَةَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمان."

الصادق ال- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ فِي قَوْلِهِ: أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ قَالَ: الرَّجُلُ يَكُونُ لَهُ الْقَدَمُ فَيَدْخُلُ

الْجَنَّةَ وَلَهُ ذُرِّيَّةً فَيُرْفَعُونَ إِلَيْهِ لِتَقَرَّ بِهِمْ عَيْنُهُ، وَ لَمْ يَبْلُغُوا ذَلِكَ.

وَلَمْ

. بحار الأنوار، ج24، ص 325

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 332 بحار الأنوار، ج 5، ص288 و تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت لفظی»

الکافی، ج 3، ص 249/ من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 490 بحار الأنوار، ج 5، ص292/ التوحيد، ص394 وتفسير البرهان؛ «فالحق الله»

بدل و «فالحقوا» و «ليقر» بدل «لتقر»/ تفسير نور الثقلين

4. الکافی، ج 3، ص 248 تفسیر نور الثقلين

5.بحار الأنوار، ج5، ص288

. بحار الأنوار، ج 5، ص 288

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 166

شواهد التنزیل، ج 2، ص274

1929

ص: 192

طور 21

1- امام صادق - وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ أَلحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ؛ یعنی به همان عهدوپیمان-ی ک-ه

پدران به آن ایمان آوردند فرزندانشان نیز ایمان آوردند.

-2- على بن ابراهيم - ألحقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ یعنی در روز قیامت به پدرانشان رهنمون شوند. 3- امام صادق ال- وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنا بهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ [اعمال نیک برخی از فرزندان به اندازهی اعمال نیک پدرانشان نیست با این حال خداوند برای اینکه چشم پدران

به دیدن فرزندان روشن گردد فرزندانشان را به آنها ملحق میسازد

4- ائمه الله از یکی از امامان ان پیرامون کودکان که قبل از رسیدن به سن بلوغ از دنیا میروند سؤال شد؟ امام فرمود: «وقتی روز قیامت فرا برسد خداوند آنها را گرد آورده و برایشان آتشی افروزد و به آنها فرمان میدهد که خود را در آن بیندازند. هر کدام از ایشان که در علم بی پایان خدا آمده که سعادتمند است خودش را در آتش می افکند و آتش برایش سرد و سلامت گردد و هر کدام که در علم بی پایان خدا آمده که بدبخت است از این کار خودداری میکند و خداوند فرمان میدهد که این افراد را به دوزخ .اندازند آنها :گویند: «پروردگارا! با اینکه در دنیا تکلیفی بر عهدهی ما نگذاشتی با این حال فرمان میدهی که ما را به دوزخ اندازند؟ خداوند جبّار میفرماید شما را رو در رو فرمان دادم با این حال مرا اطاعت نکردید؛ چگونه اگر فرستاده ام را با فرمانی] از غیب به سویتان میفرستادم مرا اطاعت میکردید؟

ه- ابن عباس مراد از فرزندان در این آیه فرزندانی هستند که [در دنیا به سن بلوغ رسیده اند و در روز قیامت به خاطر گرامیداشت ،پدرانشان به رتبه ی آنها ملحق میشوند ه-ر چند اعمال نیک] شان کم باشد.

ع ابن عباس وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانِ الحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلَتّناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ

- مِنْ شَيْءٍ كُلُّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِینُ معنای آیه این است که ما فرزندان را به خاطر پدرانشان، در بهشت به آنها ملحق کرده و آنها را هم رتبه قرار میدهیم تا با گردآمدن آنها در کنار پدران در ،بهشت چشم پدران روشن شود همچنانکه در دنیا چشم آنها به فرزندان روشن میشد. 7- پیامبر خداوند نسل انسان مؤمن را هرچند که پایین تر از رتبه ی او باشند، تا رتبه ی او بالا میبرد به خاطر اینکه به سبب آنها چشمش روشن شود آنگاه حضرت این آیه را تلاوت :فرمود: وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانٍ.

امام صادق گاهی کسی دارای ثبات قدم است و لذا به بهشت میرود و دارای فرزندانی است که آنان هم بالا برده میشوند تا چشم پدران روشن شود در حالی که آنان به آن رتبه

نرسیده اند.

ص: 193

الطور 21

9 - الأئمة اللا - أَمَّا أَطْفَالُ الْمُؤْمِنِينَ فَيَلْحَقُونَ بِآبَائِهِمْ وَ أَوْلَادُ الْمُشْرِكِينَ يَلْحَقُونَ بِآبَائِهِمْ وَ هُوَ

قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ.

10 1 - الرسول الله- إِنَّ الْمُؤْمِنِينَ وَأَوْلَادَهُمْ فِي الْجَنَّةَ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآيَةَ.

11 - ابن عباس عَنِ ابْنِ عَبَّاس الله قَالَ: يَرْفَعُ اللَّهُ لِلْمُسْلِمِ ذُرِّيَّتَهُ وَ إِنْ كَانُوا دُونَهُ فِي الْعَمَلِ

لِتَقَرَّ بِذَلِكَ عَيْنُهُ، ثُمَّ قَرَا أَلحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ. 12 - الصادقين الله - وَ اتَّبَعَتُهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ قَالا: يُمَثَلُ أَعْمَالُ آبَائِهِمْ وَ يُحْفَظُ الْأَطْفَالُ بِأَعْمَال

آبَائِهِمْ - كَمَا حَفِظَ اللَّهُ الْغُلَامَيْنِ بِصَلَاحِ أَبِيهِمَا.

13 - الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى كَفَّلَ إِبْرَاهِيمَ وَسَارَةَ أَطْفَالَ الْمُؤْمِنِينَ يَغْدُوَانِهِمْ بشَجَرَة فِي الْجَنَّةِ لَهَا أَخْلَافُ كَأَخْلَافِ الْبَقَرِ فِي قَصَّرِ مِنْ دُرَّةَ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ الْبِسُوا وَ طَيِّبُوا وَأَهْدُوا إِلَى آبَائِهِمْ فَهُمْ مُلُوكُ فِي الْجَنَّةِ مَعَ آبَائِهِمْ وَ هُوَ قَولُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ. 14 - الصادق ال إذَا مَاتَ طِفْلُ مِنْ أَطْفَالِ الْمُؤْمِنِينَ نَادَى مُنَادٍ فِى مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ألَا إِنَّ فُلَانَ بْنَ فَلَان قَدْ مَاتَ فَإِنْ كَانَ قَدْ مَاتَ وَالِدَاهُ أَوْ أَحَدُهُمَا أَوْ بَعْضُ أَهْلِ بَيْتِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ دُفِعَ إِلَيْهِ يَعْذُوهُ وَ إِنَّا دُفِعَ إِلَى فَاطِمَةَ تَعْذُوهُ حَتَّى يَقْدَمَ أَبَوَاهُ أَوْ أَحَدُهُمَا أَوْ بَعْضُ أَهْلِ بَيْتِهِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ فَتَدْفَعُهُ إِلَيْهِ.

15 - الصادق ال- مَاتَ إِبْرَاهِيمُ بْنُ رَسُولِ اللَّهِ وَ لَهُ ثَمَانِيَةَ عَشَرَ شَهْرًا فَأَتَمَّ اللَّهُ رَضَاعَهُ فِي

الْجَنَّة.

العليا

16 - الصادق ال- عَنْ جَمِيل بْن دَرَاجِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ أَطْفَالِ الْأَنْبِيَاءِ اللَّهِ فَقَالَ لَيْسُوا كَأَطْفَالِ سَائِرِ النَّاسِ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَوْ بَقِيَ كَانَ صِدِّيقًا قَالَ لَوْ بَقِيَ كَانَ عَلَى مِنْهَاج أبيه الله.

1 الکافی، ج 3، ص248/ بحار الأنوار، ج 5، ص292/ تفسیر نورالثقلین

2. بحار الأنوار، ج 5، ص288/ تفسیر نورالثقلین

. شواهد التنزیل، ج 2، ص 273

4. شواهد التنزيل، ج 2، ص 273

5. من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 490 بحار الأنوار، ج 5، ص 293/ بحار الأنوار، ج 58، ص 52 عوالى اللآلى، ج 3، ص 287

نور الثقلين/ تفسير البرهان

6. من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 490/ تفسیر نورالثقلین

. من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 491 تفسیر نورالثقلین

التوحيد للصدوق، ص395/ تفسیر نورالثقلین

194

طور 21

ص: 194

9۔ ائمه کودکان انسانهای مؤمن به پدرانشان و کودکان انسانهای مشرک به پدرشان

ملحق میشوند؛ چنانکه خداوند عزوجل فرموده است: بِإِیمانِ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ. 10 پیامبر مؤمنان و فرزندانشان در بهشت خواهند بود؛ آنگاه حضرت آیه ی مذکور را

تلاوت فرمود.

11 - ابن عباس سعید بن جبیر از ابن عبّاس نقل میکند که :گفت خداوند فرزندان شخص مسلمان را بالا میبرد اگرچه در عمل از او پایین تر باشد تا با این کار چشم او را روشن سازد سپس این آیه را خواند: أَلحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُم

12 امام باقر و امام صادق الخلا ،خداوند فرزندان را به خاطر نیکو کار بودن پدرانشان محافظت کند؛ همچنان که در داستان موسی و خضر ] دو کودک یتیم را به خاطر نیکوکاری

پدرشان محافظت نمود. 13- امام صادق - خداوند تبارک و تعالی حضرت ابراهیم و همسرش] ساره را سرپرست

کودکان مؤمنان قرار داده است که آنها را به وسیله ی درختی در بهشت غذا می دهند و آن درخت پستانهایی همچون پستانهای گاو دارد و در قصری از مروارید قرار گرفته است. چون روز قیامت فرا رسد آن کودکان را لباس پوشانده و معطّرشان سازند و آنها را به پدر و مادرهایشان تحفه دهند؛ و آنها در کنار پدر و مادرهایشان شهریار بهشتند؛ و این است معنی گفتار خداوند عزوجل که فرموده: وَ الَّذِينَ آمَنُوا اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ أَلحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ. 14 امام صادق چون کودکی از مؤمنان بمیرد نداکننده ای در آسمانها و زمین فریاد زند که فرزند فلان مرد جان سپرد. پس اگر پیش از وی پدر و مادر یا یکی از آن دو یا کسی دیگر از خویشان مؤمن او از دنیا رفته باشد آن طفل را بدو سپارند تا غذایش دهد، در غیر این صورت سرپرستی او را به حضرت فاطمه واگذارند و تحت نظر او پرورش یابد تا پدر و مادرش یا یکی از ایشان یا کسی دیگر از خویشاوندانش به او ملحق شود و آنگاه حضرت فاطمه آن کودک را

به او بسپارد.

15 - امام صادق ال ابراهیم فرزند رسول خدا هجده ماهه بود که از دنیا رفت، خداوند

عزوجل نیز [دوران شیرخوارگی او را در بهشت تمام گردانید. 16 امام صادق جمیل بن دراج :گوید از امام صادق در مورد کودکان پیامبران اطن سوال پرسیدم؛ حضرت فرمود: آنها همچون کودکان دیگر مردمان نیستند. همچنین از آن حضرت در مورد ابراهیم فرزند رسول خدا پرسیدم که اگر زنده میماند راست کردار میشد؟

الله

حضرت فرمود اگر او زنده میماند بر طریقه ی پدرش می بود

195

ص: 195

الطور / 21

17 - الصادق - وَ مَا أَلَتْنَا مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ أَنْ لَمْ يَنْقُصُ الْآبَاءَ مِنَ الثَّوَابِ بِسَبَبِ لُحُوقِ

الْأَبْنَاءِ .

18 - على بن إبراهيم وَ ما أَلتَناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ أَيْ مَا نَقَصْنَاهُمْ.

19 - أمير المومنين ال- إنَّ قُريشاً طَلَبَتِ السَّعَادَةَ فَشَقِيَتْ ، وَ طَلَبَتِ النَّجَاةَ فَهَلَكَتْ، وَ طَلَبَتِ الْهُدَى فَضَلَّتْ أَ لَمْ يَسْمَعُوا وَيْحَهُمْ قَوْلَهُ تَعَالَى وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ فَأَيْنَ الْمُعْدَلُ وَالْمُنْزِعُ عَنْ ذُرِّيَّةِ الرَّسُولِ الَّذِينَ شَيَّدَ اللَّهُ بُنْيَانَهُمْ فَوْقَ بُنْيَانِهِمْ وَ أَعْلَ-ى رُءُوسَهُمْ فَوْقَ رُءُوسِهِمْ وَ اخْتَارَهُمْ عَلَيْهِمْ أَلَا إِنَّ الذُرِّيَّةَ أَفْنانُ أَنَا شَجَرَتُهَا وَ دَوْحَهُأَنَا سَاقُهَا وَ إِنِّى مِنَ أَحْمَدَ بِمَنْزِلَة الضَّوْءِ مِنَ الصَّوْءِ كُنَّا ظِلَالاً تَحْتَ الْعَرْشِ قَبْلَ خَلْقِ الْبَشَرِ وَ قَبْلَ خَلْقِ الطَّيئَة الَّتِي كَانَ مِنْهَا الْبَشَرُ أَشْبَاحاً عَالِيَةً لَا أَجْسَاماً نَامِيَةً، إِنَّ أَمْرَنَا صَعْبُ مُسْتَصْعَبَ لَا يَعْرِفُ كُنْهَهُ إِلَّا ثَلَاثَةُ: مَلَكُمُقَرَّبَ أَوْ نَبِيُّ مُرْسَلُ أَوْ عَبْدُ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلَبَهُ لِلْإِيمَانِ، فَإِذَا انْكَشَفَ لَكُمْ سِرُّ أَوْ وَضَحَ لَكُمْ أَمْرُ فَاقْبَلُوهُ وَ إِلَّا فَاسْكُنُوا تَسْلَمُوا وَرُدُّوا عِلْمَنَا إِلَى اللَّهِ فَإِنَّكُمْ فِي أَوْسَعَ مِمَّا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ

الأرض"

الوِلَايَةِ

وان الله

1 - الصادق ال- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْن كَثِيرِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: الَّذِينَ آمَنُوا النَّبِيُّ وَأَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ ذُرِّيَّتُهُ الْأَئِمَّةُ وَالْأَوْصِيَاءُ الله أَلْحَقْنَا بِهِمْ وَ لَمْ نَنْقُصُ ذُرِّيَّتَهُمُ الْحُجَّةَ الَّتِي جَاءَ بِهَا

في على الله وَحُجَّتُهُمْ وَاحِدَةً وَطَاعَتُهُمْ وَاحِدَةٌ. 2 - الصادق الا - عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمعَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ القَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى عَوَّضَ الْحُسَيْنَ المِنْ قَبْلِهِ أَنْ جَعَلَ الْإِمَامَهَفِي ذُرِّيَّتِهِ وَالشَّفَاءَ فِي تُرْبَتِهِ وَإِجَابَةَ الدُّعَاءِ عِنْدَ قَبْرِهِ وَلَا تُعَدَّ أَيَّامُ زَائِرِيهِ جَائِياً وَ رَاجِعاً مِنْ عُمُرِهِ... فَقُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ هَذِهِ الْخِلَالُ تُنَالُ بِالْحُسَيْنِ الةِ فَمَا لَهُ فِي نَفْسِهِ

العليا

. بحار الأنوار، ج 25، ص 357

2. بحار الأنوار، ج 5، ص 289 / بحار الأنوار، ج 23، ص 355 تفسیر القمی، ج 2، ص332/ تفسیر البرهان

... شرح نهج البلاغة، ج 13، ص 105

4. الکافی، ج 1، ص 275 بحار الأنوار، ج16، ص 360 بصائر الدرجات، ص 480 تأويل الآيات الظاهرة، ص597/ تفسير نور الثقلين/

تفسير البرهان

196

ص: 196

طور 21

17 - امام صادق - معنى وَ ما أَلتَناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ يعنی از ثواب پدرانشان چیزی

کاسته نمیشود به واسطه ی ملحق شدن فرزندان به آنها.

18 - على بن ابراهيم - و ما التناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ یعنی از [ پاداش اعمال] پدران ک-م

نمی کنیم

19 - امام علی قریش به دنبال نیک بختی بودند ولی به بدبختی رسیدند؛ به دنبال نجات بودند ولی نابود شدند و به دنبال هدایت بودند ولی گمراه شدند؛ وای بر آنها آیا این سخن خداوند را نشنیدند که فرموده و الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانِ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ پس کجاست آنکه از نسل رسول خدا آراسته به عدالت باشد و مردم به سویش مشتاق باشند؟ همان نسلی که خداوند بنیانشان را بالاتر از بنیان قریش برافراشت و ایشان را بر قریش سروری عنایت نمود و بر قریش برگزیدشان آگاه باشید که نسل پیامبر شاخسارانی هستند که من درختش میباشم و درخت تناوری هستند که من تنه ی آن هستم؛ من نسبت به احمد مانند نور نسبت به نور هستم؛ ما پیش از آفرینش بشر و حتی پیش از آفرینش گلی که بشر از آن است در زیر سایه ی ،عرش سایههایی به صورت شبحهایی ارجمند بودیم نه [به صورت] جسمهایی رشد یابنده. شناخت ما اهل) (بیت کاری سخت و تحمّلش دشوار است و جز سه دسته به حقیقت آن دست نمی یابند فرشته ای مقرب پیامبری مرسل یا بنده ای که خداوند دلش را برای ایمان خالص نموده پس هرگاه رازی برایتان آشکار گردید یا کاری برایتان نمایان شد آن را بپذیرید، در غیر این صورت سکوت اختیار کنید تا از انحراف در امان بمانید و [یا] علم ما را به خداوند واگذار کنید. چرا که شما در مقابل حقیقتی فراتر از فاصله میان آسمان و زمین قرار دارید یعنی فهم آن از سطح درک و فکر بشر فراتر است.

است.

ولایت

1- امام صادق ال الَّذِينَ آمَنُوا [ مراد پیغمبر ، امیرالمؤمنین او فرزندان او [یعنی] امامان و جانشینان او هستند که خدا فرموده: الحقنا بهم و حجتی را که [حضرت] محمد الله درباره ی [حضرت] علی ،آورد نسبت به اولادش کاهش ندهیم و حجّت همه ی ایشان یکی است و [حکم] فرمانبرداری از آنها هم یکی است.

2 امام صادق محمد بن مسلم :گوید امام صادق فرمود: «خداوند متعال در عوض شهادت امام حسین ال مقام امامت را در نسل ،او شفاء بیماری را در تربتش و مستجاب شدن دعا را نزد قبر او قرار داد و روزهایی که زائران آن حضرت به زیارتش میروند و باز می گردند جزء عمرشان حساب نمیگردد محمّد بن مسلم :گوید به امام صادق عرض کردم این خصلتها که برای زائران امام حسین است؛ پس خود آن بزرگوار چه مقامی خواهد داشت»!؟ امام ا

197

ص: 197

الطور 21

قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَلْحَقَهُ بِالنَّبِيِّ فَكَانَ مَعَهُ فِي دَرَجَتِهِ وَ مَنْزَلَتِهِ ثُمَّ تَلَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ وَالَّذِينَ

اللهِ

آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمان ألحقنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُم ..

3- ابن عبّاس - وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ قَالَ نَزَلَتْ فِي النَّبِيِّ وَ

عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةَ وَالْحَسَن وَالْحُسَيْنِ .

4 - الصادق ال- وَ الْمُقَرَّبُونَ آلَ مُحَمَّدِ اللهِ يَقُولُ اللَّهُ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ رَسُولُ

اللهِ وَ خَدِيجَةُ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب وَ ذُرِّيَّاتُهُمْ تَلْحَقُ بهِمْ يَقُولُ اللهُ أَلحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ." 5 - الصادق ال- إِنَّ أَطْفَالَ شِيعَتِنَا مِنَ الْمُؤْمِنِينَ تُرَبِّيهِمْ فَاطِمَةُ ال قَوْلُهُ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ. قَالَ

يُهْدَوْنَ إِلَى آبَائِهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ.

ود

ع الرسول دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ذَاتَ يَوْمٍ عَلَى فَاطِمَةَ وَ هِيَ حَزِينَة ... قالَيَا ابْنَتِي لَقَ-دْ أَخْبَرَنِي جَبْرَئِيلُ عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَنَّكِ فَالْوَيْلُ كُلَّهُ لِمَنْ ظَلَمَكِ وَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ لِمَنْ نَصَرَكِ قَالَ عَطَاءُ كَانَ ابْنُ عَبَّاسِ اللَّهُ إِذَا ذَكَرَ هَذَا الْحَدِيثَ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ ألحقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ مَا أَلَتَنَاهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ كُلُّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِينٌ.

الباقر - إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ نَادَى مُنَادٍ مِنْ لَدُنِ الْعَرْشِ يَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ غُضُّوا أَبْصَارَكُمْ حتَّى تَمُرَّ فَاطِمَةُ بَنْتُ مُحَمَّدٍ فَتَكُونَ أَوَّلَ مَنْ يُكْسَى وَيَسْتَقْبِلُهَا مِنَ الْفِرْدَوْسَ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ حَوْراءَ مَعَهُنَّ خَمْسُونَ أَلْفَ مَلَكِ عَلَى نَجَائِبَ مِنْ يَأْقُوتِ أَجْنِحَتُهَا مِنْ زَبَرْجَدِ وَ أَزِمَّتُهَا مِنَ اللُّؤْلُوَ الرَّطْب عَلَيْهَا رَحَائِلُ مِنْ دُرِّ عَلَى كُلِّ رَحْلٌ نُمْرُقَةُ مِنْ سُنْدُسٍ حَتَّى تَجُوزَ بِهَا الصِّرَاطَ وَ يَأْتُونَ الْفِرْدَوْسَ فَيَتَبَاشَرُ بهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ وَ تَجْلِسُ عَلَى عَرْشِ مِنْ نُورٍ وَيَجْلِسُونَ حَوْلَهَا وَ فِي يُطْنَانِ الْعَرْشِ قَصْرَانِ قَصْرُ أَبْيَضُ وَقَصْرُ أَصْفَرُ مِنْ لُؤْلُوْ مِنْ عِرْقٍ وَاحِدٍ وَ إِنَّ فِي الْقَصْرِ الْأَبْيَض سَبْعِينَ أَلْفَ دَارٍ مَسَاكِنَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَإِنَّ فِي الْقَصْرِ الْأَصْفَرَ سَبْعِينَ أَلْفَ دَارَ مَسَاكِنَ إِبْرَاهِيمَ وَآلِ إِبْرَاهِيمَ وَيَبْعَثُ اللَّهُ إِلَيْهَا مَلَكَا لَمْ يَبْعَثُ إِلَى أَحَدٍ قَبْلَهَا وَلَمْ يَبْعَثْ إِلى أَحَدٍ بَعْدَهَا فَيَقُولُ لَهَا إِنَّ رَبَّكَ يَقْرَأُ عَلَيْكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ سَلِينِي أَعْطِكِ فَتَقُولُ قَدْ أَتَمَّ عَلَيَّ

1. بحار الأنوار، ج44، ص 221 بحار الأنوار، ج 98، ص 69 إعلام الورى، ص 220 الأمالي للطوسي، ص 317 بشارة المصطفى، ص211/ تأويل الآيات الظاهرة، ص 598 تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان

2. بحار الأنوار، ج 25، ص 241 تأويل الآيات الظاهرة ، ص 599 شواهد التنزيل، ج 2، ص 270/ تفسير البرهان

.بحار الأنوار، ج24، ص6

.. بحار الأنوار، ج 5، ص 289 تفسیر نورالثقلين تفسير البرهان

5. بحار الأنوار، ج 43، ص 227 تفسیر فرات الكوفى، ص 446؛ «بتفاوت لفظی»

ص: 198

طور 21

فرمود: «خداوند متعال امام حسین ال را به پیغمبر اکرم ا ملحق نموده و امام حسین ال در رتبه و منزلت پیامبر خدا میباشد؛ سپس امام صادق الله این آیه را تلاوت فرمود: وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتبعتهم ذريَّتَهُمْ بِإِيمَانِ أَلْحَقْنا هِمْ ذُرِّيَّتَهُ

ای سوود

و و و

هم دريتهم.

3- ابن عباس الله - وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ أَلحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ، این آیه در شأن

پیامبر اکرم ،علی فاطمه حسن و حسین الله نازل شده است.

4۔ امام صادق ا مقربان درگاه خداوند همان آل محمد الله هستند، خداوند می فرماید:

پیشگامان پیشگام آنها مقربانند (واقعه 11 (10) که همان رسول خدا، خدیجه علی بن ابیطالب الهستند و فرزندانشان به آنها ملحق میشوند چرا که خداوند می فرماید: الحقنا

5 امام صادق - سرپرستی فرزندان شیعیان مؤمن ما که در کودکی از دنیا می روند را

فاطمه الا برعهده دارد.

بهم دريتهم.

ع پیامبر روزی رسول خدا بر حضرت فاطمه وارد شد در حالی که او اندوهگین بود... پیامبر فرمود: «جبرئیل از طرف خداوند عزوجل به من خبر داده است که بعد از مرگ من] تو اولین نفر از اهل بیتم هستی که به من ملحق میشوی وای بر کسی که به تو ستم روا دارد و رستگاری بزرگ برای کسی است که تو را یاری رساند عطاء بن ابی ریاح گوید: «هرگاه ابن عباس این حدیث را بیان می کرد این آیه را تلاوت مینمود وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُم بإيمان الحقنا من نود بهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلتَناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ كُلَّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِين».

امام باقر در روز قیامت یک منادی از عرش فریاد زند ای مردم چشمان خود را فرو

بندید تا فاطمه ای دختر محمد اللیلی عبور نماید. او اولین کسی است که لباس بر او میپوشانند و دوازده هزار حوریه از بهشت به همراه پنجاه هزار فرشته به استقبال او می روند در حالی که بر مرکبهایی از یاقوت سوارند که بالهایی از زبرجد و مهارهایی از مروارید تازه دارند و بر پشتشان جهازهایی از مروارید و بر روی هر جهاز بالشی از حریر .است آنها فاطمه را از پل صراط عبور میدهند و جملگی وارد بهشت برین میشوند و اهل بهشت به فاطمه مژده میدهند و او بر تختی از نور مینشیند و آن حوران و فرشتگان اطرافش مینشینند در عرش دو قصر وجود دارد، قصری سفید و قصری زرد که هر دو] از یک مروارید ساخته شده اند؛ و در قصر سفید، هفتاد هزار خانه قرار دارد که سکونتگاه محمّد و آل محمد الله است و در قصر زرد، هفتاد هزار خانه است که سکونتگاه ابراهیم او آل ابراهیم میباشد خداوند فرشته ای را به سوی میفرستد که وی را به سوی هیچ کس قبل از فاطمه و بعد از او نفرستاده است و آن فرشته خطاب به او میگوید پروردگارت به تو سلام رسانده و میفرماید: [هرچه می خواهی] از من درخواست کن تا به تو عنایت کنم فاطمه گوید خداوند نعمتش را بر من تمام کرده و

فاطمه عال

1999

ص: 199

الطور 22

نِعْمَتَهُ وَ أَبَاحَنِي جَنَّتَهُ وَ هَنَّانِي كَرَامَتَهُ وَ فَضَّلَنِي عَلَى نِسَاءِ خَلْقِهِ أَسْأَلُهُ أَنْ يُشَفِّعَنِي فِي وَلْدِي وَ ذُرِّيَّتِي وَ مَنْ وَدَّهُمْ بَعْدِي وَحَفِظَهُمْ بَعْدِي قَالَ فَيُوحِى اللَّهُ إِلَى ذَلِكَ الْمَلَكِ مِنْ غَيْرِ أَنْ يَتَحَوَّلَ عَنْ مَكَانِهِ أَنْ خَبِّرْهَا أَنِّي قَدْ شَفَعْتُهَا فِي وُلْدِهَا وَ ذُرِّيَّتِهَا وَ مَنْ وَدَّهُمْ وَأَحَبَّهُمْ وَحَفِظَهُمْ بَعْدَهَا قَالَ فَتَقُولُ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي أَذْهَبَ عَنِّى الْحَزَنَ وَ أَقَرَّ عَيْنِي ثُمَّ قَالَ جَعْفَر ال كَانَ أَبِي الهِمْ إِذَا ذَكَرَ هَذَا الْحَدِيثَ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمانِ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَما هِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ مَا أَلتَناهُمْ مِنْ

عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ كُلُّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِينٌ. الباقر ا قَوْلُهُ كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِينَةٌ إِلَّا أَصْحَابَ الْيَمِينِ قَالَ هُمْ أَطْفَالُ الْمُؤْمِنِينَ

قوله تعالى: وَ أَمْدَدْناهُمْ بِفاكِهَةٍ وَ لَحْمٍ مِمَّا يَشْتَهُونَ (22)

قوله تعالى : يَتَنازَعُونَ فيها كَأْساً لا لَغْوٌ فِيها وَلا تَأْثِيمٌ (22)

1 - أمير المومنين الله في وَصْفِهِ الْمُؤْمِنِينَ قَالَ ال ... وَ مِنْ عَلَامَاتِ أَحَدِهِمْ أَنْ يَكُونَ لَهُ حَزْمُ فِي لِينِ وَ إِيمَانُ فِي يَقِينِ وَ حِرْصُ فِي تَقْوَى وَ فَهُمُ فِي فِقْهِ وَ حِلْمُ فِي عِلْمٍ وَكَيْسُ فِي رِفْقٍ وَقَصْدُ فِي غِنِّي وَخُشُوعُ فِي عِبَادَة وَتَحَمُّلُ فِي فَاقَة وَصَبْرُ فِي شِدَّةٍ وَإِعْطَاءٌ فِي حَقٌّ وَ طَلَبَ لِحَلَال وَ نَشَاطُ فِي هُدًى وَ تَحَرُّجُ عَنْ طَمَعِ وَ تَنَرُّهُ عَنْ طَبَعِ وَ بِرُّ فِي اسْتِقَامَةِ وَاعْتِصَامُ بِاللَّهِ مِنْ مُتَابَعَةِ الشَّهَوَاتِ وَ اسْتَعَاذَةُ بِهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّحِيمِ يُمْسِى وَهَمُّهُ الشُّكْرُ وَ يُصْبِحُ وَ شَغَلَهُ الْفِكْرُ أُولَئِكَ الْآمِنُونَ الْمُطْمَتِتُونَ الَّذِينَ يُسْقَوْنَ مِنْ كَأَسَ لَا لَغُو فِيهَا وَ لَا تَأْثِيمٌ

2- على بن إبراهيم لا لَغُوفِيها وَلا تَأْثِيمٌ قَالَ لَيْسَ فِى الْجَنَّةِ خَنَاءُ وَلَا فُحْشُ وَيَشْرَبُ

الْمُؤْمِنُ وَ لَا يَأْتَمُ

وَلَا

ل قوله تعالى: وَيَطُوفُ عَلَيْهِمْ غِلْمانُ هُمْ كَأَنَّهُمْ لُؤْلُو مَكْنُونَ (22)

. بحار الأنوار، ج 24، ص 274 / بحار الأنوار، ج 43، ص 224؛ «و ما التناهم ... الى آخر محذوف تأويل الآيات الظاهرة، ص 599

تفسیر فرات الکوفی، ص443 و تفسیر فرات الکوفی، ص444 و تفسیر البرهان؛ «بتفاوت لفظی»

2. بحارالأنوار، ج24، ص325

. بحار الأنوار، ج75، ص23

4. بحار الأنوار، ج8، ص182 تفسیر القمی، ج 2، ص 332 و تفسیر نورالثقلین و تفسیر البرهان؛ «عناد» بدل «خناء»

ص: 200

طور 22

بهشتش را به من ارزانی داشته و مرا مورد لطف خویش قرار داده و مرا بر تمامی زنان عالم برتری بخشیده است از خداوند تقاضا دارم شفاعت من در مورد فرزندان و نسلم و کسانی که بعد از من آنها را دوست داشته و از آنها محافظت نمودهاند را بپذیرد خداوند به آن فرشته قبل از آنکه از جایش حرکت کند وحی فرماید که به فاطمه بگو شفاعت او را در مورد فرزندان و نسلش و کسانی که بعد از او آنها را دوست داشته و از آنها محافظت نموده اند، پذیرفتم.

ای

در این هنگام فاطمه گوید ستایش برای خداوندی است که اندوه را از من برطرف ساخت و

چشم مرا روشن نمود در ادامه امام صادق میفرماید هرگاه) پدرم امام باقر این حدیث را نقل میکرد این آیه را تلاوت میفرمود وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانِ أَلحَقْنا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَ ما أَلَتّناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَيْءٍ كُلُّ امْرِئٍ بِمَا كَسَبَ رَهِينٌ».

امام باقر ا كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ رَهِينَةٌ إِلَّا أَصْحَابَ الْيَمِينِ آنها اطفال مؤمنین هستند.

و همواره از انواع میوهها و گوشتها - از هرگونه که بخواهند - در اختیارشان

می گذاریم (22)

آنها در بهشت جامهای لبریز از شراب طهور را که نه بیهوده گویی در آن است

و نه گناه از یکدیگر می گیرند. (23)

1- امام علی در بیان صفات مؤمنین فرمود و از نشانههای یکی از آنان این است که دارای دوراندیشی با نرمی است؛ ایمان همراه با یقین دارد؛ در پرهیزگاری حریص است؛ فهم در احکام دین بردباری در علم زیرکی در مدارا کردن میانه روی در توانگری، فروتنی در عبادت شکیبایی در تهیدستی بردباری در سختی و بخشش در راه حق دارد؛ جویای حلال است و نشاط در هدایت، پرهیز از طمع دوری از عیب و آلایش نیکی در کنار استقامت و تمسک به خدا از پیروی خواهشهای نفسانی دارد و از شر شیطان رانده شده به خدا پناه می برد؛ شب می کند در اندیشه ی شکر و روز میکند در حالی که کارش تفکر است؛ اینان کسانی اند که در امانند و اطمینان خاطر دارند، که از جامی سیراب میشوند که لا لَغُو فيها وَ لا تَأْثِيمٌ. -2- على بن ابراهيم ال لا لغو فيها ولا تَأْثِیمٌ [یعنی] در بهشت دشنام و ناسزا وجود ندارد و مؤمن

از شراب بهشتی مینوشد ولی بی اختیار و مرتکب گناه نمیشود.

و پیوسته برگردشان نوجوانانی برای خدمت] آنان گردش میکنند که همچون

مرواریدهای پوشیده در صدفند. (24)

ص: 201

الطور / 25

- الرسول - عَنِ الْحَسَنِ أَنَّهُ قَالَ: قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ الْخَادِمُ كَاللُؤْلُوْ فَكَيْفَ الْمَخْدُومُ فَقَالَ وَ

الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ إِنَّ فَضْلَ الْمَخْدُومِ عَلَى الْخَادِمِ كَفَضْلِ الْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ عَلَى سَائِرِ الْكَوَاكِبِ.

قوله تعالى: وَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْض يَتَسَاءَلُونَ (25)

1- على بن إبراهيم - ثُمَّ حَكَى عَزَّوَجَلَّ قَوْلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ فَقَالَ وَأَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى بَعْضٍ

يَتَساءَلُونَ قَالَ فِي الْجَنَّة.

2 - ابن عباس - وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ يَتَسَاءَلُونَ أَنْ يَتَذَاكَرُونَ مَا كَانُوا فِيهِ مِنَ التَّعَب وَ

الْخَوْفِ فِي الدُّنْيَا.

3- على بن إبراهيم وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ إلى قوله عَلى بَعْضٍ يَتَسَاءَلُونَ قَالُوا إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِ-ي

أَهْلِنا مُشْفِقِينَ أَى خَائِفِينَ مِنَ الْعَذَاب.

قوله تعالى: قالُوا إِنَّا كُنَّا قَبلُ في أَهْلِنا مُشْفِقِينَ (20)

1- على بن إبراهيم الله قالُوا إِنَّا كُنَّا قَبْلُ فِي أَهْلِنَا مُشْفِقِينَ أَي خَائِفِينَ مِنَ الْعَذَابِ.

2- أميرالمومنين ال- عَنْ أَبي جَعْفَر القَالَ: صَلَّى أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ال بِالنَّاسِ الصُّبْحَ بِالْعِرَاقِ فَلَمَّا انْصَرَفَ وَعَظَهُمْ فَبَكَى وَأَبْكَاهُمْ مِنْ خَوْفِ اللَّهِ ثُمَّ قَالَ أَمَا وَ اللَّهِ لَقَدْ عَهِدْتُ أَقْوَامَ-ا عَلَى عَهْدِ خَلِيلِى رَسُول اللَّهِ وَإِنَّهُمْ لَيُصْبِحُونَ وَيُمْسُونَ شُعْتَاً غُبراً خُمْصا بَيْنَ أَعْيُنِهِمْ كَرُكَب الْمِعْرَى يَبيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَ قِيامَا يُرَأُوحُونَ بَيْنَ أَقْدَامِهِمْ وَ جِبَاهِهِمْ يُنَاجُونَ رَبَّهُمْ وَيَسْأَلُونَهُ فکاک رَقَابهِمْ مِنَ النَّارِ وَاللَّهِ لَقَدْ رَأَيْتُهُمْ مَعَ هَذَا وَهُمْ خَائِفُونَ مُشْفِقُونَ. 3- الرسول - عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللهِ قَالَ: لَمَّا نَزَلَتْ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ال الله اله طُوبِى هُمْ وَ حُسْنُ مَآب ... فَلَمَّا دَفَعُوا [ رُفِعُوا] إِلَى الْجَبَّارِ جَلَّ جَلَالُهُ قَالُوا رَبَّنَا أَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْكَ السَّلَامُ وَ لَكَ يَحِقُ الْجَلَالُ وَالْإِكْرَامُ قَالَ فَيَقُولُ اللَّهُ أَنَا السَّلَامُ وَ مَعِيَ السَّلَامُ وَ لِى يَحِقَّ

1. بحار الأنوار، ج 8، ص 102 بحار الأنوار، ج67، ص346 تفسیر القمی، ج 2، ص332 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 2. بحار الأنوار، ج 8، ص182 تفسیر القمی، ج 2، ص332 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 8، ص 102 .. بحار الأنوار، ج 8، ص 182

5. بحار الأنوار، ج 8، ص 182/ بحار الأنوار، ج 67، ص346 تفسیر القمی، ج 2، ص 332 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

الکافی، ج 2، ص 236 تفسیر نورالثقلین

ص: 202

الله الله

طور / 25

1- پیامبر از محضر پیامبر سوال شد ای رسول خدا وقتی در بهشت] خدمتکاران همچون مروارید زیبا و درخشان هستند خود بهشتیان چگونه اند؟ حضرت فرمود: «سوگند به خدایی که جانم در دست اوست برتری بهشتیان بر ،خدمتکاران همچون برتری ماه در شب چهارده بر دیگر ستارگان است».

در این هنگام رو به یکدیگر کرده از گذشته ها می پرسند. (25)

1 علی بن ابراهیم آنگاه خداوند عزوجل سخن اهل بهشت را بازگو کرده و می فرماید: و

أَقْبَل بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ يَتَسَاءلُونَ [یعنی] در بهشت [از گذشته ها میپرسند]. 2- ابن عباس وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ يعنى أن سختی و ترس-ی ک-ه در دنیا

داشتند را به یکدیگر یادآوری میکنند.

3- علی بن ابراهيم - وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ يَتَسَاءَلُون؛ در بهشت، می گویند: «ما در میان

خانواده ی خود ترسان بودیم مبادا گناهان آنها دامن ما را بگیرد یعنی از عذاب میترسیدیم.

میگویند ما در میان خانواده خود ترسان بودیم مبادا گناهان آنها دامن ما را

بگیرد]! (26)

به

-1 علی بن ابراهيم قَالُوا إِنَّا كُنَّا قَبل فِي أَهْلَنَا مُشْفِقِینَ یعنی از عذاب میترسیدیم.

خدا

2 امام علی ال امیرالمؤمنین ال نماز صبح را در عراق به جماعت خواند و سپس روی برگردانید و مردم را موعظه کرد و از خوف خدا گریه نمود و آنها را [نیز] گریاند. سپس فرمود:

سوگند! مردمی را در زمان دوستم رسول خدا میشناختم که روز و شب، ژولیده و غبار آلود و گرسنه بودند و پیشانی آنها مانند زانوی ،بز پینه بسته .بود آنها با سجده و عبادتِ پروردگار شب را به سر میبردند گاهی روی پا ایستاده و گاهی پیشانی بر زمین می گذاشتند. با پروردگار خود مناجات نموده و آزادی خویش را از آتش دوزخ درخواست میکردند به خدا دیدم که آنها با این ،حال ترسان و نگران بودند

پیامبر در ضمن حدیثی طولانی که در آن حال و روز شیعیان امام علی ال در بهشت را بیان مینمود، فرمود: چون آنها را به سوی خداوند متعال بالا برند گویند: «پروردگار م-ا ت-ویی

سلامتی دوری از هر عیب و نقص و سلامتی از جانب توست و شکوه و ارجمندی سزاوار توست» خداوند نیز فرماید منم» سلامتی و سلامتی از جانب من است و شکوه و ارجمندی

ص: 203

الطور 27

الْجَلَالُ وَالْإِكْرَامُ فَمَرْحَباً بِعِبَادِيَ الَّذِينَ حَفِظُوا وَصِيَّتِي فِي أهْلِ بَيْتِ نَبِّي وَرَعَوْا حَتَّى وَ خَافُونِي بِالْغَيْبِ وَكَانُوا مِنّى عَلَى كُل حَالَ مُشْفِقِينَ .

قوله تعالى : فَمَنَّ اللهُ عَلَيْنا وَ وَقانا عَذَابَ السَّمُومِ (27)

1 - على بن إبراهيم فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا بِالرَّحْمَةِ عَذَابَ السَّمُومِ أَيْ عَذَابَ النَّارِ النَّافِذَةِ فِي الْمَسَام

نفوذ السموم. 2- على بن إبراهيم - فَمَنَّ اللَّهُ عَلَيْنَا وَ وَقانا عَذابَ السَّمُومِ قَالَ السَّمُومُ الْحَرُّ الشَّدِيدُ

قوله تعالى: إِنَّا كُنَّا مِنْ قَبْلُ نَدْعُوهُ إِنَّهُ هُوَ الْبَرُّ الرَّحِيمُ (28)

الله قوله تعالى : فَذَكَّرْ فَما أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِكَاهِنِ وَ لَا تَجُنُونِ (29)

قوله تعالى : أَمْ يَقُولُونَ شاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ المَنُونِ (30)

1- على بن إبراهيم الله يَحْكى قَوْلَ قُرَيْشٍ أَمْ يَقُولُونَ شاعِرٌ يعنون رسول الله صلى الله عليه وسلم نَتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ

المَنُونِ.

قوله تعالى: قُلْ تَرَبَّصُوا فَإِنِّي مَعَكُمْ مِنَ المُتَرَبِّينَ (31)

1- على بن إبراهيم - فَقالَ اللهُ قُلْ لَهُمْ يَا مُحَمَّدُ تَرَبَّصُوا فَإِنِّي مَعَكُمْ مِنَ المُتَرَبِّصِين. قوله تعالى: أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلامُهُم بهذا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ (32)

1- على بن إبراهيم - أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلامُهُمْ بِهذا قَالَ لَمْ يَكُنْ فِي الدُّنْيَا أَحْلَمَ مِنْ قُرَيْشٍ

قوله تعالى: أَمْ يَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَل لا يُؤْمِنُونَ (33)

1. تفسیر فراتالکوفی، ص213/ تفسیر نور الثقلين 2. بحار الأنوار، ج67، ص346

.بحار الأنوار، ج 8، ص182/ بحار الأنوار، ج 67، ص346 تفسیر القمی، ج 2، ص332 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4. تفسیر القمی، ج 2، ص332/ تفسير البرهان 5. تفسیر القمی، ج 2، ص332/ تفسير البرهان

6.بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص332 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

204

ص: 204

طور 27

سزاوار من است؛ خوشامد به آن دسته از بندگانم که بر سفارش من در مورد اهل بیت پیامبرم الا مراقبت نمودند و حق مرا مراعات کردند و در نهان از من ترسیدند و در هر حالی نسبت به من بیمناک بودند».

اما خداوند بر ما منت نهاد و از عذاب سخت و نافذ [دوزخ ما را حفظ کرد. (27) 1۔ علی بن ابراهيم - فَمَنَّ اللهُ عَلَينا خدا برحمتش بر ما منت نهاد وَ وَقانا عَذابَ السَّمُومِ و ما را

از عذاب آتش که در مسام و منافذ بدن مانند زهر نفوذ میکند نگاه داشت. 2۔ علی بن ابراهيم - فَمَنَّ اللهُ عَلَيْنَا و وقانَا عَذَابَ السَّمُومِ [ مراد از السَّمُومِ، گرمای شدید

است.

ما از پیش او را میخواندیم و میپرستیدیم که اوست نیکوکار و مهربان (28)

پس تذکر ده که به نعمت و لطف پروردگارت تو کاهن و مجنون نیستی. (29)

بلکه آنها میگویند او شاعری است که ما انتظار مرگش را میکشیم» (30)

1- علی بن ابراهيم - آيه ى أَمْ يَقُولونَ شَاعِرٌ از سخن قریش حکایت دارد و منظورشان رسول

خدا اس میباشد.

بگو: «انتظار بکشید که من هم با شما انتظار میکشم [ شما انتظار مرگ مرا، و من

انتظار نابودی شما را با عذاب الهی]» (31)

1- علی بن ابراهیم در آن هنگام خداوند می فرماید: ای محمد! به آنها بگو: تَرَبَّصُوا فَإِنِّي

مَعَكُم مِّنَ المُتَرَبِّصِينَ.

آیا عقلهایشان آنها را به این اعمال دستور میدهد یا قومی طغیانگرند؟! (32)

1- علی بن ابراهيم - أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلامُهُم بِهَذَا در دنیا عاقل تر از قریش وجود نداشته است.

یا میگویند قرآن را به خدا افترا بسته»؟ چنین نیست بلکه آنان ایمان ندارند

و اینها بهانه است]. (33)

205

ص: 205

الطور / 34

وَالله

1 - على بن إبراهيم - ثُمَّ عَطَفَ عَلَى أَصْحَابِ رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ أَمْ يَقُولُونَ يَا مُحَمَّد تَقَوَّلَهُ

يَعْنِي أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ بَلْ لَا يُؤْمِنُونَ أَنَّهُ لَمْ يَتَقَولُهُ وَلَمْ يُقِمْهُ برأيه.

ل قوله تعالى: فَلْيَأْتُوا بحديثٍ مِثْلِهِ إِنْ كانُوا صادِقِينَ (34)

1 - على بن إبراهيم - ثُمَّ قَالَ فَلْيَأْتُوا بِحَدِيثِ مِثْلِهِ أَى رَجُلٍ مِثْلِهِ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنْ كَانُوا

صادِقِينَ.

قوله تعالى: أَمْ خُلِقُوا مِنْ غَيْرِ شَيْءٍ أَمْ هُمُ الخَالِقُونَ (35)

1 - ابن عباس قيلَ: مَعْنَاهُ وَخُلِقُوا مِنْ غَيْرِ خَالِقِ وَ مُدَّبِّرٍ دَبَّرَهُمْ أَمْ هُمُ الْخَالِقُونَ أَنْفُسَهُمْ فَلَا له

يَجِبُ عَلَيْهِمْ لِلَّهِ أَمْرُ

قوله تعالى: أَمْ خَلَقُوا السَّماواتِ وَالْأَرْضَ بَلْ لا يُوقِنُونَ (36)

قوله تعالى : أَمْ عِنْدَهُمْ خَزائِنُ رَبِّكَ أَمْ هُمُ المُصَيْطِرُونَ (37)

1 - ابن عباس قيل: أرَادَ خَزَائِنَ الْمَطَر وَالرِّزْقِ. *

قوله تعالى: أَمْ لَهُمْ سُلَّمْ يَسْتَمِعُونَ فِيهِ فَلْيَأْتِ مُسْتَمِعُهُمْ بِسُلْطَانٍ

مبين (38)

قوله تعالى: أَمْ لَهُ الْبَناتُ وَلَكُمُ الْبَنُونَ (39)

-1- على بن إبراهيم - أم لَهُ الْبَناتُ وَلَكُمُ الْبَنُونَ قَالَ هُوَ مَا قَالَتْ قُرَيْش أن الْمَلَائِكَةَ بَنَاتُ الله

قوله تعالى: أَمْ تَسْتَلُهُمْ أَجْرًا فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ (40)

1. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص 332 تفسير البرهان / بحار الأنوار، ج 36، ص 85 2. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 بحار الأنوار، ج 36، ص 85 تفسیر القمی، ج 2، ص332/ تفسير البرهان .3. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 168

4. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص168

5. تفسیر القمی، ج 2، ص332 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

ص: 206

طور 34 در

1- علی بن ابراهيم سپس خداوند روی سخن را به یاران رسول خدا کرده و فرموده: أم يَقُولُونَ تَقَولهُ [مسلمانان میگویند] ای محمد جانشینی] علی را به خدا افترا بسته ای بل لا يُؤْمِنُونَ [ بلکه آنان ایمان و یقین ندارند که رسول خدا جانشینی علی الله را به خدا افترا نبسته و او را با نظر شخصی خویش به خلافت برنگزیده است.

اگر راست میگویند سخنی همانند آن بیاورند (34)

1- علی بن ابراهيم - فَليَأْتُوا بِحَدِيثِ مِّثْلِهِ یعنی مسلمانانی که جانشینی علی را قب-ول

ندارند، اگر میتوانند کسی همانند او را از جانب خداوند بياورند إِن كَانُوا صَادِقِينَ.

آیا آنها بدون خالق آفریده شدهاند یا اینکه خود خالق خویشند؟ (35)

1- ابن عباس - آیا آنان بدون آفریننده و تدبیر کنندهای آفریده شدهاند یا اینکه خود، خویشتن

را آفریده اند و فکر میکنند دیگر از طرف خداوند فرمانی بر آنان واجب نمیگردد.

آيا آنها آسمانها و زمین را آفریده اند؟ چنین نیست آنها جویای یقین نیستند.

آیا خزائن پروردگارت نزد آنهاست یا [بر همه چیز عالم] سیطره دارند؟! 37)

1 ابن عبّاس - منظور ،خداوند خزینهها و منابع] باران و رزق و روزی است.

آیا نردبانی دارند که به آسمان بالا میروند و اسرار وحی را میشنوند؟! کسی از

آنها که اسرار وحی را شنیده دلیل روشنی بیاورد! (38)

آیا سهم

خدا دختران است و سهم شما پسران [که فرشتگان را دختران خدا

می نامید]؟! (39)

1- على بن ابراهيم - أم لهُ البَنَاتُ و لكُمُ البَنُونَ این آیه اشاره ب-ه س-خ-ن ق-ریش دارد ک-ه

می گفتند فرشتگان دختران خداوند هستند

آیا تو از آنها پاداشی میطلبی که در زیر بارگران آن قرار دارند؟! 40)

ص: 207

الطور / 41

-1- على بن إبراهيم - ثم قَالَ أَمْ تَسْتَلُهُمْ يَا مُحَمَّدُ أجْراً فِيمَا آتَيْتُهُمْ بِهِ فَهُمْ مِنْ مَغْرَمٍ مُثْقَلُونَ أَى

أمْ يَقَعُ عَلَيْهِمُ الغُرمُ التَّقيل

قوله تعالى: أَمْ عِنْدَهُمُ الْغَيْبُ فَهُمْ يَكْتُبُونَ (41)

قوله تعالى : أَمْ يُريدُونَ كَيْداً فَالَّذينَ كَفَرُوا هُمُ المكيدُونَ (22)

قوله تعالى : أَمْ لَهُمْ إِلهُ غَيْرُ الله سُبْحانَ الله عَمَّا يُشْرِكُونَ (43)

1 - الصادق ال - عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ الْعَبْدِيُّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ اللهِ يَقُول: ... فِي الدُّعَاءِ بَعْدَ صَلَاةِ الْغَدِيرِ رَبَّنَا آمَنَّا وَاتَّبَعْنَا مَوْلَانَا وَ وَلِيَّنَا وَ هَادِيَنَا وَدَاعِيَنَا وَدَاعِيَ الْأَنَامِ وَ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ السَّوِيَّ وَحُجَّتَكَ وَ سَبيلَكَ الدَّاعِيَ إِلَيْكَ عَلَى بَصِيرَة هُوَ وَ مَن اتَّبَعَهُ وَسُبْحانَ اللَّ-هِ عَمَّا يُشْرِكُونَ بِوَلَايَتِهِ وَ بِمَا يُلْحِدُونَ بِاتِّخَاذِ الْوَلَائِحِ دُونَهُ إِلَى آخِرِ الدُّعَاءِ

قوله تعالى: وَإِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ (22)

1 - الباقر - عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِيهِ: عَنْ أَبِي جَعْفَر اللَّهِ قَالَ قُلْتُ لَهُ هَلْ يُكْرَهُ الْجِمَاعُ فِي وَقْتِ مِنْ الْأَوْقَاتِ وَإِنْ كَانَ حَلَالًا قَالَ نَعَمْ مَا بَيْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ مِنْ مَعِيبٍ الشَّمْسِ إِلَى مَغِيبِ الشَّفَقِ وَ فِي الْيَوْمِ الَّذِي تَنْكَسِفُ فِيهِ الشَّمْسُ وَ فِي اللَّيْلَةَ الَّتِي يَنْخَسِفُ فِيهَا الْقَمَرُ وَ فِي اللَّيْلَةِ وَ فِي الْيَوْمِ اللَّذِيْنِ يَكُونُ فِيهِمَا الرِّيحُ السَّوْدَاءُ وَ الرِّيحُ الْحَمْرَاءُ وَ الرِّيحُ الصَّفْرَاءُ وَالْيَوْمِ وَ وَ اللَّيْلَة اللَّذَيْن يَكُونُ فِيهِمَا الزَّلْزَلَةُ وَلَقَدْ بَاتَ رَسُولُ اللَّهِ عِنْدَ بَعْضٍ أَزْوَاجِهِ فِي لَيْلَة انْكَسَفَ فِيهَا الْقَمَرُ فَلَمْ يَكُنْ مِنْهُ فِي تِلْكَ اللَّيْلَةِ مَا كَانَ يَكُونُ مِنْهُ فِي غَيْرِهَا حَتَّى أَصْبَحَ فَقَالَتْ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ لا لِبُغْض كَانَ مِنْكَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَة قَالَ لَا وَلَكِنْ هَذِهِ الْآيَةُ ظَهَرَتْ فِي هَذِهِ اللَّيْلَة فَكَرِهْتُ أَنْ أَتَلَذَّذَ وَالْهُوَ فِيهَا وَ قَدْ عَيَّرَ اللَّهُ أَقْوَامًا فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ إِنْ يَرَوْا كِسْفَا مِنَ السَّمَاءِ سَاقِطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُوم

1. بحارالأنوار، ج 9، ص239/ تفسیر القمی، ج 2، ص332/ تفسير البرهان؛ «أم» محذوف

2. بحار الأنوار، ج 36، ص54 بحار الأنوار، ج 15، ص 304؛ البيضاء زيادة و وبامر ربهم بدل و بما يلحدون

3.الکافی، ج 5، ص498/ وسائل الشيعة، ج 20، ص 125 مستدرک الوسائل، ج 14، ص 224 بحار الأنوار، ج 100، ص 291 / الاختصاص،

ص 218 / المحاسن، ج 2، ص 311/ مكارم الأخلاق، ص 213

ص: 208

طور / 41

1- علی بن ابراهیم سپس خداوند فرمود: أَمْ تَسْأَهُمْ [یعنی] ای محمد! [آیا تو] در مقابل آنچه به ایشان داده ای [از آنها] پاداشی [ می طلبی] فَهُم مِّن مَّغْرَمِ مُّثْقَل-ونَ یا اینکه پرداخت غرامتی سنگین بر عهده ی ایشان است که به خاطر آن تو را تکذیب میکنند؟

آیا اسرار غیب نزد آنهاست و از روی آن مینویسند؟! (41)

آیا میخواهند نقشهای [ شیطانی] بکشند؟! ولی بدانند کافران خودشان در دام

این نقشه ها گرفتار میشوند! (42)

یا معبودی غیر خداوند دارند [ که قول یاری به آنها داده]؟! منزه است خدا از

آنچه همتای او قرار میدهند (43)

1- امام صادق ال در دعای بعد از نماز عید غدیر چنین میگویی پروردگارا! ما ایمان آوردیم و از مولا و سرپرست و هدایت کننده و دعوت کننده ی ما و دیگر مردمان و راه راست و مستقیم تو و حجت و راه تو پیروی کردیم؛ همو که به همراه پیروانش با بصیرت کامل [دیگران را] به سوی تو دعوت می.کند منزه است خدا از آنچه [مشرکان] در ولایت او شریک قرار میدهند و [منزه است] از یارانی که ایشان به جای خداوند به آنها اعتماد میکنند و با انتخاب آنها کافر

می شوند.

آنها چنان لجوجند که اگر ببینند قطعه سنگی از آسمان [ برای عذابشان]

سقوط میکند میگویند این ابر متراکمی است» (44)

1- امام باقر ال عبدالرحمن بن سالم :گوید پدرم از امام باقرال پرسید: «آیا زمانهایی وجود دارد که آمیزش کردن با اینکه حلال است ولی مکروه باشد؟ حضرت فرمود: «آری! در فاصله ی بین سپیده صبح هنگام) اذان (صبح تا طلوع خورشید؛ از هنگام غروب خورشید تا از بین رفتن سرخی افق در روزی که خورشید دچار کسوف (گرفتگی شود در شبی که ماه دچار خسوف (گرفتگی شود در شب و روزی که بادهای سیاه سرخ و زرد بوزد و همچنین در شب و روزی که زلزله ،بیاید رسول خدا در شبی که ماه گرفتگی رخ داد در خانهی یکی از همسرانش بود ولی بر خلاف دیگر شبها با او همبستر نشد تا صبح فرا رسید آن زن به ایشان عرض کرد: «ای رسول خدا! آیا این کار شما از روی دشمنی با من بود؟ حضرت فرمود: «نه چنین نیست. چون در شب گذشته این پدیده ماه) (گرفتگی پیش آمد من خوش نداشتم در چنین شبی لذت برده و از یاد خدا غافل باشم؛ چرا که خداوند در ،کتابش مردمانی را سرزنش کرده و فرموده و إِن يَروا كِسْفًا مِّنَ السَّمَاءِ سَاقِطًا يَقُولُوا سَحَابٌ مَّرْكُومٌ».

ص: 209

الطور / 44

2 - الباقر ال- عَنْ عَمْرِو بْن عُثْمَان: عَنْ أَبي جَعْفَر ال قَالَ سَأَلْتُهُ أَ يُكْرَهُ الْجَمَاعُ فِي سَاعَة مِنَ السَّاعَاتِ قَالَ نَعَمْ يُكْرَهُ فِي لَيْلَة يَنْخَسِفُ فِيهَا الْقَمَرُ وَالْيَوْمِ الَّذِي تَنْكَسِفُ فِيهِ الشَّمْسُ وَ فِيمَا بَيْنَ غُرُوبِ الشَّمْسِ إِلَى أَنْ يَغِيبَ الشَّفَقُ وَ مِنْ طُلُوعِ الْفَجْرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ فِي الرِّيحِ السَّوْدَاءِ وَ الْحَمْرَاَءِ وَالصَّفَرَاَءِ وَالزَّلْزَلَة وَ لَقَدْ بَاتَ رَسُولُ اللَّهِ لِله لَيْلَةٌ عِنْدَ بَعْضٍ نِسَائِهِ فَانْخَسَفَ الْقَمَرُ فِي تِلْكَ اللَّيْلَة فَلَمْ يَكُنْ مِنْهُ شَيْءٌ فَقَالَتْ لَهُ زَوْجَتُهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَأُمِّي أكُلُّ هَذَا لِبُغْض فَقَالَ وَيْحَكِ حَدَثَ هَذَا الْحَادِثُ فِي السَّمَاءِ فَكَرِهْتُ أَنْ أَتَلَذَّذَ وَأَدْخُلَ فِي شَيْءٍ وَلَقَدْ عَيَّرَ اللَّهُ تَعَالَى قَوْماً فَقَالَ وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطَاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ وَ ايْمُ اللَّهِ لَا يُجَامِعُ أَحَدُ فِي هَذِهِ السَّاعَاتِ الَّتِي وَصَفْتُ فَيُرْزَقَ مِنْ جَمَاعِهِ وَلَداً وَ قَدْ سَمِعَ هَذَا الْحَدِيثَ فَيَرَى

مَا يُحِب.

الباقر ال- عَنْ أَبي جَعْفَر ا فِي قَوْلِهِ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعاً أَي عَيْناً أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ أَيْ بُسْتَانُ مِنْ نَخِيلَ وَ عِنَبِ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلالَهَا تَفْجِيراً مِنْ تِلْكَ الْعُيُونِ أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ كَما زَعَمْتَ عَلَيْنَا كِسَفاً وَ ذَلِكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ إِنَّهُ سَيَسْقُطُ مِنَ السَّمَاءِ كِسْفاً لِقَوْلِهِ وَإِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُوم 2

4- العسكرى ال- قَالَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الله فَقُلْتُ لِأَبِي عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدِ اللَّ: فَهَلْ كَانَ رَسُولُ

اللَّهِ يُنَاظِرُهُمْ إِذَا عَانَتُوهُ وَ يُحَاجُهُم ... قَالَ وَ ذَلِكَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ قَاعِدَا ذَاتَ يَوْمٍ بمَكَّةَ بفِنَاءِ الْكَعْبَةِ إِذِ اجْتَمَعَ جَمَاعَةٌ مِنْ رُؤَسَاءِ قُرَيْشٍ مِنْهُمْ: ... عَبْدُ اللَّهِ بْن أَبِي أُمَيَّةً الْمَخْزُومِي: لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعًاً بِمَكَّةَ هَذِهِ فَإِنَّهَا ذَاتَ أَحْجَارٍ وَعِرَة وَ جِبَالِ تَكْسَحُ أَرْضَهَا وَ تَحْفِرُهَا وَ تُجْرِى فِيهَا الْعُيُونَ فَإِنَّنَا إِلَى ذَلِكَ مُحْتَاجُونَ أَو تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَ عِنَبٍ فَتَأْكُلُ مِنْهَا وَتُطْعِمُنَا فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلالَهَا خِلَالَ تِلْكَ النَّخِيل وَ الْأَعْنَابِ تَفْجِيراً أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ كَما زَعَمْتَ عَلَيْنا كِسَفاً فَإِنَّكَ قُلْتَ لَنَا وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ فَلَعَلَّنَا نَقُولُ ذَلِكَ ... ثُمَّ قَالَ رَسُولُ الله له وَ

1.من لایحضره الفقیه، ج3، ص403/ وسائل الشیعة، ج20، ص126/ تهذيب الأحكام، ج 7، ص411/ مستدرک الوسائل، ج 14، ص223 ودعائم الإسلام، ج 2، ص 213؛ «بتفاوت»

2. بحار الأنوار، ج 9، ص 222/ بحار الأنوار، ج 18، ص 179/ تفسیر القمی، ج 2، ص 27؛ «من للسماء ... الى آخر» محذوف

ص: 210

طور /44

2 امام باقر عمرو بن عثمان :گوید از امام باقرال پرسیدم: «آیا زمانهایی وجود دارد که ال آمیزش کردن مکروه باشد؟ حضرت فرمود: «آری در شبی که ماه بگیرد خسوف)، روزی که خورشید بگیرد (کسوف)، ما بین غروب آفتاب تا از بین رفتن سرخی ،افق ما بین سپیده ی صبح (هنگام اذان صبح تا طلوع خورشید در هنگامی که بادهای سیاه سرخ یا زرد میوزد و همچنین در موقع زلزله رسول خدا در شبی که ماه گرفتگی رخ داد در خانه ی یکی از همسرانش بود ولی با او همبستر نشد همسرش گفت: ای رسول خدا پدر و مادرم فدایت آیا این کار شما از روی دشمنی با من بود؟ پیامبر فرمود: نه چنین نیست چون در شب گذشته این پدیده ماه گرفتگی پیش آمد، م-ن خوش نداشتم در چنین شبی لذت برده و مشغول به کاری غیر از یاد خدا] باشم؛ چراکه خداوند در کتابش، گروهی را سرزنش کرده و فرموده: وإِن يَرُوا كِسْفًا مِّنَ السَّمَاءِ سَاقِطًا يَقُولوا سَحَابٌ مَّرْكُومٌ و سوگند به خدا هرکس این روایت را شنیده باشد و در این زمانها با همسرش] آمیزش نموده و فرزندی نصیبش شود آنچه خوشایندش باشد را در آن فرزند نخواهد دید.

•

3 امام باقرال درباره ی آیه تا اینکه چشمه جوشانی از این سرزمین (خشک و سوزان) برای ما خارج سازی (اسراء/ 90) مینویسد یعنی چشمه؛ یا باغی از نخل و انگور از آن تو باشد و نهرها در لابه لای آن جاری کنی (اسراء/91) یا باغی از خرما و انگور داشته باشی که میان درختان نهرها جاری باشد؛ یا قطعات [سنگهای] آسمان را آن چنان که میپنداری بر سر ما فرود آری . (اسراء/92) و جریان چنین که پیامبر اکرم فرمود: در آینده آسمان بر سر شما فرو میریزد به واسطه ی این آیه: وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقِطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ».

نشسته

4 امام عسکری ال امام عسکری ا می فرماید از پدرم امام) هادی پرسیدم: «آیا رسول خدا با یهودیان و مشرکان - هنگامی که حضرت را ملامت و سرزنش میکردند - بحث و گفتگو و احتجاج مینمود؟ پدرم فرمود: آری این اتفاق بسیار می افتاد... [ یکبار] کسی به ایشان گفت: «اگر تو مانند موسی پیامبر بودی باید بخاطر درخواستهایی که از تو میکنیم صاعقه ای بر سر ما فرود آید؛ چرا که درخواستهایی که ما از تو میکنیم شدیدتر از چیزهایی است که قوم موسی ال از او میخواستند». امام در ادامه فرمود: جریان از این قرار است که روزی رسول خدا در کنار کعبه بود که گروهی از سران قریش گردهم آمدند ابوجهل :گفت چه کسی به جدال با محمد الله

) برمی خیزد؟ عبدالله بن ابی امیه مخزومی :گفت من این کار را خواهم کرد». عبدالله خطاب به پیامبر گفت ما هرگز به تو ایمان نمیآوریم تا اینکه چشمه جوشانی از این سرزمین خشک

[

سوزان برای ما خارج سازی (اسراء/90) [یعنی از سرزمین مکه، چرا که شهر مکه شهری سنگلاخ خشک و کوهستانی است از تو میخواهیم زمین آن را پاکیزه ساخته و گود نمایی و چشمه ها را در آن جاری سازی که ما سخت به این چیزها ،نیازمندیم یا باغی از نخل و انگور از آن تو باشد. (اسراء/91) که خود از آن بخوری و به ما نیز بدهی [یعنی] لابه لای آن درختان خرما و انگور یا قطعات [سنگهای آسمان را - آن چنان که میپنداری بر سر ما فرود آری (اسراء /92) چرا که تو از طرف خدایت به ما گفته ای وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ، چون چه بسا ما این

ص: 211

الطور / 45

أَمَّا قَوْلُكَ أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ كَما زَعَمْتَ عَلَيْنَا كِسَفاً فَإِنَّكَ قُلْتَ وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ فَإِنَّ فِي سُقُوطِ السَّمَاءِ عَلَيْكُمْ هَلَاكَكُمْ وَ مَوْتَكُمْ فَإِنَّمَا تُرِيدُ بِهَذَا مِنْ رَسُولِ اللَّهِ أَنْ يُهْلِكَكَ وَ رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ أَرْحَمُ بِ-كَ مِ-نْ ذَلِكَ لَا يُهْلِكُك وَلَكِنَّهُ يُقِيمُ عَلَيْكَ حُجَجَ الله.

قوله تعالى: فَذَرْهُمْ حَتَّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذى فِيهِ يُصْعَقُونَ (35)

1- الله. 1 - الرسول - عَنْ أَبي جَعْفَر ال... لَقَدْ بَاتَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم مَعَ بَعْضٍ نِسَائِهِ فِي لَيْلَةِ انْكَسَفَ فِيهَا الْقَمَرُ فَلَمْ يَكُنْ مِنْهُ فِي تِلْكَ اللَّيْلَة شَيْءٌ مِمَّا كَانَ فِي غَيْرِهَا مِنَ اللَّيَالِي فَقَالَتْ لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَمَا عَلِمْتِ أَنَّ هَذِهِ الْآيَةَ ظَهَرَتْ فِى هَذِهِ اللَّيْلَةِ فَكَرِهْتُ أَنْ أَتَلَذَّذَ لَعِباً وَ لَهْواً فِيهَا وَ أَتَشَبَّهَ بِقَوْمٍ عَيَّرَهُمْ فِي كِتَابِ اللهِ عَزَّوَ جَلَّ وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّمَاءِ سَاقِطَا يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُومٌ، فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَ يَلْعَبُوا حَتَّى يُلاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ وَ قَوْلِهِ تَعَالَى حَتَّى يلا قُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي فِيهِ يُصْعَقُونَ "

قوله تعالى: يَوْمَ لا يُغْنِي عَنْهُمْ كَيْدُهُمْ شَيْئًا وَلَا هُمْ يُنْصَرُونَ (46) قوله تعالى: وَإِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا عَذاباً دُونَ ذلِكَ وَلَكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا

يَعْلَمُونَ (27)

1 - على بن إبراهيم وَ إِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا آلَ مُحَمَّدِ لا حَقَّهُمْ عَذَاباً دُونَ ذلِكَ قَالَ عَذَابٌ

الرّجْعَة بالسَّيْفِ.

2- الباقر - نَزَلَ جَبْرَئِيلُ بِهَذِهِ الْآيَة هَكَذَا فَإِنَّ لِلظَّالِمِينَ آلَ مُحَمَّدٍ شَنَا ۖ حَقَّهُمْ عَذَاباً دُونَ

ذلِكَ وَلكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ يَعْنِي عَذَاباً فِي الرَّجْعَة. *

3- ابن عبّاس - وَ إِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا يَعْنِي كُفَّارَ مَكَّةَ عَذاباً دُونَ ذلِكَ أَي دُونَ عَذَابِ الْآخِرَةَ،

يَعْنِي الْقَتْلَ يَوْمَ بَدْرٍ، عَن ابْنِ عَبَّاس الله

1. بحار الأنوار، ج 9، ص 269/ الاحتجاج، ج 1، ص 30 تفسير الإمام العسكري، ص 500

2. مستدرک الوسائل، ج 14، ص 224/ بحار الأنوار، ج 100، ص 291 طب الأئمة (ع) ، ص 131 / بحارالأنوار، ج88، ص138 . بحار الأنوار، ج 9، ص 239/ بحار الأنوار، ج 53، ص 103 تفسیر القمی، ج2، ص332 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 53، ص 117 5. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 171

ص: 212

طور / 45

سخن را بر زبان خود جاری میکنیم و در ادامه رسول خدا فرمود: «ای عبدالله! اما اینکه گفتی: یا قطعات [سنگهای آسمان را - آن چنان که میپنداری بر سر ما فرود آری. (اسراء (92) چرا که تو (یعنی پیامبر گفته ای وَ إِنْ يَرَوْا كِسْفاً مِنَ السَّماءِ ساقطاً يَقُولُوا سَحابٌ مَرْكُوم، [بدان که] فرود آمدن قطعات سنگهای آسمان بر سر شما که از من خواستی باعث نابودی و مرگ شما میشود و تو با این درخواست از رسول خدا صلى الله عليه وسلم میخواهی که تو را نابود سازد؛ در حالی که فرستاده ی پروردگار عالمیان نسبت به تو مهربان تر از این حرفهاست و تو را نابود نمیکند بلکه او با سخنانش] حجّتهای خدا را بر تو تمام میکند.

حال که چنین است آنها را رها کن تا روز مرگ خود را ملاقات کنند (45)

1- پیامبر رسول خدا در شبی که ماه گرفتگی رخ داد در خانه یکی از همسرانش بود ولی بر خلاف دیگر شبها با او همبستر .نشد آن زن به ایشان عرض کرد: «ای رسول خدا! آیا این کار شما از روی دشمنی با من بود؟ حضرت فرمود: آیا نفهمیدی که این پدیده ماه گرفتگی) در شب گذشته اتفاق افتاد؟ من خوش نداشتم در چنین شبی لذت برده و از یاد خدا غافل شوم و همچون کسانی باشم که خداوند آنها را در کتابش سرزنش نموده و فرموده]: آنان را به حال خود واگذار تا در باطل غوطه ور باشند و سرگرم بازی شوند تا روزی را که به آنها وعده داده شده است ملاقات کنند و نتیجه ی کار خود را ببینند]. (زخرف/83) و فرموده: حَتَّى يُلاقُوا

يَوْمَهُمُ الَّذِي فِيهِ يُصْعَقُونَ».

که نقشههای آنان سودی به حالشان نخواهد داشت و از هیچ سو] یاری

روزی نمی شوند. (46)

و برای کسانی که ستم کردند عذابی قبل از آن در همین جهان است؛ ولی

بیشترشان نمی دانند. (47)

1- على بن ابراهيم - و إِنَّ للذِينَ ظَلَمُوا [برای کسانی که به] آل محمد النة [ستم روا داشته و حق آنها را به زور گرفتند] عَذَابًا دُونَ ذَلكَ عذابی در همین جهان است که مراد از آن عذاب عذاب کشته شدن با شمشیر در دوران رجعت دوران) بازگشت برخی امامان الللا به دنیا

است.

امام باقر جبرئیل این آیه را این گونه نازل کرد یعنی برای ظالمین به حقوق آل

محمد الله عَذاباً دُونَ ذلِكَ وَ لكِنَّ أَكْثَرَهُمْ لا يَعْلَمُونَ و منظور عذاب در رجعت است. ابن عبّاس - وَ إِنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا منظور از ستمگران کفار مکه هستند. عذاباً دُونَ ذلِكَ

یعنی [عذابی] غیر از عذاب آخرت برای آنهاست که همان کشته شدن در جنگ بدر است.

213

ص: 213

الطور 48

قوله تعالى: وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حينَ

تَقُومُ (28)

باب 1 : وَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا

1 - 1 - على بن إبراهيم - قَوْلُهُ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا أَى بِحِفْظِنَا وَ حِرْزْنَا وَ نِعْمَتِنَا. 1-1- .

1-2- الصادق - عَنْ عَطِيَّة بن نجيح بْن مُطَهَّر رازى وَ إِسْحَاق بْن عَمَّارٍ: إِنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدِ الكَتَبَ إِلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنَ اللَّهَ حِينَ حُمِلَ هُوَ وَ أَهْلَ بَيْتِهِ يُعَنِّيهِ عَمَّا صَارَ إِلَيْهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِلَى الْخَلَفِ الصَّالِحِ وَالذُّرِّيَّةِ الطَّيِّبَة مِنْ وَلْدِ أَخِيهِ وَ ابْنِ عَمِّهِ أَمَّا بَعْدُ فَلَئِنْ كُنتَ قَدْ تَفَرَّدْتَ أَنْتَ وَ أَهْلُ بَيْتِكَ مِمَّنْ حُمِلَ مَعَكَ بِمَا أَصَابَكُمْ فَمَا انْفَرَدْتَ بِالْحُزْنِ وَ الْغَيْظِ وَ الْكَابَةِ وَ أَلِيمِ وَجَعِ الْقَلْبِ دُونِي فَلَقَدْ نَالَنِي مِنْ ذَلِكَ مِنَ الْجَزَعِ وَالْقَلَقِ وَ حَرِّ الْمُصِيبَةِ مِثْلُ مَا نَالَکَ وَ لَكِنْ رَجَعْتُ إِلَى مَا أَمَرَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ بهِ الْمُتَّقِينَ مِنَ الصَّبْرِ وَحُسْنِ الْعَزَاءِ حِينَ يَقُولُ لِنَبِيِّهِ وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنَا.

ال اله

باب 2 : وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ

1-2 - الصادق ال- وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ قَالَ أَمَرَهُ أَنْ يُصَلِّيَ بِاللَّيْلِ. 2-2- على بن إبراهيم الله وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ قالَ لِصَلَاة اللَّيْل.

3-2- ابن عباس وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ ... قيل الرَّكْعَتَان قَبْلَ صَلَاةِ الْفَجْر .

قوله تعالى: وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَإِدْبارَ النُّجُومِ (49)

1 - الباقر ا عن زُرَارَةَ قَالَ قُلْتُ لَهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ قَالَ رَكْعَتَانِ قَبْلَ الصُّبْحِ.

-2- الرضا - وَ إِدْبَارَ النُّجُومِ رَكْعَتَيْنِ قَبْلَ صَلَاةِ الصُّبْحِ .

1. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص332/ تفسير البرهان

2. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 415 بحار الأنوار، ج 47، ص 298/ بحار الأنوار ، ج 79، ص 145/ إقبال الأعمال، ص 578

بحار الأنوار، ج 84، ص 159 دعائم الإسلام، ج 1، ص 210

4. بحار الأنوار، ج 9، ص 239/ بحار الأنوارج : ج 84، ص 140 تفسیر القمی، ج 2، ص 332 تفسير البرهان تفسير نور الثقلين 5. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 171 6.الکافی، ج3، ص444/ وسائل الشیعة، ج4، ص73/ تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 / بحار الأنوار، ج 84، ص310 تفسیر القمی، ج 2، ص 332؛ رکعتان بدل رکعتین»/ تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان؛ رکعتان» بدل «رکعتین»

02140

ص: 214

طور 48

در راه ابلاغ حکم پروردگارت صبر و استقامت ،کن چرا که تو تحت مراقبت و

حفظ ما هستی و هنگامی که برمی خیزی پروردگارت را تسبیح و حمد گوی (48)

بخش 1 در راه ابلاغ حکم پروردگارت صبر و استقامت کن، چرا که تو تحت مراقبت و حفظ

ما هستی

-11- على بن ابراهيم - رَبِّكَ فَإِنَّكَ بأَعْيُنِنَا یعنی [تو] در ،حفاظت، پناه و نعمت ما [هستی]. 2-1- امام صادق ان هنگامی که عبدالله بن حسن الله را به همراه خانواده اش در زمان منصور دوانیقی به زندان کوفه بردند امام صادق نامه ای به او نوشته و به خاطر این پیش آمد با وی چنین اظهار همدردی فرمود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ؛ این نامهای است] خطاب به بازماندهی صالح و فرزند پاک از نسل امام حسن ] از طرف برادرزاده و پسر عمویش. اما بعد، اگر تنها تو و خانواده ات مبتلا به این گرفتاری شده.اید بدان که حزن و ناراحتی و اندوه خاطر و درد جانکاه آن، تنها برای تو نبوده و به همان مقدار که تو ناراحت و اندوهگین شدهای من نیز در ناراحتی و بی تابی و اندوه هستم؛ جز اینکه من به دستوری که خداوند به پرهیزکاران درباره ی صبر کردن و شکیبایی نیکو داده توجه مینمایم آنجا که خطاب به پیامبرش می فرماید: وَ اصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ فَإِنَّكَ بِأَعْيُنِنا».

بخش 2 و هنگامی که برمیخیزی پروردگارت را تسبیح و حمد گوی. 1-2- امام صادق وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومٍ، وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبَارَ النُّجُومِ خداون--د

با این دو آیه به پیامبرش دستور داده که نماز شب بخواند. -2-2- علی بن ابراهيم ال و سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ یعنی [هنگامی که برای نماز شب

بر می خیزی پروردگارت را تسبیح گوی] 3-2- ابن عباس الله و سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ منظور دو رکعت نافله ی قبل از نماز صبح

است.

همچنین به هنگام شب او را تسبیح گوی و نیز به هنگام پشت کردن ستارگان [و

طلوع صبح]. (49)

1 امام باقرال زراره بن اعین گوید: «از امام باقر درباره ی معناى و إِدْبَارَ النُّجُومِ پرسيدم».

حضرت فرمود: اشاره به زمان خواندن دو رکعت نافله ی قبل از نماز صبح دارد». 2- امام رضا ال و إِدْبَارَ النُّجُومِ اشاره به زمان خواندن دو رکعت نافله ی قبل از نماز صبح

دارد.

ص: 215

الطور 49

- الرسول - وَ إِدْبَارَ النُّجُومِ الرَّكْعَتَانِ قَبْلَ الْفَجْر 4- الباقر - وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَإِدْبارَ النُّجُومِ هُوَ الْوَتْرا

على بن إبراهيم - فَسَبِّحْهُ قَالَ صَلَاةُ اللَّيْلِ. "

6- الله.

اللَّيْلِ.

الرسول عن الباقر وَ الصَّادِقِ أَنَّهُمَا قَالا إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم كَانَ يَقُومُ مِنَ اللَّيْلِ

ثَلَاثَ مَرَاتِ فَيَنْظُرُ فِي آفَاق السَّمَاءِ وَيَقْرَأُ الْخَمْسَ مِنْ آخر آل عِمْرَانَ إِلَى إِنَّكَ لَا تُخْلِفُ

الْمِيعَادَ ثُمَّ يَفْتَتِحُ صَلَاةَ اللَّيْلَ.

1.مستدرک الوسائل، ج3، ص74/ فقه القرآن، ج 1، ص 85؛ «عن علی بن ابیطالب ... الى آخر» محذوف / بحارالأنوار، ج16، ص208؛

عن ابن عباس (ره) ... الى آخر» محذوف

2. بحار الأنوار، ج 80، ص133/ بحار الأنوار، ج 80، ص134/ بحار الأنوار، ج 84، ص157/ دعائم الإسلام، ج 1، ص 204

. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر نور الثقلين

4. تفسير نور الثقلين

0216

ص: 216

حلياتها

سُورة النجم بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

ا الصادق ال- إنَّ الْعَزَائِمَ أَرْبَعُ اقْرَأْ بِاسْم رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ وَالنَّجْمُ وَتَنْزِيلُ السَّجدة و.

السجدة.

1 -

ثَوَابُ القِرائَةِ

الصادق الا مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ قِرَاءَةَ وَ النَّجْمِ فِي كُلِّ يَوْمٍ أَوْ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ عَاشَ مَحْمُوداً بَيْنَ

النَّاسِ وَكَانَ مَوْفُوراً لَهُ وَ كَانَ مَحْبُوباً بَيْنَ النَّاسِ .

2 - الرسول - مَنْ قرأَ سُورَةَ وَالنَّجْمِ أَعْطِيَ مِنَ الْأَجْرِ عَشْرَ حَسَنَاتِ بِعَدَدِ مَنْ صَدَّقَ

بِمُحَمَّدِ ل ۖ وَ مَنْ جَحَدَ بِهِ. 3- الرسول الله مَنْ كَتَبَهَا فِي جِلْدِ نَمِر وَ عَلَّقَهَا عَلَيْهِ، قَوىَ قَلْبُهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَ احْتَرَمَهُ كُلُّ

سُلْطَان يَدْخُلُ عَلَيْهِ. 4 - الصادق ال- مَنْ كَتَبَهَا عَلَى جِلْدِ نَمِرٍ وَ عَلَّقَهَا عَلَيْهِ قَوِيَ بِهَا عَلَى كُلِّ شَيْطَانٍ وَ لَا يُخَاصِمُ

أحَداً إِلَّا قَهَرَهُ وَكَانَ لَهُ الْيَد وَ الْقُوَّةُ بإذن اللهِ تَعَالَى

قوله تعالى: وَ النَّجْمِ إِذا هَوى (1)

. الخصال، ، ج 1، ص 252/ تفسیر نورالثقلین

2 ثواب الأعمال، ص 116 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان

3. تفسير نور الثقلين تفسير البرهان

4. تفسیر البرهان

5. تفسیر البرهان

کلیات

ص: 218

سوره نجم بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

1 - امام صادق - عزائم چهار سوره است سوره اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ و سوره ی نجم و ال-

سوره ی تنزیل سجده و سوره ی حم سجده.

ثواب قرائت

1- امام صادق ال هر کس سوره ی نجم را هر روز و یا هر شب بخواند، در میان مردم به گونه ای پسندیده زندگی خواهد کرد و مورد آمرزش قرار میگیرد و در میان مردم محبوب

خواهد بود. 2- پیامبر هرکس این سوره را بخواند ده برابر آن کسانی که محمد را تصدیق و انکار

کرده اند، پاداش داده میشود. 3- پیامبر هرکس آن را بر پوست پلنگ بنویسد و بر خود آویزان ،کند، قلبش در برابر همه

چیز قوی خواهد شد و نزد هر پادشاه و حاکمی برود آن پادشاه به او احترام میگذارد. 4- امام صادق - هرکس آن را بر پوست پلنگ بنویسد و بر خود آویزان کند، بر هر شیطانی چیره خواهد شد و با هرکس بجنگد بر او غلبه خواهد کرد و به اذن و اجازه ی خداوند متعال

دارای زور بازو و قوت و قدرت خواهد شد.

سوگند به ستاره هنگامی که افول میکند. (1)

النُّزُولُ

ص: 219

النجم /

1 - الصادق - لَمَّا أَوْقَفَ رسول الله له أمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الله يَوْمَ الْغَدِيرِ افْتَرَقَ النَّاسُ ثَلَاثَ فِرَق فَقَالَتْ فِرْقَةً ضَلَّ مُحَمَّدٌ وَ فِرْقَةُ قَالَتْ غَوَى وَ فِرْقَةُ قَالَتْ بهَوَاهُ يَقُولُ فِي أَهْلِ بَيْتِهِ وَابْنَ

والله اله

عَمِّهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَى الْآيَاتِ.

الى

- الرسول صلى الله عليه وسلم قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم لَيْلَةَ أسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ صِرْتُ إِلَى سِدْرَة الْمُنْتَهَى فَقَالَ لِي جَبْرَئِيلُ تَقَدَّمْ يَا مُحَمَّد فَدَنَوْتُ ذَنُوةَ وَالدُّنْوَّةُ مَدُّ الْبَصَر فَرَأَيْتُ نُوراً سَاطِعاً فَخَرَرْتُ لِلَّهِ سَاجِداً فَقَالَ لِي يَا مُحَمَّد الله مَنْ خَلَفْتَ فِي الْأَرْضِ قُلْتُ يَا رَبِّ أَعْدَلَهَا وَ أَصْدَقَهَا وَ أَبَرَهَا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِب الله وَصِنِّى وَ وَارثِى وَ خَلِيفَتِي فِي أَهْلِي فَقَالَ لِي أَقْرَتُهُ

بی مِنِّى السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ إِنَّ غَضَبَهُ عِزّ وَ رِضَاهُ حُكْمُ يَا مُحَمَّد الله إِنِّي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا الْعَلِيُّ الْأَعْلَى وَهَبْتُ لِأَخِيكَ اسْماً مِنْ أَسْمَائِي فَسَمَّيْتُهُ عَلِيّا اللَّهِ وَأَنَا الْعَلِيُّ الْأَعْلَى يَ-ا مُحَمَّدُ لله إِنِّي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهَبْتُ لِابْنَتِكَ اسْماً مِنْ أَسْمَائِي فَسَمَّيْتُهَا فَاطِمَةَ وَأَنَا فَاطِرُ كُلِّ شَيْءٍ يَا مُحَمَّدٌ إِنِّي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا الْحَسَنُ الْبَلَاءِ وَهَبْتُ لِسِبْطَيْكَ اسْمَيْنِ مِنْ أَسْمَائِي فَسَمَّيْتُهُمَا الْحَسَنَ الةِ وَ الْحُسَيْنَ ال وَ أَنَا الْحَسَنُ الْبَلَاءِ قَالَ فَلَمَّا حَدَّثَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم قُرَيْشاً بِهَذَا الْحَدِيثِ قَالَ قَوْمُ مَا أَوْحَى اللَّهُ إِلَى مُحَمَّدٌ بِشَيْءٍ وَ إِنَّمَا تَكَلَّمَ عَنْ هَوَى نَفْسِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى تِبْيَانَ ذَلِكَ وَ النَّجْمِ إِذا هَوى ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ مَا غَوِى إِلَى آخِرِ الْآيَاتِ.

الى

الله

الباقر ال- قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم لَيْلَةَ أَسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ صِرْتُ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَقَالَ لِي جَبْرَئِيلُ تَقَدَّمْ يَا مُحَمَّد فَدَنَوْتُ دُنُوَّةَ وَالدُّنْوَّةُ مَدُّ الْبَصَر فَرَأَيْتُ نُوراً سَاطِعاً فَخَرَرْتُ لِلَّهِ سَاجِداً فَقَالَ لِي يَا مُحَمَّد الله مَنْ خَلَّفْتَ فِي الْأَرْضِ قُلْتُ يَا رَبِّ أَعْدَلَهَا وَأَصْدَقَهَا وَ

أَبَرهَا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِب الوَصِنِّى وَ وَارثِى وَ خَلِيفَتِي فِي أَهْلِي فَقَالَ لِي أَقْرِتْهُ مِنِّي السَّلَامَ وَ قُلْ لَهُ إِنَّ غَضَبَهُ عِزَّ وَ رِضَاهُ حُكْمُ يَا مُحَمَّد الله إِنِّى أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِنَّا أَنَا الْعَلِيُّ الْأَعْلَى وَهَبْتُ لِأَخِيكَ اسماً مِنْ أَسْمَائِي فَسَمَّيْتُهُ عَلِيّاً اللَّهِ وَأَنَا الْعَلِيُّ الْأَعْلَى يَا مُحَمَّدُ لله إِنِّي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِنَّا أَنَا فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهَبْتُ لِابْنَتِكَ اسْ-مَا مِنْ

1. بحار الأنوار، ج24، ص 323 تأويل الآيات الظاهرة، ص604/ تفسیر البرهان 2. بحار الأنوار، ج24، ص 323 تأويل الآيات الظاهرة، ص604/ تفسیر البرهان

ص: 220

:گفت

سبب نزول 1- امام صادق ال وقتی رسول خدا در روز غدیر دست امیرالمؤمنین علی را بلند کرد، مردم به سه دسته تقسیم شدند گروهی :گفتند محمد و به بیراهه رفته است و گروهی گفتند گمراه شده است و گروه دیگری :گفتند با هوی و هوس خود درباره ی اهل بیت و پسر عموی خود سخن می گوید. آنگاه خداوند سبحان این آیات را نازل کرد و النَّجْمِ إِذَا هَوى، مَا ضَل صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى * و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوَى * إِنْ هُو إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى 2- پیامبر رسول خدا فرمود آن شبی که مرا به آسمان میبردند به سدرة المنتهی رسیدم. جبرئیل به من گفت ای محمد جلو بیا خیلی نزدیک شدم - و نزدیک شدن در اینجا به معنای چشم انداختن و دیدن میباشد نور بسیار درخشانی را .دیدم خدا را سجده کردم. جبرئیل به من

ای محمد ا چه کسی را در زمین به جای خود گذاشتی؟ گفتم پروردگارا عادل ترین فرد زمین و

صادق ترین ،آن و پاکترین آن و امین ترین آن علی بن ابی طالب . او جانشین و وارث م--ن او است و جانشین من در میان خاندان من است پس به من :گفت سلام مرا به او برسان و به او بگو: خشم او عزت است و رضایت او حکم و فرمان است ای محمد ا من آن خدایی هستم که جز او خدایی نیست؛ همان رفیع الشأن بالا مرتبه به برادر ،تو اسمی از اسمهای خود را داده ام و او را علی ال نامیدم و من خود همان على اعلى رفيع الشأن بلندمرتبه هستم ای محمد من آن خداوندی هستم که جز او خدایی نیست همان آفریننده آسمانها و زمین به دختر تو نامی از نامهای خودم را داده ام. او را فاطمه نام نهادم و من خود شکافندهی (فاطر) و آفریننده ی همه چیز هستم. ای محمد ! من همان خدایی هستم که جز او خدایی نیست همان که خوب آزمایش می کند. به نوادگان تو دو اسم از اسمهای خود را عطا کردم آن دو را حسن و حسین اخلا نامیدم. و من خود آن آزمایشگر نیکو (حسن) (البلاء) هستم حضرت فرمود: «وقتی پیامبر این حدیث را برای قریش خواند گروهی گفتند ،خداوند چیزی به محمد وحی نکرده است او از خودش این حرف ها را میزند. در نتیجه خداوند در بیان آن موضوع این آیات را نازل کرد و النَّجْمِ إِذَا هَوى، «مَا ضَ--ل صَاحِبُكُمْ و مَا غَوى * و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى * إِنْ هُو إِلا وَحْيٌ يُوحَى * عَلَمَهُ شَدِيدُ القُوى

من

ال

3 امام باقر رسول خدا فرمود: آن شبی که مرا به آسمان میبردند، به سدرة المنتهی .رسیدم جبرئیل به من گفت ای محمد جلو بیا خیلی نزدیک شدم - و نزدیک شدن در اینجا به معنای چشم انداختن و دیدن میباشد - نور بسیار درخشانی را .دیدم خدا را سجده کردم جبرئیل به گفت: ای محمد! چه کسی را در زمین به جای خود گذاشتی؟ گفتم پروردگارا! عادل ترین

فرد زمین و صادق ترین آن و پاکترین آن و امین ترین آن علی بن ابی طالب ال. او جانشین و وارث است و جانشین من در میان خاندان من است پس به من گفت سلام مرا به او برسان و به او بگو: خشم او عزت است و رضایت او حکم و فرمان است ای محمد من آن خدایی هستم که جز او خدایی نیست؛ همان رفیع الشأن بالا مرتبه به برادر ،تو اسمی از اسم های خود را داده ام و او را على ال نامیدم و من خود همان علی اعلی رفیع) الشأن بلند مرتبه هستم. ای محمد من آن

من

ص: 221

ت الله

مجلسی

النجم /

الله

أَسْمَائِي فَسَمَّيْتُهَا فَاطِمَةَ وَأَنَا فَاطِرُ كُلِّ شَيْءٍ يَا مُحَمَّدٌ إِنِّي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا الْحَسَنُ الْبَلَاءِ وَهَبْتُ لِسِبْطَيْكَ اسْمَيْن مِنْ أَسْمَائِي فَسَمَّيْتُهُمَا الْحَسَنِ الةِ وَ الْحُسَيْنِ الةِ وَأَنَا الْحَسَنُ الْبَلَاءِ قَالَ فَلَمَّا حَدَّثَ النَّبِيُّ الله قُرَيْشاً بِهَذَا الْحَدِيثِ قَالَ قَوْمُ مَا أَوْحَى اللَّهُ إِلَى مُحَمَّدٌ بِشَيْءٍ وَ إِنَّمَا تَكَلَّمَ عَنْ هَوَى نَفْسِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى تِبْيَانَ ذَلِكَ وَ النَّجْمِ إِذا هَوى ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ مَا غَوِى إِلَى آخِرِ الْآيَاتِ 4۔ ابن عباس عَنِ ابْنِ عَبَّاسِ الله فِي قَوْلِ اللَّهِ: وَ النَّجْمِ إِذا هَوى قَالَ: لَمَّا جَمَعَتِ الْأَنْصَارُ لِرَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سَبْعَمِائَةِ دِينَارٍ، وَأَتَوْا بِهَا إِلَيْهِ فَقَالُوا: قَدْ جَمَعْنَا لَكَ هَذِهِ فَاقْبَلُهَا مِنَّا فَأَنْزَلَ اللَّهُ قُلْ لا أَسْتَلُكُمْ عَلَيْهِ عَلَى تَبليغ الرَّسَالَة وَالْقُرْآن أَجْراً أَي جُعْلًا إِلَّا المَوَدَّةَ فِي الْقُرْبِي يَعْنِي إِنَّا حُبَّ أَهْل فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ: إِنَّهُ يُرِيدُ مِنَّا أَنْ نُحِبَّ أَهْلَ بَيْتِهِ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ النَّجْمِ إِذَا هَوى يَعْنِي وَ الْقُرْآنِ إِذَا نَزَلَ نَجْماً نَجْماً عَلَى مُحَمَّدِ ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ مَا كَذَبَ مُحَمَّد وَمَا غَوَىٰ إِنَّمَا فَضَّلَ أَهْلَ بَيْتِهِ مِنْ قَوْلِى وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى يَعْنِي فِيمَا قَالَهُ رَسُولُ اللَّهِ فِي فَضْل أَهْلِ بَيْتِهِ إِنْ هُوَ يَعْنِي الْقُرْآنَ إِلَّا وَحْيٌّ مِنَ اللَّهِ فِي فَضْلِ أَهْلِ بَيْتِهِ [وَ] مُحَمَّدٍ بِوَحْيِ مِنَ اللَّهِ يَقُولُ الْآيَة.

بيتي

القِسْمُ

1 - الباقر ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَر الله قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ اللَّيْلِ إِذَا يَغْشَى وَ النَّجْمِ إِذا هَوى وَ مَا أَشْبَهَ ذَلِكَ فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُقْسِم مِنْ خَلْقِهِ بِمَا شَاء وَلَيْسَ لِخَلْقِهِ أن يُقْسِمُوا إِنَّا به.

باب 1 : وَ النَّجم إذا هوى

1-1- على بن إبراهيم الله النجم رسول الله الله وَ قَدْ سَمَّاهُ اللَّهُ فِي غَيْرِ مَوْضع فَقَالَ وَالنَّجْمِ إِذا

1-1

هَوى.

1. بحار الأنوار، ج24، ص323/ تأويل الآيات الظاهرة، ص 604/ تفسير البرهان؛ « بتفاوت لفظی»

2. شواهد التنزیل، ج 2، ص 281

الکافی، ج 7، ص 449 من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص 376/ تهذیب الأحکام، ج8، ص277 وسائل الشيعة، ج22، ص343/ بحار الأنوار،

ج 101، ص 286/ النوادر للأشعرى، ص51 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

4. بحارالأنوار، ج16، ص88/ بحار الأنوار، ج24، ص 67 تفسیر القمی، ج 2، ص343/ تفسیر نورالثقلین

222

ص: 222

الا

نجم /

خداوندی هستم که جز او خدایی .نیست همان آفریننده آسمانها و زمین به دختر تو نامی از نامهای خودم را داده ام او را فاطمه نام نهادم و من خود شکافندهی (فاطر) و آفریننده ی همه چیز هستم. ای محمد من همان خدایی هستم که جز او خدایی نیست هم-ان ک-ه خ-وب آزمایش می.کند به نوادگان تو دو اسم از اسمهای خود را عطا .کردم آن دو را حسن و حسین اخلا نامیدم. و من خود آن آزمایشگر نیکو (حسن) (البلاء .هستم. حضرت فرمود: «وقتی پیامبر این حدیث را برای قریش خواند گروهی گفتند خداوند چیزی به محمد وحی نکرده است، او از خودش این حرفها

الله را می زند. در نتیجه خداوند در بیان آن موضوع این آیات را نازل کرد: و النَّجْمِ إِذَا هَوى؛ مَا ضَ--ل صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى * و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى * إِنْ هُو إِلا َوحْيٌ يُوحَى * عَلَمَهُ شَدِيدُ القُوى 4- ابن عباس ابن عباس درباره ی سخن خداوند وَ النَّجْمِ إِذا هَ-وى گفت: «انص--ار ب--رای پیامبر خدا هفتصد دینار جمع کردند و آن را نزد آن حضرت آوردند و گفتند: این مبلغ را برای تو جمع کرده ایم آن را از ما بپذیر پس خداوند این آیه را نازل کرد بگو: «در برابر این رسالت و تبلیغ پاداشی از شما نمی طلبم این .(رسالت) (شوری (23) جز دوست داشتن نزدیکانم [اهل بيتم]. (شوری (23) منافقان :گفتند او از ما میخواهد که اهل بیت او را دوست داشته باشیم، پس خداوند این آیه را نازل کرد وَ النَّجْمِ إِذا هَوی یعنی سوگند به قرآن هنگامی که به تدریج ب-ر نازل میشود که هرگز دوست شما [محمد] منحرف نشده و مقصد را گم نکرده است. (نجم/2) و اهل بیت خود را از قول من برتری میدهد و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید. (نجم (3) یعنی سخن پیامبر راجع به فضیلت اهل بیت خود از روی هوا و هوس نیست آنچه میگوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست (نجم(4) یعنی قرآن وحی از جانب خداست و محمد و در فضیلت اهل بیت خود از جانب خداوند سخن میگوید

محمد

الله الله

قسم

1- امام باقرال محمد بن مسلم :گوید از امام باقرال دربارهی :آیه قسم به شب در آن هنگام که [جهان را] بپوشاند. (لیل) و آيه و النَّجْمِ إِذَا هَوى و آیات مشابه اینها پرسیدم. آن حضرت فرمود: «خداوند عزوجل از مخلوقاتش به هرچه بخواهد قسم میخورد اما آفریدگانش فقط باید به الله قسم بخورند

بخش 1 سوگند به ستاره هنگامی که افول می کند. 1-1- علی بن ابراهیم - النجم پیامبر است که در چند مورد از آن جناب به نجم تعبیر شده

یکی در این آیه وَ النَّجْمِ إِذا هَوى است.

ص: 223

النجم /

1-2- الباقر ال- وَ النَّجْمِ إِذا هَوى قَالَ أَقْسِمُ بِقَبْضِ مُحَمَّدٌ إِذَا قُبِضَ مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ بتَفْضِيلِهِ أَهْلَ بَيْتِهِ وَ ما غَوى وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى يَقُولُ مَا يَتَكَلَّمُ بِفَضْلِ أَهْلِ بَيْتِهِ بِهَوَاهُ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى 1-3- الباقر ال- وَ النَّجْمِ إِذا هَوى قَالَ أَقْسِمُ بِقَبْرِ مُحَمَّدَ إِذَا قُبِضَ مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ بِتَفْضِيلِهِ

أَهْلَ بَيْتِهِ وَ ما غَوى. 4-1- الرسول - النَّجْمُ رسول الله له إِذا هَوى لَمَّا أَسْرى بهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ هُوَ فِي الْهَوَاءِ

هَذَا رَدُّ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ الْمِعْرَاجَ وَ هُوَ قَسَمُ برسول الله صلى الله عليه وسلم وَهُوَ فَضْلُ لَهُ عَلَى الْأَنْبِيَاءِ هُ ۖ وَ جَوَابُ الْقَسَم ما ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ ما هَوى وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الهَوى أَنْ لَا يَتَكَلَّمُ بِالْهَوَى إِنْ هُوَ يَعْنِي الْقُرْآنَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى يَعْنِي اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ ذُو مِرَّةً فَاسْتَوى يَعْنِي

رسول الله .

الله اله

5-1- الصادق ال- قال رسول الله صلى الله عليه وسلم أَنَا سَيِّدُ النَّاسِ وَ لَا فَخْرَ وَ عَلَى ال سَيِّدُ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهُمَّ وَال مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ فَقَالَ رَجُلُ مِنْ قُرَيْشٍ وَ اللَّهِ لَا يَأْلُوا يُطْرِئُ ابْنَ عَمِّهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ وَ النَّجْمِ إِذا هَوى، ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَما غَوى، وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَىٰ وَ مَا هَذَا الْقَوْلُ الَّذِي يَقُولُهُ بِهَوَاهُ فِي ابْن عَمِّهِ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى.

6-1- الباقر - عن أبي جَعْفَر ال فِي قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ وَ النَّجْمِ إِذا هَوى مَا فُتِنْتُمْ إِنَّا بِبُغْضِ آلِ

مُحَمَّد إِذَا مَضَى ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ بتَفْضِيلِهِ أَهْلَ بَيْتِهِ . 7-1 - الرسول - اجْتَمَعَ أَصْحَابُ رسول الله صلى الله عليه وسلم فِي عَامِ : مَكّةَ فَقال رسول الله الله إن مِنْ شَأْنِ الْأَنْبِيَاءِ إِذَا اسْتَقَامَ أَمْرُهُمْ أَنْ يَدلُوا عَلَى وَصِيٌّ مِنْ بَعْدِهِمْ يَقُومُ بِأَمْرِهِمْ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَدْ وَعَدَنِي أَنْ يُبَيِّنَ لِي هَذِهِ اللَّيْلَةَ وَصِيَّا مِنْ بَعْدِي وَ الْخَلِيفَةَ الَّذِي يَقُومُ بأمْرِى بِآيَة تَنْزِلُ مِنَ السَّمَاءِ فَلَمَّا فَرَغَ النَّاسُ مِنْ صَلَاةِ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ مِنْ تِلْكَ اللَّيْلَة وَ دَخَلُوا الْبُيُوتَ وَ كَانَتْ لَيْلَةَ ظَلَامٍ لَا قَمَرِ فَإِذَا نَجْمُ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ بِدَوِيٌّ عَظِيمٍ وَ شُعَاعِ

1 الکافی، ج 8، ص 379 بحار الأنوار، ج16، ص88/ بحار الأنوار، ج 23، ص321؛ «ما ضل ... الى آخر» محذوف/ تفسير نورالثقلين؛ «وما ينطق ... الى آخر» محذوف/ تفسیر البرهان

2. بحار الأنوار، ج 23، ص 321

3. بحار الأنوار، ج 9، ص239 تفسیر القمی، ج 2، ص 333؛ «و ما ينطق ... الى آخر» محذوف/ تفسیرالبرهان

4. بحار الأنوار، ج24، ص 322 تأويل الآيات الظاهرة، ص603

5. بحار الأنوار، ج24، ص 323 تأويل الآيات الظاهرة، ص603/ تفسير البرهان

ص323

224

ص: 224

الخلية

2-1- امام باقر و النَّجْمِ إِذَا هَوى به قبر محمد قسم میخورم آنگاه که از دنیا برود که هرگز دوست شما [محمد] منحرف نشده (نجم (2) به خاطر اینکه اهل بیتش را بر دیگران برتری داده است و مقصد را گم نکرده است و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید! . (نجم/3-2) یعنی: از روی هوی و هوس درباره ی فضل و برتری خانواده اش سخن نمیگوید و این کلام خداوند است که می فرماید آنچه میگوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست! . (نجم/4) 3-1- امام باقرال وَ النَّجم إِذا هَوى؛ قسم به قبر محمد زمانی که از دنیا رود که هرگز دوست شما [محمد] منحرف نشده و مقصد را گم نکرده است. (نجم/2) اشتباه نکرده و گمراه نشده که خویشاوندان خود را برتری میبخشد

4-1- پیامبر در آیهی و النَّجْمِ إِذَا هَوى منظور از نجم رسول خدا می باشد. و إِذَا هَ-وى موقعی است که به آسمان برده شد و او در هوا بود و این در جواب کسی نازل شده است که معراج را قبول ندارد و این در واقع قسم به رسول خدا میباشد و این برتری او را نسبت به سایر پیامبران نشان میدهد و جواب قسم دو آیه بعدی ما ضَل صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوَى * وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الهوی میباشد. یعنی از روی هوی و هوس سخن نمی گوید. إِنْ هُو يعن-ي ق--رآن إلا

وحْيٌ يُوحَى عَلَمَهُ شَدِيدُ القُوى یعنی خداوند عزوجل ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى یعنی رسول خدا.

الله الله 1ه- امام صادق پیامبر اکرم فرمود: «من بهترین فرد مردم فخر نمیکنم و علی ال بهترین فرد مؤمنین است بی آنکه فخر کند خدایا دوست بدار دوستش را و دشمن بدار دشمنش را. مردی از قریش :گفت پیوسته پسر عموی خود را بالا میبرد و میستاید خداوند این آیه را نازل :فرمود که هرگز دوست شما [محمد] منحرف نشده و مقصد را گم نکرده است و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید (نجم 23 که منظور این است این حرفی که درباره ی پسر عمویش می گوید از روی هوای نفس نیست آنچه میگوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست. (نجم/4) 6-1 امام باقرال از امام باقرال نقل شده است که درباره ی آیه: و النجم إِذَا هَوى فرمود: «فقط با دشمنی اهل بیت محمد صلى الله عليه وسلم مورد آزمایش قرار گرفتید آنگاه که آیه: مَا ضَل صَاحِبُكُمْ؛

نازل شد و اعلام کرد که رسول خدا با برتری دادن اهل بیت خود به گمراهی نرفته است. 7-1- پیامبر یاران رسول خدا در شبی در سال فتح مکه دور هم جمع شدند و گفتند: «ای رسول خدا همه ی پیامبران وقتی که کارشان سر و سامان پیدا میکرد جانشین یا قائم مقامی برای

خود تعیین میکردند تا دستورات او را انجام دهد و سیرت او را در آن ملت پیاده کند؟ رسول خدا :فرمود: «پروردگار من این وعده را به من داده است که با آیه ای که از آسمان میفرستد، مشخص کند که چه کسی را دوست دارد که پس از من جانشین من در میان امت من باشد تا مردم هم آن جانشین را بشناسند وقتی پیامبر آخرین نماز عشاء را در آن ساعت با مردم ،خواند مردم به آسمان نگاه کردند تا ببیند چه چیزی رخ میدهد آن شب بسیار تاریک بود و ماه نیز نبود. ناگهان نور زیادی مشرق و مغرب را روشن کرد در واقع ستاره ای از آسمان به طرف زمین فرود آمد و شروع کرد به

الله الله

ص: 225

النجم /

هَائِل حَتَّى وَقَفَ عَلَى ذِرْوَة حُجْرَة عَلِيٍّ بن أبي طَالِب ال وَ صَارَتِ الْحُجْرَةُ كَالنَّهَارِ أَضَاءَتِ الدُّورُ بِشُعَاعِهِ فَفَزِعَ النَّاسُ وَ جَاءُوا يُهْرَعُونَ إِلَى رسول الله الله وَ يَقُولُونَ إِنَّ الْآيَةَ الَّتِي وَعَدْتَنَا بِهَ-ا قَ-دْ نَزَلَتْ وَ هُوَ نَجْمُ وَ قَدْ نَزَلَ عَلَى ذِرْوَة دَارٍ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب ال فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَهُوَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِي وَ القائم صلى الله عليه وسلم مِنْ بَعْدِي وَالْوَصِيُّ مِنْ بَعْدِى وَ الْوَلِيُّ بِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى فَأَطِيعُوهُ وَلَا تُخَالِفُوهُ فَخَرَجُوا مِنْ عِنْدِهِ فَقَالَ الْأَوَّلُ لِلثَّانِي مَا يَقُولُ فِي ابْن عَمِّهِ إِلَّا بِالْهَوَى وَقَدْ رَكِبَتْهُ الْغَوَايَةُ فِيهِ حَتَّى لَوْ يُرِيدُ أَنْ يَجْعَلَهُ نَيَا مِنْ بَعْدِهِ لَفَعَلَ فَأَنْزَلَ اللهُ تَعَالَى وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَى، مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ ما غوى، وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى، إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى، عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى.

1-8- أمير المؤمنين ال جَاءَتْ جَمَاعَةُ مِنْ قُرَيْش إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا يَا رسول الله له انْصِبْ لَنَا عَلَمَا يَكُونُ لَنَا مِنْ بَعْدِكَ لِنَهْتَدِي وَ لَا نَضِلَّ كَمَا ضَلَّتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ بَعْدَ مُوسى ال بن عِمْرَانَ فَقَدْ قَالَ رَبُّكَ سُبْحَانَهُ إِنَّكَ مَيِّتُ وَ إِنَّهُمْ مَيِّتُونَ وَ لَسْنَا لِنَطْمَعَ أَنْ تُعَمَّرَ فِينَا مَا عُمِّرَ نُوح الله

سو

فِي قَوْمِهِ وَ قَدْ عَرَفْتَ مُنْتَهَى أَجَلِكَ وَ نُرِيدُ أَنْ نَهْتَدِي وَ لَا نَضِلَّ قَالَ إِنَّكُمْ قَرِيبُو عَهْدِ بِالْجَاهِلِيَّةِ

وَ فِي قُلُوبِ أَقْوَامٍ أَضْغَانُ وَ عَسَيْتَ إِنْ فَعَلْتَ أَنْ لَا تَقْبَلُوا وَلَكِنْ مَنْ كَانَ فِي مَنْزِلِهِ اللَّيْلَةَ آيَةً مِنَ غَيْرِ ضَيْر فَهُوَ صَاحِبُ الْحَقِّ قَالَ فَلَمَّا صَلَّى النَّبِيُّ الله الْعِشَاءَ وَ انْصَرَفَ إِلَى مَنْزِلِهِ سَقَطَ فِي مَنْزِلِي نَجْمُ أَضَاءَتْ لَهُ الْمَدِينَةُ وَ مَا حَوْلَهَا وَ انْفَلَقَ بِأَرْبَعِ فَلَقِ وَانْشَعَبَ فِي كُلِّ شِعْبِ فِلْقَةٌ مِنْ غَيْرِ ضَيْرِ قَالَ نَوْفُ قَالَ لِي جَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ إِنَّ الْقَوْمَ أَصَرُّوا عَلَى ذَلِكَ وَ أَمْسَكُوا فَلَمَّا أَوْحَى اللَّهُ إِلَى نَبِيِّهِ أَنْ ارْفَعْ بِضَبْعِ ابْنِ عَمَّكَ قَالَ يَا جَبْرَئِيلُ أَخَافُ مِنْ تَشَتَّتِ قُلُوبِ الْقَوْمِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلَّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ فَأَمَرَ النَّبِيُّ بِلَالًا أَنْ يُنَادِيَ بِالصَّلَاة جَامِعَةً فَاجْتَمَعَ الْمُهَاجِرُونَ وَ الْأَنْصَارُ فَصَعِدَ الْمِنْبَرَ فَحَمِدَ اللَّهَ تَعَالَى وَأَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَ يَا مَعْشَرَ قُرَيْشٍ لَكُمُ الْيَوْمَ الشَّرَف صُفُوا صُفُوفَكُمْ ثُمَّ قَالَ يَا مَعْشَرَ الْعَرَب لَكُمُ الْيَوْمَ الشَّرَف صُفُوا صُفُوفَكُمْ ثُمَّ قَالَ يَا مَعْشَرَ الْمَوَالِي لَكُمُ الْيَوْمَ الشَّرَف صُفُوا صُفُوفَكُمْ ثُمَّ دَعَا بِدَوَاةٍ وَ طِرْس فَأَمَرَ وَكُتِبَ فِيهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّد الليل رسول الله صلى الله عليه وسلم قَالَ شَهِدْتُمْ قَالُوا نَعَمْ قَالَ أَ فَتَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَمْ قَالَ أَ فَتَعْلَمُونَ أَنَّنِي مَوْلَاكُمْ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَمْ قَالَ فَقَبَضَ عَلَى ضَبْع عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الةِ فَرَفَعَهُ فِي النَّاسِ حَتَّى تَبَيَّنَ

1. بحار الأنوار، ج 35، ص 274/ الفضائل، ص 65/ تفسیر البرهان؛ «بتفاوت»

226

ص: 226

نجم /

چرخیدن به دور خانه ها تا اینکه بر بالای خانهی علیل توقف کرد نور وحشتناکی داشت و مانند پارچه ای که تنور را میپوشاند خانه ی علیا را پوشاند آن نور خانه ها را روشن کرده بود، مردم ترسیده بودند و شروع کردند به :گفتن لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَ اللهُ أَكْبَر و گفتند: «ای رسول خدا! ستاره ای از آسمان بر بالای خانه ی علی افتاد». رسول خدا ایستاد و گفت به خدا قسم، او پس از من امام است و جانشین من است و به پادارنده ی امر من است. از او اطاعت کنید و با او مخالفت نکنید و از او پیشی نگیرید. او پس از من جانشین خداوند در زمین میباشد راوی گفت: «مردم از اطراف رسول ا متفرق شدند یکی از منافقین :گفت هرچه دربارهی پسر عمویش می گوید از روی هوی و

هوس است گمراهی بر او چیره شده است تا آنجا که اگر برایش امکان داشت گفت علی الله پیامبر است. آنگاه جبرئیل نازل شد و گفت ای محمد! خداوند بلند مرتبه ب-ر ت-و س-لام می رساند و میگوید بخوان؛ بِسمِ الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ * و النَّجْمِ إِذَا هَوى، مَا ضَل صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى * و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى * إِنْ هُو إِلا َوحْيٌ يُوحَى * عَلَمَهُ شَدِيدُ القُوى.

خدا

1 امام علی ال جمعی از قریش نزد رسول خدا آمده و گفتند: ای رسول خدا! شخصی را به ما معرفی کن که بعد از تو از او پیروی کنیم تا آنگونه که بنی اسرائیل پس از مرگ موسی بن عمران ال گمراه ،گشتند گمراه نشویم و خداوند فرموده است ؛ تو میمیری و آنها نیز خواهند مرد. (زمر/30) و انتظار آن نداریم در میان ما عمر نوح داشته باشی و خ-ود می-دان--ی ک-ه عمرتان به پایان خود نزدیک میشود و ما خواهان آنیم که هدایت یابیم و گمراه نگردیم». فرمود: «شما فاصله زیادی از دوره جاهلیت ندارید و مردمانی هستند که هنوز دلهایشان مالامال از کینه است بیم آن دارم که اگر کسی را معرفی ،کنم ،نپذیرید اما بدانید کسی که امشب ستاره ای بر خانه اش فرود آید و آسیبی به وی نرساند هم او صاحب حق است علی گوید چون آن شب رسول خدا الله نماز عشاء را اقامه فرمود و به خانه اش رفت و من هم به خانه خود .رفتم ستاره ای بر خانه ام فرود آمد که تمام شهر و پیرامون آن را روشن کرد و سپس به چهار قسمت شکافته شد و هر قسمتی در دره ای افتاد بی آنکه کسی آسیبی ببیند جابر بن عبدالله انصاری :گوید اما آن قوم با وجود این معجزه بر نفاق خویش اصرار ورزیدند و فضل علی را نپذیرفتند و چون آیهای نازل گشت که رسول خدا باید دست علی را به عنوان جانشین خود بالا ببرد پیامبر به جبرئیل فرمود: «بیم آن دارم با این کار دلهای مردم پراکنده شود از این رو خداوند :فرمود ای پیامبر آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است کاملا به مردم برسان و اگر نکنی رسالت او را انجام نداده ای! خداوند تو را از خطرات احتمالی مردم نگاه میدارد. (مائده (67) پس پیامبر دستور داد بلال نماز جمعه را ندا در دهد و چون مهاجرین و انصار گرد ،آمدند پیامبر بر منبر رفته و حمد و ثنای خدا را به جا آورده سپس فرموده ای مردم قریش امروز شرافت از آن شماست پس صفهای خود را فشرده سازید. سپس امر فرمود دوات و قرطاسی بیاورند و چون آوردند دستور داد در آن چنین بنویسند: «بسم الله الرحمنِ الرَّحيم لا ألهَ إِلَّا الله محمدٌ رَسُول الله» آنگاه فرمود: «آیا به این دو شهادت میدهید؟ گفتند: «آری، به !خدا فرمود: آیا میدانید که من مولای شما هستم»؟ گفتند: «آری، به خدا»!

می۔

سپس بازوی

ص: 227

النجم

بَيَاضُ إِبْطَيْهِ ثُمَّ قَالَ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَهَذَا عَلَى المَوْلَاهُ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ وَال مَنْ وَالَاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَاخْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ وَ فِيهِ كَلَامُ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى وَ النَّجْمِ إِذا هَوى، ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى، وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى فَأَوْحَى إِلَيْهِ يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ.

الى

9-1- الرضا ال- لَمَّا قَدِمَ الْمُهَاجِرُونَ إِلَى الْمَدِينَةِ بَنَوْا حَوَالِيَ مَسْجِدِهِ بُيُوتاً فِيهَا أَبْوَابُ شَارِعَةً فِي الْمَسْجِدِ وَ نَامَ بَعْضُهُمْ فِي الْمَسْجِدِ فَأَرْسَلَ النَّبِيُّ مُعَاذَ بْنَ جَبَلٍ فَنَادَى إِنَّ النَّبِيِّ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تَسُدُّوا أَبْوَابَكُمْ إِلَّا بَابَ عَلِيٌّ فَأَطَاعُوهُ إِلَّا رَجُلُ قَالَ فَقَامَ رسولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَيْهِ ثُمَّ قَالَأَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي أُمِرْتُ بِسَدٌ هَذِهِ الْأَبْوَابِ غَيْرَ بَابِ عَلِيٌّ فَقَالَ فِيهِ قَائِلُكُمْ وَإِنِّي وَاللَّ-هِ مَا سَدَدْتُ شَيْئاً وَ لَا فَتَحْتُهُ وَلَكِنْ أُمِرْتُ بِشَيْءٍ فَاتَّبَعْتُهُ 10-1 - ابن عباس صَلَّيْنَا الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ ذَاتَ لَيْلَة مَعَ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَلَمَّا سَلَّمَ أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ ثُمَّ قَالَ أَمَا إِنَّهُ سَيَنْقَضُ كَوْكَبُ مِنَ السَّمَاءِ مَعَ طُلُوعِ الْفَجْرِ فَيَسْقُطُ فِي دَارِ أَحَدِكُمْ فَمَنْ سَقَطَ ذَلِكَ الْكَوْكَبُ فِي دَارِهِ فَهُوَ وَصِي وَ خَلِيفَتِي وَ الْإِمَامُ بَعْدِي فَلَمَّا كَانَ قُرْبُ الْفَجْرِ جَلَسَ كُلُّ وَاحِدٍ مِنَّا فِي دَارِهِ يَنْتَظِرُ سُقُوطَ الْكَوْكَبِ فِي دَارِهِ وَ كَانَ أَطْمَعَ الْقَوْمِ فِي ذَلِكَ أَبِي الْعَبَّاسِ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِبِ فَلَمَّا طَلَعَ الْفَجْرُ انْقَضَ الْكَوْكَبُ مِنَ الْهَوَاءِ فَسَقَطَ فِي دَارِ

عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ الةِ فَقَالَ فقال رسول الله له على ال يا على ال وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالنُّبُوَّةَ لَقَدْ وَجَبَتْ لَكَ الْوَصِيَّةَ وَالْخِلَافَةُ وَالْإِمَامَةُ بَعْدِي فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَبَيٍّ وَ أَصْحَابُهُ لَقَدْ ضَلَّ مُحَمَّدٌ فِي مَحَبَّة ابْن عَمِّهِ وَغَوَى وَمَا يَنْطِقُ فِي شَأْنِهِ إِلَّا بِالْهَوَى فَأَنْزَلَ اللهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَ النَّجْمِ إِذا هَوى ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ يَعْنِي فِي مَحَبَّة عَلِيٍّ بن أبي طَالِب وَ ما هَوى وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى يَعْنِي فِي شَأْنِهِ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى "

الالي

.. بحار الأنوار، ج 35، ص281 تفسیر فرات الکوفی، ص 450

2. بحار الأنوار، ج 39، ص27/ المناقب، ج 1، ص301

.. بحار الأنوار، ج 35، ص 272 / الأمالي للصدوق، ص 565 تأويل الآيات الظاهرة ، ص 602 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 228

نجم /

علی بن ابی طالب چنان بالا برد که سفیدی زیر بغل او پیدا گشت و فرمود: «هرکس من مولای او

بوده ام اینک علی مولای اوست و در ادامه فرمود: «خداوندا، با دوست او دوست باش و با دشمن او، دشمن و یار آن کس باش که او را یاری کند و هرکس او را خوار و ذلیل بدارد، خوار و ذلیلش بدار». سپس خداوند این آیه را نازل فرمود: وَ النَّجْمِ إِذا هَوى مَا صَل صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى * و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى * إِنْ هُو إِلا وَحْيٌ يُوحَى و به دنبال آن آیه ای پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است. (مائده/67) را تلاوت کرد».

9-1- امام رضا ال گروهی از اصحاب درهایی به مسجد گشوده بودند که می توانستند به آسانی وارد مسجد شوند در یکی از روزها رسول خدا خطاب به مردم فرمود: «همه این درها را ببندید مگر در خانهی علیا که باید همچنان گشوده بماند مردم در این فرمانی ک-ه ص-ادر فرمود، به گفتگو نشستند و هریک سخن نابجایی گفتند رسول خدا که از ناراحتی آنان اطلاع یافته بود، به میان مردم آمد و پس از حمد و ثنای الهی :فرمود از پیش خود فرمانی صادر نکردم، بلکه از سوی خدای تعالی مأمور بودم تا همه درها جز در خانهی علی ال را مسدود بسازم. بنابراین آنچه در این باره ابراز داشته اید برخلاف حقیقت بوده است به خدا سوگند! از پیش خود دری را مسدود نکردم و دری را گشوده ،نگذاشتم بلکه مأمور بودم و ناچار باید از مأموریتی که داشتم پیروی میکردم

10-1- ابن عبّاس یک شب نماز عشاء را با رسول خدا خواندیم و چون سلام داد به ما

رو کرده و فرمود امشب با سپیده دم اختری از آسمان در خانه یکی از شماها سقوط کند و هرکه

باشد او وصی و خلیفه و امام بعد از من ،است نزدیک سپیده دم هر کدام در خانه ی خود نشستند انتظار سقوط اختر را داشتیم و کسی که بیشتر در آن طمع داشت پدرم عباس بود و چون سپیده دمید آن اختر از جا کنده و در خانهی علی بن ابی طالب ال سقوط کرد رسول خدا ب-ه عل-ى الله فرمود: ای علی بدان که مرا به نبوت مبعوث کرده وصیّت و خلافت و امامت پس از من برای تو لازم شد. منافقان که عبدالله بن ابی و یارانش بودند گفتند: «محمد در محبت

عموزاده اش گمراه شده و درباره ی او از روی وحی سخن نمیکند و خدای تبارک و تعالی نازل کرد: وَ النَّجْمِ إِذا هَوى ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ یعنی در محبت علی بن ابی طالب مقصد را گم نکرده است و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید! . (نجم /3-2) [یعنی] از راه منحرف نشده و به دلخواه از علی بن ابی طالب سخن نمی گوید آنچه میگوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده

نیست. (نجم /4)

ص: 229

النجم /

1-11 - الصادق ال- لَمَّا أَقَامَ رسول الله أمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ على بن أَبِي طَالِب ال يَوْمَ غَدِيرٍ خُ-مّ فَذَكَرَ كَلَاماً فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى عَلَى لِسَانِ جَبْرَئِيلَ فَقَالَ لَهُ يَا مُحَمَّدٌ إِنِّي مُنْزِلُ غَدًا صَحْوَةً نَجْمَا

داره

مِنَ السَّمَاءِ يَغْلِبُ ضَوْؤُهُ عَلَى ضَوْءِ الشَّمْسِ فَأَعْلِمْ أَصْحَابَكَ أَنَّهُ مَنْ سَقَطَ ذَلِكَ النَّجْمُ فِي فَهُوَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِكَ وَأَعْلَمَهُمْ رسول الله الله أَنَّهُ يَسْقُطُ غَداً مِنَ السَّمَاءِ نَجْمُ يَغْلِبُ ضَوْؤُهُ عَلَى ضَوْءِ الشَّمْسِ فَمَنْ سَقَطَ النَّجْمُ فِي دَارِهِ فَهُوَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِي فَجَلَسُوا كُلُّهُمْ فِي مَنْزِلِهِ يَتَوَقَّعُ أَنْ يَسْقُطُ النَّجْمُ فِي مَنْزِلِهِ فَمَا لَبِثُوا أَنْ سَقَطَ النَّجْمُ فِي مَنْزِل أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَل-ى ب-ن أب-ي طَالِب الةِ وَ فَاطِمَةَ فَاجْتَمَعَ الْقَوْمُ وَ قَالُوا وَاللَّهِ مَا تَكَلَّمَ فِيهِ إِلَّا بِالْهَوَى فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى نَبِيِّهِ ۖ وَ النَّجْمِ إِذَا هوى ما ضَل صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى، وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى إِلَى أَ فَتُمَارُونَهُ

وَما وَمَا

على ما يرى.

والله اله

12-1 - الرسول - بَيْنَا النَّبِيُّ جَالِسٌ إِذْ قَالَ لَهُ بَعْضُ أَصْحَابِهِ مَنْ أَخْيَ-رُ النَّاسِ بَعْ-دَكَ يَ-ا

رسول الله صلى الله عليه وسلم فَأَشَارَ إِلَى نَجْمِ فِي السَّمَاءِ فَقَالَ مَنْ سَقَطَ هَذَا النَّجْمُ فِي دَارِهِ فَقَالَ الْقَوْمُ فَمَا بَر. حَتَّى سَقَطَ النَّجْمُ فِي دَارِ عَلَى ال فَقَالَ على بن أبي طالب الله فَقَالَ بَعْضُ أَصْحَابِهِ مَا أَشَدَّ مَا رَفَعَ بِضَبْعِ ابْنِ عَمِّهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى وَ النَّجْمِ إِذا هَوى ما ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَمَا غَ-وى مُحَمَّد وَم-ا يَنْطِقُ عَن الهَوى فِي عَلى بن أبي طالب الله إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى أنا أَوْحَيْتُهُ إِلَيْهِ .

عَلِيِّ 1-13- الرسول - ابن عباس قَالَ كُنتُ جَالِساً مَعَ فِتْيَةٍ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ . عِنْدَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم إِذَا انْقَضَ كَوْكَبُ فَقَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم مَنِ انْقَضَّ هَذَا النَّجْمُ فِي مَنْزِلِهِ فَهُوَ الْوَصِيِّ مِنْ بَعْدِي قَالَ فَقَ-امَ فِتْيَةُ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ فَنَظَرُوا قَدِ انْقَضَ الْكَوْكَبُ فِي مَنْزِل عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللَّهِ فَقَالُوا يَا رسول الله . قَدْ غَوَيْتَ فِي حُبِّ ابْنِ عَمِّكَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ النَّجْمِ إِذا هَوى، ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى.

ا. بحار الأنوار، ج 35، ص283 تفسیر فرات الکوفی، ص451 2. بحار الأنوار، ج 35، ص 280 تفسیر فرات الکوفی، ص 449

. بحار الأنوار، ج 35، ص283/ بشارة المصطفى، ص188 وتأويل الآيات الظاهرة، ص 601؛ «ماضل صاحبکم و م-ا غ--وی» محذوف

تفسیر فرات الکوفی، ص451 العمدة، ص 78 نهج الحق، ص193/ تفسير البرهان

230

ص: 230

11-1- امام صادق ال هنگامی که رسول خدا در روز عید غدیرخم امیرالمؤمنین را به جانشینی خود تعیین نمود سخنی بر زبان راند که جبرئیل از قول خداوند متعال به پیامبر اله عرض کرد: «یا محمد من فردا پس از طلوع آفتاب ستاره ای از آسمان فرود خواهم آورد که روشنایی آن بر روشنایی خورشید غلبه کند پس به یارانت اعلام کن که این ستاره بر خانه هرکس فرود آمد، خلیفه بعد از من اوست و رسول خدا نیز آنان را از این امر آگاه فرمود. مردم به خانه های خود رفته و به انتظار فرود آمدن ستاره نشستند در حالی که هر یک دوست داشت این ستاره در خانه او فرود آید لیکن ستاره در خانه علی افرود آمد در آن هنگام آن جماعت گرد آمده و گفتند: «محمد از روی هوی و هوس سخن میگوید و خداوند در پاسخ ب-ه آن-ان فرمود: وَ النَّجْمِ إِذا هَوى مَا ضَل صَاحِبُكُمْ ومَا غَوى * و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوَى * إِنْ هُو إِلا وَحْيٌ

يُوحَى.

الليالي

12-1- پیامبر رسول خدا در جمع صحابه نشسته بود یکی از آنان عرض کرد: «ای

رسول خدا بهترین مردم بعد از شما چه کسی است؟ پس پیامبر به ستاره ای در آسمان

اللہ پیامبرانی اشاره کرده و فرمود: هر کس آن ستاره در خانه اش فرود آمد آن جماعت گویند: «هنوز آنجا را ترک نکرده بودیم که آن ستاره در خانه علی بن ابی طالب ال فرود آمد پس یکی از صحابه گفت: «چقدر منزلت پسر عمویش را بالا برد»؟ سپس آیات وَ النَّجْمِ إِذا هَوى* مَا ضَ---ل صَاحِبُكُمْ وَ مَ-ا غوی را در شأن رسول خدا محمد نازل فرمود و آیه و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى را درب--اره علی بن ابی طالب النازل فرمود و آیه: إِنْ هُو إِلا وَحْيٌ يُوحَى به معنای «من آن را به او وح--ی

کردم» است.

نشسته

13-1- پیامبر از ابن عبّاس له نقل شده است که :گفت با گروهی از بنی هاشم نزد پیامبر بودم که ناگهان ستاره ای فرو افتاد رسول خدا گفت این ستاره در خانه ی هرکس

افتاد، او پس از من جانشین من خواهد بود گروهی از جوانان بنی هاشم بلند شدند و نگاه کردند و دیدند که ستاره در منزل علی بن ابی طالب ال فرود آمد. گفتند: ای رسول خدا در محبت

علی ال گمراه شده ای. آنگاه خداوند این آیات را نازل کرد و النَّجمِ إِذَا هَوى، «مَا ضَل صَاحِبُكُمْ و مَا غَوى وَ مَا يَنْطِقُ عَنِ الهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى؛ ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوَى وَ هُوَ

بالأفق الأعل.

ص: 231

النجم /

14-1 - الرسول - انْقَضَ كَوْكَبُ على عَهْدِ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَقَالَ رسول الله الله انْظُرُوا إِلَى هَذَا الْكَوْكَب فَمَنِ انْقَضَ فِي دَارِهِ فَهُوَ الْخَلِيفَةُ مِنْ بَعْدِى فَنَظَرُوا فَإِذَا قَدِ انْقَضَ فِي مَنْزِلَ عَلَى اللَّهِ فَأَنْزَلَ

اللَّهُ تَعَالَى وَ النَّجْمِ إِذا هَوى. الله الله 15-1 - ابن عباس - عَنْ رَبيعَةَ السَّعْدِي قَالَ: سألت ابن عباس عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَالنَّجْمِ

إِذا هَوى قَالَ هُوَ النَّجْمُ الَّذِي هَوَى مَعَ طُلُوعِ الْفَجْر فَسَقَطَ فِى حُجْرَة عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللهِ وَكَانَ أبِي الْعَبَّاسُ يُحِبُّ أَنْ يَسْقُط ذَلِكَ النَّجْمُ فِي دَارِهِ فَيَحُونَ الْوَصِيَّةَ وَالْخِلَافَةَ وَالْإِمَامَةَ وَلَكِنْ أَبَى اللَّهُ أَنْ يَكُونَ ذَلِكَ غَيْرَ عَلَى بْن أَبي طَالِب وَ ذَلِكَ فَضْلُ اللهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ

16-1 - الرسول - عَنْ عَلِيِّ بْنَ أَبِي طَالِبِ اللهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم إِذَا هَبَطَ نَجْمُ مِنَ السَّمَاءِ فِي دَارٍ رَجُل مِنْ أَصْحَابِي فَانْظُرُوا مَنْ هُوَ فَهُوَ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ بَعْدِي وَالْقَائِمُ فِيكُمْ بِأَمْرِي، فَلَمَّا كَانَ مِنَ الْغَدِ انْقَضَ نَجْمُ مِنَ السَّمَاءِ - قَدْ غَلَبَ ضَوْؤُهُ عَلَى ضَوْءِ الدُّنْيَا حَتَّى وَقَعَ فِي حُجْرَةِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، فَهَاجَ الْقَوْمُ وَ قَالُوا: وَ اللَّهِ لَقَدْ ضَلَّ هَذَا الرَّجُلُ وَ غَوَى فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ النَّجْمِ إِذا هوى، مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ ما غَوى." 17-1 - الرسول - عَنِ ابْنِ عَبَّاس الله قَالَ: كُنتُ جَالِساً مَعَ فِتْيَةٍ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ عِنْدَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم إِذَا

انْقَضَ كَوْكَبُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ : مِّن انْقَضَّ هَذَا النَّجْمُ فِى مَنْزِلِهِ فَهُوَ الْوَصِيُّ مِنْ بَعْدِي، فَقَامَ مِنْ بَنِي هَاشِمٍ فَنَظَرُوا فَإِذَا الْكَوْكَبُ قَدِ انْقَضَ فِي مَنْزِلِ عَلِيٌّ قَالُوا: يَا رَسُولَ اللَّهِ قَدْ غَوَيْ-تَ فِ-ي حُبِّ عَلِيٍّ، فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَ النَّجْمِ إِذَا هَوَى، مَا ضَلَّ صَاحِبَكُمْ وَ مَا غَوى.

قوله تعالى ما ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ ما غَوى (2)

1 - الباقر ال- عن أبي جَعْفَر ال فِي قَوْلِهِ تَعَالَى ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى يَقُولُ مَا ضَلَّ فِي عَلِيٌّ وَ مَا غَوَى وَ مَا يَنْطِقُ فِيهِ عَنِ الْهَوَى وَ مَا كَانَ مَا قَالَ فِيهِ إِلَّا بِالْوَحْيِ الَّذِي أُوحِيَ إِلَيْهِ ثُمَّ قَالَ عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى ثُمَّ أَذِنَ لَهُ فَوَقَدَ إِلَى السَّمَاءِ وَ قَالَ ذُو مِرَّة فَاسْتَوى وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى ثُمَّ دَنَ-ا

.. بحار الأنوار، ج 35، ص 280 / بحار الأنوار، ج 35، ص 281 تفسیر فرات الكوفي، ص 449؛ « بتفاوت لفظی» شواهد التنزیل، ج 2، ص 275 شواهد التنزیل، ج 2، ص 277/ العمدة، ص 90 کشف اليقين، ص408

2. بحار الأنوار، ج 35، ص273/ تفسیر البرهان

. شواهد التنزيل، ج 2، ص 279

4. شواهد التنزیل، ج 2، ص278

ص: 232

14-1- پیامبر در زمان پیامبر ستاره ای فرود ،آمد پیامبر فرمود: «به این ستاره نگاه کنید در خانه هرکس فرود آید او خلیفهی من پس از من است. پس نگاه کردیم و دیدیم که در منزل علی بن ابی طالب فرود آمده است. گروهی از مردم گفتند «محمد در محبت على الله سرگشته است، پس خدا این آیه را نازل کرد وَ النَّجْمِ إِذا هَوى مَا ضَل صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَ-وى * و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوَى * إِنْ هُو إِلا وَحْيٌ يُوحَى.

15-1 - ابن عباس وَ النَّجْمِ إِذا هَوى مقصود اختری است که با سپیده دم فرو افتاد و در

خانه ی علی بن ابی طالب سقوط کرد و پدرم عبّاس میخواست آن ستاره در خانه ی او سقوط

کند تا وصیّت و خلافت و امامت از او باشد ولی خدا نخواست برای غیر علی بن ابی طالب باشد ،این فضل خداست که به هر کس بخواهد [و شایسته ببیند میدهد . (مائده/54) 16-1- پیامبر هرگاه ستاره ای از آسمان به منزل یکی از اصحابم فرود آید آن صحابی خلیفه وصی و جانشین من است فردای آن روز دیدند ستارهای نورانی و درخشان که نورش همه جا را فرا گرفته بود به حرکت درآمد تا در بیت و حجره ی علی فرود آمد. جماعتی از مخالفان و معاندین و منافقان به هیجان آمده :گفتند این ،مرد رسول خدا گمراه شده و در ضلالت افتاده است در آن هنگام خدای سبحان آيه وَ النَّجْمِ إِذا هَوى مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى و مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى * إِنْ هُو إِلا َوحْيٌ يُوحَى را بر محمّد مصطفی نازل فرم-ود ت-ا مش-ت

محکمی بر دهان آن ژاژخواهان و بیهوده گویان کم خرد نواخته شود».

17-1- پیامبر ستاره ای افتاد پیامبر فرمود: «هرکس که این ستاره در خانه اش بیفتد او وصی بعد از من است جوانانی از بنی هاشم نگاه کردند و دیدند که آن (ستاره) در خانه ی على است. گفتند: «محبت علی ال او را گمراه کرده است که این آیه نازل شد: وَ النَّجْمِ إِذا هَوى، مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى.

التوالي

الله الله

که هرگز دوست شما ( رسول خدا گمراه نشده و منحرف نگردیده است. (2)

1 امام باقر امام صادق ا درباره ی سخن خداوند: مَا ضَل صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوَى * وَمَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى * إِنْ هُو إِلا وَحْيٌ يُوحَی می فرماید: آن کس که قدرت عظیمی دارد [ جبرئیل امین او را تعلیم داده است. (نجم(5) یعنی به او اجازه داد که به آسمان بالا رود. ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى * و هُو بِالْأُفُقِ الأَعلى * ثُمَّ دَنَا فَتَدَلى * فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَو أَدْنَى؛ یعنی فاصله ی بین کلام خداوند

233

ص: 233

النجم /

فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْن أَوْ أَدْنَى وَكَانَ بَيْنَ لَفْظِهِ وَ بَيْنَ سَمَاع مُحَمَّد كَمَا بَيْنَ وَتَرِ الْقَوْسِ وَ عُودِهَا فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ ما أَوْحَى فَسُئِلَ رسول الله له عَنْ ذَلِكَ الْوَحْى فَقَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ أَنَّ عَلِيّا سَيِّدُ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَلِينَ وَ أَوَّلُ خَلِيفَة يَسْتَخْلِفُهُ خَاتَمُ

النبيين.

2 - الرسول - يا على لَا يَحِلُّ لِأَحَدٍ أَنْ يُجْنِبَ فِي هَذَا الْمَسْجِدِ غَيْرِى وَغَيْرُكَ وَفِي روَايَة وَ لَا يَحِلُّ أَنْ يَدْخُلَ مَسْجِدِي جُنُبُ غَيْرِى وَ غَيْرُهُ وَ غَيْرُ ذُرِّيَّتِهِ فَمَنْ شَاءَ فَهُنَا وَأَشَارَ بِيَدِهِ نَحْوَ الشَّامِ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ لَقَدْ ضَلَّ وَ غَوَى فِي أَمْرِ خَتَنِهِ فَنَزَلَ مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوى.

3- الباقر - ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ بِتَفْضِيلِهِ أَهْلَ بَيْتِهِ وَ ما غَوى.

قوله تعالى: وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى (3)

الباقر ا ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى يَقُولُ مَا يَتَكَلَّمُ بِفَضْلِ أَهْلِ بَيْتِهِ لا بهَوَاد

2- على بن إبراهيم ا وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى أَنْ لَا يَتَكَلَّمُ بِالْهَوَى. 3- الباقرا- لَمَّا أَخَذَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيَدِ عَلَى الله - يَوْمَ الْغَدِير صَرَحَ إِبْلِيسُ فِي جُنُودِهِ صَرْحَةٌ فَلَمْ يَبْقَ مِنْهُمْ أَحَدٌ فِي بَر وَ لَا بَحْرٍ إِلَّا أَتَاهُ فَقَالُوا يَا سَيِّدَهُمْ وَ مَوْلَاهُمْ مَا ذَا دَهَاكَ فَمَا سَمِعْنَا

لَكَ صَرْحَةً أَوْحَشَ مِنْ صَرْخَتِكَ هَذِهِ فَقَالَ لَهُمْ فَعَلَ هَذَا النَّبِيُّ فِعْلَا إِنْ تَمَّ لَمْ يُعْصِ اللَّهُ أَبَداً

فَقَالُوا يَا سَيِّدَهُمْ أَنْتَ كُنتَ لآدَمَ فَلَمَّا قَالَ الْمُنَافِقُونَ إِنَّهُ يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى وَقَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ مَا تَرَى عَيْنَيْهِ تَدُورَانِ فِي رَأْسِهِ كَأَنَّهُ مَجْنُونُ يَعْنُونَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم صَرَحَ إِبْلِيسُ صَرْخَةٌ بِطَرَب فَجَمَعَ أَوْلِيَاءَهُ فَقَالَ أمَا عَلِمْتُمْ أَنِّي كُنتُ لِآدَمَ مِنْ قَبْلُ قَالُوا نَعَمْ قَالَ آدَمُ نَقضَ الْعَهْدَ وَ لَمْ يَكْفُرُ بالرَّبِّ وَ هَؤُلَاءِ نَقَضُوا الْعَهْدَ وَ كَفَرُوا بالرَّسُول. *

1. بحارالأنوار، ج18، ص 404 تفسیر القمی، ج 2، ص334؛ «و م-ا ك-ان م-ا ق-ال ف-ي-ه ... ال-ى آخ-ر» محذوف/ تفسير نورالثقلين

وتفسير البرهان؛ ثم قال علمه ... الى آخر» محذوف

.. بحار الأنوار، ج 39، ص 30 المناقب، ج 2، ص 194

. بحار الأنوار، ج23، ص321

الکافی، ج 8، ص 379

.. بحار الأنوار، ج 9، ص 239

6 الکافی، ج 8، ص344/ تفسیر نورالثقلین

ص: 234

نجم

تا گوش رسول خدا به اندازه ی فاصله ی زه کمان تا چوب کمان بود. فَأَوحَىٰ إِلَى عَبْدِهِ مَا أَو حَى از رسول خدا سؤال شد آن وحی چه بود؟ گفت: به من وحی کرد که علی ال سید و سرور جانشینان است. او امام پرهیزکاران و رهبر بزرگان و افراد شریف و اصیل است. او اولین خلیفه ای است که خاتم پیامبران او را جانشین خود ساخته است». 2- پیامبر ابوسعید خدری آورده است که رسول خدا فرمود: «ای علی جز من و تو کسی حق ندارد در این مسجد جنب شود». و در روایتی: «جز من و او و ذریه او، برای کسی از این امت روا نیست که با جنابت وارد این مسجد شود پس هرکس میخواهد اطلاع یابد، اینجا و با دست خود به سمت شام اشاره فرمود. پس منافقان :گفتند در کار دامادش به گمراهی و نادانی افتاد» آنگاه :آیه مَا ضَلَّ صَاحِبُكُمْ وَ مَا غَوَىٰ نازل گردید.

3- امام باقر - ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوی اشتباه نکرده و گمراه نشده که خویشاوندان خ--ود

را برتری میبخشد.

و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی گوید. (3)

1- امام باقر ال- وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الهَوى آنچه در فضیلت خاندان خود می گوید از روی هوای

نفس نیست.

مگر

2- علی بن ابراهيم وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الهَوى یعنی از روی هوای نفس نمی گوید.

-3- امام باقر چون پیامبر اکرم در روز غدیر خم دست علی را در دست گرفت، شیطان در میان سپاهیانش نعره برآورد و هیچ یک از آنها چه در خشکی و چه دریا به جای نماند آنکه در پی نعره ی او به سویش دویدند و گفتند ای آقا و مولا چه بر سر تو آمده؟ ما هرگز از تو نعره ای دهشتناک تر از این نعره نشنیده بودیم به آنان :گفت این پیامبر کاری کرد که اگر به راستی این کار تحقق یابد دیگر کسی هرگز خدا را نافرمانی نکند». آنها در پاسخ گفتند: «سرورا! تو آدم را فریب دادی و چون منافقان گفتند این مرد پیامبر اکرم از سر هوای نفس سخن میگوید و یکی به دیگری :گفت مگر نمیبینی که چشمانش چگونه در کاسه ی

سرش میچرخد؟ گویا دیوانه شده - مقصودشان پیامبر بود - در این هنگام شیطان فریادی از سر شادی زد و دوستانش دوباره گرد او حلقه زدند. او بدیشان گفت: «آیا میدانید من قبلاً با آدم ابوالبشر چه کرده ام؟ گفتند «آری» گفت «آدم پیمان خود را شکست ولی به خدا کفر نورزید ولی اینان هم پیمانشان را نقض کردند و هم به پیامبر کفر ورزیدند».

الله الله

2359

ص: 235

النجم /

4 - الصادق ال صَالِحٍ عَنْ عَلْقَمَةَ قَالَ قُلْتُ لِلصَّادِقِ الله يَا ابْنَ رسول الله صلى الله عليه وسلم إِنَّ النَّاسَ يَنْسُبُونَنَا إِلَى عَظَائِمِ الْأُمُورِ وَ قَدْ ضَاقَتْ بِذَلِكَ صُدُورُنَا فَقَالَ يَا عَلْقَمَةُ إِنَّ رِضَا النَّاسِ لَا يُمْلَكُ وَ أَلْسِنَتَهُمْ لَا تُضْبَطَ وَكَيْفَ تَسْلَمُونَ مِمَّا لَمْ يَسْلَمْ مِنْهُ أَنْبِيَاءُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَرُسُلُهُ وَ حُجَجَ اللَّهِ ۖ أَلَمْ يَنْسُبُوا نَبَيَّنَا مُحَمَّد الله إِلَى أَنَّهُ شَاعِرُ مَجْنُون أَ لَمْ يَنْسُبُوهُ إِلَى أَنَّهُ اللَّهِ يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى فِي ابْنِ عَمِّهِ

ا حَتَّى كَذَّبَهُمُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ ما يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى.

على

ست

قوله تعالى: إِنْ هُوَ إِلا وَحْيٌ يُوحى (4)

-1 - الرسول - مَا أَظَلَّتِ الْخَضْرَاءُ وَ مَا أَقَلَّتِ الْغَبْرَاءُ بَعْدِي أَفْضَلَ مِنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الوَ إِنَّهُ إِمَامُ أُمَّتِي وَأَمِيرُهَا وَإِنَّهُ وَصِيِّي وَ خَلِيفَتِي عَلَيْهَا مَنِ اقْتَدَى بِهِ بَعْدِي اهْتَدَى وَ مَنِ اهْتَدَى بَغَيْرِهِ ضَلَّ وَ غَوَى إِنِّى أَنَا النَّبِيُّ الْمُصْطَفَى الله مَا أَنْطِقُ بِفَضْلِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللَّهِ عَنْ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى "

قوله تعالى : عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى (5)

على بن إبراهيم ال- عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَىٰ يَعنِي اللَّه عَزَّ وَجَلَ

العليا

2 - الصادق - عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَانَ وَ غَيْرِهِ قَالُوا سَمِعْنَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لا يَقُولُ

حَدِيثِى حَدِيثُ أَبي وَحَدِيثُ أبي حَدِيثُ جَدِّى وَ حَدِيثُ جَدِّى حَدِيثُ الْحُسَيْنِ الةِ وَ حَدِيث

الْحُسَيْنِ اللهِ حَدِيثُ الْحَسَنِ الهِ وَ حَدِيثُ الْحَسَن الله حَدِيث أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ الةِ وَ حَدِيثُ أَمِير

الْمُؤْمِنِينَ الحَدِيثُ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم وَحَدِيث رَسُول الله صلى الله عليه وسلم قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ *

ابن عباس الله عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى يَعْنِي جَبْرَئِيلَ أَى الْقَوِى فِي نَفْسِهِ وَ خِلْقَتِهِ

قوله تعالى: ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى (ع)

1 - على بن إبراهيم ال- ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوى يَعْنِي رَسُول الله .

. بحارالأنوار، ج 67، ص2

2. بحار الأنوار، ج25، ص361

3. تفسير نور الثقلين

4. تفسیر نورالثقلین

5 تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 175

6. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص333/ تفسیر نورالثقلین

236

ص: 236

نجم 4

مردم

4 امام صادق علقمه گوید به امام صادق العرض :کردم: ای پسر رسول خدا

ما را به گناهان بزرگی نسبت میدهند و ما از این موضوع دلتنگ .هستیم. فرمود: «ای علقمه رضایت مردم را نمیتوان بدست آورد و زبانشان را نمیتوان نگاه داشت شما چطور سالم خواهید ماند از آنچه پیامبران خدا سالم نماندند و نه رسولان او و نه حجّتهای او آیا پیامبر ما را متهم نکردند به اینکه شاعر و دیوانه است؟ آیا درباره ی حضرت نگفتند که او درباره ی پسر

عمش علیا نظر خاصی دارد و طبق هوای نفس خود سخن میگوید تا اینکه خداوند و ما يَنْطِقُ عَن الهَوى نازل کرد.

آنچه میگوید چیزی جز وحی الهی] که بر او القا شده نیست. (4)

امت

1 - پیامبر پس از من آسمان بر کسی سایه نیافکنده و زمین او را بر نداشته که افضل از

علی بن ابی طالب باشد. او امام امت من و رهبر آنهاست و او وصی و جانشین م-ن ب-ر است هر که پس از من به او اقتدا کند هدایت یافته و هر که دیگری رهبرش شود گمراه و بیچاره است من پیامبر برگزیده ام و از روی هوای نفس سخن از فضل على نمی گویم؛ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ

يُوحى.

آن کس که قدرت عظیمی دارد جبرئیل (امین او را تعلیم داده است (5)

1 علی بن ابراهيم - عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى منظور خداوند عزوجل است.

2 امام صادق - هشام بن سالم و حمّاد بن عثمان و ... گویند از امام صادق ال شنیدیم که

می فرمود حدیث من حدیث پدرم و حدیث پدرم حديث جدّم و حديث جدّم حديث حسين العلي

حدیث حسين الحديث حسن و حدیث حسن حدیث امیرالمؤمنین ال و حديث

العلة

امیرالمؤمنین الحدیث پیامبر خدا و حدیث پیامبر خدا سخن خداوند بزرگ است.

ای ابن عباس - عَلَّمَهُ شَديدُ القُوى منظورش جبرئیل است یعنی فرشته ای که در نفس و

خلقت قوی و قدرتمند است.

همان کس که توانایی فوق العاده دارد؛ آنگاه او (پیامبر) به حد کمال رسید.

1- على بن ابراهيم - ذُو مِرَّةٍ فَاسْتَوی یعنی پیامبر اکرم

237

ص: 237

النجم /

2- ابن عباس مَعْنَاهُ ذُو صِحَّةِ وَ خُلُقٍ حَسَن.

قوله تعالى: وَهُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى (7)

1 - على بن إبراهيم - وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى يَعْنِي رسول الله .

2 - أمير المؤمنين ال- وَ أمَّا الرَّدُّ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ الْمِعْرَاجَ فَقَوْلُهُ تَعَالَى وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى، ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى، فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى، فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى إِلَى قَوْلِهِ عِنْدَهَا جَنَّةُ الْأُوىٰ فَسِدْرَةُ المنتَهَى فِى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ ثُمَّ قَالَ سُبْحَانَهُ وَسُتَل مَنْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِنْ دُونِ الرَّحْمنِ آلِهِةٌ يُعْبَدُونَ وَ إِنَّمَا أَمَرَ تَعَالَى رَسُولَهُ أَنْ يَسْأَلَ الرُّسُلَ فِي السَّمَاء."

وله تعالى : ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى : (8)

العليا

1 - الكاظم ال - سَأَلَ رَجُلُ يُقَالُ لَهُ عَبْدُ الْغَفَّارِ السُّلَمِيُّ أَبَا إِبْرَاهِيمَ مُوسَى بْنَ جَعْفَرِ اللَّهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى فَقَالَ أَرَى هَاهُنَا خُرُوجاً مِنْ حُجُبِّ وَ تَدَلَّيَا إِلَى الْأَرْضِ وَأَرَى مُحَمَّدَ الله رَأَى رَبَّهُ بِقَلْبِهِ وَ نُسِبَ إِلَى بَصَرِهِ وَكَيْفَ هَذَا فَقَالَ أَبُو إِبْرَاهِيمَ اللهِ دَن-ا فَتَدَلَّى فَإِنَّهُ لَمْ يدل (يَتَدَلَّ عَنْ مَوْضِعَ وَلَمْ يَتَدَلَّ بِبَدَن فَقَالَ عَبْدُ الْغَفَّارِ أَصِفُهُ بِمَا وَصَفَ بِهِ نَفْسَهُ حَيْثُ قَالَ دَنا فَتَدَلَّى فَلَمْ يَتَدَلَّ عَنْ مَجْلِسِهِ إِلَّا قَدْ زَالَ عَنْهُ وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمْ يَصِفَ بِذَلِكَ نَفْسَهُ فَقَالَ أَبُو إِبْرَاهِيمَ الةِ إِنَّ هَذِهِ لُغَةٌ فِي قُرَيْش إِذَا أَرَادَ الرَّجُلُ مِنْهُمْ أَنْ يَقُولَ قَدْ سَمِعْتَ يَقُولُ قَدْ تَدَلَّيْتُ وَ إِنَّمَا التَدلَّى الفَهم

- السجاد ا عن ثابت بن دينار قال: سَأَلْتُ زَيْنَ الْعَابِدِينَ عَلَى بْنَ الْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الي

والله الى

عنِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ هَلْ يُوصَفُ بِمَكَان فَقَالَ تَعَالَى اللَّهُ عَنْ ذَلِكَ قُلْتُ فَلِمَ أَشْرِى نَبِيَّةَ مُحَمَّدٌ . إِلَى السَّمَاءِ قَالَ لِيُرِيَهُ مَلَكُوتَ السَّمَاءِ وَ مَا فِيهَا مِنْ عَجَائِبِ صُنْعِهِ وَ بَدَائِعِ خَلْقِهِ قُلْتُ فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى قَالَ ذَاكَ رسول الله صلى الله عليه وسلم دَنَا مِنْ حُجُب النُّورِ فَرَأَى مَلَكُوتَ السَّمَاوَاتِ ثُمَّ تَدَلَّى فَنَظَرَ مِنْ تَحْتِهِ إِلَى مَلَكُوتِ الْأَرْضِ حَتَّى ظَنَّ أَنَّهُ فِي الْقُرْبِ مِنَ الْأَرْضِ كَقَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى.

1. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 175

2. بحار الأنوار، ج 3، ص 317 تفسیر البرهان

.. بحار الأنوار، ج 18، ص 291 بحار الأنوار، ج 10، ص 85 .. بحار الأنوار، ج 3، ص 313 الاحتجاج، ج 2، ص 386

5.بحار الأنوار، ج3، ص314/ بحار الأنوار، ج18، ص 347/ الأمالي للصدوق، ص 150 علل الشرائع، ج 1، ص131/ روض--ة الواعظین، ج 1،

ص 60 تفسیر البرهان

2389

ص: 238

نجم / 7

2- ابن عبّاس یعنی تندرست و خوش خلق

در حالی که در افق اعلی بود. (7)

1- علی بن ابراهیم منظور از آیه وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعلى رسول خدا می باشد.

امام علی اما ردّ بر سخن کسانی که معراج را انکار میکنند خدای متعال می فرماید: وَ

هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى* فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى ... عِنْدَها جَنَّةُ المأوى، که سدرة المنتهی در آسمان هفتم است. سپس فرمود و از رسولان ما که پیش از تو گسیل داشتیم جویا شو؛ آیا در برابر [خدای رحمان خدایانی که مورد پرستش قرار گیرند مقرر داشته ایم؟ (زخرف/45) خداوند متعال پیامبرش را امر کرده که در آسمانها از آنان سؤال کند.

به بصر

سپس نزدیک و نزدیک تر شد. (8)

امام کاظم ال مردی به نام عبد الغفار سلمی از امام کاظم الله درباره این آیات: ثُمَّ دَن--ا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى پرسید: «[آیا] در آنجا که پیامبر اقامت نمود خدا از حجاب

آمده

بیرون و حضرت محمد و او را به چشم دید؟ یا آنکه به قلب مشاهده نموده و نسبت رؤیت داد، این چگونه است؟ حضرت فرمود: «ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّ؛ از مکانی پایین نیامد و ب-ا ب-دن حرکت نکرد. او گفت من همچون آیه او را وصف نمودم که گوید دنا فتدلی، و کسی از جای خود پایین نیامد جز آنکه از آن زایل شد و الّا این گونه وصف نمیفرمود. حضرت فرمود: استعمال این لغت در قریش این گونه است که هر وقت کسی بخواهد بگوید شنیدم می گوید

«تدلّیت و معنی تدلّی همان فهم است».

2- امام سجاد ا ثابت بن دینار :گوید از امام سجادا پرسیدم: «آیا خدای عزوجل مکان دارد؟ فرمود: «خدا از آن برتر است گفتم پس چرا پیغمبرش را به آسمان برد؟ فرمود: «تا ملکوت آسمان و آنچه از عجایب و بدایع آفرینش وی در آن است را به وی بنماید». گفتم: «گفتار خدای عزوجل : ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى چه معنی دارد؟ فرمود: «مقصود از آن رسول خدا است که نزدیک پرده های نور شد و ملکوت آسمانها را دید و سپس آویخت در زیر پای خود ملکوت زمین را نگریست تا به نظر آورد که به اندازه ی فاصله ی دو سر کمان ب-ه

زمین نزدیک شده است.

ص: 239

النجم لي

أمير المؤمنين ال بَيْنَمَا أَصْحَابُ رسول الله الله جُلُوسٌ فِي مَسْجِدِهِ بَعْدَ وَفَاتِهِ اللهِ دَخَلَ عَلَيْنَا حِبْرُ مِنْ أَحْبَارِ يَهُودِ أَهْلِ الشَّامِ فَقَالَ يَا أَمَّةَ مُحَمَّدُ مَا تَرَكْتُمْ لِنَبِيٍّ دَرَجَةً وَ لَا لِمُرْسَلِ فَضِيلَةً إِلَّا وَ قَدْ تَحَمَّلْتُمُوهَا لِنَبيكُمْ فَهَلْ عِندَكُمْ جَوَابُ إِنْ أَنَا سَأَلْتُكُمْ فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ لا سَلَ يَا أَخَا الْيَهُودِ مَا أَحْبَبْتَ ثُمَّ ذَكَرَ الْيَهُودِئُ مَنَاقِبَ الْأَنْبِيَاءِ وَ أمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ * يُثْبِتُ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم مَا هُوَ أَعْظَمُ مِنْهَا تَرَكْنَا ذِكْرَهَا طَلَبَا لِلِاخْتِصَار حَتَّى وَصَلَ إِلَى أَنْ قَالَ الْيَهُودِيُّ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ نَاجَى موسى الله عَلَى جَبَل طُورِ سَيْنَاءَ بِثَلَاثِمِائَة وَ ثَلَاثَ عَشْرَةَ كَلِمَةً يَقُولُ لَهُ فِيهَا يَا مُوسَى اللَّهِ إِنِّي أَنَا اللَّهُ فَهَلْ فَعَلَ بِمُحَمَّدٌ شَيْئاً مِنْ ذَلِكَ قَالَ عَلِى لَقَدْ كَانَ كَذَلِكَ وَ مُحَمَّدٌ نَاجَاهُ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ فَوْقَ سَبْع سَمَاوَاتِ رَفَعَهُ عَلَيْهِنَّ فَنَاجَاهُ فِي مَوْطِنَيْن أَحَدُهُمَا عِنْدَ سِدْرَة الْمُنْتَهى وَكَانَ لَهُ هُنَاكَ مَقَامُ مَحْمُودُ ثُمَّ عَرَجَ بِهِ حَتَّى انْتَهَى إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّ وَ دَنَّى لَهُ رَفْرَفا أَخْضَرَ أَعْشَى (غُشِي) عَلَيْهِ نُورُ عَظِيمٌ حَتَّى كَانَ فِي ذُنُوِّهِ كَقَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى وَ هُوَ مِقْدَارُ مَا بَيْنَ الحاجب إِلَى الْحَاجِب وَنَاجَاهُ بِمَا ذَكَرَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ قَالَ تَعَالَى اللَّهُ مَا فِي السَّماواتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَإِنْ تُبْدُوا مَا فِي أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُمْ بِهِ اللهُ فَيَغْفِرُ لَنْ يَشَاءُ وَيُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَكَانَتْ هَذِهِ الْآيَةُ قَدْ عُرِضَتْ عَلَى سَائِرِ الْأُمَمِ مِنْ لَدُنْ آدَمَ اللهِ إِلَى أَنْ بُعِثَ مُحَمَّدٌ فَأَبَوْا جَمِيعاً أَنْ يَقْبَلُوهَا مِنْ تَقْلِهَا وَ قَبلَهَا مُحَمَّد فَلَمَّا رَأَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنْهُ وَ مِنْ أُمَّتِهِ الْقَبُولَ خَفَّفَ عَنْهُ ثِقْلَهَا فقال الله عزوجل آمَنَ الرَّسُولُ بما أُنزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّه

العليا

4- الباقر - عَن حُمرانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر ال عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى، فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى فَقَالَ أَدْنَى اللَّهُ مُحَمَّدَ اللَّهُ مِنْهُ فَلَمْ يَكُنْ بَيْنَهُ وَبَيْنَهُ إِلَّا قَنَصُ لُؤْلُوْ فِيهِ فِرَاسُ يَتَلَالَا فَارِيَ صُورَةً فَقِيلَ لَهُ يَا مُحَمَّدُ أتَعْرِفُ هَذِهِ الصُّورَةَ فَقَالَ نَعَمْ هَذِهِ صُورَةٌ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الفَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنْ زَوِّجْهُ فَاطِمَةَ وَاتَّخِذْهُ وَصِيّاً.

الرسول - إنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم كَانَ نَائِماً فِي ظِلِّ الْكَعْبَة فَأَتَاهُ جَبْرَئِيلُ وَ مَعَهُ طَاسُ فِيهِ مَاءُ مِنَ الْجَنَّةِ فَأَيْقَطَهُ وَ أَمَرَهُ أَنْ يَغْسِلَ ثُمَّ وَضَعَ فِي مَحْمِل لَهُ أَلْفَ أَلْفِ لَوْنِ مِنْ نُورٍ ثُمَّ صَعِدَ بِهِ

. بحار الأنوار، ج16، ص 343/ بحار الأنوار، ج 17، ص 288؛ « بتفاوت لفظى» / إرشاد القلوب، ج 2، ص: 409 بحار الأنوار، ج 89،

ص 269؛ «بينما الصحاب ... هناك مقام محمود محذوف

2. بحار الأنوار، ج18، ص 410 بحار الأنوار، ج 18، ص 302 تأويل الآيات الظاهرة، ص605/ تفسیر البرهان

ص: 240

نجم

- امام علی روزی اصحاب پیامبر در مسجد نشسته بودند و با یکدیگر درباره ی فضایل او

(پیامبر) بحث میکردند در این موقع عالمی از علمای یهود از شام وارد شد. ای امت محمد درجه ای از پیامبری به جا نمیماند و برتری برای فرستاده ای نیست مگر اینکه آن را به شما محمد پیامبرتان بخشیده آیا اگر پرسشی کنم پاسخ میدهید؟ امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب ال

الله الله الله فرمود: ای برادر یهودی بپرس هرچه دوست داری سپس آن یهودی مناقبی را که در کتاب آسمانی برای پیامبر و امیرالمؤمنین ذکر شده برشمرد که اگر همه ی آنها را نقل کنیم به طول می انجامد تا آنجا که یهودی گفت: خداوند در طور سینا به یک صدوسیزده کلمه سخن گفت و در هر کلمه میفرمود: ای موسی من ((خدا) هستم سپس پرسید آیا با محمد چنین مناجاتی داشته؟ امیرالمؤمنین ال فرمود: آری چنین است ولی محمد الله هم با خدا سخن گفته آنگاه که خدا او را ب-ر فراز هفت آسمان بلند کرد در دو جای حساس خدا با او سخن گفته یکی در سدرة المنتهی و در آنجا برای محمد ال مقامی پسندیده بود بعد او را پرواز داد تا او را به ساق عرش رسانید چنانچه خدای تعالی فرموده: ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّ برای او سفینه ای بود که بر فراز او میرفت نوری درخشنده و بزرگ داشت

او تا اینکه به قاب قوسین رسید یعنی جایی که فاصله ی او با مبدأ به اندازه فاصله ی دو ابرو از یکدیگر بود و مناجات به آنچه خدای تعالی در قرآنش در سوره ی بقره یادآوری کرده آنچه در آسمانها و زمین است از آن خداست و [از این رو] اگر آنچه را در دل دارید آشکار سازید یا پنهان خداوند شما را بر طبق ،آن محاسبه می.کند سپس هر کس را بخواهد [ و شایستگی داشته باشد، میبخشد و هرکس را بخواهد [و مستحق باشد مجازات می.کند (بقره/284) [ شرح تقدّم و برتری امت اسلامی بر سایر امم این آیه بود که خداوند بر سایر امتها از زمان آدم تا هنگام مبعث نبی معظم محمد ال پیشنهاد کرد و تمام از زیر بار شانه خالی کردند و نپذیرفتند محمدا و امتش قبول کردند و پذیرفتند چون خدای تعالی دید که محمد و امتش پذیرفتند سنگینی بار را از دوش آنان برداشت خدای تعالی برای محمد و فرمود: به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده

سپس

است. (بقره/285)

4 امام باقر حمران گوید: از امام باقرال درباره ی آیات ثُمَّ دَنَا فَتَدَى * فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَو أَدْنَى پرسیدم حضرت فرمود: «خداوند محمد را به خودش نزدیک گردانید ت-ا ج-ایی ک-ه فاصله ی بین او و محمد به اندازه ی یک قفس از جنس مروارید بود که در داخل آن قفس فرشی از طلا بود و می درخشید آنگاه عکسی به او نشان داده شد و سپس به او گفته شد: «ای محمد ! آیا این عکس را میشناسی؟ جواب داد: بلی، این عکس علی بن ابی طالب ا است و

آنگاه خداوند به او وحی کرد که فاطمه را به ازدواج او در آورد و او را جانشین خود گرداند». ه پیامبر رسول خدا در سایه کعبه در خواب بود پس جبرئیل نزدش آمد در حالی که جامی همراهش بود که در آن آب بهشت بود پس پیامبر را بیدار کرد و به او امر کرد که خود را بشوید سپس دستش را در محملی قرار داد که هزاران نوع نور در آن بود. سپس او را بالا برد تا اینکه بر درهای آسمان رسیدند پس زمانی که ملائکه او را دیدند از درهای آسمان گریختند. پس

241

ص: 241

النجم اية

حَتَّى انْتَهَى إِلَى أَبْوَابِ السَّمَاءِ فَلَمَّا رَأَتْهُ الْمَلَائِكَةُ نَفَرَتْ عَنْ أَبْوَاب السَّمَاءِ فَأَمَرَ اللَّهُ جَبْرَئِيلَ فَقَالَ اللهُ أَكْبَرُ اللَّهُ أَكْبَرُ فَتَرَاجَعَتِ الْمَلَائِكَةُ نَحْوَ أَبْوَابِ السَّمَاءِ فَفَتَحَتِ الْبَابَ فَدَخَلَ حَتَّى انْتَهَى إِلَى السَّمَاءِ الثَّانِيَة فَنَفَرَتِ الْمَلَائِكَةُ عَنْ أَبْوَابِ السَّمَاءِ فَقَالَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ فَتَرَاجَعَتِ الْمَلَائِكَةُ ثُمَّ فُتِحَ الْبَابُ فَدَخَلَ وَ مَرَّ حَتَّى انْتَهَى إِلَى السَّمَاءِ الثَّالِثَةِ فَنَفَرَتِ الْمَلَائِكَةُ عَنْ أَبْوَابِ السَّمَاءِ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رسول الله له أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رسول الله

الله الى

فَتَرَاجَعَتِ الْمَلَائِكَةُ وَفُتِحَ الْبَابُ وَ مَرَّ النَّبِيُّ حَتَّى انْتَهَى إِلَى السَّمَاءِ الرَّابِعَة فَإِذَا هُوَ بِمَلَكِ مُتَک وَ هُوَ عَلَى سَرير تَحْتَ يَدِهِ ثَلَاثُمِائَةَ أَلْفِ مَلَكِ تَحْتَ كُلِّ مَلَكِ ثَلَاثَمِائَةِ أَلْفِ مَلَک فَنُودِيَ أَنْ قُمْ قَالَ فَقَامَ الْمَلَكُ عَلَى رِجْلَيْهِ فَلَا يَزَالُ قَائِماً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ قَالَ وَفُتِحَ الْبَابُ وَ مَرَّ النَّبِيُّ الله حَتَّى انْتَهَى إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَة قَالَ وَ انْتَهَى إِلَى سِدْرَةِ المُنتَهَى قَالَ فَقَالَتِ السِّدْرَةُ مَا جَاوَزَنِي مَخْلُوقُ قَبْلَكَ قَالَ ثُمَّ مَضَى فَتَدَانَى فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ ما أوْحَى قَالَ فَدَفَعَ إِلَيْهِ كِتَابَيْنِ كِتَابَ أَصْحَاب الْيَمِين وَكِتَابَ أَصْحَابِ الشِّمَالِ فَأَخَذَ كِتَابَ أَصْحَابِ الْيَمِينِ بِيَمِينِهِ وَ فَتَحَهُ فَنَظَرَ فِيهِ فَإِذَا فِيهِ أَسْمَاءُ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَأَسْمَاءُ آبَائِهِمْ وَقَبَائِلِهِم ثُمَّ طَوَى الصَّحِيفَةَ فَأَمْسَكَهَا بَيَمِينِهِ وَفَتَحَ الْأُخْرَى صَحِيفَةَ أَصْحَاب الشِّمَالِ فَإِذَا فِيهَا أَسْمَاءُ أَهْ-لِ النَّارِ وَأَسْمَاءُ آبَائِهِمْ وَ قَبَائِلِهِمْ قَالَ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ مناجات (مُنَاجَاةِ) رَبِّهِ رُدَّ إِلَى الْبَيْتِ الْمَعْمُور و هُوَ فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ بحِذَاءِ الْكَعْبَةِ قَالَ فَجَمَعَ لَهُ النَّبِيِّينَ الله وَ الْمُرْسَلِينَ وَالْمَلَائِكَةَ ثُمَّ أَمَرَ جَبْرَئِيلَ فَأَتَمَّ الْأَذَانَ وَأَقَامَ فَلَمَّا فَرَغَ الْتَفَتَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ اللَّهُ ة و تقدم رسول الله الله فصلى بهم لَهُ سَل الَّذِينَ يَقْرَونَ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكَ لَقَدْ جَاءَكَ الْحَقُّ مِنْ رَبَّكَ فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ فَسَأَلَهُمْ يَوْمَئِذٍ النَّبِيُّ ثُمَّ نَزَلَ وَ مَعَهُ صَحِيفَتَانِ فَدَفَعَهُمَا إِلَى أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ لا فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللَهِ فَهَذَا كَانَ بَدْءَ الْأَذَانِ.

-- الرسول الله لَمَّا عُرجَ بِى إِلَى السَّمَاءِ دَنَوْتُ مِنْ رَّبِّي عَزَّوَجَلَّ حَتَّى كَانَ بَيْنِي وَبَيْنَهُ قَابُ قَوْسَيْن أَوْ أَدْنَى فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ مَنْ تُحِبُّ مِنَ الْخَلْقِ قُلْتُ يَا رَبِّ عَلِيّاً قَالَ الْتَفِتْ يَا مُحَمَّدُ فَالْتَفَتْ عَنْ يَسَارى فَإِذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب الله.

1. بحار الأنوار، ج 1، ص 119/ بحار الأنوار، ج 18، ص 387 وبحار الأنوار، ج 26، ص 124 وبحار الأنوار، ج 17، ص 147 وبحار الأنوار،

ج 26، ص 126 و بصائر الدرجات، ص 190 وبصائر الدرجات، ص192؛ «بتفاوت»

2. بحار الأنوار، ج18، ص 406 تفسیر البرهان

ص: 242

نجم /

خداوند به جبرئیل امر کرد که الله اکبر الله اکبر بگوید ملائکه به سوی درهای آسمان بازگشتند جبرئیل وارد شد و به آسمان دوّم .رسید ملائکه از درهای آسمان دور شدند و جبرئیل گفت اشهد ان لا اله الا الله اشهد ان لا اله الا الله ملائکه بازگشتند و در گشوده شد و جبرئیل وارد شد و عبور کرد تا به آسمان سوم رسید ملائکه بار دیگر از درهای آسمان گریختند جبرئیل گفت: أشهد ان محمداً رسول الله أشهد ان محمداً رسول الله و ملائکه بازگشتند و در گشوده شد و نبی گذشت تا به آسمان چهارم .رسید به فرشته ای تکیه زده رسید که بر روی تختی است و سیصدهزار فرشته زیر دست او قرار دارد زیر هر فرشته سیصدهزار فرشته دیگر، پس ندا آمد که

برخیز فرمود فرشته» بر دو پا ایستاد و تا روز قیامت همچنان ایستاده است». و ادامه داد: «و در گشوده شد و نبی اکرم عبور کرد تا به آسمان هفتم رسید و ادامه داد تا به سدرة المنتهی رسید. سدره گفت: پیش از تو هیچ مخلوقی از من عبور نکرده است»، و ادامه داد: «سپس و نزدیک آمد و فرود آمد ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى* فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى و

اکرم

سپس

گذشت

به

کاملا نزدیک یا نزدیکتر از آن ،شد خداوند به بندهاش وحی کرد». امام ا ادامه داد: نامه

«دو او واگذار کرد نامه اصحاب یمین و نامه اصحاب شمال نامه اصحاب یمین را به دست راستش گرفت و آن را گشود و در آن نگاه کرد در آن اسامی بهشتیان اسامی پدران و قبائل آنان بود... نامه را بست و آن را به دست راستش گرفت و نامه دیگر که نامه اصحاب شمال بود را گشود؛ اسامی اهل آتش و اسامی پدران و قبائل آنان در آن بود... زمانی که از مناجات پروردگارش فارغ شد به سوی بیت المعمور که در آسمان هفتم و روبروی کعبه است بازگشت

انبیاء و مرسلین و ملائکه به دور او جمع شدند خداوند به جبرئیل امر کردتا او اذان و

گفت و رسول خدا پیش رفت و پیش نماز شد پیش رفت و پیش نماز شد و زمانی که فارغ شد به آنان رو کرد، خداوند به او فرمود: از کسانی که پیش از تو کتاب میخوانند بپرس حق از جانب پروردگار توست از شک کنندگان نباش. پس نبی در آن هنگام از آنان سؤال ،نمود سپس فرود آمد و با خود دو نامه همراه داشت آنان را به امیرمؤمنان واگذار کرد و امام صادق فرمود: «و این آغاز اذان

بود.

اقامه

پیامبر وقتی که در شب معراج به آسمانها رفتم و به خداوند نزدیک تر شدم، خطاب آمد: «ای محمد چه کسی را از میان مردم دوست میداری؟ من :گفتم: «خداوندا، علی ال را دوست دارم». بعد خطاب :آمد به کنارت نگاه کن وقتی که به سمت چپم نگاه کردم دیدم علی بن ابی طالب در کنار من ایستاده است.

243

ص: 243

النجم /

قوله تعالى : فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى (1)

1 - الصادق ال- سَأَلَ أَبُو بَصِيرٍ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَ أَنَا حَاضِرُ فَقَالَ جُعِلْتُ فِدَاكَ كَمْ عُرِجَ ب- جب الله صلى الله عليه وسلم فَقَالَ مَرَّتَيْنِ فَأَوْقَفَهُ جَبْرَئِيلُ مَوْقِفاً فَقَالَ لَهُ مَكَانَكَ يَا مُحَمَّدٌ لا فَلَقَدْ وَقَفْتَ مَوْقِفاً

رسول

مَا وَقَفَهُ مَلَكُ قَطُّ وَ لَا نَبِيُّ إِنَّ رَبَّكَ يُصَلِّى فَقَالَ يَا جَبْرَئِيلُ وَكَيْفَ يُصَلِّى قَالَ يَقُولُ سُبُوحُ قُدُّوسُ أَنَا رَبُّ الْمَلَائِكَةِ وَ الرُّوحِ سَبَقَتْ رَحْمَتِي غَضَبِى فَقَالَ اللَّهُمَّ عَفْوَكَ عَفْوَكَ قَالَ وَكَانَ كَمَا قَالَ اللَّهُ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى فَقَالَ لَهُ أَبُو بَصِير جُعِلْتُ فِدَاكَ مَا قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَىٰ قَالَ مَا بَيْنَ سِيَتِهَا إِلَى رَأْسِهَا فَقَالَ كَانَ بَيْنَهُمَا حِجَابُ يَتَلَالًا يَخْفِقُ وَلَا أَعْلَمُهُ إِلَّا وَ قَدْ قَالَ زَبَرْجَدُ فَنَظَرَ فِي مِثْل سَمَّ الْإِبْرَة إِلَى مَا شَاءَ اللَّهُ مِنْ نُورِ الْعَظَمَة فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَا مُحَمَّد قَالَ لَبَّيْكَ رَبِّي قَالَ مَنْ لِأُمَّتِكَ مِنْ بَعْدِكَ قَالَ اللَّهُ أَعْلَمُ قَالَ على بن أبي طالب اللَّهِ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ

الله الله

الوالي

الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَلِينَ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ لِأَبِي بَصِيرٍ يَا أَبَا مُحَمَّدٌ وَاللَّهِ مَا جَاءَتْ وَلَايَةُ عَلَى ا مِنَ الْأَرْضِ وَلَكِنْ جَاءَتْ مِنَ السَّمَاءِ مُشَافَهَةٌ.

- الصادق ال أَوَّلُ مَنْ سَبَقَ مِنَ الرَّسُلِ إِلَى بَلَى رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ ذَلِكَ أَنَّهُ كَانَ أَقْرَبَ الْخَلْقِ إِلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَكَانَ بِالْمَكَانِ الَّذِي قَالَ لَهُ جَبْرَئِيلُ لَمَّا أَسْرِيَ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ تَقَدَّمْ يَا مُحَمَّد فَقَدْ وَطِئْتَ مَوْطِنَا لَمْ تَطَأَهُ مَلَكُ مُقَرَّبُ وَ لَا نَبِيُّ مُرْسَلُ اللَّهِ وَلَوْلَا أَنَّ رُوحَهُ وَنَفْسَهُ كَانَتْ مِنْ ذَلِكَ الْمَكَانِ لَمَا قَدَرَ أَنْ يَبْلُغَهُ فَكَانَ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ كَمَا قَالَ اللَّ-هُ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أدنى أَنْ بَلْ أَدْنَى مِنْ ذَلِكَ.

3- الرسول - قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم لَمَّا عُرجَ بي إِلَى السَّمَاءِ صِرْتُ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى فَأَبْصَرْتُهُ بِقَلْبِي وَ لَمْ أَرَهُ بِعَيْنِي فَسَمِعْتُ أَذَانَا مَثْنَى مَثْنَى وَإِقَامَةً وَتْراً وَتْراً فَسَمِعْتُ مُنَادِياً يُنَادِي يَا مَلَائِكَتِي وَسُكَانَ سَمَاوَاتِي وَ أَرْضِي وَ حَمَلَةَ عَرْشِي اشْهَدُوا أَنِّي لَا إِلَهَ إِنَّا أنَا وَحْدِى لَا شَرِيكَ لِى قَالُوا شَهِدْنَا وَ أَقْرَرْنَا قَالَ اشْهَدُوا يَا مَلَائِكَتِي وَسُكَانَ سَمَاوَاتِي وَأَرْضِي وَحَمَلَةَ عَرْشِي أَنَّ مُحَمَّد الله عَبْدِي وَ رَسُولِى قَالُوا شَهِدْنَا وَ أَقْرَرْنَا قَالَ اشْهَدُوا يَا مَلَائِكَتِي وَ

1، الکافی، ج 1، ص 442 بحار الأنوار، ج 18، ص 306 تفسیر نور الثقلین

2. بحار الأنوار، ج 5، ص 236 تفسیر القمی، ج 1، ص 246

244

ص: 244

نجم /

تا آنکه فاصلهی او [با جبرئیل] به اندازه ی فاصله ی دو قوس کمان یا کمتر بود.

1- امام صادق ابوبصیر از امام صادق پرسید و من حاضر بودم عرض کرد: «فدایت شوم پیغمبر را چند مرتبه به معراج بردند؟ فرمود دو ،مرتبه و جبرئیل او را در مقامی نگه داشت و گفت: «در جایت بایستای محمد زیرا در جایی ایستاده ایی که هرگز هیچ فرشته و پیغمبری در آنجا نایستاده است همانا پروردگارت در نماز است فرمود: «ای جبرئیل چگونه نمازی :گفت میفرماید سبوح قدوس منم پروردگار ملائکه و روح که رحمتم بر غضبم

الموالي

پیشی دارد. پیغمبر فرمود: «بار خدایا در گذشتت را خواهم در گذشتت را خواهم». ام-ام ال :فرمود و همچنان بود که خداوند میفرماید پیغمبر به مقام قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى رسيد». ابوبصير به حضرت عرض کرد فدایت شوم قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنی چیست؟ فرمود: «به مقدار فاصله ی میان هلالی کمان تا سرش» سپس فرمود و در میان آن دو حجابی می درخشید و خاموش میشد و به گمانم :فرمود زبر جدی بود پس پیغمبر نور عظمت را از اندازه ی سوراخ سوزن تا آنچه خدا خواهد از کمترین درجه تا بالاترین مرتبه مشاهده فرمود؛ و خدای تبارک و تعالی فرمود: «ای محمد » عرض کرد لبیک پروردگارم» فرمود: برای امتت بعد از تو رهبرشان کیست؟ عرض کرد خدا داناتر است فرمود: «علی بن ابی طالب ا ،است امیرمؤمنان و سرور مسلمانان و پیشوای روسفیدان دست و پا درخشانان سپس امام صادق به ابوبصیر فرمود:

ای ابا محمد به خدا ولایت علی از زمین نیامده بلکه شفاهاً از آسمان رسیده است». 2- امام صادق ال- إبن سنان نقل ،کرده امام صادق فرمود اولین کسی که از میان رسولان بلی گفت رسول خدا بود؛ چرا که ایشان نزدیکترین مخلوق به خداوند تبارک و تعالی

الله بود و در همان جایی قرار داشت که وقتی به آسمان عروج ،کرد جبرئیل به ایشان عرض کرد: ای محمد جلوتر برو به جایی گام گذاشته ای که هیچ فرشته مقرب و هیچ پیامبر مرس-ل-ی ب-ه

آن جا گام نگذاشته است اگر نبود که روح و جان ایشان از همان مکان خلق شده بود نمی توانست به آنجا برسد و چنانچه خداوند عزوجل فرمود: فاصله اش نسبت به خداوند؛ ب-ه ان-دازه ی فاصله ی دو قوس کمان یا کمتر بود یعنی بلکه نزدیکتر از آن شد. پیامبر وقتی مرا به آسمانها بالا بردند به سدرة المنتهی رسیدم که به اندازه ی فاصله ی

دو قوس کمان یا کمتر بود با دل دیدم نه با چشم یک اذان شنیدم دوتا دوتا و اقامه یکی یکی شنیدم منادی ندا کرد ملائکه ی من و ساکنان آسمانها و زمین و حاملین عرشم گواهی دهید که خدایی جز من نیست یکتایم و شریکی .ندارم :گفتند گواهیم» و اقرار داریم». «ملائکه ی من و ساکنان آسمانها و زمین و حاملین عرشم گواهی دهید که محمد بنده و پیامبر من

الله الله

گفتند: گواهیم و اقرار داریم» فرمود: ملائکه ساکنان آسمانها و زمین و حاملین عرشم، گواهی

است».

245

ص: 245

النجم /

سُكَانَ سَمَاوَاتِي وَ أَرْضِي وَ حَمَلَةَ عَرْشِي أَنَّ عَلِيّا ا ولبى وَ وَلِيُّ رَسُولِى وَ وَلِيُّ الْمُؤْمِنِينَ بَعْدَ رَسُولِى قَالُوا شَهِدْنَا وَ أَقْرَرْنَا

- الرسول - قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَلَمَّا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ رَجَعَتْ إِلَيَّ نَفْسِي فَسَأَلْتُ جَبْرَئِيلَ عَنْ تِلْكَ الْبِحَارِ وَ هَوْلِهَا وَأَعَاجِيبهَا فَقَالَ هِيَ سُرَادِقَاتُ الْحُجُب الَّتِي احْتَجَبَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى بهَا وَلَوْلَا تِلْكَ الْحُجُبُ لَتَهَتَكَ نُورُ الْعَرْشِ وَكُلُّ شَيْءٍ فِيهِ وَ انْتَهَيْتُ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَإِذَا الْوَرَقَةُ مِنْهَا تَظَلَّ أُمَّةَ مِنَ الْأُمَمِ فَكُنْتُ مِنْهَا كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى فَنَادَانِي آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ فَقُلْتُ أَنَا مُجيباً عَنِّى وَ عَنْ أُمَّتِي وَ الْمُؤْمِنُونَ كُلِّ آمَنَ بِالله وَ مَلائِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ فَقُلْتُ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ فَقَالَ اللَّهُ لا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَ عَلَيْها مَا اكْتَسَبَتْ فَقُلْتُ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا فَقَالَ اللَّهُ لَا أَوَاخِذْكَ فَقُلْتُ رَبَّنَا وَ لا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْراً كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا فَقَالَ اللَّهُ لَا أَحْمِلُكَ فَقُلْتُ رَبَّنا وَ لا تُحَمِّلْنا ما لا طاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا أَنتَ مَوْلانا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ فَقَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى قَدْ أَعْطَيْتُكَ ذَلِكَ لَكَ وَ لِأُمَّتِكَ. 5 - الرسول - فَإِنَّ النبي صلى الله عليه وسلم لَمَّا أَسْرَى بِهِ إِلَى رَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ قَالَ فَإِذَا أَنَا بِجَبْرَئِيلَ فَتَنَاقَلَنِي مِنْهُ الله حَتَّى صِرْتُ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَوَقَفَ بِي تَحْتَهَا ثُمَّ أَدْخَلَنِي إِلَى جَنَّةَ الْمَأْوَى فَرَأَيْتُ مَسْكَنِي وَ مَسْكَنكَ يا على الله فِيهَا فَبَيْنَا جَبْرَئِيلُ يُكَلِّمُنِي إِذْ تَجَلَّى لِى نُورُ مِنْ نُورِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ فَنَظَرْتُ إِلَى مِثْل مَخِيطِ الْإِبْرَة إِلَى مِثْلِ مَا كُنْتُ نَظَرْتُ إِلَيْهِ فِى الْمَرَةَ الْأُولَى فَنَادَانِي رَبِّي جَلَّ وَ عَزَّيَا قُلْتُ لَبَّيْكَ رَبِّي وَ سَيِّدِي وَإِلَهَى قَالَ سَبَقَتْ رَحْمَتِي غَضَبي لَكَ وَلِذُرِّيَّتِكَ أَنْتَ مُقَرَّبِي مِنْ خَلْقِي وَ أَنْتَ أَمِينِي وَ حَبيبي وَ رَسُولِى وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَوْ لَقِيَنِي جَمِيعُ خَلْقِي يَشْكُونَ

فِيكَ طَرْفَةَ عَيْنٍ أَوْ يُبْغِضُونَ صَفْوَتِى مِنْ ذُرِّيَّتِكَ لَأدْخِلَنَّهُمْ نَارى وَلَا أَبَالِي يَا مُحَمَّدُ الله عَلى الق مِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَّلِينَ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ أَبُو السِّبْطَيْنِ سَيِّدَى شَبَابِ أَهْل جَنَّتِي الْمَقْتُولَيْن ظُلْماً ثُمَّ حَرَّضَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ مَا أَرَادَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ قَدْ كُنْتُ قَرِيباً مِنْهُ

ا. بحار الأنوار، ج 23، ص 282 تفسیر فرات الکوفی، ص 342 و تفسیر فرات الکوفی، ص 452؛ فسمعت ... الى آخر» محذوف 2. بحار الأنوار، ج 18، ص 327 تفسیر القمی، ج 2، ص 10؛ «فنادانی آمن ... الى آخر» محذوف

246

ص: 246

دهید

نجم /

که علی ا ولی من و ولی رسول من و ولی مؤمنین بعد از پیامبر است. گفتند: «گواهی

میدهیم و اقرار داریم».

که

4- پیامبر- پیامبر فرمود: وقتی وارد بهشت شدم به خود آمدم و از جبرئیل درباره آن دریاها و بزرگی و خلقت شگفت انگیز آنها پرسیدم گفت آنها سراپرده های حجابی ان-د ک-ه خداوند به آن خود را میپوشاند اگر آن حجابها ،نبود نور عرش الهی همه چیز را نابود میکرد». به سدرة المنتهی رسیدم هر برگی از آن بر امتی سایه انداخته بود نسبت به آن، آنگونه بودم خدا میفرماید قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى؛ خداوند مرا صدا کرد پیامبر [خدا] بدان چه از جانب پروردگارش بر او نازل شده است ایمان آورده است و از جانب خود و امّت خود پاسخ دادم و همه مؤمنان [نیز] به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش ایمان آورده اند و می گویند:] ما در میان هیچ یک از پیامبران او فرق نمیگذاریم و به همه ایمان داریم] و [مؤمنان] گفتند: ما شنیدیم و اطاعت کردیم. پروردگارا! [انتظار] آمرزش تو را داریم و بازگشت [ما] به سوی توست. خداوند فرمود خداوند هیچ کس را جز به اندازه تواناییش تکلیف نمی کند. [انسان] هر کار [نیکی] را انجام دهد برای خود انجام داده و هر کار [بدی] کند به زیان خود کرده است. من گفتم پروردگارا اگر ما فراموش یا خطا کردیم ما را مؤاخذه مکن و خداوند فرمود تو را بازخواست نخواهم کرد پس :گفتم پروردگارا تکلیف سنگینی بر ما قرار مده، آن چنان که به خاطر گناه و طغیان] بر کسانی که پیش از ما بودند قرار دادی خداوند فرمود: «بر دوش تو قرار نمیدهم. من گفتم پروردگارا! آنچه طاقت تحمل آن را نداریم بر ما مقرر مدار و آثار گناه را از ما بشوی ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده تو مولا و سرپرست مایی، پس ما را بر جمعیت ،کافران پیروز گردان (بقره / 285286) خداوند فرمود: آن را به تو و امت تو عطا کردم». ه- پیامبر ناگهان جبرئیل مرا گرفت و نزدیک سدرة المنتهی قرار گرفتم. آنگاه مرا در زیر آن نگاه داشت و سپس مرا وارد جنة المأوی گردانید و آنگاهای علی محل سکونت خودم و خودت را در آنجا دیدم در آن هنگام که جبرئیل داشت با من صحبت میکرد ناگهان نوری از نور خدا مرا بالا برد و از سوراخ ریزی مانند سوراخ سوزن نگاه کردم همچنان که بار اول مانند آن را انجام داده بودم پروردگار عظیم الشأن مرا صدا زد و گفت ای محمد گفتم بلی، ای پروردگار من! و ای خدا من و ای سرور من! فرمود: «رحمت» من دربارهی تو و ذریه تو بر خشم و غضبم پیشی گرفته است. تو برگزیده خلق من هستی. تو امین من و دوست من و فرستاده من هستی. به عزت و عظمت خودم قسم اگر همه مخلوقاتم به نزد من بیایند و یک لحظه از تو شکوه و گلایه کنند و یا از تو و یا از کسانی که من آنها را از میان ذریه تو برگزیده ام عیب و ایراد بگیرند همه آنها را داخل آتش جهنم می گردانم و اصلا برای من مهم نیست ای محمد علی امیر مؤمنان و سرور فرستادگان است. او در پیشاپیش انسانهای شریف و اصیل برای رفتن به بهشت پر نعمت خداوند قرار دارد. او پدر نوه های تو است. آن دو نفری که سرور جوانان بهشت من هستند که در راه من مظلومانه کشته میشوند». سپس نماز را بر من واجب گردانید و آن چه را که خداوند تبارک و تعالی اراده فرموده بود و من بار اول به او

ص: 247

النجم /

فِي الْمَرَّةَ الْأُولَى مِثْلَ مَا بَيْنَ كَبدِ الْقَوْسِ إِلَى سِيَتِهِ فَذَلِكَ قَوْلُهُ جَلَّ وَ عَزَّ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى مِنْ

ذلك.

ء الرسول - قَالَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم لَمَّا عُرِجَ بِي إِلَى السَّمَاءِ وَقَفْتُ عَنْ رَبِّيكَ قَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ

أَدْنى سَمِعْتُ النَّدَاءَ مِنْ قِبَلِ اللَّهِ يَا مُحَمَّد الله تُحِبُّ مِمَّنْ مَعَكَ فِي الْأَرْضِ فَقُلْتُ يَا رَبِّ أحِبُّ مَنْ تُحِبُّهُ وَ تَأْمُرُنِي بِمَحَيَّتِهِ فَقَالَ يَا مُحَمَّد أَحِبَّ عَلِيّا الله فَإِنِّي أَحِبُّهُ وَأَحِبُّ مَنْ يُحِبُّهُ فَلَمَّا رَجَعْتُ إِلَى السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ تَلَقَّانِي جَبْرَئِيلُ فَقَالَ لِي مَا قَالَ لَكَ رَبُّ الْعِزَّةِ وَ مَا قُلْتَ لَهُ فَقُلْتُ حَبيبي جَبْرَئِيلُ قَالَ لِي كَيْتَ وَ كَيْتَ وَ قُلْتُ لَهُ كَيْتَ وَ كَيْتَ قَالَ فَبَكَى جَبْرَئِيلُ وَ قَالَ يَا والله الله و الَّذِي بَعَثَكَ بِالْحَقِّ نَبيّاً لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْأَرْضِ يُحِبُّونَ عَلِيّا كَمَا يُحِبُّهُ أَهْلُ السَّمَاوَاتِ

لَمَا خَلَقَ اللَّهُ نَاراً يُعَذِّبُ بِهَا أَحَداً.

محمد

7- الرسول - قَالَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم لَيْلَةَ أَسْرى بي إِلَى السَّمَاءِ وَصِرْتُ كَقَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى

اللون الى

أَوْحَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَيَّ يَا مُحَمَّدٌ مَنْ أَحَبُّ خَلْقِي إِلَيْكَ قُلْتُ يَا رَبِّ أَنْتَ أَعْلَمُ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ أَنَا أَعْلَمُ وَلَكِنْ أُريد أَنْ أَسْمَعَهُ مِنْ فِيكَ فَقُلْتُ ابْنُ عَمَّى على بن أبي طال--ب الله فَأَوْحَى اللَّ-هُ

عَزَّوَجَلَّ إِلَيَّ أَنِ الْتَفِتْ فَالْتَفَتْ فَإِذَا بِعَلِيَّ الله وَاقِفُ مَعِي وَقَدْ خُرَقَتْ حُجُبُ السَّمَاوَاتِ وَ

على ال وَاقِفُ رَافِعُ رَأْسَهُ يَسْمَعُ مَا يَقُولُ فَخَرَرْتُ لِلَّهِ تَعَالَى سَاجِداً.

الباقر ال- عَنْ أَبي جَعْفَر ال فِي قَوْله فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى كَانَ بَيْنَ لَفْظِهِ وَ بَيْنَ سَمَاع

مُحَمَّدٌ لا كَمَا بَيْنَ وَتَرَ الْقَوْسِ وَ عُودِهَا.

- الصادق ال قَالَ رسول الله الله لَمَّا أَسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ انْتَهَيْتُ إِلَى مَحَلِّ سِدْرَة الْمُنْتَهَى وَ

إِذَا الْوَرَقَةُ مِنْهَا تَظَلُّ أُمَّةَ مِنَ الْأُمَمِ فَكُنْتُ مِنْ رَبِّيكَ قَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى 10 - على بن إبراهيم ال فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى قَالَ كَانَ مِنَ اللَّهِ كَمَا بَيْنَ مَقْبضِ الْقَوْسِ إِلَى

رأس السِّيَة أَوْ أَدْنى قَالَ بَلْ أَدْنَى مِنْ ذَلِكَ فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى قَالَ وَحْيَ الْمُشَافَهَة.

1. بحار الأنوار، ج 18، ص 397/ بحار الأنوار، ج 36، ص 164 بحار الأنوار، ج37، ص 321 اليقين، ص108، ص301 .. بحار الأنوار، ج 39، ص248

3.بحار الأنوار، ج25، ص383 تفسیر نور الثقلين و تفسیر البرهان؛ «فاوحی الله ... الى آخر» محذوف 4. بحار الأنوار، ج 36، ص 86/ تفسیر القمی، ج 2، ص 334 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت» د. بحار الأنوار، ج 55، ص 51

6. تفسیر القمی، ج 2، ص 334 بحار الأنوار ، ج 3، ص 317؛ «فاوحى الى عبده ... الى آخر» محذوف

248

ص: 248

نجم 19

نزدیک بودم به همان اندازه که وتر کمان به چوب دو طرف کمان نزدیک است. این است منظور خداوند که میفرماید: فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَو أَدْنَى.

ع پیامبر رسول خدا فرمود: چون مرا به معراج بردند به حضور پروردگارم رسیدم به فاصله دو کمان یا نزدیک تر پس صدایی از جانب پروردگارم :شنیدم ای) محمد، از میان کسانی که در زمین همراه ،تواند چه کسی را دوست میداری؟ عرض کردم پروردگارا! هر که را ش-ما

دوست داشته باشید و مرا به دوست داشتنش فرمان دهید دوست میدارم. فرمود: «ای محمد!

علی را دوست بدار که من او را دوست میدارم و هر که او را دوست بدارد را نیز دوست میدارم». و چون به آسمان چهارم بازگشتم جبرئیل به استقبالم آمده و به من گفت: «پروردگار عزت به تو گفت و تو به وی چه گفتی؟ پس :گفتم ای محبوب من جبرئیل چنین گفت و چنان گفتم». آن حضرت فرمود: «آنگاه جبرئیل بگریست و گفت: «سوگند به آنکه تو را به حق به نبوت فرستاد اگر زمینیان آنگونه که اهل آسمانها علی را دوست میدارند او را دوست میداشتند، خداوند دوزخی نمی آفرید که کسی را در آن عذاب کند.

چه

پس

7- پیامبر پیامبر اکرم فرمود: شبی که مرا به آسمان بردند و به جایی رسیدم که فاصله

دو قوس کمان یا کمتر بود خداوند به من وحی کرد ای محمد چه کسی محبوبترین خلق من در نزد توست؟ گفتم پروردگارا تو بهتر میدانی» فرمود: «من داناترم ولی میخواهم از زبان تو بشنوم» گفتم: «پسر عمویم علی بن ابی طالب ( خداوند به من وحی کرد: نگاه کن. نگاه کردم ناگاه علی را دیدم که با من ایستاده با اینکه من پرده های آسمانها را دریده بودم علی ایستاده بود و سر به آسمان داشت به آنچه خداوند می،گفت گوش میداد و من در پیشگاه پروردگار به سجده افتادم

امام باقر فَكَانَ قَابَ قَوسَيْنِ أَو أَدْنَى يعنى فاصله بین کلام خداوند ت-ا گ-وش رسول

خدا ای به اندازه ی فاصله ی زه کمان تا چوب کمان بود.

9- امام صادق ا رسول خدا فرمود: «هنگامی که مرا به آسمان بردند به محل سدرة المنتهی رسیدم و به ناگاه یک برگش یک امتی را سایه می انداخت و نزدیک پروردگارم بودم؛ فاصله دو قوس کمان یا کمتر بود. 10- علی بن ابراهيم ا ثُمَّ دَنا فتدانا فكانَ قابَ قَوْسَيْنِ یعنی پیامبر چنان به خدا ب--ه ان-دازه ی فاصله ی سر کمان تا دو طرف آن نزدیکتر بود؛ بلکه از این نزدیکتر در اینجا خداوند آنچه را

وحی کردنی بود به بندهاش وحی نمود. (نجم/10)).

ص: 249

النجم /

وات الله

11 - الرسول - قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم لَمَّا أَسْرى بي إِلَى السَّمَاءِ كُنْتُ مِنْ رَبِّي كَقَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى فَأَوْحَى إِلَيَّ رَبِّي مَا أَوْحَى ثُمَّ قَالَ يَا مُحَمَّدٌ اقْراً على بن أبي طَالِبِ اللهِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ فَمَا سَمَّيْتُ بِهِ أَحَداً قَبْلَهُ وَ لَا أَسَمِّى بِهَذَا أَحَداً بَعْدَهُ

12 - الرسول صلى الله عليه وسلم قَالَ رَسُولُ الله صلى الله عليه وسلم فِي قَوْلِهِ فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى قَالَ: قَدْرَ ذِرَاعَيْنِ أَوْ

أَدْنَى مِنْ ذِرَاعَيْنِ.

13 - الرسول الله عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْن عَبَّاس الله قَال: سَمِعْتُ رسول الله وَ هُوَ يُخَاطِبُ عَلِيّا وَ يَقُوللَمَّا أَرَادَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَنْ يَخْلُقَ آدَمَ خَلَقَنِي وَ إِيَّاكَ مِنْ طِيئَة وَاحِدَة مِنْ طِينَةِ عِلِّيِّينَ وَ عَجَنَنَا بِذَلِكَ النُّورِ وَ غَمَسَنَا فِي جَمِيعِ الْأَنْوَارِ وَأَنْهَارِ الْجَنَّةِ ثُمَّ خَلَقٌ آدَمَ الةِ وَ اسْتَوْدَعَ صُلْبَهُ تِلْكَ الطَّينَةَ و النور ثم قَالَ النَّبِيُّ اه يا على الله فَكَانَتِ الطَّيِّئَةُ فِ-ي

منی

صُلْب آدَمَ وَ نُوری وَ نُورُكَ بَيْنَ عَيْنَيْهِ فَمَا زَالَ ذَلِكَ النُّورُ يَنْتَقِلُ بَيْنَ أَعْيُنِ النَّبِيِّينَ وَالْمُنتَجَمِينَ حَتَّى وَصَلَ النُّورُ وَالطَّينَةُ إِلَى صُلْب عَبْدِ الْمُطَّلِب فَافْتَرَقَ نِصْفَيْنِ فَخَلَقَنِيَ اللَّهُ مِنْ نِصْفِهِ وَ اتَّخَذَنِي نَبِيّاً وَ رَسُولًا وَ خَلَقَكَ مِنَ النَّصْفِ الْآخَرَ فَاتَّخَذَكَ خَلِيفَةً وَ وَصِيَّا وَ وَلِيّاً فَلَمَّا كُنْتُ مِنْ عَظَمَة رَبِّي كَ قَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى قَالَ لِي يَا مُحَمَّدٌ مَنْ أَطْوَعُ خَلْقِي لَكَ فَقُلْتُ على بن أبي طالب الله فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ فَاتَّخِذْهُ خَلِيفَةً وَ وَصِيَّا فَقَدِ اتَّخَذْتُهُ صَفِيّاً وَ وَلِيّاً يَا مُحَمَّد الله كَتَبْتُ اسْمَكَ وَ اسْمَهُ عَلَى العرشى مِنْ قَبْل أَنْ أَخْلُقَ الْخَلْقَ مَحَبَّةٌ لَكُمَا وَلِمَنْ أَحَبَّكُمَا وَ تَوَكَّاكُمَا وَأَطَاعَكُمَا فَمَنْ أَحَبَّكُمَا وَأَطَاعَكُمَا وَ تَوَكَّاكُمَا كَانَ عِنْدِي مِنَ الْمُقَرَّبِينَ وَ مَنْ جَحَدَ وَلَايَتَكُمَا وَ عَدَلَ عَنْكُمَا كَانَ عِنْدِي مِنَ الْكَافِرِينَ الضَّالِّينَ ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ اه يا على الله فَمَنْ ذَا يَلِجُ بَيْنِي وَبَيْنَكَ وَ أَنَا وَ أَنْتَ مِنْ نُورٍ وَاحِدٍ وَ طِينَة وَاحِدَة فَأَنْتَ أَحَقُّ النَّاس بي فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَ وَلدَكَ وَلدِى وَ شِيعَتُكُمْ شِيعَتِي وَأَوْلِيَاؤُكُمْ أوْلِيَائِي وَأَنْتُمْ مَعِي غَداً فِي الْجَنَّة. 14 - الكاظم ال- هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُوسى قَالَ قُلْتُ لَهُ لِأَيِّ عِلَّة صَارَ التَّكْبِيرُ فِي الافْتِتَاحِ سَبْعَ تُكَبِيرَاتِ أَفْضَلُ وَ لِأَيِّ عِلَّةٍ يُقَالُ فِي الرُّكُوعِ سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَ

1. بحار الأنوار، ج 37، ص 290 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

2. تفسير نورالثقلين

.. بحار الأنوار، ج 25، ص 3

250

ص: 250

11- پیامبر وقتی که من در شب معراج به آسمانها عروج کردم فاصله دو قوس کمان یا

کمتر بود خداوند آنچه را که باید به من وحی ،کند وحی فرمود و بعد هم فرمود: «ای محمد الله به علی بن ابی طالب ، امیرمؤمنان از جانب من سلام برسان و بدان که من هیچ کس را قبل از او به این لقب (امیرالمؤمنین) ملقب نکرده بودم و بعد از این ملقب نخواهم کرد». 12- پیامبر فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنی به اندازه ی دو ذراع یا کمتر از آن فاصله بود. (ذراع

همان فاصله ی سر آرنج تا نوک انگشت میانه ی انسان است.

13 - پیامبر ابن عباس :گوید شنیدم پیامبر اکرم ا به علی می فرمود: «خداوند بود، م--ن یه و تو را از یک سرشت از طینت علیین آفرید و با آن نور در آمیخت ما را در تمام نورها و نهرهای بهشت فرود برد سپس آدم را آفرید و در نهاد او آن طینت و نور را قرار داد پس از از آفریدن آدم فرزندان و ذریه ی او را از نهادش خارج کرد و از آنها اعتراف گرفت و اقرار به ربوبیت کردند و اولین کسی که به ربوبیت اقرار نمود من و تو بودیم و سایر پیامبران به نسبت مقام و قربشان به خدا اقرار کردند خداوند فرمود: ای محمّد و علی گواهی دادید و اقرار کردید و از همه ی خلایق بر طاعت من سبقت گرفتید در علم سابق من نیز چنین بودید. شما دو برگزیده از آفریده های من هستید و ائمه از نژاد و پیروان شما هستند این چنین شما را آفریدم. آنگاه پیامبر اکرم فرمود: «یا علی طینت و سرشت در صلب آدم بود و نور من و تو در پیشانی

اسی او پیوسته این نور به پیشانی پیامبران برگزیده منتقل میشد تا بالأخره طینت و نور هر دو منتهی به صلب عبدالمطلب شد آنگاه به دو قسمت تقسیم گردید خداوند مرا از یک نیمه ی آن آفرید و پیامبر و رسولم قرار داد و تو را از نیمه دیگر و جانشین و وصی و امام قرار داد وقتی [در معراج] از عظمت و جلال پروردگارم در فاصله ی یک زه کمان یا کمتر از آن ،رسیدم به من فرمود: «چه کسی از تمام بندگانم بیشتر تو را اطاعت میکند عرض کردم علی بن ابی طالب ا». فرمود: «او را جانشین و وصی خود قرار ده که من این مقام را برایش قرار داده ام نام تو و او را قبل از آفرینش انسانها بر عرش خود نوشته ام و به واسطه ی محبتی که با شما دارم و کسانی که شما را دوست دارند و به شما محبت میورزند و اطاعت میکنند هر که شما را دوست بدارد و اطاعت کند از مقربین در نزد من محسوب میشود و هر که منکر ولایت شما باشد و از در خانه ی شما انحراف ورزد از کافران گمراه نزد من محسوب میشود آنگاه پیامبر اکرم فرمود: در این صورت چه کسی میتواند بین من و تو فاصله بیاندازد با اینکه من و تو از یک نور و یک طینت هستیم تو از همه ی مردم نسبت به من در دنیا و آخرت شایسته تر هستی. فرزندان تو فرزند من و پیروان تو پیرو من و دوستان تو دوست منند و تو فردا در بهشت با من خواهید بود». 14- امام کاظم - هشام بن حکم :گوید به امام کاظم ال عرض کردم «برای چه در ابتداء

نماز گفتن هفت تکبیر افضل است و چرا در رکوع سبحان ربی العظیم و بحمده گفته و در سجود

251

ص: 251

النجم /

بِحَمْدِهِ وَ يُقَالُ فِي السُّجُودِ سُبْحَانَ رَبِّيَ الْأَعْلَى وَ بِحَمْدِهِ قَالَ يَا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ السَّمَاوَاتِ سَبْعاً وَ الْأَرَضِينَ سَبْعاً وَ الْحُجُبَ سَبْعاً فَلَمَّا أَسْرِيَ بِالنَّبِيِّ وَكَانَ مِنْ رَبِّهِ كَ قَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى رُفِعَ لَهُ حِجَابُ مِنْ حُجُبِهِ فَكَبَّرَ رسول الله الله وَجَعَلَ

كَقَابِ يَقُولُ الْكَلِمَاتِ الَّتِي يُقَالُ فِي الافْتِتَاحَ فَلَمَّا رُفِعَ لَهُ الثَّانِي كَبَّرَ فَلَمْ يَزَلْ كَذَلِكَ حَتَّى بَلَغَ سَبْعَ حُجُب وَ كَبَّرَ سَبْعَ تَكْبِيرَاتِ فَلِذَلِكَ الْعِلَّة تُكَبِّرُ لِلافْتِتَاحَ فِي الصَّلَاةِ سَبْعُ تَكْبِيرَاتِ فَلَمَّا ذَكَرَ مَا رَأَى مِنْ عَظَمَةَ اللَّهِ ارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ فَانْبَرَكَ عَلَى رَكْبَتَيْهِ وَأَخَذَ يَقُولُ سُبْحَانَ رَبِّيَ الْعَظِيمِ وَبِحَمْدِهِ فَلَمَّا اعْتَدَلَ مِنْ رُكُوعِهِ قَائِمَا نَظَرَ إِلَيْهِ فِي مَوْضِعِ أَعْلَ-ى مِنْ ذَلِكَ الْمَوْضِعِ خَرَّ عَلَى وَجْهِهِ وَ جَعَلَ يَقُولُ سُبْحَانَ رَبِّيَ الْأَعْلَى وَ بِحَمْدِهِ فَلَمَّا قَالَ سَبْعَ مَرَاتِ سَكَنَ ذَلِكَ الرُّعْبُ فَلِذَلِكَ جَرَتْ بِهِ السُّنَّةُ. 15 - الرسول - فَلَمَّا أَسْرى بالنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَ كَانَ مِنْ رَبِّهِ كَقَاب قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى رُفِعَ لَهُ حِجَابُ

من

16 - الباقر - فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى وَ كَانَ بَيْنَ لَفْظِهِ وَ بَيْنَ سَمَاع مُحَمَّدٌ كَمَا بَيْنَ وَتَرَ - ال-

الْقَوْسِ وَ عُودِهَا.

17 - السجاد ال- أَنَا ابْنُ مَنْ عَلَا فَاسْتَعْلَى فَجَازَ سِدْرَةَ الْمُنْتَهَى وَكَانَ مِنْ رَّبِّهِ كَ قَابَ قَوْسَيْنِ

الستلا

أَوْ أَدْنى. 18 - أمير المؤمنين - فِيمَا بَيَّنَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ * لِيَهُودِى الشَّامِ مِنْ مُعْجِزَاتِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِ-ي مُقَابَلَة مُعْجِزَاتِ الْأَنْبِيَاءِ قَالَ لَهُ الْيَهُودِيُّ فَإِنَّ هَذَا سُلَيْمَانُ قَدْ سُخَّرَتْ لَهُ الرِّيَاحُ فَسَارَتْ فِي بِلَادِهِ غُدُوهَا شَهْرُ وَ رَوَاحُهَا شَهْرُ فَقَالَ لَهُ عَلَى الَقَدْ كَانَ كَذَلِكَ وَ مُحَمَّد أَعْطِيَ مَا هُوَ أَفْضَلُ مِنْ هَذَا إِنَّهُ أَسْرِى بِهِ مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الْأَقْصَى مَسِيرَةَ شَهْرٍ وَ عُرِجَ بِهِ فِ-ي مَلَكُوتِ السَّمَاوَاتِ مَسِيرَةً خَمْسِينَ أَلْفَ عَامٍ فِي أَقَلَّ مِنْ ثُلُثِ لَيْلَةٍ حَتَّى انْتَهَى إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ

2527

. بحار الأنوار، ج 81، ص355

2. علل الشرائع، ج 2، ص332/ تفسير نورالثقلين

. بحار الأنوار، ج18، ص 404 تفسیر القمی، ج2، ص334 4. المناقب لابن شهر آشوب، ج 4، ص168/ تفسیر نورالثقلین

ص: 252

نجم 9 رای

سبحان ربی الاعلی و بحمده میگویند؟ حضرت فرمود ای هشام خداوند تبارک و تعالی آسمانها را هفت طبقه و زمین را نیز هفت طبقه آفرید و حجابها را هفت تا قرار داد و زمانی که نبی مکرمش را سیر داد و آن حضرت به قرب پروردگارش همچون قَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى شد،

حجابی از حجابها را برایش ،برداشت بلافاصله رسول خدا تکبیر گفت و شروع کرد کلماتی

را که در افتتاح نماز میگویند فرمود و وقتی حجاب دوّم را برایش کنار زد حضرت تکبیر گفت و پیوسته امر به همین منوال صورت میگرفت تا حضرتش به هفت حجاب رسید و آنها کنار زده شدند و آن جناب هفت تکبیر گفت و به خاطر همین علت در افتتاح نماز هفت تکبیر مستحب گردید. و وقتی حضرتش متذکر عظمت پروردگار گردید شانه هایش لرزید، پس بر سر زانو تکیه

و عرضه داشت سبحان ربی العظیم و بحمده و وقتی از رکوع سر برداشت و ایستاد به نقطه ای بالاتر از مکان قبلی نظر افکند پس به خاک افتاد و صورت بر زمین نهاد و عرضه داشت: سبحان ربی الاعلی و بحمده و وقتی این ذکر را هفت بار گفت رعب از آن جناب برطرف شد و آرام گردید و به همین جهت گفتن این اذکار به عدد هفت بار سنت گردید.

داد

15 - پیامبر - زمانی که نبی مکرمش را سیر داد و آن حضرت به قرب پروردگارش همچون قَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى شد، حجابی از حجابها را برایش برداشت و بلافاصله رسول خدا تکبیر

گفت.

16- امام باقرال كَانَ قَابَ قَوسَيْنِ أَو أَدْنَى یعنی فاصله ی بین کلام خداوند ت-ا گ-وش رس-ول

خدا به اندازه ی فاصله ی زه کمان تا چوب کمان بود. 17 امام سجاد من پسر آن شخصیتی هستم که به مقام عالی رسید و از سدرة المنتهی

گذشت و نزد پروردگار خود به قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى رسید.

18- امام علی ال مردی یهودی از امیرالمؤمنین ال درباره ی معجزه پیامبر در مقابل

معجزات انبیاء دیگر پرسش کرد؟ و گفت باد) را در اختیار سلیمان قرار دادند که در یک روز

صلى الله عليه وسلم

به اندازه ی یک ماه و در یک شب به اندازه ی یک ماه راه میرفت. امام علی اله فرمود:

همین طور است؛ به محمد بهتر از این عنایت شده است در یک شب او را از مسجد الحرام

الله

به مسجد الأقصی که یک ماه راه مسیر آن است بردند و به ملکوت آسمانها بلند نموده که به اندازه ی پنجاه هزار سال راه بود در کمتر از یک سوم شب طی کرد تا رسید به ساق عرش به علم نزدیک شد و به مقام قرب رسید و برایش از بهشت فرشی سبز گستردند و نور چشمش را

253

ص: 253

النجم / 10

فَدَنَا بِالْعِلْمِ فَتَدَلَّى لَهُ مِنَ الْجَنَّةِ رَقْرَفُ أَخْضَرُ وَ غَشِيَ النُّورُ بَصَرَهُ فَرَأَى عَظَمَةَ رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ بِفُؤَادِهِ وَلَمْ يَرَهَا : هَا بِعَيْنِهِ فَكَانَ كَقَابِ قَوْسَيْنِ بَيْنَهُ وَبَيْنَهَا أَوْ أَدْنَى فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى 10 - أمير المؤمنين ال- وَ أَمَّا الرَّدُّ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ الْمِعْرَاجَ فَقَوْلُهُ تَعَالَى وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلى، ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى، فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى، فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى إِلَى قَوْلِهِ عِنْدَهَا جَنَّةُ المَأْوَى فَسِدِّرَةُ المُنْتَهَى فِي السَّمَاءِ السَّابِعَة.

قوله تعالى: فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى (10)

1- على بن إبراهيم ال فَأوحى إلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى قَالَ وَحْيَ الْمُشَافَهَةِ.

الصادق ال- ذُكِرَ عِنْدَ أَبي عَبْدِ اللَّهِ البَدْءُ الْأَذَانِ وَ قِصَّةُ الْأَذَانِ فِي إِسْرَاءِ النَّبِيِّ الله حَتَّى انْتَهَى إِلَى السِّدْرَةِ الْمُنْتَهَى قَالَ فَقَالَتِ السِّدْرَةُ الْمُنْتَهَى مَا جَازَنِي مَخْلُوقُ قَبْلَكَ قَالَ ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى، فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى، فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى قَالَ فَدَفَعَ إِلَيْهِ كِتَابَ أَصْحَابِ الْيَمِينِ وَ أَصْحَابَ الشِّمَالِ قَالَ وَأَخَذَ كِتَابَ أَصْحَاب الْيَمِين بِيَمِينِهِ فَفَتَحَهُ فَنَظَرَ إِلَيْهِ فَإِذَا فِيهِ بِهِ أَسْمَاءُ أَهْل الْجَنَّةِ وَأَسْمَاءُ آبَائِهِمْ وَقَبَائِلِهِمْ قَالَ فَقَالَ لَهُ آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ قَالَ فَقَالَ رسول الله وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِالله وَ مَلائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ قَالَ فَقَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا قَالَ فَقَالَ اللَّهُ قَدْ فَعَلْتُ قَالَ رَبَّنَا وَ لا تُحملنا ما لا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا إِلَى آخِرِ السُّورَة وَكُلَّ ذَلِكَ يَقُولُ اللَّهُ قَدْ فَعَلْتُ قَالَ ثُمَّ طَوَى الصَّحِيفَةَ فَأَمْسَكَهَا بِيَمِينِهِ وَفَتَحَ صَحِيفَةً أَصْحَابَ الشِّمَالِ فَإِذَا فِيهَا أَسْمَاءُ أَهْلِ النَّارِ وَأَسْمَاءُ آبَائِهِمْ وَقَبَائِلِهِمْ قَالَ فَقَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم رَبِّ إِنَّ هَؤُلَاءِ قَوْمُ لَا يُؤْمِنُونَ قَالَ فَقَالَ اللَّهُ فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلامٌ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ قَالَ فَلَمَّا فَرَغَ مِنْ مُنَاجَاةِ رَبِّهِ رُدَّ إِلَى الْبَيْتِ الْمَعْمُورِ ثُمَّ قَصَّ قِصَّةَ الْبَيْتِ وَ الصَّلَاةَ فِيهِ ثُمَّ نَزَلَ وَ مَعَهُ الصَّحِيفَتَانِ فَدَفَعَهُمَا إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب ال

1. بحار الأنوار، ج18، ص339/ تفسیر نورالثقلین

2. بحار الأنوار، ج 10، ص 85 تفسیر القمی، ج 1، ص . 20؛ «بتفاوت»

.بحار الأنوار، ج 3، ص317/ تفسیر القمی، ج 3342، ص/ تفسیر نورالثقلین

4. بحار الأنوار، ج 18، ص 387/ بحار الأنوار، ج 17، ص 147؛ «بتفاوت» / بحار الأنوار، ج 39، ص 205 وبصائر الدرجات، ص 192

والمناقب، ج 2، ص 160؛ «قال فقال رسول الله ... و الصلاة فيه» محذوف

ص: 254

نجم / 10

خیره کرد؛ عظمت خدا را با دیده دل مشاهده کرد ولی نه با چشم تا آنکه فاصله ی او [با جبرئیل] به اندازه ی فاصله ی دو قوس کمان یا کمتر بود.

19 امام علی ال اما ردّ بر سخن کسانی که معراج را انکار میکنند خدای متعال می فرماید: وَ هُوَ بِالْأُفُقِ الْأَعْلَى * ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى * فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى * فَأَوْحَىٰ إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى ... عِنْدَهَا جَنَّةُ المَأْوَى؛ که سدرة المنتهی در آسمان هفتم است.

در اینجا خداوند آنچه را وحی کردنی بود به بنده اش وحی نمود. (10)

1- علی بن ابراهيم الله فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى؛ يعنى وحى شفاهى.

2- امام صادق ال نزد امام صادق صحبت از ابتدای اذان و داستان آن در معراج پیامبر شد تا رسید به سدرة المنتهى فرمود: «سدرة المنتهی به پیامبر گفت: هیچ مخلوقی تاکنون از من رد نشده است. بعد آیه را خواند ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّى . فَكانَ قابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى . فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ ما

أوحى فرمود: «آنگاه نامه ی اصحاب یمین و اصحاب شمال را در اختیار پیامبر گذاشت فرمود کتاب اصحاب یمین را به دست راست خود گرفت و گشود و در آن اسم بهشتیان و اسم پدر و قبیله ی آنها را مشاهده کرد فرمود خدا به او گفت ،پیامبر به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده است. (بقره/ 285) امام فرمود: پیامبر اکرم جواب داد: و همه ی مؤمنان [نیز] به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش ایمان آورده اند. (بقره/285) پیامبر اکرم فرمود: پروردگارا! اگر ما فراموش یا خطا کردیم ما را مؤاخذه مکن!. (بقره /286) خداوند در جواب فرمود قبول .کردم باز پیامبر عرض :کرد پروردگارا! آنچه طاقت تحمل آن را نداریم بر ما مقرر مدار و آثار گناه را از ما بشوی ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده تو

مولا و سرپرست ،مایی پس ما را بر جمعیت ،کافران پیروز گردان . (بقره /286) خداوند می فرمود: قبول کردم بعد فرمود: پیامبر اکرم دیوان را بست و به دست راست گرفت آنگاه نوشته ی اصحاب شمال را گشود که در آن اسمهای جهنمیان و اسم پدران آنها و قبایل آنها بود. امام فرمود: «پیامبر اکرم گفت: پروردگارا! اینها قومی هستند که ایمان نمی آورند. (زخرف (88) خداوند فرمود: پس [اکنون که چنین است از آنان روی برگردان و بگو «سلام بر شما»، اما

به زودی خواهند دانست. (زخرف (89) فرمود: «وقتی از مناجات پروردگار فراغت حاصل کرد به جانب بیت المعمور رفت بعد داستان خانه و نماز در آن را یاد کرد سپس پایین آمد و هر دو نوشته با او بود و آنها را در اختیار علی بن ابی طالب گذاشت.

255

ص: 255

النجم / 11

- الرسول - فَأَوْحَى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحَى فَسُئِلَ رسول الله صلى الله عليه وسلم عَنْ ذَلِكَ الْوَحْى فَقَالَ أُوحِيَ إِلَى أَنَّ عَلِيّا سَيِّدُ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِمَامُ الْمُتَّقِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَلِينَ وَ أَوَّلُ خَلِيفَة يَسْتَخْلِفُهُ خَاتَمُ النَّبِيِّينَ الله فَدَخَلَ الْقَوْمُ فِي الْكَلَامِ فَقَالُوا أَ مِنَ اللَّهِ أَوْ مِنْ رَسُولِهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ ذِكْرُهُ لِرَسُولِهِ قُلْ لَهُمْ ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأَى ثُمَّ رَدَّهُ عَلَيْهِم فَقَالَ أَفَتُمَارُونَهُ عَلى ما يَرى ثُمَّ قَالَ لَهُمْ رسول الله . قَدْ أُمِرْتُ فِيهِ بِغَيْرِ هَذَا أُمِرْتُ أَنْ أَنْصِبَهُ لِلنَّاسِ فَأَقُولَ لَهُمْ هَذَا وَلِيُّكُمْ مِنْ بَعْدِى وَ هُوَ بِمَنْزَلَة السَّفِينَةِ يَوْمَ الْغَرَقَ مَنْ دَخَلَ فِيهَا نَجَا وَ مَنْ خَرَجَ مِنْهَا غَرِقَ

قوله تعالى : ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى (11)

1 - الكاظم ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَن الهَلْ رَأَى رسول الله رَبَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ نَعَمْ بِقَلْبِهِ رَآهُ أَ مَا سَمِعْتَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى لَمْ يَرَهُ بِالْبَصَرِ وَلَكِنْ رَآهُ بِالْفُؤَادِ.

2- الرسول - وَ عَنْ أَبِي الْعَالِيَةِ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم هَلْ رَأَيْتَ رَبَّكَ لَيْلَةَ الْمِعْرَاجِ قَالَ رأَيْتُ نَهَرا وَ رَأَيْتُ وَرَاءَ النَّهَر حِجَابَاً وَ رَأَيْتُ وَرَاءَ الْحِجَاب نُوراً لَمْ أَرَ غَيْرَ ذَلِكَ وَ رُويَ عَنْ أبي ذَرِّ وَ أَبي سَعِيدِ الْخُدْرِى أَنَّ النَّبِى سُئِلَ عَنْ قَوْلِهِ ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأَى قَالَ رَأَيْتُ نُوراً.

- أمير المؤمنين - رَأَى مُحَمَّدٌ رَبَّهِ بفُؤَادِهِ.

ال- 4- الرضا - فَقَالَ أَبُو قُرَّةَ إِنَّا رُوِّينَا أَنَّ اللَّهَ قَسَمَ الرُّؤْيَةَ وَالْكَلَامَ بَيْنَ نَبِيَّيْنِ فَقَسَمَ الْكَلَامَ لِمُوسى ال وَ لِمُحَمَّدُ الرُّؤْيَةَ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ اللهِ فَمَنِ الْمُبَلِّغُ عَنِ اللَّهِ إِلَى الثَّقَلَيْنِ مِنَ الْجِنِّ وَ

العليا

والله الله

الْإِنْسِ لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَ لَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْماً وَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ أَ لَيْسَ مُحَمَّدٌ لا قَالَ بَلَى قَالَ كَيْفَ يَجَى ، رَجُلُ إِلَى الْخَلْقِ جَمِيعاً فَيُخْبِرُهُمْ أَنَّهُ جَاءَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ أَنَّهُ يَدْعُوهُمْ إِلَى اللَّهِ بِأَمْرِ اللَّهِ فَيَقُولُ لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَ لَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْماً وَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ ثُمَّ يَقُولُ أَنَا رَأَيْتُهُ بِعَيْنِي وَأَحَطتُ عِلْماً وَ هُوَ عَلَى صُورَة الْبَشَراً مَا تَسْتَحُونَ مَا قَدَرَتِ الزَّنَادِقَةُ أَنْ تَرْمِيَهُ بِهَذَا أَنْ يَكُونَ يَأْتِي مِنْ عِنْدِ اللَّهِ بِشَيْءٍ ثُمَّ يَأْتِي بِخِلَافِهِ مِنْ وَجْهِ آخَرَ قَالَ أَبُو قُرَّةَ فَإِنَّهُ يَقُولُ وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرى

به

1. بحار الأنوار، ج 36، ص 86 تفسیر القمی، ج 2، ص334/ تفسیر نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 4، ص43 التوحيد، ص 116 تفسیر البرهان

.. بحار الأنوار، ج 18، ص 288؛ «بتفاوت»

4. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص189

256

ص: 256

نجم /11

پیامبر فَأَوْحَى إِلَى عَبْدِهِ مَا أَوْحَى؛ از رسول خدا درباره ی محتوای ای-ن وح-ی س-ؤال شد، فرمود: «به من وحی شد که علی سید و سرور ،مؤمنان امام پارسایان و پیشوای نیک مردان نورانی (غر المحجلین) و اوّلین خلیفه و جانشین برای خاتم پیامبران است. پس از آن قوم در این مورد به گفتگو پرداخته و گفتند این سخن از جانب خداست یا رسول او»؟ پس خداوند به پیامبر خود فرمود: به ایشان بگو: «مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى سپس همین معنا را با لفظی دیگر تکرار نموده و فرمود: «أَفَتُمَارُونَهُ عَلَى مَا يَرَى» سپس رسول خدا به ایشان گفت: «درباره ی او دستوری جز این یافته ام دستور یافته ام که او را به عنوان امام مردم منصوب کرده و به آنان بگویم این) ولی شما بعد از من است او به یک کشتی به هنگام راه افتادن سیل میماند که هر که وارد آن گردد نجات مییابد و هرکس از آن خارج شود غرق میگردد».

قلب پاک او] در آنچه دید هرگز دروغ نگفت. (11)

1- امام کاظم ال محمد بن فضیل :گوید از امام کاظم پرسیدم آیا رسول خدا پروردگار

اول خود را دید؟ فرمود: بلی با قلبش آیا نشنیدی که خداوند عزوجل می فرماید: مَا كَذَبَ الفُؤَادُ مَا رَأَى با چشم ندید اما با قلب دید.

2 پیامبر از رسول خدایی پرسیدند: «آیا در شب معراج پروردگارت را دیدی؟ حضرت :فرمود: شب معراج نهر آبی را دیدم که پشت آن پرده ای را دیدم و پشت پرده، نوری را میدیدم و به جز این چیز دیگری را ندیدم از ابوذر و ابوسعید خدری روایت شده که پیامبر خدا درباره ی :آیه ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى فرمود: «من نوری را دیدم».

امام علی ال یعنی حضرت محمد پروردگار خود را با چشم دل دیده است.

4 امام رضا ال ابوقره به آن حضرت عرض کرد به ما روایت رسیده است که خدا شرف دیدار خود و همسخنی خود را میان دو پیغمبر قسمت کرده و سخن را به موسی ال داده و شرف دیدار خود را به محمد داده است؟ امام رضا فرمود: پس در این صورت چه کسی از طرف خدا به همهی جن و انس تبلیغ کرده است که چشمها او را نمیبینند. (انعام/103) ولی آنها به [علم] او احاطه ندارند . (طه/110) و هیچ چیز همانند او نیست. (شوری (11) آیا خود محمد الله نیست؟ گفت: «چرا»؟ فرمود: چگونه ممکن است مردی به همه ی خلق توجه کند و به آنها خبر دهد که از طرف خدا آمده و به دستور خدا آنها را به سوی خدا میخواند و میگوید چشمها او را نمی بینند. (انعام (103) ولی آنها به [علم] او احاطه ندارند. (طه 110) و هیچ چیز همانند او نیست. (شوری (11) و سپس بگوید من خودم او را به چشم خود دیده ام و او را در علم خود گنجانیده ام و او به صورت آدمی است شرم نمیکنید؟ بیدینها هم نتوانستند پیغمبر اسلام ای را از این راه انتقاد کنند که تناقض میگوید و از طرف خدا چیزی میآورد و از راه دیگر مخالف آن را میگوید ابوقره :گفت خدا هم میفرماید و محققا او را در یک فرود آمدن دیگری دید.

257

ص: 257

النجم / 12

فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ اللهِ إِنَّ بَعْدَ هَذِهِ الْآيَة مَا يَدُلُّ عَلَى مَا رَأَى حَيْثُ قَالَ مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ مَا رَأَى يَقُولُ مَا كَذَبَ فُؤَادُ مُحَمَّدَ مَا رَأتْ عَيْنَاهُ ثُمَّ أَخْبَرَ بِمَا رَأَى فَقَالَ لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى فآيَاتُ اللَّهِ غَيْرُ اللَّهِ وَ قَدْ قَالَ اللهُ وَ لا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْماً فَإِذَا رَأَتْهُ الْأَبْصَارُ فَقَدْ أَحَاطَتْ بِهِ الْعِلْمُ وَ وَقَعَتِ الْمَعْرِفَةُ فَقَالَ أَبُو قُرَّةَ فَتُكَذِّبُ بالرِّوَايَاتِ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ اللهِ إِذَا كَانَتِ الرِّوَايَاتُ مُخَالِفَةً القرآن كَذَّبْتَهَا وَمَا أَجْمَعَ الْمُسْلِمُونَ عَلَيْهِ أَنَّهُ لَا يُحَاطُ بِهِ عِلْماً وَ لَا تُدْرَكُهُ الْأَبْصَارُ وَلَيْسَ كَمِثْلِهِ

قوله تعالى : أفَتُمَارُونَهُ عَلى ما يرى (12)

قوله تعالى: وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخرى (13)

1- الباقر - يَا حَبيبُ وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المنتهى، عِنْدَهَا جَنَّةُ المَأوى يَعْنِي عِنْدَهَا وَافَى بِهِ جَبْرَئِيلُ حِينَ صَعِدَ إِلَى السَّمَاءِ قَالَ فَلَمَّا انْتَهَى إِلَى مَحَلِّ السِّدْرَة وَقَفَ جَبْرَئِيلُ دُونَهَا وَ قَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّ هَذَا مَوْقِفِيَ الَّذِي وَضَعَنِيَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِيهِ وَ لَنْ أَقْدِرَ عَلَى أَنْ أَتَقَدَّمَهُ وَلَكِن امْضِ أَنْتَ أَمَامَكَ إِلَى السِّدْرَةِ فَوَقَفَ عِنْدَهَا قَالَ فَتَقَدَّمَ رسول الله له إِلَى السِّدْرَةِ وَ تَخَلَّفَ جَبْرَئِيلُ قَالَ أَبُو جَعْفَر ال إِنَّمَا سُمِّيَتْ سِدْرَةَ المُنتَهَى لِأَنَّ أَعْمَالَ أهْلِ الْأَرْضَ تَصْعَدُ بِهَا الْمَلَائِكَةُ الْحَفَظَةُ إِلَى مَحَلِّ السِّدِّرَة وَالْحَفَظَةُ الْكِرَامُ الْبَرَرَةُ دُونَ السِّدْرَةِ يَكْتُبُونَ مَا تَرْفَعُ إِلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ مِنْ أَعْمَالَ الْعِبَادِ فِي الْأَرْضَ قَالَ فَيَنْتَهُونَ بهَا إِلَى مَحَلَّ السِّدْرَةَ قَالَ فَنَظَرَ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَرَأَى أَغْصَانَهَا تَحْتَ الْعَرْشِ وَ حَوْلَهُ قَالَ فَتَجَلَّى لِمُحَمَّدُ الله نُورُ الْجَبَّارَ عَزَّوَجَلَّ فَلَمَّا غَشِيَ مُحَمَّد الله النُّورُ شَخَصَ بِبَصَرِهِ وَارْتَعَدَتْ فَرَائِصُهُ قَالَ فَشَدَّ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِمُحَمَّدُ قَلْبَهُ وَ قَوَّى لَهُ بَصَرَهُ حَتَّى رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ مَا رَأَى وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المنتهى، عِنْدَها جَنَّةُ المأوى قَالَ يَعْنِي الْمُوَافَاةَ قَالَ فَرَأَى مُحَمَّدُلله مَا رَأَى بِبَصَرِهِ مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ

الله

الْكُبْرِى يَعْنِي أَكْبَرَ الْآيَاتِ قَالَ أَبُو جَعْفَرَ ال وَ إِنَّ غِلَطَ السِّدْرَةِ بِمَسِيرَةِ مِائَةِ عَامٍ مِنْ أَيَّامِ الدُّنْيَا إِنَّ الْوَرَقَةَ مِنْهَا تُغَطَّى أَهْلَ الدُّنْيَا وَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَلَائِكَةَ وَكَلَهُمْ بِنَبَاتِ الْأَرْضُ مِنَ الشَّجَرِ وَ اَلنَّخْلِ فَلَيْسَ مِنْ شَجَرَةٍ وَلَا نَخْلَة إِلَّا وَ مَعَهَا مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مَلَكُ يَحْفَظْهَا وَمَا كَانَ

1،الکافی، ج 1، ص 95 بحار الأنوار، ج 4، ص 36/ بحار الأنوار، ج 10، ص 345/ الاحتجاج، ج 2، ص 405/ التوحيد، ص 110/ روضة الواعظين، ج 1، ص 33

258

ص: 258

نجم /12

(نجم (13) امام فرمود: پس از خود همین دلیل هست که چه را دیده؛ آنجا که گفته است: م--ا كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأی میگوید دل محمد له دروغ نشمرد آنچه را چشم او دید، سپس آنچه را دیده بود خبر داد و فرمود محققا از آیات بزرگتر پروردگارش دید. (نجم(18) آیات خدا جز خداست خدا فرموده است ولی آنها به [علم] او احاطه ندارند . طه 110) اگر دیدههایش بتوانند ببینند در علم بشر گنجانیده شده است و به شخص شناخته شده» ابوقره عرض کرد: «پس این همه روایات را دروغ بشماریم». امام فرمود: «وقتی روایات با قرآن مخالف باشند آنها را باید دروغ بدانی آنچه مورد اتفاق مسلمانها است این است که چشمها او را نمی بینند. (انعام/103) آنها به [علم] او احاطه ندارند! (طه/ 110) و هیچ چیز همانند او نیست. (شوری/11)

آیا با او درباره ی آنچه با چشم خود در معراج دیده مجادله می کنید؟! (12)

و بار دیگر نیز او را مشاهده کرد. (13)

1 - امام باقرا ای حبیب! وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى، عِنْدَهَا جَنَّةُ المَأوى يعنى هنگامی که رسول خدا به آسمان بالا ،رفت جبرئیل در سدرة المنتهی به آن جناب رسید

زمانی که سیر و حرکت جبرئیل به محل سدرة منتهی شد همانجا ایستاد و به رسول خدا عرض کرد: «ای محمد اینجا محل توقف و ایستادن من است و جایی است که خدای عزوجل مرا در آن قرار داده و هرگز قدرت ندارم جلوتر بروم ولی شما بگذرید و به جلو بروید تا ب-ه س-دره برسید سپس در آنجا توقف نمایید رسول خدا به طرف سدره جلو رفت و جبرئیل ایستاد و توقف نمود. وقتی فرشتگان نگهبان اعمال اهل زمین را به محل سدره بالا برده و آنجا می نهند این مکان به سِدرَةَ المُنتَهَى موسوم گردیده است باری اعمال وقتی به آنجا برده شد فرشتگان نگهبان که جملگی کرام و برره هستند آنها را مینویسند امام فرمود: «فرشتگان اعمال بندگان را به محل سدره میرسانند و رسول خدا نظر میاندازند و شاخه های این درخت (سدره) را میبینند که زیر عرش و اطراف آن میباشند پس از آن امام فرمود: «نور خدای عزوجل به رسول خدا تجلی کرده و آن حضرت را فرا میگیرد در این هنگام از شدت نور و عظمت آن چشمان مبارک حضرت باز مانده به طوری که لحظه ای به هم نیامده و شانه های مبارکش به لرزه میآید. پس از آن فرمود خدای متعال قلب رسولش را محکم و نور دیدگانش را قوی نمود تا از آیات پروردگار دید آنچه را که دید و همین است معنای فرموده خدای عزوجل: وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى ، عِنْدَها جَنَّةُ المأوى منظور موافات و رسیدن آن حضرت به سدرة المنتهی است و پس از رسیدن حضرت دیدند آنچه را که با چشم ملاحظه کردند؛ یعنی آیات بزرگ الهی را که مقصود بزرگترین آیات پروردگار میباشد با چشم دیدند». امام فرمود: «قطر» و ضخامت سدره به مقدار صد سال راه از ایام دنیا بوده و هر برگی از آن اهل دنیا را می پوشاند و حق تعالی فرشتگانی دارد که آنها را موکل درخت و نخل خرما قرار داده، لذا

هیچ

259

ص: 259

النجم /13

فِيهَا وَ لَوْ لَا أَنَّ مَعَهَا مَنْ يَمْنَعُهَا لَأَكَلَهَا السَّبَاعُ وَ هَوَامُ الْأَرْضِ إِذَا كَانَ فِيهَا ثَمَرُهَا قَالَ وَ إِنَّمَا نَهَى رسول الله صلى الله عليه وسلم أَنْ يَضْرِبَ أَحَدٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ خَلَاهُ تَحْتَ شَجَرَة أَوْ نَخْلَة قَدْ أَثْمَرَتْ لِمَكَانِ الْمَلَائِكَةِ الْمُوَكَّلِينَ بِهَا قَالَ وَلِذَلِكَ يَكُونُ الشَّجَرُ وَ النَّخْلُ أنساً إِذَا كَانَ فِيهِ حَمْلُهُ لِأَنَّ الْمَلَائِكَةَ

تحضر

2 - - أمير المؤمنين ال فِي خَبَر الْيَهُودِيِّ الَّذِي سَأَلَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الله عَنْ فَضَائِلِ نَبِيِّنَا قَالَ ال الله قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ جَعَلْتُ أَمَتَكَ يَا مُحَمَّدٌ لا كَالشَّامَة الْبَيْضَاءِ فِى التَّوْرِ الْأَسْوَدِ هُمُ الْقَادِرُونَ وَ هُمُ الْقَاهِرُونَ يَسْتَخْدِمُونَ وَ لَا يُسْتَخْدَمُونَ لِكَرَامَتِكَ وَ حَقٌّ عَلَى أَنْ أَظْهِرَ دِينَكَ عَلَى الْأَدْيَانِ حَتَّى لَا يَبْقَى فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَ لَا غَرْبِهَا دِيْنُ إِلَّا دِينَكَ وَ يُؤَدُّونَ إِلَى أَهْلِ دِينِكَ الْجِزْيَةَ وَهُمْ صَاغِرُونَ وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوِي إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغَى لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى فَهَذَا أَعْظَمُ يَا أَخَا الْيَهُودِ مِنْ مُنَاجَاتِهِ لِمُوسى عَلَى طُور سَيْنَاءَ ثُمَّ زَادَ اللَّهُ لِمُحَمَّدُ أَنْ مَثَلَ النَّبِيِّينَ فَصَلَّى بِهِمْ وَ هُمْ خَلْفَهُ يَقْتَدُونَ

ال

بِهِ وَلَقَدْ عَايَنَ تِلْكَ اللَّيْلَةَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ وَ عُرِجَ بِهِ إِلَى سَمَاءِ سَمَاءِ فَسَلَّمَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ فَهَذَا

أَكْثَرُ مِنْ ذَلِكَ.

ست

- أمير المؤمنين الله أَنَّ رَجُلًا أتى أمير الْمُؤْمِنِينَعلى بن أبي طَالِب فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ال

إِنِّي قَدْ شَكَكْتُ فِي كِتَابِ اللَّهِ الْمُنْزَلَ قَالَ لَهُ عَلَى الثَكِلَتْكَ أَمُّكَ فَهَاتِ مَا شَكَكْتَ فِيهِ مِ-نْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ لَهُ الرَّجُلُ إِنِّى وَجَدْتُ اللَّهَ يَقُول لا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَ هُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ وَ يَقُولُ وَلَقَدْ رَآهُ نَزَلَةً أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى فَقَالَ عَلَى ال أَمَّا قَوْلُهُ وَلَقَدْ رَآهُ نَزِّلَةٌ أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنْتَهَى يَعْنِي مُحَمَّد الله حَيْثُ لَا يُجَاوِرُهَا خَلْقَ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ وَ قَوْلُهُ فِي آخِرِ الْآيَة ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغَى لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى رَأَى جَبْرَئِيلَ فِي صُورَتِهِ مَرَّتَيْنِ هَذِهِ الْمَرَّةَ وَ مَرَّةَ أُخْرَى وَ ذَلِكَ أَنَّ خَلْقَ جَبْرَئِيلَ عَظِيمٌ فَهُوَ مِنَ الرُّوحَانِيِّينَ الَّذِينَ لَا يُدْرِكَ خَلْقُهُمْ وَصِفَتُهُمْ إِلَّا اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ.

1. بحارالأنوار، ج 3، ص 315 بحار الأنوار، ج 18، ص 364/ علل الشرائع، ج 1، ص 276 تفسیر نورالثقلین؛ «و ان الله عزوجل ... الى آخر»

محذوف

2. بحار الأنوار، ج16، ص 347/ إرشاد القلوب، ج 2، ص411

. بحار الأنوار، ج 90، ص 127 / بحار الأنوار، ج 90، ص98 و تفسیر البرهان والاحتجاج، ج 1، ص 240؛ ان رجلا أت-ي ... عن--د س--درة

المنتهى» محذوف التوحید، ص 254 و تفسیر نور الثقلين؛ «بتفاوت»

260

ص: 260

نجم /13

هست

درخت و نخلی نیست مگر آنکه با آن فرشته ای است که او را نگهداری می کند و اگر چنین نمی بود سباع و حشرات زمین تمام آنها را در حالی که داشتند

میوه میخوردند. سپس امام العلي فرمود: «و سر اینکه رسول خدا از تخلّی نمودن زیر درخت یا نخل میوه دار نهی فرمود آن است که فرشتگان موکل آنجا هستند و به خاطر همین است که درخت نخل وقتی در آن میوه مأنوس میباشد چرا که فرشتگان در آنجا حاضر هستند». 2- امام علی ال ای محمد امّت تو را همچون خالی سپید بر تن گاوی سیاه قرار دادم، آنان توانمند و چیرهاند و به پاس ارجمندی تو خدمت میگیرند و به خدمت گرفته نمیشوند، بر عهده است که دین تو را بر همه ادیان پیروز گردانم آن چنان که در شرق و غرب زمین دینی جز دین تو بر جا نماند و آنان به خواری به اهل دین تو جزیه بپردازند وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخرى * عِنْدَ سِدْرَةِ المُمنتَهى * عِنْدَها جَنَّةُ المأوى * إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى * ما زاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَى * لَقَدْ رَأى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْری ای برادر یهودی این از نجوای خداوند با موسی ال در طور سینا والاتر است خداوند باز هم بر محمد ، افزود او پیامبران را پدیدار کرد و محمد پیشاپیش آنان نماز گزارد و آنان پشت سر وی ایستادند و به او اقتدا ،کردند آن شب محمد بهشت و دوزخ را مشاهده کرد و آسمان به آسمان فراز بُرده شد و فرشتگان بر او سلام دادند؛ پس این بیشتر از آن

من

است.

امام علی ال از ابومعمر سعدانی روایت شده است که مردی خدمت حضرت امام علی بن ابی طالب رسید و عرض کرد: ای امیر مؤمنان! من در کتاب نازل شده خداوند شک کرده ام. حضرت به او فرمود مادرت سوگوارت باد چگونه در کتاب نازل شده خداوند شک کرده ای؟ عرض کرد: بدان سبب که دیده ام ... در کتاب خداوند :آمده چشمها او را نمی بینند ولی او همه چشمها را میبیند و او بخشنده انواع نعمتها و باخبر از دقایق موجودات، و آگاه

از همه چیز است (انعام (103) و میفرماید: وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخرى عِندَ سِدْرَةِ المُنتَهَى؛ (نجم 14_13)». امیرالمؤمنین فرمود: «و اما کلام حق تعالى والقَدْ رَآهُ نَزِّلةٌ أُخْرَى عِندَ سِدْرَةِ المُنْتَهَى. (نجم 14-13). منظور حضرت محمد ه است که در کنار سدرة المنتهی ،بود، جایی که هیچ آفریده- ای از آفریدگان خدا پشت سرش نمیگذارد کلام حق تعالی در آیه های دیگر چشم او هرگز منحرف نشد و طغیان نکرد [ آنچه دید واقعیت بود] او پاره ای از آیات و نشانه های بزرگ پروردگارش را دید (نجم 18-17) جبرئیل را میفرماید که دو مرتبه در چهره ایشان نگریست، این بار و باری دیگر این سخن بدان جهت است که آفرینش جبرئیل آفرینشی شکوهمند است و او از جمله روحانیونی است که آفرینش ایشان و صفتشان را کسی جز ،خداوند، همان پروردگار جهانیان در نمی یابد.

ص: 261

النجم /13

4- على بن إبراهيم - قوله وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى قَالَفِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَ جَنَّةُ

الْمَأْوَى عِنْدَهَا.

5- الله الرسول - عَنْ أَبي بُرْدَةَ الْأَسْلَمِيٌّ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ الله الله يَقُولُ لِعَلِيٍّ يَا عَلِيُّ إِنَّ اللَّهَ

صلى الله عليه وسلم أَشْهَدَكَ مَعِي فِي سَبْعِ مَوَاطِنَ أَمَّا أَوَّلُ ذَلِكَ فَلَيْلَةَ أَسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ قَالَ لِي جَبْرَئِيلُ أَيْنَ أخُوكَ قُلْتُ خَلَّفْتُهُ وَرَائِي قَالَ ادْعُ اللَّهَ فَلْيَأْتِكَ بِهِ فَدَعَوْتُ وَإِذَا مِثَالُكَ مَعِي وَإِذَا الْمَلَائِكَةُ وقُوفُ صُفُوفُ فَقُلْتُ يَا جَبْرَئِيلُ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ هُمُ الَّذِينَ يُبَاهِيهِمُ اللَّهُ بِكَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَدَنَوْتُ فَنَطَقْتْ بِمَا كَانَ وَ بِمَا يَكُونُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ الثَّانِي حِينَ أَسْرِيَ بِي فِي الْمَرَةِ الثَّانِيَةِ فَقَالَ لِ-ي جَبْرَئِيلُ أَيْنَ أَخُوكَ قُلْتُ خَلَفْتُهُ وَرَائِي قَالَ ادْعُ اللَّهَ فَلْيَأْتِكَ بِهِ فَدَعَوْتُ اللَّهَ فَإِذَا مِثَالُكَ مَعِي فَكُشِطَ لِى عَنْ سَبْع سَمَاوَاتِ حَتَّى رَأَيْتُ سُكَانَهَا وَ عُمَّارَهَا وَ مَوْضِعَ كُلِّ مَلَكَ مِنْهَا وَالثَّالِثُ حِينَ بُعِثْتُ إِلَى الْجَنِّ فَقَالَ لِي جَبْرَئِيلُ أَيْنَ أَخُوكَ قُلْتُ خَلَّفْتُهُ وَرَائِي فَقَالَ ادْعُ اللَّهَ فَلْيَأْتِكَ بِهِ فَدَعَوْتُ اللَّهَ فَإِذَا أَنْتَ مَعِى فَمَا قُلْتُ لَهُمْ شَيْئاً وَ لَا رَدُّوا عَلَيَّ شَيْئًا إِلَّا سَمِعْتَه وَالرَّابِعُ خُصِّصَنَا بلَيْلَة الْقَدْرِ وَ لَيْسَتْ لِأَحَدٍ غَيْرنَا وَ الْخَامِسُ دَعَوْتُ اللَّهَ فِيكَ وَ أَعْطَانِي فِيكَ كُلَّ شَيْءٍ إِلَّا الْنُّبُوَّةَ فَإِنَّهُ قَالَ خَصَّصْتُكَ بِهَا وَ خَتَمْتُهَا بكَ وَ أَمَّا السَّادِسُ لَمَّا أَسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ جَمَعَ اللَّهُ لِيَ النَّبِيِّينَ فَصَلَّيْتُ بِهِمْ وَ مِثَالُكَ خَلْفِى وَ السَّابِعُ هَلَاكِ الْأَحْزَابِ بِأَيْدِينَا.

ء الرسول - وَلَقَدْ رَآهُ نَزَلَةً أُخْرَى قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم رَأَيْتُ جَبْرَئِيلَ فِي صُورَةٌ لَهُ سِتْمِائَةِ جَنَاحِ

- على بن إبراهيم ال- وَ أَمَّا الرَّدُ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ الرُّؤْيَةَ فَقَوْلُهُ مَا كَذَبَ الْفُؤَادُ ما رَأَى أَفَتُمَارُونَهُ

على ما يرى، وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المنتهى، عِنْدَها جَنَّةُ المأوى *

الرسول الله - يَا فَاطِمَةُ! أَ مَا عَلِمْتِ أَنَّ اللَّهَ أَشْرَفَ عَلَى الدُّنْيَا فَاخْتَارَنِي عَلَى رِجَالُ الْعَالَمِينَ نَبِيّاً ثُمَّ اطَّلَعَ أُخْرَى فَاخْتَارَ عَلِيّاً عَلَى رِجَالُ الْعَالَمِينَ وَصِيَّا ثُمَّ اطَّلَعَ فَاخْتَارَكَ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِينَيَا فَاطِمَةُ إِنَّهُ لَمَّا أَسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ وَجَدْتُ مَكْتُوباً عَلَى صَخْرَةِ بَيْتِ الْمَقْدِسِ «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَيَّدَتُهُ بِوَزِيرِهِ وَ نَصَرْتُهُ بوَزِيرِهِ» فَقُلْتُ لِجَبْرَئِيلَ ال وَ مَنْ وَزيرى فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ، فَلَمَّا انْتَهَيْتُ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى وَجَدَتْ مَكْتُوباً عَلَيْهَا «إِنِّي أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ

1. تفسير البرهان تفسیر القمی، ج 2، ص 335 و تفسیر نورالثقلين؛ «و جنة المأوى عندها» محذوف

2. بحار الأنوار، ج 18، ص 405 تفسیر البرهان/ تفسیر القمی، ج 2، ص 335 و تفسیر نورالثقلین؛ «بتفاوت»

.الطرائف، ج 1، ص 12

4 تفسیر القمی، ج 1، ص 20

262

ص: 262

نجم /13

4- علی بن ابراهيم الله و لَقَدْ رَآهُ نَزَلَةٌ أُخْرَى عِندَ سِدْرَةِ المُنتَهَى در آسمان هفتم قرار دارد و جن--ة

المأوی هم در کنار آن است.

ه پیامبر اسلمی گوید شنیدم رسول خدا به علی اله می فرماید: «خداوند در هفتجا تو را در کنار من حاضر و شاهد گردانیده است امّا اولین ،آن همان شبی است که به آسمان برده شدم جبرئیل به من :گفت برادرت کجاست؟ گفتم او را به جای خودم گذاشته ام گفت از

ام». خدا بخواه تا او را به نزد تو بیاورد از خدا خواستم و ناگهان دیدم که کسی مثل تو همراه من است و فرشتگان در صف ایستاده بودند :گفتم ای جبرئیل اینها چه کسانی هستند؟ گفت: آنها کسانی هستند که در روز ،قیامت خداوند آنها را به همراهی تو مفتخر می گرداند. آنگاه به آنها نزدیک شدم و درباره ی چیزهایی که تاکنون اتفاق افتاده و تا قیامت اتفاق خواهد افتاد صحبت کردیم دوم؛ آن موقعی بود که برای بار دوم به آسمان برده شدم». جبرئیل به من گفت: برادرت کجاست؟ گفتم او را به جای خودم گذاشته ام گفت از خدا بخواه او را به نزد تو بیاورد. آنگاه از خدا خواستم ناگهان دیدم که شخصی همچون تو همراه من است. سپس پرده از هفت آسمان برایم برداشته شد و من همه ی ساکنان آن اعم از جن و پری را دیدم و جای هر فرشته ای را در آنجا ملاحظه کردم سومین بار؛ موقعی بود که به پیامبری جنیان مبعوث شدم. آنگاه جبرئیل به من گفت برادرت» کجاست؟ گفتم او را به جای خودم گذاشته ام. گفت: «از خدا بخواه که او را به نزد تو بیاورد پس از خدا .خواستم ناگهان دیدم که تو همراه من هستی. من به آنها چیزی نگفتم و آنها هم به من پاسخی ندادند مگر اینکه تو همه ی آن سخنان را شنیده ای چهارمین بار مخصوص من و تو است در شب قدر و به کسی جز ما اختصاص ندارد. ،پنجم دربارهی تو از خدا درخواست کردم و خداوند همه چیز را درباره ی تو به من بخشیده است به جز پیامبری که خداوند فرمود: ای محمد ا آن را مخصوص تو قرار داده ام و با تو آن را خاتمه داده ام و امّا ششم؛ آن هنگامی است که به آسمان برده شدم خداوند همه ی پیامبران را در آنجا جمع کرده بود با آنها نماز گزاردم و کسی مثل تو در پشت سر من بود. و هفتم؛ نابودی احزاب و گروهها به دست من و توست.

الله الله

ع پیامبر یک بار دیگر هم رسول خدا او (جبرئیل) را مشاهده کرد، «پیامبر فرمود:

دیدم جبرئیل را در صورتی که ششصد بال داشت».

- علی بن ابراهيم - أَفَتُمَارُونَهُ عَلى ما يَرى وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنْتَهَى عِنْدَهَا جَنَّةُ المأوى؛ اما در پاسخ به کسانی که بهشت و جهنم را انکار می.کنند. عِندَهَا جَنَّةُ المأوى یعنی در زير سدرة المنتهی که در آسمان هفتم قرار دارد و جنة المأوی هم در کنار آن است. د پیامبر ای فاطمه وقتی مرا به معراج بردند دیدم بر سنگ بیت المقدس نوشته شده؛ خدایی غیر از خدای یکتا ،نیست محمد رسول خداست من او را به وسیله ی وزیرش تأیید و یاری نموده ام به جبرئیل گفتم وزیر» من کیست؟ گفت «علی بن ابی طالب ». هنگامی که به سدرة المنتهی رسیدم دیدم بر آن نوشته شده؛ من خداوندی هستم که غیر از او معبودی نیست

ص: 263

النجم /13

إِلَّا أَنَا وَحْدِى مُحَمَّدُ [ حَبيبي ] صَفْوَتِي مِنْ خَلْقِى - أَيَّدتُهُ بوَزيرهِ وَ نَصَرْتُهُ بوَزِيرِهِ» فَقُلْتُ لَجَبْرَئِيلَ ال وَ مَنْ وَزِيرى قَالَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب الله فَلَمَّا جَاوَزَتْ سِدْرَةَ الْمُنْتَهَى انْتَهَيْتُ إِلَى عَرْشِ رَبِّ الْعَالَمِينَ فَوَجَدْتُ مَكْتُوباً عَلَى كُلِّ قَائِمَة مِنْ قَوَائِمِ الْعَرْشِ «أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا مُحَمَّدُ حَبيبي أَيَّدْتُهُ بوَزيرهِ وَ نَصَرْتُهُ بوَزِيرِهِ فَلَمَّا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ رَأَيْتُ فِي الْجَنَّة شَجَرَةَ طُوبَى أَصْلُهَا فِي دَارِعَلِيَّ وَ مَا فِي الْجَنَّةَ قَصْرُ وَ لَا مَنْزِلُ إِنَّا وَفِيهَا فَرْعُ مِنْهَا أَعْلَاهَا أَسْفَاطُ خَلَلٍ مِنْ سُنْدُس وَإِسْتَبْرَقَ يَكُونُ لِلْعَبْدِ الْمُؤْمِنَ أَلْفَ أَلْفَ سَفَطِ، فِي كُلِّ سَفَطٍ مِائَةً ألْفِ حُلَّة مَا فَوْقَهَا حُلَّةٌ تُشَبهُ الْأُخْرَى عَلَى أَلْوَانِ مُخْتَلِفَة وَهُوَ ثِيَابُ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَسَطَهَا ظِلُّ مَمْدُودُ كَعَرْض السَّمَاء وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ يَسِيرُ الرَّاكِبُ فِي ذَلِكَ الظَّلِّ مَسِيرَةَ مِائَةِ عَامِ فَلَا يَقْطَعُهُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ وَظِلَّ مَمْدُودٍ أَسْفَلُهَا ثِمَارُ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَطَعَامُهُمْ مُتَذَكَّلُ فِي بُيُوتِهِمْ يَكُونُ فِي الْقَضِيبِ مِنْهَا مِائَةً لَوْنِ مِنَ الْفَاكِهَةِ مِمَّا رَأَيْتُمْ فِي دَارِ الدُّنْيَا وَ مِمَّا لَمْ تَرَوْهُ وَ مَا سَمِعْتُمْ بِهِ وَمَا لَمْ تَسْمَعُوا مِثْلَهَا، وَكُلَّمَا يُجْتَنَى مِنْهَا شَيْءٌ نَبَتَ مَكَانَهَا أُخْرَى لا مَقْطُوعَة وَلا مَمْنُوعَة وَيَجْرى نَهَرُ فِي أَصْل تِلْكَ الشَّجَرَةَ يَنْفَجِرُ مِنْهَا الْأَنْهَارُ الْأَرْبَعَةُ، نَهَرُ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِن وَ نَهَرَ مِنْ لَبَن لَمْ يَتَغَيَّرَ طَعْمُهُ وَ نَهَرُ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةَ لِلشَّارِبِينَ وَ نَهَرُ مِنْ عَسَل مُصَفّى يَا فَاطِمَةُ إِنَّ اللَّهَ أَعْطَانِي فِي عَلِيٌّ سَبْعَ خصال: هُوَ أَوَّلُ مَنْ يَنْشَقَّ عَنْهُ الْقَبْرُ مَعِي، وَأَوَّلُ مَنْ يَقِفُ مَعِى عَلَى الصِّرَاطِ فَيَقُولُ لِلنَّارِ خُذِي ذَا وَ ذَرَى ذَا، وَ أَوَّلُ مَنْ يُكْسَى إِذَا كُسِيتُ، وَ أَوَّلُ مَنْ يَقِفُ مَعِي عَلَى يَمِين الْعَرْشِ وَ أَوَّلُ مَنْ يَقْرَعَ مَعِى بَابَ الْجَنَّةَ ، وَ أَوَّلَ مَنْ يَسْكُنُ مَعِى عِلِّيِّينَ، وَ أَوَّلُ مَنْ يَشْرَبَ مَعِي مِنَ الرّحِيقِ الْمَكْتُومِ خِتامُهُ مِسْك وَ فِي ذَلِكَ فَلْيَتَنافَسِ الْمُتَنافِسُونَ يَا فَاطِمَةُ هَذَا مَا أَعْطَاهُ اللهُ عَلَيَّا فِي الْآخِرَة وَأَعَدَّ لَهُ فِي الْجَنَّةِ إِذَا كَانَ فِى الدُّنْيَا لَا مَالَ لَهُ، فَأَمَّا مَا قُلْتِ إِنَّهُ بَطِينُ، فَإِنَّهُ مَمْلُو مِنَ الْعِلْمِ خَصَّهُ اللَّهُ بِهِ وَأَكْرَمَهُ مِنْ بَيْنِ أُمَّتِي، وَ أَمَّا مَا قُلْ-تِ إِنَّهُ أَنْزَعُ عَظِيمُ الْعَيْنَيْنِ، فَإِنَّ اللَّهَ خَلَقَهُ بِصِفَةِ آدَمَ ، وَأَمَّا طُولُ يَدَيْهِ، فَإِنَّ اللَّهَ طَوَّلَهُمَا لِيَقْتُلَ بِهِمَا أَعْدَاءَهُ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِهِ وَ بِهِ يُظهِرُ اللَّهُ الدِّينَ وَ لَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ، وَ بِهِ يَفْتَحُ اللَّهُ الْفُتُوحَ وَ يُقَاتِلُ الْمُشْرِكِينَ عَلَى تَنْزِيلَ الْقُرْآن وَ الْمُنَافِقِينَ مِنْ أَهْلِ الْبَغْيَ وَالنَّكْثِ وَ الْفُسُوق عَلَى تَأْوِيلِهِ وَ يُخْرِجُ اللَّهُ مِنْ صُلْبِهِ سَيِّدَى شَبَاب أَهْل الْجَنَّةِ وَ يُزَيِّنُ بِهِمَا عَرْشَهُ يَا فَاطِمَةً مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيَّا إِلَّا جَعَلَ لَهُ ذُرِّيَّتَهُ مِنْ صُلْبِهِ وَ جَعَلَ ذُرِّيَّتِي مِنْ صُلْبَ عَلَى اللهِ ، وَ

العليا

264

ص: 264

نجم /13

زمین

الله الله

الليالي

محمد را که حبیب من است به وسیله ی وزیرش تأیید و نصرت کرده ام. به جبرئیل گفتم: «وزیر من

الله کیست؟ گفت «علی بن ابی طالب » وقتی از سدرة المنتهی گذشتم و به عرش پروردگار رسیدم دیدم که بر یکی از قائمههای عرش نوشته شده؛ من خدایی هستم که غیر از او معبودی نیست محمد برگزیده و حبیب من است که او را به وسیله ی وزیرش تأیید و یاری نموده ام. وقتی داخل بهشت شدم درخت طوبی را دیدم که ریشه اش در خانه ی علی بود و در آنجا هیچ قصر و منزلی نبود مگر اینکه در آن شاخه ای از این درخت وجود داشت بالای درخت سبدهایی پر از سندس و استبرق وجود داشت و هر سبدی را هزار هزار سبد بود و در هر سبدی صدهزار حله و هیچ حلّه ای در آن نبود که به دیگری شباهت داشته باشد زیرا آنها دارای رنگهای مختلف بودند و لباسهای اهل بهشت از آنهاست، در وسط بهشت سایه ای است ممتد که پهنای آن به قدر پهنای تمام آسمانها و است و خداوند آن را برای ایمان آورندگان به خداوند و رسولش آماده کرده است. حال اگر شخص سواری مدت صدسال در آن سایه راه طی کند آن سایه تمام نمیشود و همین است قول خداوند در قرآن که میفرماید و سایه کشیده و گسترده (واقعه30) و میوه های اهل بهشت از آن درخت آویزان است و غذای هر کسی در خانه ی خود از شاخه ی آن آویزان شده است و در هر شاخه آن درخت صد رنگ میوه وجود دارد که بخشی از آن رنگها را هرگز در دنیا ندیده است. هرگاه آن میوه ها از درخت چیده شود میوهی دیگری به جای آن به وجود میآید و آن میوه ها هرگز قطع و ممنوع نمیشود (واقعه (33) نهری در زیر این درخت از کنار ریشهاش جریان دارد که چهار نهر دیگر از آن منشعب میشود و آن چهار نهر همان است که خداوند در قرآن فرموده است: «نهرهایی از آبی که فاسد نمیشوند نهرهایی از شیری از طعم آن تغییر نمیکند نهرهایی از شربتهای گوارا نهرهایی از عسل مصفا». ای فاطمه همانا خداوند به علی ا هفت خصلت داده است: 1- على الاولين

کسی است که با من از قبر خارج میشود 2 علی اولین کسی است که با من بر لبه ی صراط می ایستد و به آتش میگوید این را بسوزان و آن را رها کن - علی اولین کسی است که بدنش بعد از من پوشیده میشود. 4 علی اولین کسی است که با من در طرف راست عرش توقف خواهد کرد ه- علیه اولین کسی است که با من در بهشت را خواهد .کوبید. ع علی ال اولین کسی است که با من ساكن عليّين خواهد شد. 7 علی ال اولین کسی است که با من از آشامیدنی های دست ناخورده و ناب خواهد نوشید سربسته ای سیراب میشوند مهری که بر آن نهاده شده از مشک است و در این نعمتهای بهشتی راغبان باید بر یکدیگر پیشی گیرند! . (مطفقین/2526) ای فاطمه اینها نعمتهایی هستند که خداوند آنها را برای علی اله در آخرت و بهشت اختصاص داده در صورتی که در دنیا زاهد باشد به وسیله ی مجاهدتهای علی است که خدا دین خود را ظاهر میکند و لو اینکه مشرکان را خوش نیاید و به وسیله ی اوست که خداوند فتح و پیروزی به اسلام عطا میفرماید و مشرکین براساس ،تنزیل و منافقین از اهل بغی و پیمان شکنان و فاسقین براساس تأویل قرآن کشته میشوند و خداوند از صلب او دو سرور جوانان بهشت را که بهشت به وسیله ی آنها زینت میشود خارج مینماید. فاطمه جان خدا هیچ پیامبری را مبعوث ننموده

عليها

265

ص: 265

النجم /13

لَوْ لَا عَلِيُّ امْ مَا كَانَتْ لِي ذُرِّيَّةٌ، فَقَالَتْ فَاطِمَةً يَا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم مَا أَخْتَارُ عَلَيْهِ أَحَداً مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ، فَزَوَّجَهَا رَسُولُ اللَّهِ ، فَقَالَ ابْنُ عَبَّاس الله عِنْدَ ذَلِكَ وَاللَّهِ مَا كَانَ لِفَاطِمَةَ كُفْقُ غَيْرُ عَلَى ال

9 - الرسول - إِنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم ذَاتَ يَوْمٍ قَالَ لِجَبْرَائِيلَ: أَحِبُّأَنْ أَرَاكَ فِي الصُّورَةِ الَّتِي تَكُونُ فِيهَا بِالسَّمَاءِ قَالَ: إِنَّكَ لَا تَقْوَىٰ عَلَى ذَلِكَ قَالَ: لَا بُدَّ لِي مِنْ ذَلِكَ. فَقَسَمَهُ عَلَيْهِ بِخَاتَمِ النُّبُوَّةِ فَقَالَ جَبْرَائِيلُ: أَيْنَ تُرِيدُ ذَلِكَ؟ قَالَ: بِالْأَبْطَحِ، قَالَ: لَا يَسَعُنِي قَالَ: بِمِنَى. قَالَ: لَا يَسَعُنِي قَالَ: بِعَرَفَاتِ قَالَ: لَا يَسَعُنِي، وَلَكِنَّ سِرْ بنَا إِلَيْهِ، فَمَضَى رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِلَى عَرَفَاتِ وَ إِذَا هُوَ جَبْرَائِيلُ بِعَرَفَاتِ بخَشْخَشَة وَكَلْكَلَة قَدْ مَلَأَ مَا بَيْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِب رَأْسُهُ فِى السَّمَاءِ وَرِجْلَاهُ فِي الْأَرْضِ

اَلسَّابِعَة فَخَرَّ مَغْشِيّاً عَلَيْهِ، فَتَحَوَّلَ جَبْرَائِيلَ بِصُورَتِهِ الْأُولَى وَ ضَمَّهُ إِلَى صَدْرِهِ وَقَالَ: يَا مُحَمَّد لَا تَخَفْ أَنَا أَخُوكَ جَبْرَائِيلُ فَقَالَ: يَا أَخِي مَا ظَنَنْتُأَنَّ اللَّهَ خَلَقَ خَلْقَا فِي السَّمَاءِ يُشْبِهُكَ. قَالَ: يَا مُحَمَّدٌ لَوْ رَأَيْنَ إِسْرَافِيلَ الَّذِي رَأْسُهُ تَحْتَ الْعَرْشِ وَ رِجْلَاهُ تَحْتَ تُخُومِ الْأَرْضِ السَّابِعَةِ وَ اللَّوْحُ الْمَحْفُوظُ بَيْنَ حَاجِبَيْهِ وَأَنَّهَإِذَا ذُكِرَ اسْمُ اللَّهِ يَبْقَى كَالْعُصْفُور سُئِلَ: جَبْرَائِيلُ يُتَصَوَّرُ (كَذَا؟ وَإِذَا هُوَ أَجَلَى الْجَبينِ مُعْتَدِلُ الشَّعَرِ، كَانَ شَعْرَهُ الْمَرْجانَ، لَهُ جَنَاحَانِ خَضْرَآوَان وَ قَدَمَانِ وَلَوْنَهُ كَالثَّلْجِ الْمُوَشَّح بالدُّرِّ هَكَذَا صُورَتُهُ الَّتِي رَآهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم بهَا وَ ذَلِكَ أَنَّهُ رَآهُ مَرَّتَيْنِ. وَقَالَ تَعَالَى: وَ لَقَدْ رَأَهُ نَزْلَةٌ أَخَرَى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنْتَهَى فَالْمَرَّةُ الثَّانِيَةُ طَلَبَهُ مِنْهُ أَنْ يَرَاهُ بِبَقِيعِ الْغَرْقَدِ وَ إِذَا بِوَاحِدٍ مِنْ أَجْنِحَتِهِ سَدُّ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ.

10 - ابن عباس - إِنَّ إِسْرَائِيلَ سَأَلَ اللَّهَ أَنْ يُعْطِيَهُ قُوَّةَ سَبْعِ سَمَوَاتِ فَأَعْطَاهُ اللَّهُ قُوَّةَ سَبْعِ أَرَضِينَ فَأَعْطَاهُ اللَّهُ قُوَّةَ الْجِبَالِ وَ قُوَّةَ الرِّيَاحِ فَأَعْطَاهُ قُوَّةَ الثَّقَلَيْنِ فَأَعْطَاهُ قُوَّةَ السَّبَاعِ فَأَعْطَاهُ مِنْ لَدُنْ رَأْسِهِإِلَى قَدَمَيْهِ بِشُعُورَ وَ أَفْوَاهِ وَ أَلْسِنَهِ مُعَطَّاة بأجْنِحَة يُسَبِّحُ اللَّهَ بِكُلِّ لِسَانِ بِأَلْفِ أَلْفِ لُغَة فَيَصِيرُ مِنْ كُلِّ نَفَس مَلَكُ يُسَبِّحُونَ اللَّهَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُمُ الْمُقَرَّبُونَ وَ حَمَلَةُ الْعَرْشِ وَ كِرَام كاتِبِينَ هُمْ عَلَى صِفَةِ إِسْرَائِيلَ وَ يَنْظُرُ إِسْرَافِيلُ فِي كُلَّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ ثَلَاثَ مَرَّأْتِ إِلَى جَهَنَّمَ فَيَذُوبُ إِسْرَافِيلُ وَ يَصِيرَ كَوَتَرِ الْقَوْسِ وَ يَبْكِي لَوِ انْسَكَبَ دَمْعُهُ مِنَ السَّمَاءِ لَيَطْبَقُ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ إِلَى

266

1. تفسیر القمی، ج 2، ص 336 تفسیر البرهان

2. تفسير البرهان

ص: 266

نجم /13

العليا

مگر اینکه ذریّه و نسل وی را از صلب او قرار داده ولی نسل مرا از صلب علی ال قرار داده است، اگر على ال نبود ذریه و نسلی برای من باقی نمیماند پس از این گفتگوها حضرت فاطمه گفت: «ای رسول خدا من احدی از اهل زمین را بر علی مقدم نخواهم کرد پس رسول خدا فاطمه را برای علی تزویج کرد ابن عباس در این باره میگوید به خداوند سوگند غیر از علیا کسی لیاقت و شایستگی همسری با فاطمه را نداشت».

الله

الله الله

- اول 9 پیامبر رسول خدا روزی به جبرئیل گفت: دوست دارم تو را به همان شکلی ببینم که در آسمان هستی جبرئیل به او گفت تو قدرت این کار را نداری پیامبر فرمود: «باید این کار را بکنم و جبرئیل را به خاتم نبوّت قسم داد. آنگاه جبرئیل گفت: «کجا میخواهی این کار انجام شود؟ رسول خدا گفت در ابطح جبرئیل گفت برای من امکان ندارد. گفت: در منی» گفت: نمیتوانم» گفت در عرفات» گفت من نمیتوانم ولی با هم به آنجا برویم». رسول خدا به عرفات .رفت ناگهان دید که جبرئیل در عرفات است و سروصدایش می آید. و سینه ی او تمام مشرق و مغرب را پر کرده است سرش در آسمان بود و پاهایش در زمین هفتم. پیامبر غش کرد و بر زمین افتاد آنگاه جبرئیل به شکل اولش برگشت و او را در آغوش گرفت گفت: «ای محمد نترس من برادر تو هستم جبرئیل محمد و گفت: «ای برادر! فکر

و نمی کردم که خداوند در آسمان موجودی خلق کرده باشد که شبیه تو باشد». جبرئیل گفت: «کاش اسرافیل را میدیدی سرش در زیر عرش قرار دارد و پاهایش زیر سرحدات زمین هفتم و لوح محفوظ بین دو ابرویش قرار دارد و هرگاه اسم خدا برده شود به شکل گنجشک در می آید. سؤال :شد جبرئیل چه شکلی دارد؟ فرمود او) دارای پیشانی درخشان و مویی است نه کوتاه و نه بلند گویی که مروارید است دارای دو بال سبز رنگ و دو پا میباشد رنگش مانند برفی است که با مروارید تزیین شده باشد وقتی پیامبر او را دید صورتش این گونه بود. و آن همان است که پیامبر او را دو بار دید که خداوند تعالى فرمود: و لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى * عِندَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى بار دوم از او خواست که او را در منطقه غرقد ببیند که ناگهان با یکی از بال هایش راه آسمان و زمین را مسدود کرد

10 ابن عباس اسرافیل از خدا خواست که به او قدرت هفت آسمان را ببخشد. اما خداوند قدرت و قوّت هفت زمین را به او داد در نتیجه قدرت کوهها و بادها و قدرت درندگان در اختیار او بود از فرق سرش تا پاهایش پر از مو و دهان و زبان بود که پوشیده از پر بودند. با هریک از آن زبانها به یک میلیون زبان گوناگون خدا را تسبیح میگوید از هر نفسی فرشته ای به وجود می آید که خداوند را تا روز قیامت تسبیح می.گوید آنها مقربان درگاه هستند و عرش را حمل میکنند و نویسندگان اعمال هستند و همه مانند اسرافیل می.باشند اسرافیل در هر روز و در هر شب، سه بار به جهنم نگاه میکند و ذوب میشود و به شکل وتر کمان در می آید و می گرید. اگر اشکش از آسمان جاری شود ما بین آسمان و زمین را میپوشاند و تمام دنیا را فرا می گیرد. اگر تمامی دریاها و نهرها بر سر اسرافیل ریخته شود قطره ای از آن بر روی زمین نمیافتد. اگر

ص: 267

و النجم /13

الْأَرْضِ حَتَّى يَغْلِبَ عَلَى الدُّنْيَا وَ لَوْ صُبَّتْ جَمِيعُ الْبُحُورِ وَ الْأَنْهَارِ عَلَى رَأْسِإِسْرَائِيلَ مَا وَقَعَتْ قَطْرَةً عَلَى الْأَرْضِ وَ لَولَا أَنَّ اللَّهَ مَنَعَ بُكَانَهُ وَ دُمُوعَهُ لَامْتَلَاتِ الْأَرْضِ بِدُمُوعِهِ فَصَارَ طُوفَانَ نُوحِ الوَ مِنْ عَظَمَةِ إِسْرَائِيلَانَّ جَبْرَائِيلَ طَارَ ثَلَاثَمِائَةِ عَامٍ مَا بَيْنَ شَفَةِ إِسْرَافِيلَ وَ أَنْفِهِ فَلَمْ يَبْلُغْ إِلَى آخِرِهِ. وَ أَمَّا مِيكَائِيلُ خَلَقَهُ اللَّهُ بَعْدَ إِسْرَافِيلَ بخَمْسِمِائَة عَامٍ مِنْ رَأْسِهَإِلَى قَدَمِهِ شُعُورٌ مِنَ الزَّعْفَرَانِ وَأَجْنِحَتُهُ مِنْ زَبَرْجَدِ اخْضَرَّ عَلَى كُلِّ شَعْرَةِ أَلْفَ أَلْفَ وَجْهِ فِي كُلِّ وَجْهِ أَلْفُ أَلْفِ فَمِ وَ فِي كُلٌّ فَمٍ أَلْفُ أَلْفِ لِسَانِوَ عَلَى كُلِّ لِسَانِ أَلْفُ أَلْفَ عَيْنِ تَبْكِي رَحْمَةً عَلَى الْمُذْنِبِينَ مِ-نْ الْمُؤْمِنِينَ بِكُلِّ عَيْن وَ بِكُلِّ لِسَان يَسْتَغْفِرُونَ فَيَقْطُرُ مِنْ كُلِّ عَيْنٍ سَبْعُونَ أَلْفَ أَلْفِ قَطْرَةً فَيَصِيرُ مَلَكاً عَلَى صُورَة مِيكَائِيلَ وَ أَسْمَاتُهُمْ الْكَرُوبيُّونَ وَ هُمْ أَعْوَانُ لِمِيكَائِيلَ مُوَكَّلُونَ عَلَى الْقَطْرِ وَ النَّبَاتِ وَالْأَوْرَاقِ وَ الثَّمَارِ فَمَا مِنْ قَطْرَة فِي الْبحَارِ وَ لَا ثَمَرَة عَلَى الْأَشْجَارِ إِنَّا وَ عَلَيْهَا مَلَكَ مُوَكَّلُ وَ أَمَّا جَبْرَائِيلُ خَلَقَهُ اللَّهُ بَعْدَ مِيكَائِيلَ بِخَمْسَمِائَةِ عَامٍ وَ لَهُ أَلْفُ أَلْفِ وَ سِتْمِائَةِ جَنَاحٍ مِ-نْ رَأْسِهَإِلَى قَدَمِهِ شُعُورُ مِنْ زَعْفَرَانِ وَ الشَّمْسُ بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَ كُلَّ شَعْرَةٍ قَمَرُ وَكَوَاكِبُ وَ كُلَّ يَوْمٍ يَدْخُلُ فِي بَحْرٍ مِنْ نُورٍ ثَلَاثَمِائَة وَسِتِّينَ مُرَّةَ فَإِذَا خَرَجَ سَقَطَ مِنْ أَجْنِحَتِهِ قَطْرَةً فَتَصِيرُ مَلَكًا عَلَى صُورَةِ جَبْرَائِيلَ يُسبِّحُونَ اللَّهَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ هُمُ الرُّوحَانِيُّونَ وَ أَمَّا صُورَةٌ مَلَكِ الْمَوْتِ مِثْلُ صُورَة إِسْرَائِيلَ بِالْوَجْهِ وَ الْأَلْسَة وَالْأَجْنِحَة.

11- الائمة - إِنَّ حَمْزَةَ سَأَلَ النَّبي: أرني جَبْرَائِيلَ؛ فَقَالَ: اسْكُتْ فَأَلَحَ عَلَيْهِ. وَإِذَا بِجَبْرَائِيلَ قَدْ نَزَلَ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فِي تِلْكَ السَّاعَةَ فَقَالَ: اللَّهُمَّ اكْشِفْ عَنْ بَصَر حَمْزَةَ، فَقَالَ: انْظُرْ فَنَظَرَ وَ إِذَا قَدَمَاهُ كَالزَّبَرْجَدِ فَخَرَ حَمْزَةُ مَغْشِيّاً عَلَيْهِ. فَعَرَجَ جَبْرَائِيلُ بَعْدَ أَنْ بَلَغَ فَقَالَ: يَا حَمْزَةً وَ مَا رَأَيْتَ؟ فَقَالَ: هَيْهَاتَ يَا سَيِّدِي أَنْأَ تَعَاهَدَ هَذَا الْفِعْلَ . 12 - الرسول - إِنَّ جَبْرَائِيلَ نَزَلَ عَلَى مُحَمَّدِ لا فَقَالَ: يَا مُحَمَّد تُرِيدُ أَنْ أُريكَ بَعْضَ حَظِّكَ وَ مَنْزَلَتِكَ مِنَ الْجَنَّةِ؟ فَقَالَ: بَلَى يَعْنِي نَعَمْ فَكَشَفَ لَهُ عَنْ جَنَاحَ بَيْنَ أَجْنِحَتِهِ وَإِذَا هُوَ

اخْضَرَّ عَلَيْهِ نَهَرُ عَلَيْهِ أَلْفُ قَصْرٍ مِنْ ذَهَبٍ

1. تفسير البرهان

2. تفسير البرهان

3. تفسير البرهان

268

ص: 268

نجم /13

خداوند جلوی گریه ها و اشکهایش را نگرفته بود حتماً زمین از اشکهایش پر میشد و به طوفان نوح تبدیل میشد از عظمت و بزرگی اسرافیل همان بس که اگر جبرئیل سیصدسال بین لب و بینی او پرواز کند به آخر آن نمیرسد و اما میکائیل را خداوند پانصدسال پس از اسرافیل آفریده است از فرق سرش تا نوک پایش پوشیده از موهایی از زعفران است، و بالهای

او از زبرجد سبزرنگ بر روی هر تار مو یک میلیون چهره وجود دارد و در روی هر چهره یک میلیون دهان و در داخل هر دهانی یک میلیون زبان و بر هر زبانی یک میلیون چشم که برای آمرزش مؤمنان گناهکار اشک میریزند با هر چشم و زبانی طلب بخشش میکنند. از هر چشمی هفتاد میلیون قطره اشک میریزد که هر قطره از آن تبدیل به فرشته ای میشوند به شکل میکائیل که کروبیان نام دارند و آنان یاران میکائیل هستند و بر باران و گیاه و برگها و میوه ها گمارده شده اند و نظارت دارند هیچ قطره آبی در دریا و هیچ میوه ای بر درخت وجود ندارد مگر اینکه فرشته ای بر آن گمارده شده است و اما جبرئیل؛ خداوند او را پانصد سال پس از میکائیل آفرید و دارای یک میلیون و ششصد بال است از فرق سرش تا نوک پایش موهایی از زعفران

روییده است خورشید در میان دو چشم او قرار دارد و هر تار مویی یک ماه و چند ستاره است. و هر روز، سیصدوشصت بار در دریایی از نور وارد میشود و وقتی از آن خارج می شود، از بالش قطره ای میچکد و به فرشته ای تبدیل میشود که به شکل جبرئیل است این فرشتگان تا روز قیامت به تسبیح خداوند مشغول هستند و آنها روحانیون .هستند و اما عزرائیل، فرشته مرگ، از نظر شکل صورت و زبانها و بالها همانند اسرافیل میباشد.

11 - ائمه - حمزه از پیامبر درخواست کرد جبرئیل را به من نشان بده پیامبر گفت: ساکت باش» حمزه اصرار کرد در همان ساعت جبرئیل بر پیامبر نازل شد. رسول خدا گفت: «بار خدایا به چشمان حمزه بصیرت بده و گفت: نگاه کن». نگاه کرد و دید که پاهایش مانند زبرجد است. غش کرد و بر زمین افتاد و جبرئیل پس از آنکه وحی را ابلاغ کرد عروج کرد. پیامبر فرمود: ای حمزه چه دیدی؟ حمزه گفت: «ای سرورم دیگر هرگز

الله الله

چنین خواهشی را تکرار نمیکنم

12- پیامبر جبرئیل بر محمد نازل شد و گفت: «ای محمد! آیا میخواهی جایگاه ت--و را در بهشت و بعضی از چیزهایی را که از آن بهرهمند خواهی شد به تو نشان بدهم؟ گفت: «آری. آنگاه در میان بالهای خود بالی را به او نشان داد که سبزرنگ بود و نهری در آن جریان داشت و هزار کاخ طلا بر روی آن بود».

269

ص: 269

النجم /14

13 - الرسول صلى الله عليه وسلم قَالَ رَسُولُ الله : رَأَيْتُ جَبْرَائِيلَ عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى لَهُ سِتُّمِائَة جَنَاحَ يَتَنَاثَرُ

مِنْ ريشِهِ َأكابرُ الدُّرِّ وَ الْيَاقُوت.

14 - 1 - الرضا الله عَنْ صَفْوَانَ بْن يَحْيَى قَالَ: ... قَالَ أَبُو قُرَّةَ فَإِنَّهُ يَقُولُ وَ لَقَدْ رَآهُ نَزَّلَةٌ أُخْرَى فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ إِنَّ بَعْدَ هَذِهِ الْآيَة مَا يَدُلُّ عَلَى مَا رَأَى حَيْثُ قَالَ مَا كَذَبَ الْفُوَّادُ ما رَأَى يَقُولُ مَا كَذَبَ فُؤَادُ مُحَمَّدٍ مَا رَأَتْ عَيْنَاهُ ثُمَ أَخْبَرَ بِمَا رَأَى فَقَالَ لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى فَآيَاتُ اللَّهِ غَيْرُ

الله.

15 - الرضا ال عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْن أَبي نَصْر عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الةِ قَالَ قَالَ يَا أَحْمَدُ مَا الْخِلَافُ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ أَصْحَابِ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ فِى التَّوْحِيدِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قُلْنَا نَحْنُ بِالصُّورَة لِلْحَدِيثِ الَّذِي رُوِيَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رَأَى رَبَّهُ فِي صُورَةٍ شَابِوَ قَالَ هِشَامُ بْنُ الْحَكَمِ بِالنَّفْسِ لِلْجِسْمِفَقَالَ يَا أَحْمَدُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَمَّا أَسْرَى بِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ بَلَغَ عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى خَرَقَ لَهُ فِي الْحُجُبِ مِثْلُ سَمَّ لِإِبْرَة فَرَأَى مِنْ نُورِ الْعَظَمَةِ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَرَى وَ أَرَدْتُمْ أَنْتُمُ التَّشْبِيهَ دَعَ هَذَا يَا أَحْمَدُ لَا يَنْفَتِحُ عَلَيْكَ هَذَا أَمْرُ عَظِيمٍ .

قوله تعالى : عِنْدَ سِدْرَةِ المُنْتَهى (14)

1 - على بن إبراهيم ال - وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَأَمَّا الرَّدُّ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ خَلْقَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ فَقَوْلُهُ عِنْدَهَا جَنَّةُ المَأوى أَى عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَسِدْرَةُ الْمُنْتَهَى فِي السَّمَاءِ السَّابِعَةِ وَ جَنَّةُ الْمَأْوَى عِنْدَهَا. 2 - أمير المؤمنين ال- أَمَّا الرَّدُّ عَلَى مَنْ أَنْكَرَ خَلْقَ الْجَنَّةِ وَ النَّارِ فَقَالَ اللَّهُ تَعَالَى عِنْدَ سِدْرَةِ المنتهى عِنْدَها جَنَّةُ المأوى وَ قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم دَخَلْتُ الْجَنَّةَ فَرَأَيْتُ فِيهَا قَصْراً مِنْ يَاقُوتِ أَحْمَرَ يُرَى دَاخِلُهُ مِنْ خَارِجهِ وَ خَارِجُهُ مِنْ دَاخِلِهِ مِنْ نُورِهِ فَقُلْتُ يَا جَبْرَئِيلُ لِمَنْ هَذَا الْقَصْرُ فَقَالَ لِمَنْ أطَابَ الْكَلَامَ وَأَدَامَ الصِّيَامَ وَأَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ تَهَجَّدَ بِاللَّيْلِ وَ النَّاسُ نِيَامُ فَقُلْتُ يَا رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ فِي أُمَّتِكَ مَنْ يُطِيقُ هَذَا فَقَالَ لِيَ ادْنُ مِنِّي فَدَنَوْتُ فَقَالَ مَا تَدْرِي مَا إِطَابَةُ الْكَلَامِ فَقُلْتُ اللَّهُ وَ

1. تفسير البرهان 2.الکافی، ج 1، ص 96

3. تفسیر القمی ج 1، ص 20/ تفسیر نورالثقلين

4. بحار الأنوار، ج8، ص133

ص: 270

نجم /14

الله الله

13- پیامبر از پیامبر درباره ی :آیه و لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرَى سؤال شد؛ رسول خدا اللي فرمود: جبرئیل را نزدیک سدرة المنتهی دیدم ششصد بال داشت از پرهایش بزرگترین مرواریدها و

یاقوتها پراکنده میشد

14- امام رضا ا ابوقره گفت: «او خودش میگوید و لقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرَى يعنى قطعاً ب-ار دیگری هم او را دیده است؟ امام رضا ال فرمود: پس از این ،آیه آیه دیگری است که دلالت میکند که چه دیده است؛ آنجا که میگوید قلب [پاک او] در آنچه دید هرگز دروغ نگفت. (نجم/11) و سپس به ما خبر میدهد که چه چیزی را دیده است و میگوید او پاره ای از آیات و نشانه های بزرگ پروردگارش را دید. (نجم (18) پس آیات خداوند غیر از خداوند است.

شما

15- امام رضا ال احمد بزنطی :گوید امام رضا الله به من :فرمود: «ای احمد اختلاف بین و بین اصحاب هشام بن حکم در توحید چیست؟ گفتم جانم به فدایت ما قائل ب-ه ص-ورتیم ب-ه خاطر حدیثی که از رسول خدا روایت شده ،است مبنی بر اینکه پروردگارش را به صورت یک جوان دید؛ ولی هشام بن حکم قائل به نفی جسم از خدا .است حضرت فرمود: ای احمد زمانی که رسول خدا به معراج رفت و به سدرة المنتهی رسید حجابها به اندازه سوراخ سوزنی برای او شکافته شد و او پس از نور عظمت ،الهی آن چه را که خداوند میخواست ببیند، دید ولی شما از آن تشبیه برداشت کردید ای احمد این موضوع را رها کن که باعث نشود باب عظیمی از کفر بر تو گشوده شود».

نزد «سدرة المنتهى». (14)

1- على بن ابراهيم - و لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرَى؛ عِندَ سِدْرَةِ المُنتَهَى در آسمان هفتم قرار دارد و اما در پاسخ به کسانی که بهشت و جهنم را انکار میکنند فرموده است عِندَهَا جَنَّةُ الأُویٰ یعنی در زیر سدرة المنتهی که در آسمان هفتم قرار دارد و جَنَّةُ المَأْوَىٰ هم در کنار آن است.

2- امام علی دلیلی است بر ردّ کسانی که منکر خلق شدن بهشت و جهنم هستند. خداوند متعال می فرماید عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتهی * عِنْدَها جَنَّةُ المأوى رسول خدا فرمود: «هنگامی که مرا ب-ه آسمانها بردند وارد بهشت شدم و در آنجا قصری از یاقوت سرخ را مشاهده کردم که باطن آن هم از بیرون مشاهده می.شد آن یاقوت بسیار پر نور و درخشنده بود در این قصر دو قبه از در و زبرجد دیده میشد گفتم ای جبرئیل این قصر متعلّق به کیست :فرمود: «آن برای کسی است که سخنهای خوب ،بگوید و روزه داشته باشد و طعام به مردم بدهد و در شبها هنگامی که مردم خواب هستند نماز بگذارد علی :فرمود: ای رسول خدا در امت تو کسانی هستند

ص: 271

النجم / 14

رَسُولُهُ أَعْلَمُ فَقَالَ هُوَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ أَتَدْرِي مَا إِدَامَةً الصِّيَام فَقَالَ اللهُ أَعْلَم

و محمد

أمير المؤمنين - فِى خَبَر الْيَهُودِيِّ الَّذِي سَأَلَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَنْ فَضَائِل نَبِيِّنَا قَالَ قَالَ الْيَهُودِيُّ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ نَاجَى مُوسى عَلَى جَبَل طُور سَيْنَاءَ بِثَلَاثِمِائَة وَ ثَلَاثَ عَشْرَةَ كَلِمَةً يَقُولُ لَهُ فِيهَا يَا مُوسى إِنِّى أَنَا اللهُ فَهَلْ فَعَلَ بِمُحَمَّدَ الله شَيْئاً مِنْ ذَلِكَ قَالَ عَلَى اللهِ لَقَدْ كَانَ كَذَلِكَ نَاجَاهُ اللَّهُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ فَوْقَ سَبْعَ سَمَاوَاتِ رَفَعَهُ عَلَيْهِنَّ فَنَاجَاهُ فِي مَوْطِنَيْنِ أَحَدُهُمَا عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى وَكَانَ لَهُ هُنَاكَ مَقَامُ مَحْمُودُ ثُمَّ عَرَجَ بِهِ حَتَّى انْتَهَى إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَقَالَ عَزَّوَجَلَّثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّى وَ دَنَّى لَهُ رَفْرَفاً أَخْضَرَ أَعْشَى (غُشِي عَلَيْهِ نُورُ عَظِيمٌ حَتَّى كَانَ فِي ذُنُوهِ كَقَابِ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنَى وَ هُوَ مِقْدَارُ مَا بَيْنَ الْحَاجِبِ إِلَى الْحَاجِب وَ نَاجَاهُ بِمَا ذَكَرَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ و قَالَ عَزَّوَجَلَّ قَد جَعَلْتُ أَمَتَكَ يَا مُحَمَّدٌ كَالشَّامَة الْبَيْضَاءِ فِي الثَّوْرُ الْأَسْوَدِ هُمُ الْقَادِرُونَ وَهُمُ الْقَاهِرُونَ يَسْتَخْدِمُونَ وَلَا يُسْتَخْدَمُونَ لِكَرَامَتِكَ وَ حَقٌّ عَلَيَّ أَنْ أَظْهَرَ دِينَكَ عَلَى الْأَدْيَانِ حَتَّى لَا يَبْقَى فِي شَرْقِ الْأَرْضِ وَلَا غَرْبهَا دِيْنُ إِلَّا دِينُكَ وَ يُؤَدُّونَ إِلَى أَهْلِ دِينِكَ الْجِزْيَةَ وَهُمْ صَاغِرُونَ وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتهى، عِنْدَهَا جَنَّةُ الأُوى، إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى، ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغَى لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى فَهَذَا أَعْظَمُ يَا أَخَا الْيَهُودِ مِنْ مُنَاجَاتِهِ لِمُوسى اللهِ عَلَى طُورِ سَيْنَاءَ ثُمَّ زَادَ اللَّهُ لِمُحَمَّدُ أَنْ مَثَلَ النَّبِيِّينَ ۖ فَصَلَّى بِهِمْ وَهُمْ خَلْفَهُ يَقْتَدُونَ بِهِ وَ لَقَدْ عَايَنَ تِلْكَ اللَّيْلَةَ الْجَنَّةَ وَ النَّارَ وَ عُرِجَ بِهِ إِلَى سَمَاءِ سَمَاءِ فَسَلَّمَتْ عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ فَهَذَا أَكْثَرُ مِنْ ذَلِكَ.

4 - الصادق ال عَن سُلِيمانَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ العَنْ قَوْل اللَّهِ تَعَالَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى قَالَ

أصْلُها ثابتُ وَ فَرْعُها فِي السَّمَاءِ فَقَالَ رسول الله الله جَدْرُهَا وَعَلَى اللهِ ذِرْؤُهَا وَفَاطِمَةً فَرْعُهَا وَ الْأَئِمَّةُ أَغْصَانُهَا وَ شِيعَتُهُمْ أَوْرَاقُهَا قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَمَا مَعْنَى الْمُنْتَهَى قَالَ إِلَيْهَا وَاللَّهِ انْتَهَى الدِّينُ مَنْ لَمْ يَكُنْ مِنَ الشَّجَرَةَ فَلَيْسَ بِمُؤْمِن وَلَيْسَ لَنَا شِيعَةً.

1. بحار الأنوار، ج 90، ص 81 بحار الأنوار، ج 18، ص 291؛ «فرأيت فيها قصرا ... الى آخ-ر» محذوف/ بحار الأنوار، ج8، ص 176؛

فرأيت فيها قصرا ... الى آخر» محذوف

2. بحارالأنوار، ج16، ص343

3. بحار الأنوار، ج24، ص 139/ بصائر الدرجات، ص 60

ص: 272

نجم / 14

که طاقت این اعمال را داشته باشند؟ فرمود: میدانی که مقصود از خوب سخن گفتن چیست؟

:گفتم خدا و رسول داناتر میباشند.

امام علی ال مرد یهودی عرض کرد خداوند عزّوجل در طور سینا با موسی ال با

سیصدوسیزده کلام نجوا کرد که در هر یک به او میفرمود ای موسی منم من خداوند. (قصص/30)

آیا با محمد نیز چنین کاری کرده؟ علی فرمود البته» که چنین ،کرده خداوند والامرتبه بر فراز هفت آسمان با محمد انجوا کرد او را بر هفت آسمان فراز داشت و در دو جا با او نجوا کرد، یکی عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتهی که در آنجا جایگاهی ستوده داشت، سپس او را بالاتر برد تا این که به ساق عرش رسید خداوند عزوجل فرموده ثُمَّ دَنا فَتَدَلَّی، آنگاه فرشی سبزرنگ برایش گسترده شد و نوری شگفت او را فرو پوشاند آن چنان که در نزدیکی به حق تعالی همچون دو سر یک کمان یا کمتر شده بود یعنی اندازه ی میان یک ابرو تا ابروی دیگر در آنجا خداوند با او نجوا

کرد... خداوند عزوجل فرمود این را نیز انجام دادم ای محمد امّت تو را همچون خالی سپید ب--ر

تن گاوی سیه قرار دادم آنان توانمند و چیره،اند و به پاس ارجمندی تو خدمت میگیرند و به خدمت گرفته نمیشوند بر عهده من است که دین تو را بر همه ادیان پیروز گردانم آن چنان که در شرق و غرب زمین دینی جز دین تو بر جا نماند و آنان به خواری به اهل دین تو جزیه بپردازند. وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرى * عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى * عِنْدَها جَنَّةُ المَأْوَى * إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى * ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغَى * لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْری؛ ای برادر یهودی! این از نجوای خداوند با موسی ال در طور سینا والاتر ،است خداوند باز هم بر محمد و افزود، او پیامبران را پدیدار کرد و محمد پیشاپیش آنان نماز گزارد و آنان پشت سر وی ایستادند و به او اقتدا کردند، آن شب محمد بهشت و دوزخ را مشاهده کرد و آسمان به آسمان بالا برده شد و فرشتگان بر او سلام دادند؛ پس این بیشتر از آن است».

4- امام صادق ال سلیمان گوید از امام صادق ال درباره ی سِدْرَةِ المنتهى پرسیدم: اصل آن

است

ثابت است و فرعش در آسمان .است فرمود: پیامبر اکرم صلى الله عليه وسلم اصل آن درخت است و علی ال قسمت بالای درخت و فاطمه علا تنه ی آن و ائمه شاخه های درخت و شیعیان برگ درختند. عرض کردم فدایت شوم پس معنی [المنتهی چیست؟ فرمود: به خدا قسم دین به آن منتهی میگردد هر که از آن شجره نباشد نه مؤمن است و نه شیعه ی ما».

ص: 273

النجم /14

- الرضا ال- عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى نَصْرِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرّضَا اللهِ قَالَ قَالَ يَا أَحْمَدُ مَا الْخِلَافُ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَ أَصْحَابِ هِشَامِ بْنِ الْحَكَمِ فِي التَّوْحِيدِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ قُلْنَا نَحْنُ بالصُّورَةِ لِلْحَدِيثِ الَّذِي رُويَ أَنَّ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم رَأَى رَبَّهُ فِى صُورَةِ شَابِ وَقَالَ هِشَامُ بْن الْحَكَمِ بِالنَّفْسِ لِلْجِسْمِ فَقَالَ يَا أَحْمَدُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم لَمَّا أَسْرِى بِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَ بَلَغَ عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى خُرِقَ لَهُ فِي الْحُجُبِ مِثْلُ سَمَّ لِإِبْرَة فَرَأَى مِنْ نُورِ الْعَظَمَةِ مَا شَاءَ اللهُ أَنْ يَرَى وَأَرَدْتُمْ أَنْتُمُ التَّشَبِيبَ دَعْ هَذَا يَا أَحْمَدُ لَا يَنْفَتَحُ عَلَيْكَ هَذَا أَمْرَ عَظِيمٍ

- الائمة - أَشْهَدُ أَنَّ اللَّهَ أَكْرَمَكَ بالرُّوحِ الْأَمِينِ و النَّورِ الْمُبِينِ وَ الْكِتَابِ الْمُسْتَبِينِ وَخَتَمَ بک الْعِبَادَ وَ طَوَى بكَ الْأَسْبَابَ وَ أَرْجَى بكَ السَّحَابَ وَسَخَّرَ لَكَ الْبُرَاقَ وَأَسْرَى بَكَ إِلَى السَّمَاءِ وَأَرْقَى بِكَ فِي عُلُو الْعَلَاءِ وَأَصْعَدَكَ إِلَى الْمَلَا الْأَعْلَى وَأَحْطَاكَ بِالزُّلْفَةَ الْأَدْنَى وَ أَرَاكَ الْآيَةَ الْكَبْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ المنتهى، عِنْدَها جَنَّةُ المأوى، مَا زَاغَ بَصَرُكَ وَ مَا طَغَى، وَمَا كَذَبَ فُؤَادُكَ مَا رَأَى.

الباقر ال- فَلَمَّا انْتَهَى بِهِ إِلَى سِدْرَة الْمُنْتَهَى تَخَلَّفَ عَنْهُ جَبْرَئِيلُ اللَّهِ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ : يَا جَبْرَئِيلُ فِي هَذَا الْمَوْضع تَخَذَلْنِي فَقَالَ تَقَدَّمُ أَمَامَك فَوَ اللَّهِ لَقَدْ بَلَغْتَ مَبْلَغَا لَمْ يَبْلُغُهُ أَحَدٌ مِنْ خَلْق اللَّهِ قَبْلَكَ فَرَأَيْتُ مِنْ نُور رَبِّي وَ حَالَ بَيْنِي وَبَيْنَهُ السَّبَخَةُ [التَّسْبيحَةُ]، قُلْتُ: وَمَا السَّبَخَةُ جُعِلَتْ فِدَاكَ فَأَوْمَى بِوَجْهِهِ إِلَى الْأَرْضِ وَأَوْمَى بِيَدِهِ إِلَى السَّمَاءِ وَهُوَ يَقُولُ جَلَالُ رَبِّي ثَلَاثَ

مرات.

الرسول - يَا عَلَى إِنِّى رَأَيْتُ اسْمَكَ مَقْرُوناً باسْمِي فِي أَرْبَعَةِ مَوَاطِنَ فَأَنِسْتُ بِالنَّظَرِ إِلَيْهِ ... فَلَمَّا انْتَهَيْتُ إِلَى سِدْرَةَ الْمُنْتَهَى وَجَدْتُ مَكْتُوباً عَلَيْهَا إِنِّي أَنَا اللَّهَ لَا إِلَهَ إِنَّا أَنَا وَحْدِيَ محَمَّدُ صَفْوَتِى مِنْ خَلْقِي أَيَّدَتُهُ بوَزیرهِ وَ نَصَرْتُهُ بوَزِيرِهِ فَقُلْتُ لِجَبْرَئِيلَ ال مَنْ وَزيرى فَقَالَ

عَلِيٌّ بن أبي طالب الفَلَمَّا جَاوَزْتُ السَّدْرَةَ انْتَهَيْتَ إِلَى عَرْشِ رَبِّ الْعَالَمِينَ جَلَّ جَلَالُه.

- الائمة في زياره مولانا على ال السَّلَامُ عَلَى شَجَرَةَ طُوبَى وَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى.

2747

1. تفسير القمي، ج 1، ص 20/ تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج97، ص 177

تفسیر القمی، ج 2، ص 243 تفسیر نور الثقلين

4.الخصال، ج 1، ص 207/ تفسير نور الثقلين 5. زاد المعاد، ص 462 تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 194

ص: 274

بین

نجم 14

ه امام رضا ال احمد بزنطی :گوید امام رضا ال به من :فرمود: «ای احمد اختلاف بین شما و اصحاب هشام بن حکم در توحید چیست؟ گفتم جانم به فدایت ما قائل به صورتیم به خاطر حدیثی که از رسول خدا روایت شده است مبنی بر اینکه پروردگارش را به صورت یک جوان دید؛ ولی هشام بن حکم قائل به نفی جسم از خدا .است حضرت فرمود: ای احمد زمانی که رسول خدا ای به معراج رفت و به سدرة المنتهی رسید حجابها به اندازه سوراخ سوزنی برای او شکافته شد و او پس از نور عظمت ،الهی آنچه را که خداوند میخواست ببیند دید ولی شما از آن تشبیه برداشت کردید ای احمد این موضوع را رها کن که باعث نشود باب عظیمی از کفر] بر تو گشوده شود».

ع ائمه گواهی میدهم که خداوند تو را با روح ،امین نور مبین و کتاب روشنگر گرامی داشت و بندگان را به تو ختم کرد و اسباب را با تو درهم پیچید و ابر را با تو پیش راند و براق را برای تو مسخر کرد و تو را به سوی آسمان سیر داد و تو را در بلندی علاء بالا برد و به سوی ملاً اعلی صعود داد و به قربت نزدیک بهره مندت کرد و آیت کبری کنار سدره المنتهی را بر تو نمایان کرد که کنار آن جنت الماوی است که دیده ات منحرف نشد طغیان نکرد و قلبت آنچه که دید را تکذیب نکرد.

امام باقر - اسماعیل جعفی گوید در مسجد الحرام نشسته بودم و امام باقرال نیز در گوشه ای نشسته بود ... فرمود: هنگامی که ایشان پیامبر به سدرة المنتهی رسید، جبرئیل از همراهی اش بازماند. رسول خدا فرمود: ای جبرئیل آیا در چنین جایی مرا تنها می گذاری»؟ جبرئیل عرض کرد تو پیش رو که به خدا سوگند به جایی رسیده ای که هیچ کس از آفریدگان خدا، پیش از تو به آن نرسیده است اینجا بود که رسول خدا فرمود: «نور پروردگارم را دیدم و سبحه بین من و او فاصله انداخته بود عرض کردم فدایت شوم سُبحه چیست؟ حضرت با چهره خود اشاره به زمین و با دست خود اشاره به آسمان کرد و سه بار فرمود: «بزرگی پروردگارم، بزرگی پروردگارم».

پیامبر ای علی ال خداوند نظری به دنیا افکند و مرا بر همهی مردم ترجیح داد، سپس نظر دیگری فرمود و تو را برگزید و در نظر سوّم امام هایی را که از نسل تو به وجود آیند بر همه ی دنیا ترجیح داد و در نظر چهارم فاطمه را بر همه ی زنان عالم امتیاز داد. چهار صفت در هر که باشد در نور خدای بزرگ به سر برد :اوّل به سبب ایمان به خدا و رسول از گناه خودداری کند دوم در مصیبتها :کلمه ما از آن خداییم و به سوی او بازمی گردیم. (بقره/156) را از یاد نبرد یعنی متوجه باشد که همه آفریدهی خدا هستند و پس از مرگ به او باز میگردند، و این خود هم تسلای خاطر است و هم ذکر خدا سوّم چون خیری به او برسد بگوید: ستایش مخصوص خداوندی است که پروردگار جهانیان است (فاتحه (2) یعنی سرچشمه ی خیرات را خدا

بداند).

9- ائمه در زیارت امام علی آمده است سلام بر درخت طوبی و سدرة المنتهى.

2759

ص: 275

النجم / 15

10 - الرسول - لِمَا أُسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ وَ انْتَهَيْتُ إِلَى سِدْرَة الْمُنْتَهَى، قَالَ: إِنَّ الْوَرَقَةَ مِنْهَا تُظِلُ الدُّنْيَا، وَعَلَى كُلِّ وَرَقَة مَلَكَ يُسَبِّحُ اللَّهَ يَخْرُجُ مِنْ أَفْوَاهِهِمُ الدُّرُ وَالْيَاقُوتُ، تُبْصِرُ الْلُّؤْلُوَة مِقْدَارَ خَمْسِمِائَة عَامٍ وَ مَا سَقَطَ مِنْ ذَلِكَ الدُّرِّ وَ الْيَاقُوتِ يَخْزَنُونَهُ مَلَائِكَةُ مُوَكَّلِينَ بِهِ يُلْقُونَهُ فِي بَحْرِ مِنْ نُورٍ، يَخْرُجُونَ كُلَّ لَيْلَةٍ جُمُعَة إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَلَمَّا نَظَرُوا إِلَيَّ رَحَبُوا بِى وَ قَالُوا: يَا مُحَمَّدٌ، مَرْحَباً لَكَ، فَسَمِعْتُ اضْطَرَابَ ريح السِّدْرَةَ وَ خَفْقَةَ أَبْوَابِ الْجِنَانِ، قَدِ اهْتَزَّتْ فَرَحاً لِمَجِيئِكَ، فَسَمِعْتُ الْجِنَانَ تُنَادِي وَا شَوْقَاهُ إِلَى عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةَ وَالْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ عاليه

قوله تعالى : عِنْدَها جَنَّةُ المأوى (15)

1 - الرسول صلى الله عليه وسلم قَالَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَام مُوسى ا خَيْرُ مِنْكَ قَالَ وَ لِمَ ذَلِكَ قَالَ لِأَنَّ اللَّ-هَ عَزَّوَجَلَّ كَلَّمَهُ بِأَرْبَعَةِ آلَافِ كَلِمَةَ وَ لَمْ يُكَلِّمُكَ بِشَيْءٍ فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم لَقَدْ أَعْطِيتُ أَنَا أَفْضَلَ مِنْ ذَلِكَ فَقَالُوا وَ مَا ذَاكَ قَالَ قَوْلُهُ تَعَالَى سُبْحانَ الَّذِي أَسْرَى بِعَبْدِهِ لَيْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ إِلَى المَسْجِدِ الْأَقْصَى الَّذِي بَارَكْنَا حَوْلَهُ وَ حَمِلْتُ عَلَى جَنَاحَ جَبْرَئِيلَ حَتَّى انْتَهَيْتُ إِلَى السَّمَاءِ السَّابِعَةِ فَجَاوَزَتْ سِدْرَةَ المُنتَهَى عِنْدَهَا جَنَّةُ المأوى حَتَّى تَعَلَّقْتُ بسَاقِ الْعَرْشِ فَنُودِيتُ مِنْ سَاقِ الْعَرْشِ إِنِّي أنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا أَنَا السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الرَّءُوفُ الرَّحِيمُ فَرَأَيْتُهُ بِقَلْبِي وَ مَا رَأَيْتُهُ بِعَيْنِي.

- الرسول - عَنْ عَبْد الله بن عَلى قَالَ سَمِعْتُ رسول الله صلى الله عليه وسلم يَقُولُ إِنَّ سُورَ الْجَنَّةِ لَبَنَةٌ مِنْ ذَهَب وَ لَبَنَةٌ مِنْ فِضَّةٍ وَ لَبَنَةً مِنْ يَاقُوت وَ مِلَاطْهَا الْمِسْكِ الْأَذْفَرُ وَ شَرَفُهَا الْيَاقُوتُ الأَحْمَرُ وَ الْأَخْضَرُ وَ الْأَصْفَرُ قُلْتُ فَمَا أَبْوَابُهَا قَالَ أَبْوَابُهَا مُخْتَلِفَةُ أَمَّا الْبَابُ الْأَعْظَمُ فَيَدْخُلُ مِنْهُ الْعِبَادُ الصَّالِحُونَ وَ هُمْ أَهْلُ الزُّهْدِ وَ الْوَرَعَ وَ الرَّاغِبُونَ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الْمُسْتَأْنِسُونَ بِهِ قُلْتُ فَإِذَا دَخَلُوا الْجَنَّةَ مَا ذَا يَصْنَعُونَ قَالَ يَسِيرُونَ عَلَى نَهَرَيْن فِي مَصَافَّ فِي سُفُن الْيَاقُوتِ مَجَاذِيفُهَا اللُّؤْلُؤُ فِيهَا مَلَائِكَةٌ مِنْ نُورٍ عَلَيْهِمْ ثِيَابُ خُضْرُ شَدِيدُ خُضْرَتُهَا قُلْتُ رَحِمَكَ اللَّهُ هَلْ يَكُونُ مِنَ النُّور أَخْضَرُ قَالَ إِنَّ الثَّيَابَ هِيَ خُضْرُ وَ لَكِنْ فِيهَا نُورُ مِنْ نُور رَبِّ الْعَالَمِينَ جَلَّ جَلَالُهُ يَسِيرُونَ عَلَى حَافَتَى ذَلِكَ النَّهَرِ قُلْتُ فَمَا اسْمُ ذَلِكَ النَّهَرِ قَالَ جَنَّةُ المأوى قُلْتُ هَلْ وَسَطْهَا غَيْرُ هَذَا قَالَ نَعَمْ

276

1 قرب الأسناد، ص 101/ تفسير نور الثقلين .. بحار الأنوار، ج 9، ص 289/ بحار الأنوار، ج18، ص 340

ص: 276

نجم 15

عليه

10 پیامبر امام صادق الله از پدرش از جدش آورده است که رسول خدا فرمود: چون مرا به معراج بردند و به سدرة المنتهی رسیدم - :گفت یک برگ آن سایه بر تمام دنیا میاندازد و بر روی هر برگ آن فرشته ای خدا را تسبیح میگوید و از دهانشان در و یاقوت بیرون می،آید هر مرواریدی راه پانصد سال را روشن میکند و هرچه از آن در و یاقوت بر زمین ریزد فرشتگانی موکل برآنند آنها را بیرون برده و در دریایی از نور می افکنند، این فرشتگان هر شب جمعه به سدرة المنتهی میروند و چون مرا دیدند به من خوش آمد گفته و گفتند: «ای محمد خوش آمدی»، پس صدای وزش باد سدره و به هم خوردن درهای باغهای بهشتی به خاطر شادمانی از دوستداران تو به لرزه در آمدهاند پس شنیدم که باغهای بهشتی ندا در داده می گویند چه قدر مشتاق علی و فاطمه و حسن و حسین هستیم.

که بهشت «جاویدان» در آنجاست. (15)

الله

1- پیامبر گفتند: «موسیال بهتر از توست» فرمود: به چه دلیل؟ گفتند: «زیرا خداوند عزیز با چهار هزار کلمه با او صحبت کرد ولی با تو یک کلمه هم صحبت نکرده است». فرمود: به من بهتر از او دادهاند. پرسیدند چه چیزی بهشما دادهاند؟ فرمود پاک و منزه است خدایی که بنده اش را در یک شب از مسجد الحرام به مسجدالاقصی - که گرداگردش را پربرکت ساخته ایم - برد. (اسراء/1) من بر بال جبرئیل نشستم تا رسیدم به آسمان هفتم و از سدرة المنتهی گذشتم که آنجا جنّة الماوی است تا بالاخره به ساق عرش چسبیدم از ساق عرش صدایی برآمد. إِنِّي أَنَا اللهُ لا إِلَهَ إِلَّا أَنَا السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ الرَّءُوفُ الرَّحِيم. با دل او را دیدم

نه با چشم.

-2 پیامبر - [ عبدالله بن علی گوید از رسول خدا شنیدم می:فرمود: «دیوار بهشت خشتی از طلا و خشتی از نقره و خشتی از یاقوت است و ملاطش مشک اذفر و کنگره هایش از یاقوت سرخ و سبز و زرد .است گفتم حلقه ی آن چیست؟ فرمود: باب اعظم که از آن بندگان صالح وارد میشوند که اهل زهد و ورع و مشتاق خدا و مأنوس به او هستند گفتم خدا رحمتت کند وقتی به بهشت وارد شوند چه میکنند؟ فرمود بر کشتیهای روی دو نهر سیر میکنند که پاروهایی دارند از لؤلؤ؛ فرشتگانی در آنها از نور باشند و جامه های بسیار سبز در بردارند». گفتم: رحمت خدا بر تو مگر نور هم سبز دارد؟ گفت جامه ها سبزند و نور از پرتو رب العالمین است. بر دو کناره نهر گردش میکنند :گفتم نام آن نهر چیست؟ گفت جنة الماوی» گفتم: «در میان چیز دیگری است؟ گفت آری جنّت عدن که میانه ی بهشتها است جنت عدن بارویی

ص: 277

النجم 16

جَنَّةُ عَدْنٍ وَ هِيَ فِي وَسَطِ الْجِنَانِ فَأَمَّا جَنَّةُ عَدْنٍ فَسُورُهَا يَاقُوتُ أَحْمَرُ وَ حَصْبَاؤُهَا اللُّؤْلُؤُ فَهَلْ فِيهَا غَيْرُهَا قَالَ نَعَمْ جَنَّةُ الْفِرْدَوْس..

قُلْتُ

3- الباقر ال- عَنْ حَبيب السِّجِسْتَانِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر العَنْ قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَل وَلَقَدْ رَآهُ

نَزَلَةً أُخرى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهَى عِنْدَهَا جَنَّةُ الْمَأْوَى قَالَ يَعْنِي الْمُوَافَاةَ.

جَل

قوله تعالى: إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ ما يَغْشَى (16)

1 - الباقر - إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى يَعْنِي مَا غَشِيَ السِّدْرَةُ مِنْ نُور اللَّهِ وَ عَظَمَتِهِ.

- على بن إبراهيم ال- إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَى مِنْ حُجب النور.

3- الرسول - عَن النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: رَأَيْتُ عَلَى كُل وَرَقَة مِنْ وَرَقِهَا مَلَكَا قَائِمَا يُسَبِّحُ اللَّهَ عَزَّ وَ

- الباقر الله - إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى فَإِنَّ النَّبى الله لَمَّا أَسْرَى بِهِ إِلَى رَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ قَالَ وَقَفَ بي جَبْرَئِيلُ عِنْدَ شَجَرَة عَظِيمَة لَمْ أَرَ مِثْلَهَا عَلَى كُلِّ غُصْن مِنْهَا وَ عَلَى كُلِّ وَرَقَة مِنْهَا مَلَكُ وَ عَلَى كُلِّ ثَمَرَةٍ مِنْهَا مَلَكَ وَقَدْ كَلَّلَهَا نُورُ مِنْ نُورِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ هَذِهِ سِدْرَهُ المنتَهَى كَانَ يَنْتَهَى الْأَنْبِيَاءُ مِنْ قَبْلِكَ إِلَيْهَا ثُمَّ لَا يُجَاوِزُونَهَا وَأَنْتَ تَجُورُهَا إِنْ شَاءَ اللَّهُ لِيُرِيَكَ مِنْ آيَاتِهِ الْكُبْرَى فَاطْمَئِنَّ أَيَّدَكَ اللَّهُ بِالثَّبَاتِ حَتَّى تَسْتَكْمِلَ كَرَامَاتِ اللَّهِ وَ تَصِيرَ إِلَى جوَارِهِ ثُمَّ صَعِدَ بِي حَتَّى صِرْتُ تَحْتَ الْعَرْشِ فَدلَّى لِى رَفْرَفُ أَخْضَرُ مَا أُحْسِنُ أَصِفُهُ فَرَفَعَنِي الرَّقْرَفُ بِإِذْنِ اللَّهِ إِلَى رَبِّي فَصِرْتُ عِنْدَهُ وَ انْقَطَعَ عَنِّى أَصْوَاتُ الْمَلَائِكَةِ وَ دَوِيُّهُمْ وَذَهَبَتْ عَنِّي الْمَخَاوفُ وَ الرَّوْعَاتُ وَ هَدَأَتْ نَفْسِي وَاسْتَبْشَرْتُ وَ ظَنَنْتُ أَنَّ جَمِيعَ الْخَلَائِقِ قَدْ مَاتُوا أَجْمَعِينَ وَ لَمْ أَرَ عِنْدِي أَحَداً مِنْ خَلْقِهِ فَتَرَكَنِي مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ رَدَّ عَلَيَّ رُوحِي فَأَفَقْتَ فَكَانَ تَوْفِيق-ا مِ-نْ ربِّي عَزَّوَجَلَّ أَنْ غَمَّضْتُ عَيْنِي وَ كَلَّ بَصَرِى وَ غَشِيَ عَنِّى النَّظَرُ فَجَعَلْتُ أَبْصِرُ بِقَلْبِي كَمَا أَبْصِرُ يعينِي بَلْ أَبْعُدُ وَأَبْلُغُ فَذَلِكَ قَوْلُهُ جَلَّ وَ عَزَّ ما زاغَ الْبَصَرُ - وَ ما طَغَى لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ

. بحار الأنوار، ج ،81 ص 125 تفسیر نور الثقلين

2. بحارالأنوار، ج3، ص315

3. بحار الأنوار، ج 18، ص 397/ اليقين، ص 301 4 تفسیر القمی، ج 2، ص 335

5. مجمع البحرين، ج3، ص327

TVA

ص: 278

نجم 16

دارد از یاقوت سرخ و ریگ آن لؤلؤ .است گفتم در آن در دیگری است؟ گفت: «آری، جنّة

الفردوس».

امام باقر حبیب سجستانی :گوید از امام باقرال درباره ی سخن خدای عزوجل: وَلَقَدْ

رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنْتَهى؛ عِنْدَها جَنَّةُ المأوى .پرسیدم فرمود: «منظور موافات است».

در آن هنگام که چیزی نور خیره کننده ای سدرة المنتهی را پوشانده بود. (16)

1 امام باقر - إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشى؛ منظور آن است که آن مقدار از سدره است که نور

خدا و عظمت او آن را در برگرفت. 2- على بن ابراهيم - إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَی یعنی آنگاه که پرده هایی از نور، سدره را

می پوشاند.

3- پیامبر در کتاب مجمع البیان در ذیل آیه: إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى آمده است که پیامبر فرمود بر روی هر برگ آن ،درخت فرشته ای را دیدم که ایستاده و خداوند عزوجل را تسبیح میگوید.

4 امام باقر ال- إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ مَا يَغْشَی وقتی پیامبر شبانه به نزد پروردگارش برده شد، فرمود: جبرئیل مرا نزدیک درخت بزرگی نگاه داشت درختی که مانند آن را ندیده بودم. بر روی هر شاخه ای از آن فرشته ای بود و بر روی هر برگ آن نیز فرشته ای و بر روی هر میوه ای از آن فرشته ای نوری از انوار خداوند عزوجل آن را روشن ساخته بود آنگاه جبرئیل گفت: «این سِدْرَةُ المنتهی است پیامبران قبل از تو تا اینجا بیشتر نمی.آمدند اما اگر خدا بخواهد، تو میتوانی از آن عبور کنی تا برخی از نشانه ها و آیات بزرگ خود را به تو نشان بدهد مطمئن باش که خداوند متعال به وسیله ی ثبات و استواری تو را تأیید میکند تا کرامات او را به طور کامل دریافت کنی و در کنار او قرار بگیری» سپس جبرئیل مرا به زیر عرش برد و قالیچه سبز رنگی نزد من آمد که خوب نمیتوانم آن را توصیف کنم و با اذن پروردگارم مرا بالا برد و من به خدا نزدیک شدم. صداهای فرشتگان و هیاهوی آنها قطع شد ترسها و لرزها از من دور شد و جانم آرام گرفت و خوشحال شدم و شروع کردم به منبسط شدن و منقبض شدن؛ سراسر سرور و شادمانی شدم به حدی که پنداشتم همهی مخلوقات مردهاند و به جز خودم هیچ یک از موجودات عالم را نمیدیدم پس خداوند هر چقدر که میخواست مرا در آن حالت رها کرد و سپس روح را به من بازگرداند و بیدار شدم و این موفقیتی از جانب خداوند بود که چشمانم بسته شد و بینایی من کند گردید و از دیدن باز ماند و من آن چنان را که قبلاً با چشمم میدیدم اکنون با قلبم مشاهده می کردم، بلکه دورتر و بیشتر و بهتر میدیدم و این است که خداوند متعال میفرماید چشم او هرگز منحرف نشد و طغیان نکرد [آنچه دید واقعیت بود] او پاره ای از آیات و نشانههای بزرگ پروردگارش

ص: 279

النجم /16

الكبرى وَإِنَّمَا كُنْتُ أَرَى فِى مِثْل مَخِيطِ الْإِبْرَة وَ نُور بَيْنَ يَدَى رَبِّي لَا تُطِيقُهُ الْأَبْصَارُ فَنَادَانِي رَبِّي جَلَّ وَ عَزَّ فَقَالَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَا مُحَمَّد قُلْتُ لَبَّيْكَ رَبِّي وَسَيّدِي وَإِلَهَى لَبَّيْكَ قَالَ هَلْ

وا

عَرَفْتَ قَدْرَكَ عِنْدِي وَ مَنْزَلَتَكَ وَ مَوْضِعَكَ قُلْتُ نَعَمْ يَا سَيِّدِي قَالَ يَا مُحَمَّد هَلْ عَرَفْتَ

الله

مَوْقِفَكَ مِنِّي وَ مَوْضِعَ ذُرِّيَّتِكَ قُلْتُ نَعَمْ يَا سَيِّدِي قَالَ فَهَلْ تَعْلَمُ يَا مُحَمَّدٌ لا فِيمَا اخْتَصَمَ الْمَلَا الْأَعْلَى فَقُلْتُ يَا رَبِّ أَنْتَ أَعْلَمُ وَ أَحْكَمُ وَ أَنْتَ عَلَّامُ الْغُيُوبِ قَالَ اخْتَصَمُوا فِي الدَّرَجَاتِ وَ الْحَسَنَاتِ فَهَلْ تَدْرِى مَا الدَّرَجَاتُ وَ الْحَسَنَاتُ قُلْتُ أَنْتَ أَعْلَمُ يَا سَيِّدِي وَأَحْكَمُ قَالَ إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ فِي الْمَكْرُوهَاتِ وَالْمَشْئُ عَلَى الْأَقْدَامِ إِلَى الْجُمُعَاتِ مَعَكَ وَ مَعَ الْأَئِمَّةِ مِنْ وَلْ-دِكَ وَ انْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ وَإِفْشَاءُ السَّلَامِ وَ إِطْعَامُ الطَّعَامِ وَ التَّهَجُدُ بِاللَّيْلِ وَالنَّاسُ نِيَامُ قَالَ آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ قُلْتُ نَعَمْ يَا رَبِّ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْ رُسُلِهِ وَ قالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا غُفْرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ قَالَ صَدَقْتَ يَا مُحَمَّد الله لا يُكَلِّفُ اللهُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْها مَا اكْتَسَبَتْ وَ أَغْفِرُ لَهُمْ وَقُلْتُ رَبَّنَا لا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا إِلَى آخِرِ السُّورَةِ قَالَ ذَلِكَ لَكَ وَ لِذُرِّيَّتِكَ يَا مُحَمَّدٌ قُلْتُ رَبِّي وَ سَيِّدِي وَإِلَهَى قَالَ أَسْأَلُكَ عَمَّا أَنَا أَعْلَمُ بِهِ مِنْكَ مَنْ خَلَفْتَ فِي الْأَرْضِ بَعْدَكَ قُلْتُ خَيْرَ أَهْلِهَا لَهَا أَخِي وَ ابْنُ عَمِّى وَ نَاصِرُ دِينِكَ يَا رَبِّ وَ الْغَاضِبُ لِمَحَارِمِكَ إِذَا اسْتَحَلَّتْ وَلِنَبِيِّكَ غَضِيبُ النَّمِرِ إِذَا جَدَل على بن أبي طالب ال قَالَ صَدَقْتَ يَا مُحَمَّد إِنِّي اصْطَفَيْتُكَ بِالنُّبُوَّةَ وَ بَعَثْكَ بالرِّسَالَة وَامْتَحَنْتُ عَلِيّا بالْبَلَاغ وَالشَّهَادَةِ إِلَى أُمَّتِكَ وَ جَعَلْتُهُ حُجَّةٌ فِي الْأَرْضِ مَعَكَ وَ بَعْدَكَ وَ هُوَ نُورُ أَوْلِيَائِي وَ وَلِيُّ مَنْ أَطَاعَنِي وَ هُوَ الْكَلِمَةُ الَّتِي أَلْزَمْتُهَا الْمُتَّقِينَ يَا مُحَمَّد وَ زَوْجَتُهُ فَاطِمَةً وَ إِنَّهُ وَصِيكَ وَ وَارتُكَ وَ وَزِيرُكَ وَ غَاسِلُ عَوْرَتِكَ وَ نَاصِرُ دِينِكَ وَ الْمَقْتُولُ عَلَى سُنَّتِي وَ سُنَّتِكَ يَقْتُلُهُ شَقِيُّ هَذِهِ الْأُمَّةِ قَالَ رسول الله له ثُمَّ أَمَرَنِي رَبِّي بِأمُورِ وَ أشياء أمَرَنِي أنْ أكْتُمَهَا وَلَمْ يُؤْذَنْ لِي فِي إخبار أصْحَابي بهَا ثُمَّ هَوَى بي الرقْرَف فَإِذَا أَنَا بِجَبْرَئِيلَ

الله

280

ص: 280

می

نجم / 16

را دید. (نجم 1718) و از سوراخ بسیار ریزی مانند سوراخ سوزن نوری را بین خودم و خدای خودم میدیدم که چشمها تحمل دیدن آن را نداشتند. آنگاه پروردگارم مرا صدا زد و فرمود: ای محمد! گفتم: «بلی، ای پروردگار من و ای سرور من و ای خدای من! فرمود: آیا فهمیدی که ارزش تو در پیش من چقدر است و جایگاه و منزلت تو کجاست؟ گفتم آری ای سرور من» فرمود: ای محمد جایگاه خودت را و جایگاه خاندان خودت را در پیش من میدانی؟ گفتم آری ای سرور من فرمود: ای محمد ! آیا می دانی آن گروه بالا نشین که در ملأ اعلی نشسته اند در چه چیزی با هم دشمنی میکنند؟ گفتم: «پروردگارا! تو داناتری و بهتر قضاوت میکنی و تو پنهانیها را خوب میدانی فرمود: «درباره ی رتبه ها و نیکیها با من جنگ و جدال .کنند آیا میدانی رتبه ها و نیکیها چه هستند؟ گفتم تو داناتری ای سرور من و بهتر قضاوت میکنی». فرمود: «عبارت است از وضوی کامل گرفتن هنگام ادای واجبات و پیاده رفتن به سوی نماز جماعت به همراه تو همراه امامانی که از فرزندان تو میباشند و در انتظار نماز ماندن از پی هر نمازی و پیش دستی کردن در سلام گفتن و اطعام غذا و بیدارماندن در شب آنگاه که مردمان در خوابند فرمود پیامبر، به آنچه از سوی پروردگارش بر او نازل شده ایمان آورده است (بقره (285) :گفتم و همهی مؤمنان [نیز] به خدا و فرشتگان او و کتابها و فرستادگانش ایمان آورده اند و میگویند ما در میان هیچ یک از پیامبران ،او، فرق نمی گذاریم و به همه ایمان داریم] و [مؤمنان] گفتند: «ما شنیدیم و اطاعت کردیم پروردگارا [ انتظار آمرزش تو را [داریم] و بازگشت [ما] به سوی توست» (بقره (285) فرمود: راست گفتی ای محمد خداوند هیچ کس را، جز به اندازه ی تواناییش، تکلیف نمی کند [ انسان] هر کار [نیکی] را انجام دهد برای خود انجام داده و هر کار [بدی] کند، به زیان خود کرده است (بقره (286) و :گفتم :پروردگارا! اگر ما فراموش یا خطا کردیم ما را مؤاخذه !مکن پروردگارا! تکلیف سنگینی بر ما قرار مده آن چنان که به خاطر گناه و طغیان بر کسانی که پیش از ما بودند، قرار دادی پروردگارا! آنچه طاقت تحمل آن را نداریم بر ما مقرر مدار و آثار گناه را از ما بشوی! ما را ببخش و در رحمت خود قرار ده تو مولا و سرپرست ،مایی پس ما را بر جمعیت کافران پیروز گردان. (بقره /286) فرمود: «ای محمد ا این رتبه و درجه از آن تو و ذریه ی تو میباشد گفتم لبیک ای پروردگار من و بسیار خوشوقتم ای سرور من و ای خدای من! فرمود: از تو سؤال میکنم درباره چیزی که خودم از تو بهتر میدانم و آن این است که چه کسی را پس از خودت جانشین خود در روی زمین قرار داده ای؟ گفتم بهترین فرد اهل زمین برادرم و پسر عمویم و یاور دین تو آن کسی که وقتی محرمات دین تو حلال میشود، به خاطر پیامبر تو به خشم و غضب میآید مانند خشم و غضب پلنگ عصبانی منظورم علی بن ابی طالب است». فرمود: درست گفتی ای محمد من تو را به پیامبری برگزیدم و تو را برای انجام رسالت مبعوث گردانیدم و

الله

على ال را با ابلاغ دین تو و شهادت بر امت تو امتحان نمودم و او را حجت زمین با تو و پس از تو گردانیدم. او نور اولیاء من است. او ولی و سرپرست کسی است که از من اطاعت .کند او کلمه ای است که بر پرهیزکاران واجب گرداندم. ای محمد ای فاطمه را به ازدواج او درآور، زیرا او جانشین و وارث و وزیر تو است. او کسی است که عورت تو را میشوید و به دین تو کمک میکند و به خاطر سنّت من و سنت تو کشته میشود، او را پلیدترین فرد این امت میکشد». رسول خدا فرمود: «سپس پروردگارم به من دستور داد که کارها و چیزهایی را انجام بدهم و دستور داد که آنها را پنهان نگه دارم و اجازه نداد که آنها را به یارانم بگویم. سپس

آن

2810

ص: 281

النجم 117

والله الله

والله

فَتَنَاقَلَنِي مِنْهُ حَتَّى صِرْتُ إِلَى سِدْرَةِ المُنتَهَى فَوَقَفَ بِي تَحْتَهَا ثُمَّ أَدْخَلَنِي إِلَى جَنَّةِ الْمَأْوَىٰ فَرَأَيْتُ مَسْكَنِي وَ مَسْكَنكَ يا على الله فِيهَا فَبَيْنَا جَبْرَئِيلُ يُكَلِّمُنِي إِذْ تَجَلَّى لِى نُورٌ مِنْ نُورِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ فَنَظَرْتُ إِلَى مِثْل مَخِيطِ الْإِبْرَةَ إِلَى مِثْلِ مَا كُنْتُ نَظَرْتُ إِلَيْهِ فِى الْمَرَّةَ الْأُولَى فَنَادَانِي رَبِّي جَلَّ وَعَزَّ يَا مُحَمَّد لا قُلْتَ لَبَّيْكَ رَبِّي وَسَيِّدِي وَإِلَهَى قَالَ سَبَقَتْ رَحْمَتِي غَضَبِى لَكَ وَلِذُرِّيَّتِكَ أَنْتَ مُقَرَّبِّي مِنْ خَلْقِي وَ أَنْتَ أَمِينِي وَ حَبيبي وَرَسُولِى وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَوْ لَقِيَنِي جَمِيعُ خَلْقِي يَشْكُونَ فِيكَ طَرْفَةَ عَيْنٍ أَوْ يُبْغِضُونَ صَفْوَتِي مِنْ ذُرِّيَّتِكَ لَأَدْخِلَنَّهُمْ نَارِى وَ لَا أَبَالِي يَا مُحَمَّد عَلَى الله أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ سَيِّدُ الْمُسْلِمِينَ وَ قَائِدُ الْغُرِّ الْمُحَجَلِينَ إِلَى جَنَّاتِ النَّعِيمِ أَبُو السَّبْطَيْنِ سَيِّدَىٰ شَبَابِ أَهْلِ جَنَّتِي الْمَقْتُولَيْنِ ظُلْماً ثُمَّ حَرَّضَ عَلَى الصَّلَاةِ وَ مَا أَرَادَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَقَدْ كُنْتُ قَريباً مِنْهُ فِي الْمَرَّةَ الْأُولَى مِثْلَ مَا بَيْنَ كَبِدِ الْقَوْسِ إِلَى سِيَتِهِ فَذَلِكَ قَوْلُهُ جَلَّ وَ عَزَّقَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنى مِنْ ذَلِكَ ثُمَّ ذَكَرَ سِدْرَةَ المُنتَهَى فَقَالَ وَ لَقَدْ رَاهُ نَزَلَةً أُخرى، عِنْدَ سِدْرَةِ المنتهى، عِندَها جَنَّةُ المأوى، إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى، ما زاغَ الْبَصَرُ وَما طَغَى يَعْنِي مَا غَشِيَ السِّدْرَةُ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَعَظَمَتِهِ.

5- على بن إبراهيم ال- قَوْلُهُ إِذْ يَغْشَى السَّدْرَةَ مَا يَغْشَى قَالَ لَمَّا رَفَعَ الْحِجَابَ بَيْنَهُ وَبَيْنَ

رسول الله غَشِيَ نُورُهُ السِّدْرَةَ. 2

قوله تعالى : ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغَى (17)

1 - على بن إبراهيم ال - قَوْلُهُ ما زاغَ الْبَصَرُ وَ مَا طَغَى أَيْ لَمْ يُنْكِر.

على بن إبراهيم ال- ما زاغَ الْبَصَرُ يَقُولُ: مَا عَمِيَ الْبَصَرُ عَنْ تِلْكَ الْحُجُبِ. وَمَا طَغَى يَقُولُ: وَ

مَا طَغَى الْقَلْبُ بزيَادَة فِيمَا أُوحِيَ إِلَيْهِ وَ لَا نُقْصَان.

الرسول - قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم لَمَّا أَسْرى بهِ إِلَى رَبِّهِوَ كَانَ تَوْفِيقاً مِنْ رَبِّي أَنْ غَمَّضَتْ عَيْنَيَّ فَكَلَّ بَصَرَى فَجَعَلْتُ أبْصِرُ بقَلبي كَمَا أَبْصِرُ بِعَيْنِى بَلَ أَبْعَدَ وَابْلَغَ فَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى مَا زَاغَ الْبَصَرُ - وَمَا طَغَى لَقَدْ رَأى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى وَإِنَّمَا كُنتُ أَبْصِرُ مِنْ خَيْطِ الْإبْرَة نُوراً بَيْنِي وَبَيْنَ رَبِّي لَا

تُطِيقُهُ الْأَبْصَارُ

1. بحار الأنوار، ج 18، ص395/ الیقین، ص298

2. بحارالأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص338/ تفسیر نورالثقلین

. بحار الأنوار، ج 9، ص239 تفسیر القمی، ج 2، ص338

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 335 تفسیر القمی، ج 2، ص335

5. بحار الأنوار، ج 36، ص 162 / بحار الأنوار، ج 18، ص 395؛ «بتفاوت» / بحار الأنوار، ج 37، ص319 تأويل الآيات الظاهرة، ص 605/

تفسير البرهان اليقين، ص298

282

ص: 282

نجم / 17

قالیچه مرا پایین آورد. ناگهان جبرئیل مرا گرفت و نزدیک سدرة المنتهی قرار گرفتم. آنگاه مرا در زیر آن نگاه داشت و سپس مرا وارد جنة المأوي گردانید و آنگاهای علی محل سکونت خودم و خودت را در آنجا دیدم. در آن هنگام که جبرئیل داشت با من صحبت میکرد، ناگهان نوری از نور خدا مرا بالا برد و از سوراخ ریزی مانند سوراخ سوزن نگاه کردم همچنان که بار اول مانند آن را انجام داده بودم پروردگار عظیم الشأن مرا صدا :گفت ای محمد گفتم بلی ای پروردگار من و ای خدا من و ای سرور من فرمود: «رحمت من درباره ی تو و ذریه ی تو بر خشم و غضبم پیشی گرفته است تو برگزیده خلق من هستی. تو امین من و

دوست من و فرستاده ی من .هستی به عزت و عظمت خودم ،قسم اگر همهی مخلوقاتم به نزد من بیایند و یک لحظه از تو شکوه و گلایه کنند و یا از تو و یا از کسانی که من آنها را از میان ذریه ی تو برگزیده ام، عیب و ایراد بگیرند همه ی آنها را داخل آتش جهنم میگردانم و باکی ندارم ای محمد علی ال امیرمؤمنان و سرور فرستادگان است. او در پیشاپیش انسانهای شریف و اصیل برای رفتن به بهشت پر نعمت خداوند قرار دارد. او پدر نوه های تو است آن دو نفری که سرور جوانان بهشت من هستند که در راه من مظلومانه کشته میشوند. سپس نماز را بر من واجب گردانید و آنچه را که خداوند تبارک و تعالی اراده فرموده بود و بار دیگر نیز

او را مشاهده کرد، نزد «سدرة المنتهی» که «جنّت المأوى در آنجاست در آن هنگام که چیزی [ ن--ور

خیره کننده ای] سدرة المنتهی را پوشانده بود چشم او هرگز منحرف نشد و طغیان نکرد [آنچه دید واقعیت

بود]. (نجم/17-13) این است منظور خداوند که میفرماید به اندازه ی دو سر کمان و یا نزدیکتر از آن». ه- على بن ابراهيم - إِذْ يَغْشَى السِّدِّرَةَ مَا يَغْشَی وقتی حجاب و پرده ی بین او ب-ی-ن رس-ول

برداشته شد نور او سدره را پوشاند.

خدا اللوي

چشم او هرگز منحرف نشد و طغیان نکرد [آنچه دید واقعیت بود]. (17)

1- علی بن ابراهيم الله مَا زَاغَ البَصَرُ و مَا طَغَی؛ یعنی قابل انکار نیست. 2۔ علی بن ابراهيم الله مَا زَاغَ البَصَرُ دیده آن پرده های نور را میبیند و از آن غافل نیست. و م--ا

طَغَی؛ و قلب پیامبر چیزی را بر وحی نیفزود و چیزی را از آن نکاست.

پیامبر وقتی پیامبر شبانه به نزد پروردگارش برده شد فرمود: «این موفقیتی از جانب خداوند بود که چشمانم بسته شد و بینایی من کند گردید و از دیدن باز ماند، و من آنچنان را که قبلاً با چشمم میدیدم اکنون با قلبم مشاهده می کردم بلکه دورتر و بیشتر و بهتر میدیدم، و این است که خداوند متعال می فرماید: مَا زَاغَ البَصَرُ ومَا طَغَى، القَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الكُبْرَى و از سوراخ بسیار ریزی مانند سوراخ سوزن نوری را بین خودم و خدای خودم میدیدم که چشمها تحمل دیدن آن را نداشتند.

ص: 283

النجم /18

4- أمير المؤمنين ال- جَاءَ بَعْضُ الزَّنَادِقَة إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَالَ لَوْ لَا مَا فِي الْقُرْآنِ مِنَ الِاخْتِلَافِ وَالتَّنَاقُضِ لَدَخَلْتُ فِي دِينِكُمْ فَقَالَ لَهُ عَلَى وَ أَمَّا قَوْلُهُ وَلَقَدْ رَآهُ نَزْلَةٌ أُخْرَى عِنْدَ سِدْرَةِ المُنتَهى يَعْنِي مُحَمَّداً لله حِينَ كَانَ عِنْدَ سِدْرَةِ المُنْتَهَى حَيْثُ لَا يُجَاوِرُهَا خَلْقُ مِنْ خَلْقِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ قَوْلُهُ فِي آخِرِ الْآيَة ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغَى لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى رَأَى جَبْرَئِيلَ فِي صُورَتِهِ مَرَّتَيْنِ هَذِهِ الْمَرَّةَ وَ مَرَّةَ أُخْرَى وَ ذَلِكَ أَنَّ خَلْقَ جَبْرَئِيلَ خَلْقٍ عَظِيمُ فَهُوَ مِنَ الروحانيينَ الَّذِينَ لَا يُدْرِك خَلْقَهُمْ وَ لَا صِفَتهُمْ إِنَّا رَبُّ الْعَالَمِين.

قوله تعالى : لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبرى (18)

1 - الكاظم ال- ثُمَّ أَخْبَرَ بمَا رَأَى فَقَالَ لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى فَآيَاتِ اللَّهِ غَيْرُ اللَّهِ وَقَدْ قَالَ اللَّهُ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِ عِلْمًا فَإِذَا رَأَتْهُ الْأَبْصَارُ فَقَدْ أَحَاطَتْ بِهِ الْعِلْمُ وَ وَقَعَتِ الْمَعْرِفَةُ فَقَالَ أَبُو قُرَّةَ فَتُكَذِّبُ بِالرِّوَايَاتِ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ اللهِ إِذَا كَانَتِ الرِّوَايَاتُ مُخَالِفَةٌ لِلْقُرْآن كَذَّبْتُهَا وَمَا أَجْمَعَ الْمُسْلِمُونَ عَلَيْهِ أَنَّهُ لَا يُحَاطُ بِهِ عِلْماً وَ لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَلَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ. 2 - الباقر ال- فَرَأَى مُحَمَّدٌ لا مَا رَأَى بِبَصَرِهِ مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرَى يَعْنِي أَكْبَرَ الْآيَاتِ. الصادق ال فِي قَوْلِهِ تَعَالَى لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى قَالَ رَأَى جَبْرَئِيلَ عَلَى سَاقِهِ الدُّرُ

مِثْلَ الْقَطْر عَلَى الْبَقْل لَهُ سِمِائَة جَنَاحَ قَدْ مَلَا مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ. 4- أمير المؤمنين ال- لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى رَأَى جَبْرَئِيلَ فِي صُورَتِهِ مَرَّتَيْنِ هَذِهِ الْمَرَّةَ وَ مَرَّةً أُخْرَى وَ ذَلِكَ أَنَّ خَلْقَ جَبْرَئِيلَ خَلْقٍ عَظِيمُ فَهُوَ مِنَ الرَّوحَانِيِّينَ الَّذِينَ لَا يُدْرِكَ خَلْقَهُمْ وَ

لَا صِفَتَهُمْ إِنَّا رَبُّ الْعَالَمِينَ. - أمير المؤمنين ال- عَنْ أَبِي حَمْزَةَ الثَّمَالِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَراةِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: عَمَّ يَتَساءَلُونَ، عَنِ النَّبَا الْعَظِيمِ فَقَالَ: كَانَ عَلَى اللهِ يَقُولُ لِأَصْحَابِهِ: أَنَا وَاللَّهِ النَّبَأُ الْعَظِيمُ الَّذِي اخْتَلَفَ فِي جَمِيعُ الْأُمَمِ بِأَلْسِنَتِهَا وَاللَّهِ مَا لِلَّهِ نَبَأَ أَعْظَمُ مِنِّي، وَ لَا لِلَّهِ آيَةً أَعْظَمُ مِنِّى.

1. بحار الأنوار، ج 90، ص 101 / بحار الأنوار، ج 10، ص134/ الاحتجاج، ج 1، ص243/ التوحید، ص263

2. الكافي، ج 1، ص 95/ بحار الأنوار، ج 4، ص 36/ بحار الأنوار، ج 10، ص 345 التوحيد، ص 110 روضة الواعظين، ج 1، ص33؛ « بتفاوت لفظى» تفسير نور الثقلين

3. بحار الأنوار، ج 3، ص 315 بحار الأنوار، ج 4، ص 43

4. بحار الأنوار، ج 56، ص 249 بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص 338/ التوحيد، ص 116/ تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان

5. بحار الأنوار، ج 90، ص 101 / بحار الأنوار، ج 90، ص134/ التوحید، ص263

ء.شواهد التنزیل، ج 2، ص417

284

ص: 284

نجم /18

4۔ امام علی ال از امیرالمؤمنین ال درباره ی آیات و لقد رَآهُ نَزِّلَةً أُخْرَى، عِندَ سِدْرَةِ المُنْتَهَى

نقل شده است که فرمود: منظور محمد ال میباشد موقعی که نزدیک سدرة المنتهی بود. جایی که هیچ یک از آفریدگان خداوند عزوجل از آنجا عبور نمیکنند و منظور خداوند در آخر آي--ات م--ا زَاغَ البَصَرُ و مَا طَغَى، «لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الكُبْرَى؛ این است که: رسول خداصلى الله عليه وسلم جبرئیل را در شکل ظاهری خودش دو بار دید این دفعه و یک دفعه دیگر و آن اینکه ظاهر و هیکل جبرئیل خیلی بزرگ بود زیرا از اجسام روحانی است از آنهایی که هیچ کس نمیتواند به خلقت و صفت آنها پی ببرد مگر خداوند یکتا پروردگار جهانیان.

به یقین او بزرگترین نشانه های پروردگارش را در آن سفر آسمانی] دید. (18)

1- امام کاظم ال سپس خداوند آنچه را محمد دیده خبر میدهد و میفرماید: لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبُری و آیات خدا غیر خود خداست و باز خداوند متعال میفرماید: ولی آنها به [علم] او احاطه ندارند (طه 110) در صورتی که اگر دیدگان او را ببینند علمشان به او احاطه کرده و

دریافت او واقع شده است. ابوقره عرض کرد: پس روایات را تکذیب مینمایید». فرمود: «هرگاه روایات مخالف قرآن باشند تکذیبشان می.کنم و آنچه مسلمانان بر آن اتفاق دارند این است که

چشمها او را نمیبینند. (انعام (103) و هیچ چیز همانند او نیست. (شوری/11) 2 امام باقر حضرت محمد دید آنچه را که با چشم ملاحظه کرده بود. مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ

الكُبرى مقصود بزرگترین آیات پروردگار میباشد که با چشم دیدند.

امام صادق ال لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الكُبْرَى رسول خدا جبرئیل را دید که بر ساق پایش مروارید بود مانند قطره بارانی که بر روی گیاهان باشد و دارای ششصد بال بود که تمام فضای بین آسمان و زمین را پر کرده بود.

4۔ امام علی ال لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الكُبَرَی این است که رسول خدا جبرئیل را در شکل ظاهری خودش دو بار دید این دفعه و یک دفعه ی دیگر و آن اینکه ظاهر و هیکل جبرئیل خیلی بزرگ بود زیرا از اجسام روحانی ،است از آنهایی که هیچ کس نمیتواند به خلقت

صفت آنها پی ببرد مگر خداوند یکتا پروردگار جهانیان. ه امام علی علیا به یارانش فرمود: به خدا سوگند که من همان خبر بزرگ هستم ملتها با زبانهای خود درباره من اختلاف کرده اند به خدا سوگند که خداوند را

خبری بزرگتر از من نیست و برای خدا نشانهای بزرگتر از من نیست».

که همه ی

285

ص: 285

النجم / 19

ء الله الرسول - وَكَانَ تَوْفِيقاً مِنْ رَبِّي أَنْ غَمَّضَتُ عَيْنَيَّ فَكَلَّ بَصَرى فَجَعَلْتُ أَبْصِرُ بِقَلْبِي كَمَا أَبْصِرُ بِعَيْنِي بَلْ أَبْعَدَ وَ أَبْلَغَ فَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغَى، لَقَدْ رَأَى مِنَ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِئَ وَإِنَّمَا كُنْتُ أَبْصِرُ مِنْ خَيْطِ الْإبْرَة نُوراً بَيْنِي وَبَيْنَ رَبِّي لَا تُطِيقُهُ الْأَبْصَارُ

-7- على بن إبراهيم - لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الْكُبْرِى يَقُولُ لَقَد سَمِعَ كَلَامَا لَو لَا أَنَّهُ قَ-وَى مَا

قَوَى.

قوله تعالى: أَفَرَأَيْتُمُ اللتَ وَ الْعُزَّى (19)

1 - الرسول الله لَمَّا أَسْرى بى إِلَى السَّمَاءِ أَوْحَى إِلَيَّ رَبِّي جَلَّ جَلَالُهُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنِّي اطَّلَعْتُ إِلَى الْأَرْضِ اطَّلاعاً فَاخْتَرْتُكَ مِنْهَا ... وَ هَذَا الْقَائِمُ الَّذِي يُحِلُ حَلَالِي وَ يُحَرِّمُ حَرَامِي وَ بِهِ أَنْتَقِمُ مِنْ أَعْدَائِي وَ هُوَ رَاحَةُ لِأَوْلِيَائِي وَ هُوَ الَّذِي يَشْفِي قُلُوبَ شِيعَتِكَ مِنَ الظَّالِمِينَ وَالْجَاحِدِينَ وَ الْكَافِرِينَ فَيُخْرِجُ اللَّاتِ وَ الْعُزَّى طَرِيَّيْنِ فَيُحْرِقُهُمَا فَلَفِتْنَةُ النَّاسِ بهِمَا يَوْمَئِذٍ أَشَدُّ مِنْ فِتْنَةِ الْعِجْلَ وَ

السامري

قوله تعالى: وَمَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخرى (20)

1 - على بن إبراهيم ال- قَوْلُهُ وَ مَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرِى قَالَ كَانَ ى قَالَ كَانَ صَنَمُ بِالْمِسْكِ خَارِجُ مِنَ الْحَرَمِ

عَلَى سِتّة أَمْيَال يُسَمَّى الْمَنَاةَ.

قوله تعالى : أَلَكُمُ الذَّكَرُ وَ لَهُ الْأُنثى (21)

على بن إبراهيم - قوله أَلَكُمُ الذَّكَرُ وَلَهُ الْأُنثى قَالَ: هُوَ مَا قَالَتْ قُرَيْشَ إِنَّ الْمَلَائِكَةَ هُمْ

بنَات الرَّحْمَنِ فَرَدَّ اللهُ عَلَيْهِمْ فَقَالَ الكُمُ الذَّكَرُ وَ لَهُ الْأُنثى

قوله تعالى: تِلْكَ إِذا قِسْمَةٌ ضيزى (22)

1- على بن إبراهيم ال- تِلْكَ إِذَا قِسْمَةٌ ضِيرَى أَي نَاقِصَةُ

.. بحار الأنوار، ج 36، ص 162

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 335

.عيون أخبار الرضا، ج 1، ص58/ تفسیر نورالثقلین 4. بحارالأنوار، ج 9، ص239/ تفسیر القمی، ج 2، ص338 5. تفسیر القمی، ج 2، ص338

6. بحارالأنوار، ج 9، ص239/ تفسیر القمی، ج 2، ص338

ص: 286

نجم / 19

6 پیامبر این موفقیتی از جانب خداوند بود که چشمانم بسته شد و بینایی من کند گردید و از دیدن باز ماند و من آن چنان را که قبلاً با چشمم میدیدم اکنون با قلبم مشاهده می کردم، بلکه دورتر و بیشتر و بهتر میدیدم و این است که خداوند متعال می فرماید: مَا زَاغَ البَصَرُ و مَ-ا طَغَى لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الكُبْرَى و از سوراخ بسیار ریزی مانند سوراخ سوزن، نوری را بین خودم و خدای خودم میدیدم که چشمها تحمل دیدن آن را نداشتند.

علی بن ابراهيم - لَقَدْ رَأَى مِنْ آيَاتِ رَبِّهِ الكُبَرَی یعنی کلامی را شنید که اگر به او قدرت و

توان داده نمیشد نمیتوانست آن را بشنود.

به من خبر دهید آیا بتهای «لات» و «عزی». (19)

1- پیامبر ... این همان قائمی است که حلال مرا حلال و حرام مرا حرام می کند و به دست او از دشمنانم انتقام میگیرم و او آسایش اولیاء من است. او همان کسی است که انتقام شیعیان تو را از ستمگران و منکران و کافران میگیرد و موجب تشفّی دل آنان می گردد ولات و عُزّی را سالم و تازه بیرون آورده و آتش میزند و شیفتگی مردم در آن روزگار به این دو ب-ت بیشتر از شیفتگی بنی اسرائیل به گوساله و سامری خواهد بود.

و «منات که سومین آنهاست [ دختران خدا هستند]؟! (20)

- على بن ابراهيم - وَ مَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخرى؛ بتی در مسلک خارج از مکه به فاصله ی شش میل

بنام منات بود.

آیا سهم

شما

است

پسر

و سهم او دختر؟! [ در حالی که به زعم شما دختران

کم ارزش ترند] (21)

1- علی بن ابراهیم خدا می فرماید أَلَكُمُ الذَّكَرُ وَ لَهُ الْأُنثى در حالی اعتقاد قریش را انکار می کند که ملائکه و بتها را دختران خدا میدانند. خداوند در ردّ سخنان آنها می فرماید: أَلَكُمُ الذَّكَرُ وَ لَهُ الْأُنثى.

در این صورت این تقسیمی ناعادلانه است (22)

1- علی بن ابراهيم - تِلكَ إِذَا قِسْمَةٌ ضِیزَی یعنی ناقص و ناعادلانه.

ص: 287

النجم /23

قوله تعالى: إِنْ هِيَ إِلا أَسْماءٌ سَمَّيْتُمُوها أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمْ ما أَنْزَلَ اللهُ بِها مِنْ سُلْطَانٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلا الظَّنَّ وَما تَهْوَى الأَنْفُسُ وَلَقَدْ جاءَهُمْ مِنْ رَبِّهِمُ الهدى (23)

1 - الكاظم - يَعْقُوبَ بْنِ جَعْفَرٍ قَالَ كُنتُ عِنْدَ أَبِي إِبْرَاهِيمَ وَ أَتَاهُ رَجُلُ مِنْ أَهْل نَجْرَانَ 1 - الْيَمَنِ مِنَ الرِّهْبَانِ وَ مَعَهُ رَاهِبَةٌ فَقَالَ الرَّاهِبُ أخْبرَتْ أَنَّ عِنْدَكَ اسْمَا مِنْ أَسْمَاءِ اللَّهِ تَبْلُغُ بِهِ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ بَيْتَ الْمَقْدِسِ وَ تَرْجِعُ إِلَى بَيْتِكَ فَقَالَ لِي وَ هَلْ تَعْرِفُ بَيْتَ الْمَقْدِسِ قُلْتُ لَا أَعْرِفُ إِنَّا بَيْتَ الْمَقْدِسِ الَّذِي بِالشَّامِ قَالَ لَيْسَ بَيْتَ الْمَقْدِسِ وَلَكِنَّهُ الْبَيْتُ الْمُقَدَّسُ وَ هُوَ بَيْتُ آلِ مُحَمَّدٌ لا فَقُلْتُ لَهُ أَمَّا مَا سَمِعْتُ بِهِ إِلَى يَوْمِي هَذَا فَهُوَ بَيْتُ الْمَقْدِسِ فَقَالَ لِي تِلْكَ مَحَارِيبٍ الْأَنْبِيَاءِ وَإِنَّمَا كَانَ يُقَالُ لَهَا حَظِيرَةُ الْمَحاريب حَتَّى جَاءَتِ الْفَتْرَةَ الَّتِي كَانَتْ بَيْنَ مُحَمَّدٌ لا وَ عِيسَى الوَ قَرَبَ الْبَلَاءُ مِنْ أَهْل الشِّرْكِ وَ حَلَّتِ النَّقِمَاتُ فِي دُور الشَّيَاطِين فَحَوَّلُوا وَبَدَّلُوا وَ نَقَلُوا تِلْكَ الْأَسْمَاءَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى الْبَطْنُ لَآلِ مُحَمَّدُ وَالظَّهْرُ مَثَلُ إِنْ هِيَ إِلَّا

سَمَّيْتُمُوها أَنتُمْ وَ آبَاؤُكُمْ مَا أَنْزَلَ اللهُ بِهَا مِنْ سُلْطَانٍ. على بن إبراهيم ال ما أَنْزَلَ اللهُ بِها مِنْ سُلْطَانٍ أَى مِنْ حُجَّة.

أَسْماءُ

دوو

قوله تعالى : أَمْ لِلْإِنْسانِ ما تَمَنَّى (24)

قوله تعالى : فَلِلِهِ الْآخِرَةُ وَ الْأُولى (25)

الله

عليه

قوله تعالى: وَ كَمْ مِنْ مَلَكِ فِي السَّماواتِ لا تُغْنِي شَفاعَتُهُمْ شَيْئًا إِلَّا مِنْ

بَعْدِ أَنْ يَأْذَنَ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَ يَرْضى (26)

1 - الرسول - قَالَ رسول الله أَنَا وَارِدُكُمْ عَلَى الْحَوْضِ وَأَنْ-تَ ي-ا ع-ل-ى اللهِ السَّاقِي وَ

الْحَسَنُ الدَّائِدُ وَالْحُسَيْنُ الْآمِرُ وَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ الْفَارِطَ وَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلَى اللهِ النَّاشِرُ وَ

جَعْفَرُ بْنُ مُحَمَّدَا السَّائِقُ وَ مُوسَى بْنُ جَعْفَر ال مُحْصَى الْمُحِبِينَ وَالْمُبْغِضِينَ وَقَامِعُ الْمُنَافِقِينَ وَ عَلِيُّ بْنُ مُوسى الله مُزيِّنُ الْمُؤْمِنِينَ وَ مُحَمَّدَ بْنُ عَلِيٍّ المُنْزِلُ أَهْلِ الْجَنَّةِ فِي دَرَجَاتِهِمْ وَ

مزیز

. الكافي، ج 1، ص 481 بحار الأنوار، ج 48، ص 94 . بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص 338

ص: 288

ان جم /123

اینها فقط نامهایی است که شما و پدرانتان بر آنها گذاشته اید نامهایی

بی محتوا و اسمهایی بی مسما]، و هرگز خداوند دلیل و حجتی بر آن نازل نکرده؛ آنان فقط از گمانهای بی اساس و هوای نفس پیروی میکنند در حالی که هدایت از سوی پروردگارشان برای آنها آمده است. (23)

1 امام کاظم یعقوب بن جعفر :گوید خدمت امام کاظم ،بودم مردی از راهبان نجران یمن به همراه زنی راهب خدمت آن جناب رسیده.اند راهب :گفت به من خبر داده اند که تو یکی از اسماء خدا را میدانی که به وسیله ی آن در یک شبانه روز به بیت المقدس میروی و به منزلت برمیگردی گفت بیت المقدس را میشناسی؟ :گفتم من غیر از بیت المقدسی که در شام است نمیشناسم» گفت «مقصودم آن بیت المقدس نیست بلکه آن خانه ی مقدسی است که خانه آل محمد الله .است .گفتم من تا امروز هر چه شنیده ام همان بیت المقدس بوده است. گفت: «آن جای محرابهای پیامبران است و آن را حظيرة المحاريب م--ی گفتن-د ت-ا آن-ک-ه زم-ان فاصله ی میان محمد الله و عیسی ال رسید و بلا به مشرکین نزدیک شد و کیفر و سختی به خانه های شیاطین درآمد و آنها آن نامها را تغییر و تبدیل کرده و جابجا کردند و همین معنی سخن خدای تبارک و تعالی - که بطن آیه درباره ی آل محمد و ظاهرش یک مثلی است: إِنْ هِيَ إِلَّا أَسْماءٌ سَمَّيْتُمُوهَا أَنْتُمْ وَ آبَاؤُكُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ بِها مِنْ سُلْطَانٍ. 2- على بن ابراهيم - أأَنزَلَ اللهُ بِهَا مِن سُلطَانٍ یعنی بدون هیچ دلیل و برهانی.

آیا آنچه انسان تمنّا دارد به آن میرسد؟! (24)

است

در حالی که آخرت و دنیا از آن خداست و بدون ارادهی او کسی به چیزی

نمی رسد]. (25)

و چه بسیار فرشتگان آسمانها که شفاعت آنها سودی نمیبخشد مگر پس از

آنکه خدا برای هر کس بخواهد و راضی باشد اجازه [ شفاعت] دهد. (26)

پیامبر از پیامبر اکرم نقل است که فرمود: من جلوتر از شما وارد حوض میشوم و تو یا علی ساقی هستی و حسن المدافع و حسین اس امر کننده و علی بن الحسین ال پیشرو و محمدبن علی الناشر و جعفربن محمد ال رهبر و موسی بن جعفر ال شماره بردار دوستان و دشمنان و از بین برندهی منافقین و علی بن موسی زینت بخش مؤمنین و محمد بن علی ال جای دهنده ی مؤمنین در درجهی خود در بهشت است علی بن محمد ال سخنگوی شیعیان و به ازدواج در آورنده حورالعین حسن بن علی چراغ بهشتیان که از نور ایشان استفاده

می

کنند

2899

ص: 289

النجم 27

عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدٌ لا خَطِيبٌ شِيعَتِهِ وَ مُزَوِّجُهُمُ الْحُورَ وَ الْحَسَنُ بن عَلِ اللهِ سِرَاجُ أَهْلِ الْجَنَّ-ة

اللهِ يَسْتَضِيئُونَ بِهِ وَ الْهَادِي الْمَهْدِى شَفِيعُهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَة حَيْثُلَا يَأْذَنُ اللَّهُ إِنَّا لِمَنْ يَشَاءُ وَ يَرْضَى. 2- على بن إبراهيم ال- يُرِيدُ: لَا يَشْفَعُ الْمَلَائِكَةُ إِلَّا لِمَنْ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ كَمَا قَالَ وَ لَا يَشْفَعُونَ إِلَّا

مَنِ ارْتَضَى.

قوله تعالى: إِنَّ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ لَيُسَمُّونَ المَلائِكَةَ تَسْمِيَةَ

الأنثى (27)

قوله تعالى: وَما هُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنَّ الظَّنَّ لا يُغْنِي

مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً (28)

قوله تعالى: فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرنا ولريرد إلا الحياةَ الدُّنْيا (29)

- السجاد ا- الْعَقْلُ دَلِيلُ الْخَيْرِ وَالْهَوَى مَرْكَبُ الْمَعَاصِي وَ الْفِقْهُ وعَاءُ الْعَمَل وَالدُّنْيَا سُوقُ الْآخِرَةَ وَ النَّفْسُ تَاجِرَةُ وَاللَّيْلُ وَالنَّهَارُ رَأْسُ الْمَالِ وَالْمَكْسَبُ الْجَنَّةُ وَ الْخُسْرَانُ النَّارُ هَذَا وَ اللَّهِ التَّجَارَةُ الَّتِى لَا تَبُورُ وَ الْبَضَاعَةُ الَّتِي لَا تَخْسَرُ وَ قَالَ مِثْلَهُ الله وَرَسُوقُ الْفَائِزِينَ مِنْ شِيعَتِهِ وَ

شِيعَة آبَائِهِ وَ أَبْنَائِهِ ال وَلَقَدْ جَمَعَ اللَّهُ هَذَا كُلَّهُ بِقَوْلِهِ تَعَالَى: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَلا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ الله وَمَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى رجال لا تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ الله وَ قَالَ تَعَالَى فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنَا وَ لَرَيُرِدْ إِلَّا الحَياةَ الدُّنْيا، ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وقال تعالى وَ لا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَنْ ذِكْرِنَا وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمْرُهُ فُرُطاً.

قوله تعالى: ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ

وَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اهْتَدَى (30)

1 - أمير المؤمنين - انَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوًّا مِنَ الْمُشْرِكِينَ كَمَا قَالَ فِي كِتَابِهِ وَ بحَسَب جَلَالَة مَنْزِلَة نَبِيِّنَا عِنْدَ رَبِّهِ كَذَلِكَ عَظُمَ مِحْنَتُهُ لِعَدُوِّهِ وَ الَّذِي عَادَ مِنْهُ فِي حَالٍ شِقَاقِهِ

ا. بحار الأنوار، ج 26، ص 316 بحار الأنوار، ج27، ص 312 / بحار الأنوار، ج 36، ص 270

.. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 199

..إرشاد القلوب، ج 1، ص 59

ص: 290

نجم / 27

هادی است. مهدی شفیع آنها در روز قیامت است موقعی که اجازه داده نمیشود مگر برای کسی که خدا بخواهد.

2- علی بن ابراهیم مقصود این است که فرشتگان فقط شفاعت کسی را میکنند که خداوند از او راضی باشد چنان که فرموده است و آنها جز برای کسی که خدا راضی به شفاعت برای او] است شفاعت نمی کنند . (انبیاء/28)

کسانی که به آخرت ایمان ندارند فرشتگان را دختران [خدا] نامگذاری می کنند.

آنها هرگز در این باره دانشی ندارند تنها از گمان بی پایه پیروی میکنند با اینکه

«گمان» هرگز [انسان را] از حق بی نیاز نمی کند (28)

حال که چنین است از کسی که از یاد ما روی گردانده و جز زندگی دنیا را

نخواسته اعراض کن (29)

پیرو

ائمه

1- امام سجاد عقل راهنمای خیرات و هوا و هوسهای نفسانی مرکب گناهان است. فهم ظرف عمل دنیا بازار آخرت است و نفس تاجر این بازار است و شب و روز سرمایه است. و سود این تجارت بهشت است و ضرر آن آتش .است این است به خدا تجارت آن چنانی که فانی نخواهد شد و بضاعت و جنسی که در معامله آن ضرر .نیست و مثل این فرمایش از رسول خدا الفلور الى رسیده است و در آن ذکر شده که دنیا بازار رستگاران از میان شیعیان است که خود الله میباشند و به تحقیق که جامع همه ی این فرمایشات این آیه کریمه است: ای کسانی که ایمان آورده اید اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل !نکند و کسانی که چنین کنند زیانکارانند (منافقون(9) و خداوند فرمود مردانی که نه تجارت و نه معاملهای آنان را از یاد خدا غافل نمی کند. (نور/37) و از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل ساختیم اطاعت مکن همانها که از هوای نفس پیروی کردند و کارهایشان افراطی است. (کهف/28)

این آخرین حد آگاهی آنهاست؛ پروردگار تو کسانی را که از راه او گمراه شده اند

بهتر میشناسد و همچنین] هدایت یافتگان را از همه بهتر میشناسد. 30)

1- امام علی ال خداوند عزوجل همانگونه که در کتاب خود فرمود برای هر پیامبری دشمنی از میان جنایتکاران قرار داد و نظر به بزرگی منزلت پیامبر ما نزد پروردگارش، حق تعالى محنتی را که او از دشمنش میکشید سخت تر کرد دشمنی که در تفرقه و نفاق هر آزار و اذیتی از او سر زد تا پیامبری او را مردود کند و او را دروغگو جلوه دهد و در آسیب رساندن به او کوشید و

ص: 291

النجم /

وَنِفَاقِهِ وَ كُلُّ أَذًى وَ مَشَقَّة لِدَفْعِ نُبُوتِهِ وَ تَكْذِيبِهِ إِيَّاهُ وَ سَعْيِهِ فِي مَكَارِهِهِ وَ قَصْدِهِ لِنَقْضِ كُلِّ مَا أَبْرَمَهُ وَ اجْتِهَادِهِ وَ مَنْ مَالَأَهُ عَلَى كُفْرِهِ وَ فَسَادِهِ وَنِفَاقِهِ وَ الْحَادِهِ فِي إِبْطَالِ دَعْوَاهُ وَ تَغْيِيرَ مِلَّتِهِ وَ مُخَالَفَةِ سُنَّتِهِ وَ لَمْ يَرَ شَيْئاً أَبْلَغَ فِي تَمَامِ كَيْدِهِ مِنْ تَنْفِيرِهِمْ مِنْ مُوَالَاةِ وَصِيِّهِ وَإِيحَاشِهِمْ مِنْهُ وَ صَدِّهِمْ عَنْهُ وَإِغْرَائِهِمْ بِعَدَاوَتِهِ وَ الْقَصْدِ لِتَغْيِيرِ الْكِتَابِ الَّذِي جَاءَ بِهِ وَ إِسْقَاطِ مَا فِيهِ مِنْ فَضْلِ ذَوى الْفَضْلِ وَ كُفْر ذَوى الْكُفْرِ مِنْهُ وَ مِمَّنْ وَافَقَهُ عَلَى ظُلْمِهِ وَ بَغْيِهِ وَشِرِكِهِ وَلَقَدْ عَلِمَ الله ذَلِكَ مِنْهُمْ فَقَالَ إِنَّ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي آيَاتِنَا لا يَحْفَوْنَ عَلَيْنا وَ قَالَ يُرِيدُونَ أَنْ يُبَدِّلُوا كَلَامَ اللَّهِ وَ لَقَدْ أَحْضَرُوا الْكِتَابَ كَمَلا مُشْتَمِلا عَلَى التَّأويل والتنزيل وَالْمُحْكَم وَالْمُتَشَابِهِ وَالنَّاسِخِ وَالْمَنْسُوخ لَمْ يَسْقُطْ مِنْهُ حَرْفُ أَلِفِ وَ لَا لَامٍ فَلَمَّا وَقَفُوا عَلَى مَا بَيَّنَهُ اللَّهُ مِنْ أَسْمَاءِ أَهْلِ الْحَقِّ وَالْبَاطِلِ وَ أَنَّ ذَلِكَ إِنْ ظَهَرَ نَقَضَ مَا عَقَدُوهُ قَالُوا لَا حَاجَةَ لَنَا فِيهِ وَ نَحْنُ مُسْتَغْنُونَ عَنْهُ بِمَا عِنْدَنَا وَلِذَلِكَ قَالَ فَنَبَذُوهُ وَراءَ ظُهُورِهِمْ وَ اشْتَرَوْا بِهِ ثَمَناً قَلِيلًا فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ ثُمَّ دَفَعَهُمَ الِاضْطِرَارُ بِوُرُودِ الْمَسَائِلِ عَلَيْهِمْ عَمَّا لَا يَعْلَمُونَ تَأْوِيلَهُ إِلَى جَمْعِهِ وَ تَألِيفِهِ وَ تَضْمِينِهِ مِنْ تِلْقَائِهِمْ مَا يُقِيمُونَ بِهِ دَعَائِمَ كُفْرِهِمْ فَصَرَخَ مُنَادِيهِمْ مَنْ كَانَ عِنْدَهُ شَيْءٌ مِنَ الْقُرْآن فَلْيَأْتِنَا بِهِ وَ وَكَلُوا تَألِيفَهُ وَنَظْمَهُ إِلَى بَعْضٍ مَنْ وَافَقَهُمْ عَلَى مُعَادَاة أَوْلِيَاءِ اللَّهِ فَأَلَّفَهُ عَلَى اخْتِيَارِهِمْ وَ مَا يَدُلُّ لِلْمُتَأَمِّلُ لَهُ عَلَى اخْتِلَالِ تَمْيِيزِهِمْ وَ تَقْرِيبهِمْ وَ تَرَكُوا مِنْهُ مَا قَدَّرُوا أَنَّهُ لَهُمْ وَ هُوَ عَلَيْهِمْ وَ زَادُوا تَنَاكُرَهُ وَ تَنَافُرَهُ وَ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّ ذَلِكَ يَظْهَرُ وَ يَبينُ فَقَالَ ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ وَ انْكَشَفَ لِأَهْلِ الِاسْتِبْصَارِ عَوَارُهُمْ وَ

افْتِرَاؤُهُمْ.

2- الباقر ال- فَاعْرِف أَشْبَاءَ الْأَحْبَارِ وَ الرَّهْبَانِ الَّذِينَ سَارُوا بِكِثْمَانِ الْكِتَابِ وَتَحْرِيفِهِ فَمَا رَبِحَتْ تِجَارَتُهُمْ وَ ما كَانُوا مُهْتَدِينَ ثُمَّ اعْرِف أَشْبَاهَهُمْ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ الَّذِينَ أَقَامُوا حُرُوفَ الْكِتَابِ وَحَرَّقُوا حُدُودَهُ فَهُمْ مَعَ السَّادَة والكبرة فإذا تفرقت قادةُ الْأهْوَاء كَانُوا مَعَ أَكْثَرِهِمْ دُنْيَا وَذِلِكَ فَإِذَا تَفَرَّقَتْ

مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلْمِ. قوله تعالى: وَالله ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما

عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالحُسْنَى (31)

292

. بحار الأنوار، ج 90، ص126/ الاحتجاج، ج 1، ص257

. بحار الأنوار، ج 75، ص358

ص: 292

نجم /31

خواست هر چه را که او استوار کرده در هم بشکند و به همراه یاوران خود در کفر و ستیزه جویی و نفاق و الحاد تلاش کرد تا دعوت او را باطل کند و ملتش را دگرگون سازد و با سنت او مخالفت کند و مکر خود را به تمام به کار گرفت تا امّت را از ولایت وصی او بیزار کند و از او جدایشان سازد و نگذارد به او بپیوندند و آنان را بر دشمنی با او برانگیزد و خواست تا کتابی را که آورده دگرگون کند و آنچه را از برتری اهل فضل و کفر اهل کفر همچون خودش و یاورانش در ستم و جور و شرک در کتاب ،آمده از میان ببرد خداوند دانست که اینان چنین میکنند و فرمود: کسانی که در [ فهم و ارائه] آیات ما کژ میروند بر ما پوشیده نیستند میخواهند دستور خدا را دگرگون کنند. (فتح/15) آنان کتاب را آوردند در حالی که کامل بود و تأویل و تنزیل و محکم و متشابه و ناسخ و منسوخ را در خود داشت و هیچ الف و هیچ لامی از آن نیفتاده آنگاه بود. چون از نامهایی که خداوند از اهل حق و باطل در آن بیان کرده بود آگاه شدند و دانستند که اگر این نامها آشکار شود پیمانی که بسته اند میشکند گفتند ما به این هیچ نیازی نداریم و آنچه خود داریم ما را از آن بی نیاز میکند خداوند فرمود: پس آن عهد) را پشت سر خود انداختند و در برابر آن بهایی ناچیز به دست آوردند و چه بد معامله ای کردند آل عمران (187) آنگاه از آنچه که تأویلش را نمیدانستند مسائلی برایشان پدید آمد و از این رو ناگزیر شدند تا آن را گرد آورند و تألیفش کنند و از جانب خود چیزهایی به آن بیافزایند که پایههای کفرشان بر آنها بنا می شود. در آن دم ندادهنده آنان فریاد برآورد هر که چیزی از قرآن نزد خود دارد آن را نزد ما بیاورد». سپس تأليف و تنظیم قرآن را به کسی سپردند که در دشمنی با اولیا یار و یاورشان بود و او کتاب را با اختیار آنان تألیف کرد به این ترتیب که آنچه را میپنداشتند از برای آنهاست، حال آن که علیه آنان بود رها کردند و چیزهایی در آن افزودند که آشکارا ناپسند و ناسازگار بود و خداوند دانست که این آشکار و نمایان میشود و فرمود: «ذَلِكَ مَبْلَغُهُم مِّنَ الْعِلْمِ؛ ح-ق ت-ع-ال-ى عيبن-اک-ی آن-ان و دروغ پردازی آن کس را که در کتاب با دروغ سازی ،ملحدانه نکوهش پیامبر اکرم الله الله را پدید آورد،

برملا کرد.

2 امام باقر ال عالم نمایان یهودی و مسیحی را بشناس یعنی کسانی که حقایق کتاب آسمانی را پنهان داشتند و آن را به سود خویش تحریف کردند و تغییر دادند و [این] تجارت آنها سودی نداده و هدایت نیافته اند. (بقره/16) سپس عالم نمایان مسلمان را بشناس، یعنی آنان که حروف قرآن را خوب ادا میکنند لیکن حدود (احکام آن را به سود خود و حاکمان ستمگر تغییر میدهند اینان همراه و همکار سران و گردنکشانند و هرگاه سردمداران هواپرستی کامجویی از یکدیگر جدا گردند اینان با کسانی خواهند بود که دنیای بهتری [و رفاه بیشتری]

دارند، و ذلِكَ مَبْلَغُهُمْ مِنَ الْعِلم.

و برای خداست آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است تا بدکاران را به کیفر

کارهایشان برساند و نیکوکاران را در برابر اعمالشان پاداش دهد. (31)

293

ص: 293

النجم / 31

1 - الرسول - عَنْ سُلَيْمِ بْنِ قَيْسِ الْهِلَالِيٌّ قَالَ: سَمِعْتُ سَلْمَانَ الْفَارِسِيَّ صلى الله عليه وسلم قَالَ كُنْتُ جَالِسًا بَيْنَ

يَدَى رسول الله صلى الله عليه وسلم فِى مَرْضَتِهِ الَّتِى قُبضَ فِيهَا فَأَقْبَلَ الله عَلَى على الله فَقَالَ يا على ال إنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ قَضَى الْفُرْقَةُ وَالِاخْتِلَافَ عَلَى هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ لَوْ شَاءَ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى حَتَّى لَا يَخْتَلِفَ اثْنَانِ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ لَا يُنَازَعَ فِي شَيْءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَ لَا يَجْحَدَ الْمَفْضُولُ ذَا الْفَضْلِ فَضْلَهُ وَ لَوْ شَاءَ لَعَجَّلَ النَّقِمَةَ وَالتَّغْيِيرَ حَتَّى يُكَذَّبَ الظَّالِمُ وَيُعْلَمَ الْحَقُّ أَيْنَ مَصِيرُهُ وَلَكِنَّهُ جَعَلَ الدُّنْيَا دَارَ الْأَعْمَالَ وَ جَعَلَ الْآخِرَةَ دَارَ الْقَرَارِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالحُسْنَىٰ فَقَالَ عَلَى اللهِ الْحَمْدُ لِلَّهِ شُكْراً عَلَى نَعْمَائِهِ وَ صَبْرًا عَلَى بَلَائِهِ.

2- أمير المؤمنين ال- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِى لَا يُبْرِمُ مَا نَقَضَ وَ لَا يَنْقُضُ مَا أَبْرَمَ وَ لَوْ شَاءَ مَا اخْتَلَفَ

اثْنَانِ مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ لَا مِنْ خَلْقِهِ وَ لَا تَنَازَعَ الْبَشَرُ فِي شَيْءٍ مِنْ أَمْرِهِ وَ لَا جَحَدَ الْمَفْضُولُ ذَا الْفَضْلُ فَضْلَهُ وَ قَدْ سَاقَتْنَا وَ هَؤُلَاءِ الْقَوْمَ اللأقدار (الْأَقْدَارُ) حَتَّى لَفَّتْ بَيْنَنَا فِي هَذَا الْمَوْضِع وَنَحْنُ مِنْ رَبَّنَا بِمَرْأَى وَ مَسْمَعِ وَ لَوْ شَاءَ لَعَجَلَ النَّقِمَةَ وَ لَكَانَ مِنْهُ التَّغْيِيرُ حَتَّى يُكَذِّبَ اللهُ الظَّالِمَ وَ يُعْلِمَ الْحَقِّ أَيْنَ مَصِيرُهُ وَلَكِنَّهُ جَعَلَ الدُّنْيَا دَارَ الْأَعْمَالِ وَجَعَلَ الْآخِرَةَ دَارَ الْجَزَاءِ وَالْقَرَارِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى أَلا إِنَّكُمْ لَاقُو الْعَدُوِّ غَداً إِنْ شَاءَ اللَّهُ فَأَطِيلُوا اللَّيْلَةَ الْقِيَامَ وَأَكْثِرُوا تِلَاوَةَ الْقُرْآنِ وَاسْأَلُوا اللَّهَ الصَّبْرَ وَ النَّصْرَ وَالْقَوْهُمْ بِالْجِدٌ وَالْحَزْمِ وَكُونُوا صَادِقِينَ.

-3- الرسول - إِنَّ اللَّهَ جَلَّ اسْمُهُ لَمْ يَدَعْ شَيْئاً مِمَّا يُحِبُّهُ إِلَّا وَقَدْ بَيَّنَهُ لِعِبَادِهِ وَ لَمْ يَدَعْ شَيْئاً يَكْرَهُهُ إِلَّا وَ قَدْ بَيَّنَهُ لِعِبَادِهِ وَ نَهَاهُمْ عَنْهُ لِيَهْلِكَ مَنْ هَلَكَ عَنْ بَيِّنَةِ وَ يَحْيِي مَنْ حَيَّ عَنْ بَيِّنَةٍ أَلَا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَا يَظْلِمُ بِظُلْمٍ وَ لَا يُجَاوِزْهُ ظُلْمُ وَ هُوَ بِالْمِرْصَادِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَسَاؤُا بِمَا عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى مَنْ أَحْسَنَ فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَسَاءَ فَعَلَيْها.

4 - السجاد ال- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي خَلَقَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ بِقُوَّتِهِ وَ مَيَّزَ بَيْنَهُمَا بِقُدْرَتِهِ وَ جَعَلَ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا حَداً مَحْدُوداً وَ أَمَداً مَمْدُوداً يُولِجُ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا فِي صَاحِبِهِ وَيُولِجُ صَاحِبَهُ فِيهِ بِتَقْدِيرِ مِنْهُ لِلْعِبَادِ فِيمَا يَغْدُوهُمْ بِهِ وَيُنْشِتُهُمْ عَلَيْهِ فَخَلَقَ لَهُمُ اللَّيْلَ لِيَسْكُنُوا فِيهِ مِنْ حَرَكَاتِ

1.بحار الأنوار، ج28، ص 54 کتاب سلیم بن قیس، ص 569 و ص769؛ « بتفاوت لفظی»

. بحار الأنوار، ج 32، ص 464 وقعة صفین، ص 225

3. أعلام الدین، ص 426 ثواب الأعمال، ص 294؛ «و ماربک بظلام للعبيد» زيادة

294

ص: 294

1- پیامبر سلمان فارس گوید: من در هنگام بیماری رسول خ-دا ک-ه ب-ه خاطر آن

الله الى وفات کرد خدمت آن حضرت نشسته ،بودم ... پیامبر فرمود: ای علی! خدای متعال حكم به فرقت و اختلاف در این امت کرده است و اگر میخواست همه را هدایت میکرد تا آنجایی که حتی دو نفر از این امت اختلاف نداشته باشند و در امر او منازعه نکنند و کسی که عنایتی ب-ه او

شده منکر فضل فاضل نشود و اگر میخواست در فرستادن عذاب تعجیل میفرمود و وضع را تغییر میداد تا ظالم تکذیب شود و معلوم گردد که گردش حق به کجاست ولیکن خداوند دنیا را سرای اعمال قرار داده است و آخرت را دار القرار؛ تا بدکاران را به کیفر کارهایشان برساند و نیکوکاران را در برابر اعمالشان پاداش دهد. سپس علی ال :فرمود: «سپاس خدا را و سپاسگزارم بر نعمتهای او و بردبارم بر بلای او.

تقدیر،

2- امام علی ال سپاس خدایی را که آنچه را که او بخواهد بشکند کسی نمیتواند استوارش سازد و آنچه را او استوار داشته کسی نمیتواند بشکند اگر میخواست هرگز دو نفر از این امت یا از تمامی آفریدگان با یکدیگر اختلافی پیدا نمیکردند و بشر در هیچ امری از اوامر او با هم ستیز نمیکردند و کسی که دارای فضیلتی نیست فضل صاحب فضیلت را انکار نمی کرد. [دست] ما و آن قوم را به اینجا کشانید و روبروی هم قرار داد و با هم درگیر کرد و ما در معرض دید و شنود پروردگار خود هستیم اگر میخواست در کار انتقام گیری شتاب میکرد و از جانب او تغییری پدید می آمد تا ستمگر را رسوا سازد و سرنوشت حق آشکار شود. ولی او دنیا را محل انجام کردار و آخرت را سرای پاداش قرار داده است. لِيَجْزِيَ الَّذينَ أَسَاءُوا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ احْسَنُوا بِالحُسْنَى؛ به خواست خداوند فردا با دشمن رویارو می شوید. پس امشب بسیار نماز بگزارید و به تلاوت قرآن بپردازید و از خداوند صبر و پیروزی طلب کرده و با جدیت و اراده با آنان روبرو شوید و پاکدل و رستگار باشید.

3- پیامبر خداوند عزوجل چیزی از آنچه را که دوست دارد و اننهاده مگر آنکه برای بنده هایش بیان کرده و چیزی را که دوست ندارد و انهاده مگر آنکه برای بنده هایش بیان کرده و آنها را از آن بازداشته تا از روی گواه روشن هلاک شود هر که هلاک میشود و از روی گواه روشن زنده شود هر که زنده میشود. آگاه باشید که خدا عزوجل ستم نمی کند و به او ستم نمیرسد لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالحُسْنَی و هرکه نیکی کند [خداون--د

به او به نیکی پاداش دهد هر که خوبی کند به خود کند و هرکه بدی کند بر خود اوست. 4- امام سجاد ال سپاس از آن خدا است که شب و روز را به نیروی خود آفرید و به قدرت خودشان از هم جدا ،ساخت و برای هر کدام مرزی و عمری مقرر کرد و به تقدیر او برای تغذیه و پرورش بنده ها هر کدام در دیگری تأثیر میگذارند؛ شب را برای آسودن از رنج و گرانی خستگی آفرید و برایشان جامه ی آسایش و خواب ساخت تا تجدید نیرو کنند و در آن کامیاب شوند و

295

ص: 295

النجم /31

التَّعَبِ وَ نَهَضَاتِ النَّصَب وَ جَعَلَهُ لِبَاسَاً لِيَلْبَسُوا مِنْ رَاحَتِهِ وَ مَنَامِهِ فَيَكُونَ ذَلِكَ لَهُمْ جَمَاماً وَ قُوَّةَ وَلِيَنَالُوا بِهِ لَذَّةَ وَ شَهْوَةً وَ خَلَقَ لَهُمُ النَّهَارَ مُبْصِراً لِيَبْتَغُوا فِيهِ مِنْ فَضْلِهِ وَلِيَتَسَبَّبُوا إِلَى رِزْقِهِ وَ يَسْرَحُوا فِي أَرْضِهِ طَلَبَا لِمَا فِيهِ نَيْلُ الْعَاجِلِ مِنْ دُنْيَاهُمْ وَ دَرَكَ الْآجِلِ فِي أَخْرَاهُمْ بِكُلِّ ذَلِكَ يُصْلِحُ شَأْنَهُمْ وَيَبْلُو أَخْبَارَهُمْ وَيَنْظُرُ كَيْفَ هُمْ فِي أَوْقَاتِ طَاعَتِهِ وَ مَنَازِلِ فُرُوضِهِ وَمَوَاقِعِ أَحْكَامِهِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى. 5- أمير المؤمنين ال- إِنَّكُمْ مَخْلُوقُونَ اقْتِدَاراً وَ مَرْبُوبُونَ اقْتِسَاراً وَ مَقْبُوضُونَ احْتِضَاراً وَ مُضَمَّنُونَ أجْدَاثاً وَكَائِنُونَ رُفَاتاً وَ مَبْعُوثُونَ أَفْرَاداً وَ مَدِينُونَ جَزَاءً وَ مُمَيَّزُونَ حِسَابا ... وَكَأَنْ قَدْ صِرْتُمْ إِلَى مَا صَارُوا إِلَيْهِ مِنَ الْبَلَى وَالْوَحْدَةِ فِي دَارِ الْمَوْتِ وَارْتَهَمْتُمْ فِي ذَلِكَ الْمَضْجَعِ وَ ضَمَّكُمْ ذَلِكَ الْمُسْتَوْدَعْ فَكَيْفَ بِكُمْ لَوْ قَدْ تَنَاهَتِ الْأُمُورُ وَ بُعْثِرَتِ الْقُبُورُ وَ حُصلَ مَا فِي الصُّدُورِ وَ وَقَعْتُمْ لِلتَّحْصِيلِ بَيْنَ يَدَى الْمَلِكِ الْجَلِيلِ فَطَارَتِ الْقُلُوبُ لِإِشْفَاقِهَا مِنْ سَالِفِ الذُّنُوبِ وَ هُتِكَتَ مِنْكُمُ الْحُجُبُ وَالْأَسْتَارُ وَظَهَرَتْ مِنْكُمُ الْغُيُوبُ وَالْأَسْرَارُ هَنَالِكَ تُجْزِى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِمَا عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى اغْتَدِمُوا أَيَّامَ الصَّحَّةِ قَبْلَ السَّقَمِ وَالشَّيْبَةِ قَبْلَ الْهَرَمِ وَ بَادِرُوا التَّوْبَةَ قَبْلَ النَّدَمِ

- أمير المؤمنين ا أحَذِّرُكُمُ الدُّنْيَا فَإِنَّهَا خَضِرَةُ حُلْوَةٌ حُقَّتْ بِالشَّهَوَاتِ وَ تَحَبَّبَتْ بِالْعَاجِلَة وَ عُمرَتْ بِالْآمَالِ وَ تَزَيَّنَتْ بِالْغُرُورِ وَ لَا يُؤْمَنُ فَجْعَتُهَا وَ لَا يَدُومُ حَبْرَتُهَا ضَرَّارَةٌ غَدَارَةً غَرَارَةً زَائِلَةُ بَائِدَةَ أَكَالَةً عَوَّالَةُ لَا تَعْدُو إِذَا تَنَاهَتْ إِلَى أُمْنِيَّة أَهْل الرِّضَا بِهَا وَ الرَّغْبَة فِيهَا ثُمَّ مِنْ وَرَاءِ ذَلِكَ هَوْلُ الْمُطَّلَعَ وَ سَكَرَاتُ الْمَوْتِ وَ الْوُقُوفُ بَيْنَ يَدَى الْحَكَمِ الْعَدْلِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى."

7- أمير المؤمنين ال- كَانَ قَدْ زَالَتْ عَنْكُمُ الدُّنْيَا كَمَا زَالَتْ عَمَّنْ كَانَ قَبْلَكُمْ فَأَكْثِرُوا عِبَادَ اللَّهِ اجْتِهَادَكُمْ فِيهَا بِالتَّزَوُّدِ مِنْ يَوْمِهَا الْقَصِير لِيَوْمِ الْآخِرَةَ الطَّويل فَإِنَّهَا دَارُ الْعَمَلِ وَالدَّارُ الْآخِرَةُ دَارُ الْقَرَارِ وَالْجَزَاءِ فَتَجَافَوْا عَنْهَا فَإِنَّ الْمُعْتَرَّ مَنَ اغْتَرَ بِهَا لَنْ تَعد (تَعْدُو) الدُّنْيَا إِذَا تَنَاهَتْ إِلَيْهَا أَمْنِيَّةُ أهْل الرَّغْبَة فِيهَا الْمُطْمَئِنِّينَ إِلَيْهَا الْمُغْتَرِّينَ بِهَا أَنْ تَكُونَ كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى كَمَاءٍ أَنْزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاءِ

296

1. بحارالأنوار، ج55، ص199 .. بحار الأنوار، ج 74، ص 439

. بحار الأنوار، ج 75، ص 14

ص: 296

روز را بینا ساخت تا از فضلش بجویند و دنبال روزی بپویند و در زمینش بگردند تا نقد دنیا را به کف آرند و در آینده به ثواب آخرت برسند و بوسیله ی اینها کارشان را میسازد و خبرشان را بیازماید و بنگرد که در اوقات طاعت و محل واجبات و هنگام انجام احکامش چگونه اند؛ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى. ه- امام علی ال شما انسانها به دست قدرت [خدا] آفریده شده اید؛ به زور پروریده شدید؛ در نظر گرفته شده برای ،قبرید در آغوش خاک نهان شوید، آنگاه بپوسید؛ سپس یک به یک از گور برانگیخته شوید و به وادی حساب درآیید ... چگونه رفت آمد داشته باشند در حالی که بلاهای ب-د آنان را آرد کرده و سنگ و خاک زمین آنان را خورده و گویا شما نیز چنین خواهید شد و این خوابگاه شما را گروگان گیرد و آن امانتگاه شما را در آغوش کشد پس چگونه خواهد بود حال شما هنگامی که کار شما به پایان رسد و گورستان دگرگون شود و بیرون آید آنچه که در سینه هاست و شما برای نتیجه در برابر پادشاه بزرگ بایستید؟ دلها پرواز کنند از ترس آن روز از گناهانی که انجام داده اند پردههای شما پاره شود غیبها و رازهایتان آشکار گردد. اینجاست که هر نفسی پاداش داده میشود آنچه را که به دست آورده خداوند می فرماید: لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بما عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى غنیمت شمرید دوران تندرستی را پیش از بیماری و جوانی را قبل از پیری به سوی پیشی توبه بگیرید پیش از پشیمانی مهلت شما را به غفلت ،واندارد زیرا ،مرگ آرزو را ویران .کند روزها مامورند به کوتاهی مدت و جدایی دوستان. پس پیشی گیرید که خدای پیش از رسیدن ،نوبت شما را بیامرزد به توبه

ع امام علىیا شما را از دنیا میترسانم زیرا دنیا مرغزار خوش و خرم است که آن را

شهوتها احاطه کرده محبوب مردم شده که متاعی حاضر .است به وسیله ی آرزوها آباد شده و با فریب آراسته گردیده اعتماد به برگشت آن نیست و دوامی برای شادی و سرورش نیست. زیان رسان و مکار و فریبنده است نابود شدنی و قطع گردیدنی است نهایت درجه موافقت دنیا ب-ا دنیاطلبان و دنیادوستان .بیشتر تازه پس از همه ی اینها گرفتاری قیامت و ناهنجاری مرگ توقف در پیشگاه عدل الهی است. لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَىٰ.

امام علی ال دنیا از شما فاصله گرفته چنانچه از دست پیشینیان رفت. هرچه میتوانید تلاش کنید، ای بندگان خدا در روزهای کوتاه دنیا برای روز طولانی آخرت توشه بگیرید. زیرا دنیا دار عمل و آخرت پایگاه پایدار و پاداش است. از دنیا جانب تهی کنید که گول خورده کسی است که گول دنیا را بخورد هرگز آرزوی علاقمندان به دنیا در واپسین روزهای زندگی برآورده نشده است کسانی که اعتماد به دنیا دارند گول خوردهاند و مانند [مثال] این آیه هستند همانند آبی است که از آسمان نازل کرده ایم که در پی آن گیاهان گوناگون] زمین ---- که مردم و چهارپایان از آن میخورند (یونس/24) و این است که هیچ کس در این دنیا شادی ندیده مگر اینکه

297

ص: 297

النجم / 32

فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الْأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَالْأَنْعَامُ أَلَا إِنَّهُ لَمْ يُصِيب امْرُؤٌ مِنْكُمْ مِنْ هَذِهِ الدُّنْيَا حَبْرَةً إِلَّا أَعْقَبَتْهَا عَبْرَةً وَلَا يُصْبِحُ امْرُقُ فِي حَيَاةِ إِلَّا وَهُوَ خَائِفُ مِنْهَا أَنْ تَقُولَ جَائِحَةَ أَوْ تَغَيَّرَ نِعَمِهِ أَوْ زَوَالَ عَافِيَتِهِ وَ الْمَوْتُ مِنْ وَرَاءِ ذَلِكُمْ وَ هَوَلُ الْمُطَلَعِ وَ الْوُقُوفُ بَيْنَ يَدَيِ الْحَكَمِ الْعَدْلِ لِتُجْزِىٰ كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى

العليا

الرسول - قَبَّلَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فَاطِمَة وَ بَكَى وَ قَبَّلَ جَبْهَةَ عَلِى وَ بَكَى وَضَمَّ الْحَسَنِ الةِ وَ

الْحُسَيْنَ اللهِ إِلَى صَدْرِهِ وَ بَكَى وَقَالَ اللَّهُ خَلِيفَتِي عَلَيْكُمْ فِي الْمَحْيَا وَالْمَمَاتِ وَأَسْتَوْدِعُكُمُ اللَّهَ وَ هُوَ خَيْرُ مُسْتَوْدَعِ حَفِظَ اللَّهُ مَنْ حَفِظَكُمْ وَ وَصَلَ اللَّهُ مَنْ وَصَلَكُمْ وَأَعَانَ اللَّهُ مَنْ أَعَانَكُمْ وَ خَذَلَ اللَّهُ مَنْ خَذَلَكُمْ وَأَخَافَكُمْ أَنَا لَكُمْ سَلَفٌ وَ أَنْتُمْ عَنْ قَلِيلِ بِي لَاحِقُونَ وَ الْمَصِيرُ إِلَى اللَّهِ وَ الْوُقُوفُ بَيْنَ يَدَى اللَّهِ وَ الْحِسَابُ عَلَى اللَّهِ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِمَا عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا

بالحسنى"

- الصادق ال- الْحَمْدُ لِلَّهِ مُدِيرِ الْأَدْوَارِ وَ مُعِيدِ الْأَكْوَارِ طَبَقَ-ا عَ-نْ طَبَقٍ وَ عَالَمَ-ا بَعْ-دَ عَ-الَمٍ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَى عَدَّلَا مِنْهُ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ وَ جَلَّتْ

آلاؤُه.

قوله تعالى : الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْم وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ المَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهاتِكُمْ فَلا تُزَكُوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى (32)

كلياتها

1 - الباقر - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَمْ يَزَلْ عَالِماً قَدِيماً خَلَقَ الْأَشْيَاءَ لَا مِنْ شَيْءٍ فَكَانَ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَرْضاً طَيِّبَةً ثُمَّ فَجَّرَ مِنْهَا مَاءَ عَذْباً زَلَالًا فَعَرَضَ عَلَيْهَا وَلَايَتَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ فَقَبِلَتْهَا فَأَجْرَى ذَلِكَ الْمَاءَ عَلَيْهَا سَبْعَةَ أَيَّامٍ حَتَّى طَبَّقَهَا وَ عَمَّهَا ثُمَّ نَضَبَ ذَلِكَ الْمَاءَ عَنْهَا وَأَخَذَ مِنْ صَفْوَة ذَلِكَ الطِّينِ طِيناً فَجَعَلَهُ طِينَ الْأَئِمَّةِ اللهِ ثُمَّ أَخَذَ تُفْلَ

1.بحار الأنوار، ج 75، ص 19 2. تأويل الآيات الظاهرة، ص727

.. بحار الأنوار، ج 3، ص 90

ص: 298

ایران جم 32

پشت سر آن اشک ریخته و هیچ کس صبح نکرده مگر اینکه از بلا یا تغییر نعمت و یا زوال سلامتی بیمناک است. مرگ از پی تمام این ناراحتیها است. به اضافه وارد شدن به پیشگاه پروردگار عادل: لِتُجزی كُلُّ نَفْسٍ بِما كَسَبَتْ وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَ يَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالحُسْنَى».

پیامبر سپس [ پیامبر فاطمه را بوسید و اشک ،ریخت و بر پیشانی علی بوسه زد و اشک ریخت و حسن و حسین الا را در آغوش گرفت و اشک ریخت و فرمود من خداوند را حافظ شما در زندگی و مرگ قرار میدهم و شما را به خداوند میسپارم و او بهترین حافظ و امانت دار است. خداوند آن کسی را که از شما محافظت کند حفظ میکند و ارتباط برقرار میکند با آن کسی که با شما پیوند داشته باشد ،خداوند یاور آن کسی میباشد که به شما یاری رساند و خداوند بی یاور گرداند آن کسی که به شما یاری نرساند و شما را به وحشت بیاندازد من قبل از شما از این دنیا خواهم رفت و شما خیلی زود به من ملحق میشوید و سرنوشت همه به سوی خداوند است و همه در پیشگاه او خواهند ایستاد و حسابرسی بر عهده خداوند است؛ لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَسَاؤُوا بِمَا عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالْحُسْنَىٰ. امام صادق خداوندی را که مدبّر افلاک ،است و بعد از هر ،قرنی قرنی می آورد و بعد از هر زمانی زمانی انشاء مینماید لِيَجْزِيَ الَّذِينَ أَساؤُا بِما عَمِلُوا وَيَجْزِيَ الَّذِينَ أَحْسَنُوا بِالحُسْنَى عدالت او، نامهای او مقدس است و نعمتهای او بزرگ است.

عله ملایم همان کسانی که از گناهان کبیره و اعمال زشت دوری میکنند جز گناهان صغیره [که گاه آلودهی آن میشوند]؛ [و بدان که] آمرزش پروردگار تو گسترده است؛ او نسبت به شما از همه آگاهتر است از آن هنگام که شما را از زمین آفرید و در آن موقع که به صورت جنینهایی در شکم مادرانتان بودید؛ پس خودستایی نکنید او پرهیزگاران را بهتر میشناسد (32)

کلیات

1- امام باقر ال ای ابراهیم خداوند تبارک و تعالی عالم و قدیم بوده و اشیاء را از هیچ آفریده. یکی از

مخلوقات حق زمین است که آن را طیب و پاک آفرید و سپس آن را شکافت و از درونش آب زلال صاف و شیرین را بیرون آورد و بر آن ولایت ما اهل بیت را عرضه کرد آب آن را پذیرفت سپس حق تعالی آن را هفت روز بر روی زمین جاری ساخت تا تمام آن را فرا گرفت بعد آب را برد و پس از آن مقداری از گل روی زمین را برداشت و آن را گل ائمه قرار داد و بعد گل ولای ته نشین شده آن گل را برداشت و از آن شیعیان ما را آفرید و اگر گل شما را ای ابراهیم به حال خود میگذاشت همان طوری که گل ما را به حال خود گذاشت البته شما و ما یک چیز میشدیم عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا اس مگر خداوند با گل ما چه کار کرد؟ حضرت فرمود: خداوند متعال بعد از آن زمین شور و ناپاک و متعفّنی را آفرید آن را شکافت و آبی بد مزه و شور از آن بیرون آورد سپس ولایت ما را بر آن عرضه داشت و آن ،نپذیرفت آن آب را بر زمین برای هفت روز جاری ساخت تا تمام آن را فرا

299

ص: 299

النجم / 32

ذَلِكَ الطِّينِ فَخَلَقَ مِنْهُ شِيعَتَنَا وَ لَوْ تَرَكَ طِينَتَكُمْ يَا إِبْرَاهِيمُ الله عَلَى حَالِهِ كَمَا تَرَكَ طِينَتَنَا لَكُنتُمْ وَ نَحْنُ شَيْئاً وَاحِداً قُلْتُ يَا ابْنَ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَمَا فَعَلَ بطِينَتِنَا قَالَ أَخْبرُكَ يَا إِبْرَاهِيمُ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بَعْدَ ذَلِكَ أَرْضاً سَبحَةً خَبِيثَةَ مُنْتِنَةً ثُمَّ فَجَّرَ مِنْهَا مَاءَ أَجَاجًا آسِنَا مَالِحاً فَعَرَضَ عَلَيْهَا وَلَايَتَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ وَ لَمْ تَقْبَلُهَا فَأَجْرَى ذَلِكَ الْمَاءَ عَلَيْهَا سَبْعَةَ أَيَّامٍ حَتَّى طَبَقَهَا وَ

ال عَمَّهَا ثُمَّ نَضَبَ ذَلِكَ الْمَاءُ عَنْهَا ثُمَّ أَخَذَ مِنْ ذَلِكَ الطِّينِ فَخَلَقَ مِنْهُ الطَّغَاةَ وَأَئِمَّتَهُمْ ثُمَّ مَزَجَهُ بِتُفْلِ طِينَتِكُمْ وَ لَوْ تَرَكَ طِينَتَهُمْ عَلَى حَالِهِ وَ لَمْ يَمْرُجُ بِطِينَتِكُمْ لَمْ يَشْهَدُوا الشَّهَادَتَيْنِ وَ لَا صَلَّوْا وَ لَا صَامُوا وَ لَا زَكَّوْا وَ لَا حَبُّوا وَلَا أَدَّوْا أَمَانَةً وَ لَا أَشْبَهُوكُمْ فِي الصُّوَرَ وَ لَيْسَ شَيْءٌ أَكْبَرَ عَلَى الْمُؤْمِنِ مِنْ أَنْ يَرَى صُورَةَ عَدُوِّهِ مِثْلَ صُورَتِهِ قُلْتُ يَا ابْنَ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَمَا صَنَعَ بِالطَّينَتَيْنِ قَالَ مَزَجَ بَيْنَهُمَا بِالْمَاءِ الْأَوَّلِ وَ الْمَاءِ الثَّانِي ثُمَّ عَرَكَهَا عَرَكَ الْأَدِيمِ ثُمَّ أَخَذَ مِنْ ذَلِكَ قَبْضَةً فَقَالَ هَذِهِ إلَى الْجَنَّةَ وَ لَا أَبَالِي وَأَخَذَ قَبْضَةً أُخْرَى وَ قَالَ هَذِهِ إِلَى النَّارِ وَ لَا أَبَالِي ثُمَّ خَلَطَ بَيْنَهُمَا فَوَقَعَ مِنْ سِنْحَ الْمُؤْمِنِ وَ طِينَتِهِ عَلَى سِنْحَ الْكَافِر وَ طِينَتِهِ وَوَقَعَ مِنْ سِنْحَ الْكَافِرِ وَ طِينَتِهِ عَلَى سِنْحَ الْمُؤْمِن وَ طِيئَتِهِ فَمَا رَأَيْتَهُ مِنْ شِيعَتِنَا مِنْ زِنَا أَوْ لِوَاطٍ أَوْ تَرَكِ صَلَاةٍ أَوْ صِيَامٍ أَوْ حَجِّ أَوْ جِهَادِ أَوْ خِيَانَةٍ أَوْ كَبِيرَةٍ مِنْ هَذِهِ الْكَبَائِرِ فَهُوَ مِنْ طِيئَةِ النَّاصِبِ وَعُنْصُرِهِ الَّذِي قَدْ مُرْجَ فِيهِ لِأَنَّ مِنْ سِنْخِ النَّاصِبَ وَ عُنْصُرِهِ وَ طِينَتِهِ اكْتِسَابَ الْمَآثِمِ وَالْفَوَاحِشِ وَ الْكَبَائِرِ وَ مَا رَأَيْتَ مِنَ النَّاصِبِ وَ مُوَاظَيَتِهِ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الصِّيَامِ وَالزَّكَاةِ وَالْحَجِّ وَالْجِهَادِ وَ أَبْوَابِ الْبِرِّ فَهُوَ مِنْ طِينَةِ الْمُؤْمِنِ وَسِنْخِهِ الَّذِي قَ-دْ مُرْجَ فِيهِ لِأَنَّ مِنْ سِنْحَ الْمُؤْمِن وَ عُنْصُرِهِ وَ طِينَتِهِ اكْتِسَابَ الْحَسَنَاتِ وَ اسْتِعْمَالَ الْخَيْرِ وَاجْتِنَابَ الْمَآثِمِ فَإِذَا عُرِضَتْ هَذِهِ الْأَعْمَالُ كُلُهَا عَلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ أَنَا عَدْلُ لَا أَجُورُ وَ مُنْصِفُ لَا أَظْلِمُ وَ حَكَمْ لَا أَحِيفُ وَ لَا أَمِيلُ وَ لَا أَشْطُطُ الْحِقُوا الْأَعْمَالَ السَّيِّئَةَ الَّتِي اجْتَرَحَهَا الْمُؤْمِنُ بِسِنْخِ النَّاصِبِ وَ طِينَتِهِ وَالْحِقُوا الْأَعْمَالَ الْحَسَنَةَ الَّتِي اكْتَسَبَهَا النَّاصِبُ بِسِنْحَ الْمُؤْمِن وَ طِينَتِهِ رُدُّوهَا كُلَّهَا إِلَى أَصْلِهَا فَإِنِّى أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا عَالِمُ السِّرِّ وَأَخْفَى وَأَنَا الْمُطَّلِعُ عَلَى قُلُوبٍ عِبَادِي لَا أَحِيفُ وَ لَا أظْلِمُ وَلَا الزمُ أَحَداً إِنَّا مَا عَرَفْتُهُ مِنْهُ قَبْلَ أَنْ أَخْلَقَهُ ألَمْ أبين لك أمر المزاج والعينين من الْقُرآن قُلْتُ بَلَى يَا ابْنَ رسول الله له قَالَ اقْرَاْ يَا إِبْرَاهِيمُ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ

ص: 300

ون جم /32

گرفت سپس آب را برد و پس از آن مقداری از گل روی آن زمین را برداشت و از آن طاغیان و پیشوایانشان را آفرید بعد با ته نشین گل شما آن را ممزوج کرد و اگر گل آنها را به حال خود میگذاشت و با گل شما ممزوج نمیکرد شهادتین اصلاً به زبان جاری نمیکردند نماز نمیخواندند، روزه نمی گرفتند، زکات نمیدادند، حج به جا نمی آوردند و امانت را به صاحبش رد نمینمودند و در این صورت اصلاً

شباهتی به شما نداشتند و هیچ چیز گرانتر و سختتر بر مؤمن از این نیست که دشمنش را به صورت خود

ببیند. عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا با این دو گل چه شد؟ فرمود: «این دو را با آب اوّل (آب

شیرین و گوارا و دوم آب شور بدمزه و متعفّن با هم ممزوج کردند بعد آن گل را مالید مثل مالیدن

پوست پس از آن یک مشت از آن را برداشت و فرمود: این به طرف بهشت باشد و باکی نیست، بعد

مشتی دیگر برداشت و فرمود: این به طرف آتش و دوزخ باشد و باکی ندارم، پس از آن آن دو را

مخلوط نمود پس از سنخ مؤمن واقع شد و طینت آن را بر سنخ کافر بود و نیز از سنخ کافر واقع شد و

طینت آن بر سنخ مؤمن بود پس آنچه از شیعیان ما میبینی از قبیل ،زنا ،لواط ترک نماز، ترک روزه،

ترک حج ترک ،جهاد خیانت یا کبیره ای از کبایر بدان که ناشی است از طینت و عنصر ناص-ب ک-ه ب-ا

طینت مؤمن ممزوج گردیده و طینت ناصبی مقتضی اکتساب مآثم و فواحش و کبائر میباشد. و آنچه از

ناصبی مشاهده میکنی از قبیل مواظبت بر ،نماز ،روزه ،زکات حج جهاد و ابواب خیر ناشی از طینت

مؤمن است که با طینت ناصبی ممزوج شده و طینت مؤمن مقتضی اکتساب حسنات و به کارگرفتن اسباب خیر و اجتناب از مآثم میباشد آری وقتی این اعمال بر حق تبارک و تعالی عرضه شد. فرمود: «من

عادل بوده، جور و ستم نمیکنم منصف هستم ظلم را روا نمیدارم حاکم بوده در حکم خود جور نکرده و

از صواب میل به خطاء ننموده و از حق و واقع دور نمیشوم اعمال زشت را که مؤمن را مرتکب شده

ملحق به سنخ ناصب و طینتش کنید و اعمال حسنه و پسندیده را که ناصبی کسب نموده به سنخ مؤمن

و طینت وی ملح سازید تمام این افعال را به اصل خود برگردانید من خداوندی هستم که معبودی غیر از او نیست آگاه به آشکار و نهان هستم من بر دلهای بندگانم مطلع هستم جور و ظلم نکرده احدی را

ملزم به فعلی نکرده مگر به آنچه قبل از آفرینشش از او سراغ دارم.... سپس حضرت امام باقر ال فرمود: «ای ابراهیم این آیه را بخوان» عرض کردم: «ای فرزند رسول خدا کدام آیه را»؟ فرمود: الَّذِينَ يجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ إِلا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ المَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنْتُمْ أَجِنَّةٌ فِي بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ فَلَا تُرَكُوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقی. یعنی از زم--ی-ن طي-ب و پاک و از زم--ی-ن متعفن و ناپاک فَلا تُزَكُوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقی. خداوند می فرماید: «هیچ یک از شما به کثرت نماز و

301

ص: 301

النجم 32

إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ واسِعُ المَغْفِرَةِ هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ يَعْنِي مِنَ الْأَرْضِ الطَّيِّبَةِ وَ الْأَرْضِ الْمُنْتِنَة فَلَا تُرَكُوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى يَقُولُ لَا يَفْتَخِرْ أَحَدُكُمْ بِكَثْرَةَ صَلَاتِهِ وَ صِيَامِهِ وَ زَكَاتِهِ وَ نُسُكِهِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى مِنْكُمْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ قِبَلِ اللَّهَم وَهُوَ الْمِزَاجُ أَزِيدُكَ يَا إِبْرَاهِيمُ قُلْتُ بَلَى يَا ابْنَ رسول الله صلى الله عليه وسلم قَالَ كَما بَدَأَكُمْ تَعُودُونَ فَرِيقًا هَدَى وَ فَرِيقاً حَقَّ عَلَيْهِمُ الضَّلالَةُ إِنَّهُمُ اتَّخَذُوا الشَّيَاطِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ اللَّهِ يَعْنِي أَئِمَّةَ الْجَوْرِ دُونَ أَئِمَّةِ الْحَقِّ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ خُذْهَا إِلَيْكَ يَا أَبَا إِسْحَاقَ فَوَ اللَّهِ إِنَّهُ لَمِنْ غُرَر أَحَادِيثِنَا وَ بَاطِنَ سَرَائِرِنَا وَ مَكْنُون خَزَائِنِنَا وَ انْصَرَفَ وَ لَا تُطْلِعْ عَلَى سِرِّنَا أَحَداً إِلَّا مُؤْمِناً مُسْتَبْصِراً فَإِنَّكَ إِنْ أَذَعْ-تَ سِرنَا بُلِيتَ فِي نَفْسِكَ وَ مَالِكَ وَ أَهْلِكَ وَ وُلْدى.

باب 1 : الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ

عل الله

1-1 - الصادق ال- دَخَلَ عَمْرُو بْنُ عُبَيْدِ عَلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الهِ فَلَمَّا سَلَّمَ وَ جَلَسَ تَنَا هَذِهِ الْآيَةَ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَوَاحِشَ ثُمَّ أَمْسَكَ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ مَا أَسْكَتَكَ قَالَ أَحِبُّ أنْ أَعْرِفَ الْكَبَائِرَ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَالَ نَعَمْ يَا عَمْرُو أَكْبَرُ الْكَبَائِرِ الْإِشْرَاكَ بِاللَّهِ يَقُولُ اللَّهُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ حَرَّمَ اللَّهُ عَلَيْهِ الْجَنَّةَ وَ بَعْدَهُ الْإِيَاسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ إِنَّهُ لَا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ الله إِلَّا الْقَوْمُ الْكَافِرُونَ ثُمَّ الْأَمْنُ لِمَكْرِ اللَّهِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ فَ-لا يَأْمَنُ مَكْرَ اللهِ إِلَّا الْقَوْمُ الْخَاسِرُونَ وَ مِنْهَا عُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ لِأَنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ الْعَاقَ جَبَّارٍاً شَقِيّاً وَ قَتْلُ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِداً فِيهَا إِلَى آخِ--ر الْآيَةِ وَ قَدْفَ الْمُحْصَنَة لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ لُعِنُوا فِي الدُّنْيا وَالْآخِرَةِ وَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ وَأَكْلُ مَال الْيَتِيمِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ َناراً وَ سَيَصْلَوْنَ سَعِيراً وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ بأنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ وَ مَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفاً لِقِتال أو مُتَحَيِّزاً إلى فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِنَ لِأَنَّ

أَوْ

الله وَمَأْواهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ المَصِيرُ وَ أَكْلُ الرِّبَا لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إلَّا كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ المَسَ وَ السَّحْرُ لِأَنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ وَلَقَدْ عَلِمُوا لَمَن

1. بحار الأنوار، ج 5، ص 233 علل الشرائع، ج 2، ص 610 تفسیر نور الثقلين؛ «ان الله تبارک وتعالی .... و طينته على سنخ المومن

محذوف و «بتفاوت»

ص: 302

نجم / 32

روزه اش افتخار نکند و زیاد زکات دادن و حجّ بجا آوردنش را منظور ندارد زیرا خدای متعال به پرهیزکاران از شما داناتر است و این گونه خودستاییها از لمم محسوب میشود که مربوط به مزاج است. آیا زیادتر برایت بگویم؟ عرض کردم آری ای فرزند رسول خدا حضرت فرمود: «یعنی چنانچه شما را در اوّل بیافرید دیگر بار به سویش باز آیید ائمه و پیشوایان جور مقصود هستند نه پیشوایان حق و عادل و گمان میکنند هدایت یافته اند. (اعراف/30) ای ابا اسحاق این مطلب و معانی را دریاب به خدا سوگند اینها از احادیث گرانبها و شریفه و باطن اسرار ما و از گنجهای نهانی خزائن ما میباشد، برگرد و احدی را بر اسرار ما مطلع نکن؛ مگر مؤمنی که مستبصر باشد تو اگر به اسرار ما اذعان و اعتقاد پیدا کردی آن را در خود و مال و اهل و فرزندت آزمایش کن

بخش 1 همانها که از گناهان بزرگ و اعمال زشت دوری میکنند جز گناهان صغیره [که

گاه آلوده آن میشوند

1-1- امام صادق عمرو بن عبید خدمت امام صادق ال ،رسید و چون سلام کرد و نشست این آیه را خواند: الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَ الْفَواحِشَ سپس خاموش شد، در آن هنگام ام-ام صادق ال به او فرمود چه چیز تو را خاموش کرد؟ :گفت من میخواهم گناهان کبیره را از روی قرآن خداوند عزوجل بشناسم امام فرمود: «آری ای عمرو ... بزرگترین گناهان کبیره شرک به خداست، خداوند متعال میفرماید از رحمت خدا مأیوس نشوید که تنها گروه کافران، از رحمت خدا مأیوس میشوند. (یوسف) (87) خداوند بهشت را بر او حرام کرده است. (مائده/72) زیرا خدای عزوجل می:فرماید که تنها گروه کافران از رحمت خدا مأیوس میشوند و سپس ایمنی از مکر و عقوبت خداوند، زیرا خدا عزوجل میفرماید در حالی که جز زیانکاران خود را از مکر [و مجازات خدا ایمن نمیدانند. (اعراف (99) و از آنها است عقوق و ناسپاسی حق پدر و مادر زیرا خداوند سبحان عاق را جبّار و شقی مقرر ساخته است اشاره است به قول خداوند متعال در حکایت از عیسی و جبار و شقی قرار نداده است . (مریم) (32) و قتل نفسی که خداوند او را محترم شمرده، جز به قانون حق ،الهی زیرا خدا عزوجل میفرماید: مجازات او دوزخ است در حالی که جاودانه در آن میماند و خداوند بر او غضب میکند و او را از رحمتش دور میسازد و عذاب عظیمی برای او آماده ساخته است. (نساء/93) و ظاهر آیه تعمّد در برابر خطا است که در آیه ی قبل حکم آن را بیان کرده است و متهم کردن زن پارسا به ،زنا، زیرا خداوند عزوج-لّ می فرماید در دنیا و آخرت از رحمت الهی بدورند و عذاب بزرگی برای آنهاست . (نور/23) و خوردن مال یتیم زیرا خدای عزوجل می:فرماید تنها آتش میخورند و به زودی در شعله های آتش [دوزخ] میسوزند (نساء/ 10) و فرار از جبهه ی جهاد، زیرا خداوند عزوجل می فرماید: و هرکس در آن هنگام به آنها پشت کند مگر آنکه هدفش کناره گیری از میدان برای حمله مجدد و یا به قصد پیوستن به گروهی [ از مجاهدان] بوده باشد [ چنین کسی به غضب خداوند گرفتار خواهد شد و جایگاه او ،جهنم و چه بد جایگاهی است . (انفال/16) و خوردن ربا

ص: 303

النجم / 32

اشْتَرَاهُ مَا لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ وَ الزِّنَا لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ يَلْقَ أَثَامًا يُضاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ يَخْلُدْ فِيهِ مُهاناً وَ الْيَمِينُ الْغَمُوسُ الْفَاجِرَةُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ الَّذِينَ يَشْتَرُونَ بِعَهْدِ اللَّهِ وَ أَيْمَانِهِمْ ثَمَناً قَلِيلًا أُولئِكَ لا خَلاقَ لَهُمْ فِي الْآخِرَةَ وَالْغُلُولُ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ وَ مَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِما غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مَنْعُ الزَّكَاةِ الْمَفْرُوضَةِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ فتكوى بِها جِباهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَ ظُهُورُهُمْ وَ شَهَادَةُ النُّورِ وَ كِتْمَانُ الشَّهَادَةِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ وَ مَنْ يَكْتُمُها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَ شُرْبُ الْخَمْرِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ نَهَى عَنْهَا كَمَا نَهَى عَنْ عِبَادَةِ الْأَوْثَانِ وَ ترك الصَّلَاةِ مُتَعَمِّداً أَوْ شَيْئاً مِمَّا فَرَضَ اللَّهُ لِأَنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قَالَ مَنْ تَرَكَ الصَّلَاةَ مُتَعَمِّداً فَقَدْ بَرِئَ مِنْ ذِمَّةِ اللَّهِ وَ ذِمَّةِ رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ نَقْضُ الْعَهْدِ وَ قَطِيعَةُ الرَّحِمِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ أُولئِكَ ظَمُ اللعنة وهم سُوءُ الدَّار.

2-1- الصادق ال- الْفَوَاحِشَ الزِّنَى وَ السَّرِقَةُ.

3-1 - الصادق ال- مَا مِنْ ذَنْبِ إِلَّا وَ قَدْ طَبعَ عَلَيْهِ عَبْدُ مُؤْمِنُ يَهْجُرُهُ الزَّمَانَ ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ وَهُوَ

قَولُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِينَ يَجتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْم وَالْفَواحِشَ إِلَّا اللَّمَم " 4-1- الباقر عَن إسحاق القُمِّى قَالَ: دَخَلْتُ عَلَى أَبي جَعْفَر الْبَاقِرِ الله فَقُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فداك أخبرنِى عَنِ الْمُؤْمِن يَزْنِي قَالَ لَا قُلْتُ فَيَلُوطُ قَالَ لَا قُلْتُ فَيَشْرَبُ الْمُسْكِرَ قَالَ لَا قُلْتُ فَيُذْنِبُ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ لَا يَزْنِي وَ لَا يَلُوطُ وَ لَا يَرْتَكِبُ السَّيِّئَاتِ فَأَيُّ شَيْءٍ ذَنْبُهُ فَقَالَ يَا إِسْحَاقُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ وَقَدْ يُلِمُ الْمُؤْمِنُ بالشَّيْءِ الَّذِي لَيْسَ فِيهِ مُرَاد .

5-1- الرضا - الْكَبَائِرِ وَهِيَ قَتْلُ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ تَعَالَى وَالزِّنَاءُ وَ السَّرقَةُ وَشُرْبُ الْخَمْرِ وَ عُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفَ وَأَكُلُ مَالِ الْيَتِيمِ ظُلْماً وَأَكْلُ الْمَيْتَةِ وَالدَّمِ وَلَحْمِ الْخِنْزِيرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَيْرِ اللَّهُ بِهِ مِنْ غَيْرِ ضَرُورَة وَأَكُلُ الرِّبَا بَعْدَ الْبَيِّنَةِ وَالسُّحْتُ وَالْمَيْسِرُ وَالْقِمَارُ وَالْبَخْسَ فِي الْمِكْيَالَ وَالْمِيزَانِ وَ قَذَفُ الْمُحْصَنَاتِ وَالأَوَاطُ وَ شَهَادَةُ النُّورِ وَالْيَأْسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ وَالْأَمْنُ مِنْ مَكْرَ اللَّهِ وَالْقُنُوطُ مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ وَ مَعُونَةُ الظَّالِمِينَ وَالرُّكُونُ إِلَيْهِمْ وَالْيَمِينَ

الکافی، ج 2، ص 285 بحار الأنوار، ج 47، ص 19 والمناقب، ج 4، ص 251؛ «بتفاوت» تفسیر نورالثقلين تفسير البرهان

2. الکافی، ج 2، ص 278 وسائل الشيعة، ج 15، ص323/ تفسير البرهان 3.الکافی، ج 2، ص442 تفسیر نورالثقلین تفسیر البرهان؛ «الا اللهم» محذوف

4. بحارالأنوار، ج 5، ص 246 علل الشرائع، ج 2، ص489 تفسیر نورالثقلين؛ « بتفاوت لفظی»

ص: 304

نجم /32

زیرا خداوند عزوجل میفرماید کسانی که ربا میخورند [در قیامت] برنمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس ،شیطان دیوانه شده (بقره (275) و سحر و جادو زیرا خدا عزوجل می فرماید: و مسلما میدانستند هر کسی خریدار این گونه متاع ،باشد در آخرت بهره ای نخواهد داشت. (بقره/102) زیرا خدای عزوجل میفرماید و هرکس چنین کند مجازات سختی خواهد دید عذاب او در قیامت مضاعف میگردد و همیشه با خواری در آن خواهد ماند (فرقان/6869) زیرا خدای

. عزوجل فرماید کسانی که پیمان الهی و سوگندهای خود به نام مقدس او] را به بهای ناچیزی میفروشند آنها بهره ای در آخرت نخواهند داشت. (آل عمران (77) زیرا خدای عزوجل میفرماید: و هرکس خیانت ،کند روز رستاخیز، آنچه را در آن خیانت کرده (آل عمران (161) منع زکات واجب زیرا خدای عزوجل میفرماید و با آن صورتها و پهلوها و پشتهایشان را داغ می کنند . (توبه/35) و گواهی به ناحق و کتمان گواهی به حق زیرا خداوند متعال میفرماید و هر کس آن را کتمان کند، قلبش گناهکار است (بقره/283) شرب خمر زیرا خداوند از آن نهی کرده چنانچه از پرستش بتها نهی کرده است و ترک نماز عمداً یا ترک آنچه خدا فرض کرده است [برای نماز، زیرا رسول خدا فرمود: «هر که عمداً نماز را ترک کند از تعهد خدا و تعهد رسول خدا. بیزار است. و عهدشکنی و قطع رحم، زیرا خداوند عزوجل میفرماید لعنت برای آنهاست و بدی [و

مجازات سرای آخرت! . (رعد/25)).

2-1- امام صادق زشتکاریها زنا و سرقت است.

3-1- امام صادق ال هیچ گناهی نیست جز آنکه بندهی مؤمنی به آن خو گرفته، مدتی آن را واگذارد سپس [دوباره] به آن دست ،زند و آن گفتار خدای عزوجل است که می فرماید: الَّذِینَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ.

می

4-1- امام باقر اسحاق قمی :گوید نزد امام باقر ا رفتم و به محضر ایشان عرض کردم «فدایت شوم مرا خبر دهید که آیا مؤمن زنا میکند؟ فرمود: «خیر» عرض کردم «آیا لواط کند؟ فرمود: «خیر» عرض کردم آیا مسکر و شراب می آشامد؟ فرمود: «خیر». عرض کردم:

مرتکب گناه میشود؟ فرمود: «آری» عرض کردم فدایت شوم اگر زنا و لواط نکرده و مرتکب سیئات و بدیها نمیشود پس گناهی که مرتکب میشود چیست؟ فرمود: «ای اسحاق خداوند تبارک وتعالی فرموده است: الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَواحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ؛ مؤمن گاهی گن-اه صغیره ای که قصدش را نداشته باشد انجام میدهد».

5-1- امام رضا ال اجتناب از کبائر که عبارتند از قتل ،نفس ،زنا ،سرقت شرب خمر، عقوق

،والدین فرار از جنگ، مال یتیم ،خوردن خوردن گوشت مرده و خون و گوشت خوک و آنچ-ه ب-ه غیر نام خدا کشته شده در غیر ضرورت و احتیاج ،مبرم رباخواری حرام ،خواری ،قمار، کم فروشی و نسبت ناشایست به زنان محترم ،دادن ،لواط شهادت به دروغ یأس از رحمت خدا ایمن از مکر خدا بودن و ناامید از رحمت خدا شدن و کمک به ستمکاران و اعتماد به آن، قسم به دروغ

ص: 305

النجم 32

دو

الْغَمُوسُ وَ حَبْسَ الْحُقُوقِ مِنْ غَيْرِ الْعُسْرَة وَالْكَذِبُ وَ الْكِبْرُ وَ الْإِسْرَافُ وَ التَّبْذِيرُ وَالْخِيَانَةُ وَ الِاسْتِخْفَافُ بِالْحَجِّ وَالْمُحَارَبَةُ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ تَعَالَى وَالِاشْتِغَالُ بِالْمَلَاهِي وَ الْإِصْرَارُ عَلَى الذُّنُوبِ. 6-1- الصادق ال- الْكَبَائِرَ سَبْعُ فِينَا نَزَلَتْ وَ مِنَّا اسْتُحِلَّتْ فَأَوَّلُهَا الشِّرْكَ بِاللَّهِ الْعَظِيمِ وَقَتْلُ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ وَ أَكُلُ مَالِ الْيَتِيمِ وَ عُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَ قَدْفُ الْمُحْصَنَاتِ وَ الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ وَ إِنْكَارُ حَقَّنَا وَأَمَّا الشَّرْكُ بِاللَّهِ فَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ فِينَا مَا أَنْزَلَ وَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فِينَا مَا قَالَ فَكَذَّبُوا اللَّهَ وَكَذَّبُوا رَسُولَهُ فَأَشْرَكُوا بِاللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَمَّا قَتْلُ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ فَقَدْ قَتَلُوا الْحُسَيْنَ بْنَ عَلِيَّ ال وَ أَصْحَابَهُ وَأَمَّا أَكُلُ مَالِ الْيَتِيمِ فَقَدْ ذَهَبُوا بِفَيْتَنَا الَّذِي جَعَلَهُ اللَّهُ لَنَا فَأَعْطَوْهُ غَيْرَنَا وَ أَمَّا عُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ فَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ النَّبِيُّ أَوْلَى بِالْمُؤْمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهَاتُهُمْ فَعَقُوا رَسُولَ اللَّهِ اللهُ فِي ذُرِّيَّتِهِ وَعَقُوا أَمَّهُمْ خَدِيجَةَ فِي ذُرِّيَّتِهَا وَأَمَّا قَذْفُ

صلى الله عليه وسلم الْمُحْصَنَة فَقَدْ قَدَفُوا فَاطِمَةَ عَلَى مَنَابِرِهِمْ وَأَمَّا الْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ فَقَدْ أَعْطَوْا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ البَيْعَتَهُمْ طَائِعِينَ غَيْرَ مُكْرَهِينَ فَفَرُوا عَنْهُ وَخَذَلُوهُ وَأَمَّا إِنْكَارُ حَقْنَا فَهَذَا مِمَّا لَا

يَتَنَازَعُونَ فِيهِ." 7-1- الباقر - عَنْ عَبَّادِبْن كَثِير النَّوَاءِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرَ اللهِ عَنِ الْكَبَائِرِ قَالَ كُلِّ شَيْءٍ وَعَدَ

اللَّهُ عَلَيْهِ النَّارَ

1-8- أمير المؤمنين الله عَنْ عُبَيْدِ بْن زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ الأَخبرني عَنِ الْكَبَائِرِ فَقَالَ هُنَّ خَمْسُ وَ هُنَّ مِمَّا أَوْجَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْهِنَّ النَّارَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَاراً وَ سَيَصْلَونَ سَعِيراً وَ قَالَ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذا لَقِيتُمُ الَّذِينَ كَفَرُوا زَحْفَاً فَلَا تُوَلُّوهُمُ الْأَدْبَارَ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ وَ قَوْلُهُ يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَذَرُوا مَا بَقِيَ مِنَ الرِّبا إِلَى آخِرِ الْآيَةِ وَ رَمَى الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلاتِ وَ قَتْلُ الْمُؤْمِن مُتَعَمِّداً عَلَى دِينِهِ. 9-1 - الصادق ال- وَ عَدُونَا فِي كِتَابِ اللهِ عَزَّ وَ جَلَ الْفَحْشَاءُ وَ المُنْكَرُ وَالْبَغْيُّ وَالْخَمْرُ وَ الميسر وَ الْأَنْصَابُ وَالْأَزْلامُ وَالْأَصْنامُ وَ الْأَوْثَانُ وَ الْجِبْتُ وَ الطَّاغُوتُ، وَالمَيْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِيرِ، يَا دَاوُدُ إِنَّ اللَّهَ خَلَقَنَا فَأَكْرَمَ خَلْقَنَا وَفَضَّلَنَا وَجَعَلَنَا أَمَنَاءَهُ وَ حَفَظَتَهُ وَ خُزَانَهُ عَلَى مَا فِ-ي

1 . تفسير نور الثقلين

2. الخصال، ج 2، ص 364/ تفسیر نورالثقلین 3. ثواب الأعمال، ص233/ تفسير نورالثقلين 4.الخصال، ج 1، ص273/ تفسیر نورالثقلین

ص: 306

نجم /32

خوردن، حبس حق مردم نه به واسطه ی ،گرفتاری دروغ ،گفتن ،تکبّر ،اسراف تبذیر، خیانت، حج را سبک شمردن جنگ با اولیای خدا اشتغال به کارهای لهو و اصرار بر گناه.

6-1 امام صادق گناهان بزرگ هفت گناه است که از جانب خداوند درباره ی ما رسیده و

بعضی از مردم همه ی آن گناهان را نسبت به ما روا داشتند که عبارتند از: برای خدای بزرگ شریک ،قراردادن کشتن کسی که خداوند ریختن خونش را حرام ،کرده خوردن مال یتیم، پدر و مادر را رنجاندن به زنان پاکدامن نسبت ،ناروادادن از جبهه ی جنگ گریختن و حق خاندان را انکار نمودن است. اما شرک به خدا خداوند دربارهی ما آنچه را که لازم بود آیاتی نازل فرمود و رسول خدا درباره ی ما تذکرات لازم را داد؛ ولی این مردم خدا را تکذیب کرده و فرمایشات پیامبر را دروغ پنداشته و مشرک شدند و اما قتل نفس که خداوند حرام فرموده بود، این مردم حسین بن علی ال را با یارانش کشتند و اما خوردن مال یتیم؛ سهم خمسی را که خداوند برای ما قرار داده بود از ما گرفتند و به دست دیگران سپردند و اما رنجاندن پدر و مادر؛ خداوند در قرآن خود فرمود: پیامبر نسبت به مؤمنان از خودشان سزاوارتر است. (احزاب/6) و همسران پیغمبر مادران مؤمنین محسوب میشوند با این وصف نسبت به فرزندان رسول خدا ای مردم عاق پیامبر شدند و نافرمانی مادرشان خدیجه را درباره ی فرزندان او نمودند. و اما تهمت به زنان پاکدامن؛ همانا فاطمه را بر فراز منبرهای خود ناسزا گفتند و امّا فرار از جبهه ی جنگ؛ این مردم با کمال میل و بدون اینکه اجباری بر آنان شده باشد با امیرالمؤمنین ال دست بیعت دادند؛ سپس از گرد او پراکنده شده و او را خوار شمردند و اما حق ما را انکار کردن؛ خودشان نی--ز معترفند و اختلافی در این ندارند که حق ما را انکار نمودند». 7-1- امام باقر ال- عباد بن کثیر النّوا :گوید از امام باقرال درباره ی گناهان کبیره پرسیدم.

:فرمود: «هر گناهی که خداوند به آن وعده دوزخ داده است. اد امام علی عبید بن زراره :گوید به امام صادق عرض کردم: «گناهان کبیره را برایم بازگوی فرمود گناهان کبیره پنج تا هستند که خدای گرامی و بزرگ دوزخ را بر آنها واجب نموده است خدای گرامی و بزرگ میفرماید: «همانا خدا اینکه برایش شریک قرار دهند نمیبخشد و میفرماید کسانی که اموال یتیمان را به ظلم و ستم میخورند، [در حقیقت، تنها آتش میخورند و به زودی در شعله های آتش دوزخ میسوزند. (نساء/10) و میفرماید: ای کسانی که ایمان آورده اید! هنگامی که با انبوه کافران در میدان نبرد روبه رو شوید، به آنها پشت نکنید و فرار ننمایید]!. (انفال/15) ای کسانی که ایمان آورده اید از [مخالفت فرمان] خدا بپرهیزید، و آنچه از مطالبات] ربا باقی مانده رها کنید اگر ایمان دارید. (بقره (278) تهمت زدن به زنان پاکدامن و کشتن عمدی مؤمن به خاطر دینش 9-1- امام صادق دشمن ما در قرآن فحشاء و منکر یعنی ،خمر ،میسر انصاب، ازلام اصنام اوثان جبت طاغوت ،مردار ،خون لحم .خنزیرند خداوند ما را آفرید و به ما امتیاز بخشید ما را امانت داران و نگهبانان و خزانه داران آسمانها و زمین قرار داد؛ برای ما دشمنان و مخالفین قرار

ص: 307

النجم / 32

السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِي الْأَرْضِ وَجَعَلَ لَنَا أَدَاداً وَ أَعْدَاءً فَسَمَّانَا فِي كِتَابِهِ وَكَنَّى عَنْ أَسْمَائِنَا بأَحْسَنِ الْأَسْمَاءِ وَ أَحَبُهَا إِلَيْهِ تَكْنِيَةَ عَنِ الْعَدُوِّ وَ سَمَّى أَصْدَادَنَا وَ أَعْدَا ءَنَا فِي كِتَابِهِ وَكَنَّى عَنْ أَسْمَائِهِمْ وَ ضَرَبَ لَهُمُ الْأَمْثَالَ فِي كِتَابِهِ فِي أَبْغَضَ الْأَسْمَاءِ إِلَيْهِ وَإِلَى عِبَادِهِ الْمُتَّقِينَ. 1-10- الباقر - عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْكَاتِبِ قَالَ: أَقْبَلَ مُحَمَّدُ بْنُ عَلِى المْ فِي الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ ال فَنَظَرَ إِلَيْهِ قَوْمُ مِنْ قُرَيْشٍ فَقَالُوا هَذَا إِلَهُ أَهْلِ الْعِرَاقِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لَوْ بَعَثْتُمْ إِلَيْهِ بَعْضَكُمْ فَسَأَلَهُ فَأَتَاهُ شَابٌ مِنْهُمْ فَقَالَ لَهُ يَا عَمِّ مَا أَكْبَرُ الْكَبَائِرِ فَقَالَ شُرْبُ الْخَمْرِ فَأَتَاهُمْ فَأَخْبَرَهُمْ فَقَالُوا لَهُ عُ-دْ إِلَيْهِ فَلَمْ يَزَالُوا بِهِ حَتَّى عَادَ إِلَيْهِ فَسَأَلَهُ فَقَالَ لَهُ أَ لَمْ أَقُلْ لَكَ يَا ابْنَ أَخِ شُرْبُ الْخَمْرِ إِنَّ شُرْبَ الْخَمْرِ يُدْخِلُ صَاحِبَهُ فِي الزَّنَاءِ وَ السَّرقَة وَقَتْلَ النَّفْسِ الَّتِي حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ وَ فِي الشِّرْكِ وَ تَاللَّهِ أَفَاعِيلُ الْخَمْرِ تَعْلُو عَلَى كُلِّ ذَنْب كَمَا تَعْلُو شَجَرَتُهَا عَلَى كُلِّ شَجَرَة. 1-11 - الصادق - عَنْ عُبَيْدِ بْن زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ العَنِ الْكَبَائِرِ فَقَالَ هُنَ فِي العلي كِتَابِ عَلَى اللهِ سَبْعُ الْكُفْرُ بِاللَّهِ وَقَتْلُ النَّفْسِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ وَأَكُلُ الرَّبَا بَعْدَ الْبَيِّنَةِ وَأَكُلُ مَال الْيَتِيمَ ظُلْماً وَالْفِرَارُ مِنَ الزَّحْفِ وَ التَّعَرُّبُ بَعْدَ الْهَجْرَة قَالَ فَقُلْتُ فَهَذَا أَكْبَرُ الْمَعَاصِي قَالَ نَعَمْ قُلْتُ فَأَكُلُ دِرْهَمٍ مِنْ مَالِ الْيَتِيمِ ظُلْماً أَكْبَرُ أَمْ تَرَى الصَّلَاةِ قَالَ تَرْكُ الصَّلَاةِ قُلْتُ فَمَا عَدَدْتَ تَركَ الصَّلَاةِ فِي الْكَبَائِرِ فَقَالَ أَيُّ شَيْءٍ أَوَّلُ مَا قُلْتُ لَكَ قَالَ قُلْتُ الْكُفْرُ قَالَ فَإِنَّ تَارِكَ الصَّلَاةِ

كَافِرُ يَعْنِي مِنْ غَيْرِ عِلَّة.

الوِلايَة

ال-

1 - الباقر - نَزَلَتْ فِي آلِ مُحَمَّد و شيعَتِهِم الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ

باب2: إِلَّا اللَّمَمَ

1-2 - الصادق - وَ اللَّمَمُ الرَّجُلُ يُلِمُّ بِالذَّنْب فَيَسْتَغْفِرُ اللهَ مِنْهُ قُلْتُ بَيْنَ الصَّلَالِ وَالْكُفْرِ

مَنْزِلَةٌ فَقَالَ مَا أَكْثَرَ عُرَى الْإِيمَان.

1. تأويل الآيات الظاهره، ص 22

2. ثواب الأعمال، ص 245/ تفسیر نورالثقلین

، الکافی، ج 2، ص278 تفسیر البرهان

4. تفسیر فرات الکوفی، ص ، ص 453 المناقب، ج 4، ص 284؛ « بتفاوت لفظی»

5. الکافی، ج 2، ص278 وسائل الشيعة، ج 15، ص323/ تفسير البرهان تفسير نور الثقلين الكافی، ج 2، ص442؛ «بتفاوت»/

وسائل الشيعة، ج 16 ، ص 80/ إرشاد القلوب، ج 1، ص181

ص: 308

ان جم /1392

داد؛ ما را در کتاب خود نام برد و از نامهای ما به بهترین چیزها که دوست داشت کنایه آورد. دشمنان و مخالفین ما را نیز در کتاب خود به کنایه نام برد به نامهای بدترین چیزها در نزد خود و

بندگان پرهیزگار

10-1- امام باقر - احمد بن اسماعیل :گوید امام باقر به مسجد الحرام وارد شد، گروهی از

بزرگان گفتند ای کاش کسی را نزد او بفرستیم تا از وی سؤال .کند جوانی را فرستادند و نزد حضرت آمد و عرض کرد ای عمو بزرگترین معاصی کدام است؟ فرمود: «شرب خمر». جوان بازگشت و آنان را خبر داد گفتند باز گرد و بپرس» و اصرار کردند تا بازگشت و همان سؤال را تکرار کرد حضرت فرمود: ای برادرزاده مگر برای تو نگفتم شرب خمر است، همانا میگساری مرد را به زنا و دزدی و قتل نفس حرام از جانب خدا و به شرک با خدا میکشاند و کارهایی که خمر انجام میدهد بر همه گناهان فزونی دارد همچنان که درخت آن بر همه ی درختان در کشیدگی برتری دارد».

11-1- امام صادق ال عبید بن زراره :گوید از امام صادق دربارهی گناهان کبیره پرسیدم. در جواب فرمود: آنها از نظر علی هفت تا میباشد کفر به ،خداوند قتل نفس، نافرمانی از پدر و مادر و مورد غضب آنها قرار گرفتن رباخواری پس از وجود دلیل و برهان خوردن مال یتیم از روی ظلم و ستم فرار از جنگ و به خلق و خوی جاهلیت برگشتن پس از اسلام و هجرت پیامبر گفتم آیا اینها بزرگترین گناهان است؟ فرمود: «آری» پرسیدم: «آیا خوردن یک

اکرم

در هم از مال یتیم گناهش بیشتر است یا ترک نماز :فرمود ترک .نماز :گفتم: «پس چرا ترک نماز را جزء گناهان کبیره به حساب نیاوردی؟ فرمود اولین چیزی که به تو گفتم چه بود؟ گفتم

فرمودی کفر» فرمود: پس کسی که نماز را ترک ،کند کافر است؛ البته بدون هیچ دلیلی».

ولایت

1- امام باقر درباره ی آل محمد و شیعیانشان نازل شده: الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَ

الْفَوَاحِشَ.

بخش 2 جز گناهان صغیره.

1-2- امام صادق - [ اسحاق بن عمار گوید: امام صادق فرمود: اما و اللَّمَمُ آن است که فردی دچار گناه صغیره بشود اما پس از آن از خداوند طلب بخشش .نماید. پرسیدم: «آیا بین گمراهی و کفر فاصله ای هست؟ فرمود دستگیرههای ایمان بسیار زیاد است».

ص: 309

النجم /32

2-2- الصادق الا أ رأيْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَم

قَالَ هُوَ الذَّنْبُ يُلِمُّ بِهِ الرَّجُلُ فَيَمْكُثُ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ يُلِمُّ بِهِ بَعْدُ

3-2- الباقر ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ: قُلْتُ لَهُ الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَواحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ

قَالَ الْهَنَةُ بَعْدَ الْهَنَة أَى الذَّنْبُ بَعْدَ الذَّنْبِ يُلِمُّ بِهِ الْعَبْدُ

4-2- الصادق العلي - - اللَّمَامُ الْعَبْدُ الَّذِي يُلَمُ الذَّنْبَ بَعْدَ الذَّنْبِ لَيْسَ مِنْ سَلِيقَتِهِ أَنْ مِنْ طَبِيعَتِهِ. 5-2- علی بن إبراهيم - هُوَ مَا يُلِمُّ بِهِ الْعَبْدُ مِنْ ذُنُوبِ صِغَارِ بِجَهَالَةٍ ثُمَّ يَنْدَمُ وَيَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ

يَتُوبُ فَيَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ

العليا

6-2- الرسول - إِنْ تَغْفِرِ اللَّهُمَّ تَغْفِرْ جَمَاً وَ أَيُّ عَبْدِ لَكَ لَا أَلَمَّا. 7-2- الصادق - إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَا يَكُونُ سَجِيَّتُهُ الْكَذِبَ وَالْبُخْلَ وَ الْفُجُورَ وَ رُبَّمَا أَلَمَّ مِنْ ذَلِكَ

شَيْئاً لَا يَدُومُ عَلَيْهِ قِيلَ فَيَزْنِي قَالَ نَعَمْ وَلَكِن لَا يُولَدْ لَهُ مِنْ تلك النطقة.

باب 3: هُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنْشَأَكُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَإِذْ أَنتُم أَجِنَّةٌ في بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ 3-1 - الباقر الله - وهُوَ أَعْلَمُ بِكُمْ إِذْ أَنشَاكُمْ مِنَ الْأَرْضِ يَعْنِي مِنَ الْأَرْضِ الطَّيِّبَة وَالْأَرْضِ

الْمُنْتَنَة.

باب 4 : فَلا تُرَكُوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى 1-4- الصادق ال- عَنْ جَميل قالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلا تُرَكُوا

أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقَى قَالَ قَوْلُ الْإِنْسَانِ صَلَّيْتُ الْبَارِحَةَ وَ صُمْتُ أَمْسِ وَنَحْوَ هَذَا ثُمَّ قَالَ ال إِنَّ قَوْماً كَانُوا يُصْبِحُونَ فَيَقُولُونَ صَلَّيْنَا الْبَارَحَةَ وَ صُمْنَا أَمْس فَقَالَ عَلَى اللَّهِ لَكِنِّي أَنَامُ اللَّيْلَ وَ

النَّهَارَ وَلَوْ أَجِدُ بَيْنَهُمَا شَيْئاً لَنِمْتُهُ

. الکافی، ج 2، ص441 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

2. الکافی، ج 2، ص 441 تفسیر نورالثقلين تفسير البرهان؛ «بتفاوت» 3.الکافی، ج 2، ص442/ تفسیر نورالثقلین و تفسير البرهان؛ «طبعه» بدل «طبيعته»

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 338 بحار الأنوار، ج 57، ص375؛ «بتفاوت»

5. تفسير نور الثقلين

، الکافی، ج 2، ص442 تفسیر البرهان علل الشرائع، ج 2، ص 610/ تفسیر البرهان

. وسائل الشيعة، ج 1، ص 74 بحار الأنوار، ج 69، ص323/ الزهد، ص 66/ معانى الأخبار، ص 243/ تفسیر نورالثقلین

ص: 310

2-2- امام صادق ال- الذينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الإِثْمِ والفَوَاحِشَ إِلا اللهم؛ گناه صغیره ای است ک-ه

شخص مدت کوتاهی آن را انجام میدهد و سپس از آن دست برمیدارد.

3-2- امام باقر محمد بن مسلم :گوید: درباره آیه الذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الإِثْمِ وَالفَوَاحِشَ إِلا اللمَمَ .پرسیدم فرمود لغزش پس از لغزش و گناه پس از گناهی که صغیره باشد و سپس بنده آن

را ترک کند. 4-2- امام صادق - اللَّامُ آن بنده ایست که به گناهی پس از گناهی دست زن--د ک-ه موافق

سلیقه ی او یعنی طبیعت او نیست.

5-2- علی بن ابراهيم ،منظور گناهان کوچکی است که بنده از روی جهالت و نادانی مرتکب

میشود و سپس پشیمان شده و استغفار و توبه میکند و خداوند نیز او را میبخشد. 6-2 پیامبر خداوندا! اگر می آمرزی همه گناهان را می آمرزی و کدام بنده ی توس-ت ک-ه

گناهی نکرده باشد.

7-2- امام صادق - سرشت ،مؤمن دروغ و بخل و فسق و فجور نیست و چه بسا به سراغ برخی از این گناهان ،برود ولی بر آن باقی نمیماند و دوام ندارد گفته شد: «یعنی ممکن است زنا هم بکند؟ فرمود: «بله، اما نطفه ای برای او از آن زن متولد نمیشود!

بخش 3: او نسبت به شما از همه آگاه تر است از آن هنگام که شما را از زمین آفرید و

در آن موقع که به صورت جنینهایی در شکم مادرانتان بودید

1-3- امام باقرال - هو أعلمُ بِكُمْ إِذْ أَنشَأَكُم مِّنَ الأَرْضِ یعنی از زمین پاک و پاکیزه و زمین

بدبو و گندیده

بخش:4 پس خودستایی نکنید او پرهیزگاران را بهتر میشناسد!

1-4- امام صادق جمیل گوید از امام صادق پرسیدم: تفسیر فرموده خداوند عزوجل: فَلا تُرَكُوا أَنْفُسَكُمْ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنِ اتَّقی چیست؟ فرمود: «مردی میگوید دیشب نماز گزاردم و یا دیروز روزه داشتم و مانند اینها از کارهایی که انجام میدهد و به رخ مردم میکشد. بعد از آن

امام ال فرمود: گروهی صبح از خواب بر میخیزند و میگویند ما دیشب نماز گزاردیم و یا دیروز نماز گزاردیم ولی علی الفرمودند: من هم شب میخوابم و هم ،روز، و اگر بین این دو

هم وقتی پیدا شود، میخوابم.

ص: 311

النجم /33

2-4- أمير المؤمنين ال- لَوْ لَا مَا نَهَى اللَّهُ عَنْهُ مِنْ تَزْكِيَةِ الْمَرْءِ نَفْسَهُ لَذَكَرَ ذَاكِرُ فَضَائِلَ

جَمَّةٌ تَعْرِفُهَا قُلُوبُ الْمُؤْمِنِينَ وَلَا تَمُجُهَا آذَانُ السَّامِعِين ..

3-4 - الصادق ال- قَالَ سُفْيَانُ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ الله ال يَجُوزُ أَنْ يُزَكِّيَ الرَّجُلُ نَفْسَهُ قَالَ نَعَمْ إِذَا اضْطُرَّ إِلَيْهِ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ يُوسُفَ اجْعَلْنِي عَلى خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ وَ قَوْلَ الْعَبْدِ الصَّالِحِ أَنَا لَكُمْ ناصِحُ أمين.2

4-4- الصادق ال- أَتَى يَهُودِيُّ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَامَ بَيْنَ يَدَيْهِ يُحِدُّ النَّظَرَ إِلَيْهِ فَقَالَ يَا يَهُودِيُّ مَا حَاجَتُكَ قَالَ أَنْتَ أَفْضَلُ أَمْ مُوسَى بْنُ عِمْرَان ا النَّبِيُّ الَّذِي كَلَّمَهُ اللَّهُ وَ أَنْزَلَ عَلَيْهِ التَّوْرَاةَ وَ الْعَصَا وَ فَلَقَ لَهُ الْبَحْرَ وَأَظَلَّهُ بِالْغَمَام فَقَالَ لَهُ النَّبِي إِنَّهُ يُكْرَهُ لِلْعَبْدِ أَنْ يُزَكِّيَ نَفْسَهُ وَلَكِنِّي أقُولُ إِنَّ آدَمَ لَمَّا أَصَابَ الْخَطِيئَةَ كَانَتْ تَوْبَتُهُ أَنْ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ لَمَّا غَفَرْتَ لِي فَغَفَرَهَا اللَّهُ لَهُ وَ إِنَّ نُوحاً لَمَّا رَكِبَ فِي السَّفِينَة وَخَلَفَ الْغَرَقَ قَالَ اللَّهُمَّ

إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آل مُحَمَّدِ اللهِ لَمَّا أَنْجَيْتَنِي مِنَ الْغَرَقِ فَنَجَّاهُ اللَّهُ عَنْهُ وَإِنَّ إِبْرَاهِيمَ . لَّمَا أُلْقِيَ فِي النَّارِ قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدِ لَمَّا أَنْجَيْتَنِي مِنْهَا فَجَعَلَهَا اللَّهُ عَلَيْهِ بَرْداً وَ سَلَاماً وَ إِنَّ مُوسَى اللَمَّا أَلْقَى عَصَاهُ وَأَوْجَسَ فِي نَفْسِهِ خِيفَةً قَالَ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدِ لَمَّا آمَنْتَنِي فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لَا تَخَفْ إِنَّكَ أَنْتَ الْأَعْلَى يَا يَهُودِيُّ إِنَّ مُوسَى لَوْ أَدْرَكَنِي ثُمَّ لَمْ يُؤْمِنْ بِي وَ بِنُبُوَّتِى مَا نَفَعَهُ إِيمَانُهُ شَيْئًا وَ لَا نَفَعَتْهُ النُّبُوَّةُ يَا يَهُودِيُّ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي الْمَهْدِى إِذَا خَرَجَ نَزَلَ عِيسَى بْنَ مَرْيَمَ اللهُ لِنُصْرَتِهِ فَقَدَّمَهُ وَصَلَّى خَلْفَهُ. 5-4- الصادق ال لِأهْل التَّواضُع سِيمَاءُ يَعْرِفُهَا أَهْلُ السَّمَاوَاتِ مِنَ المَلَائِكَةِ وَأَهْلُ الْأَرَضِينَ مِنَ العَارِفِينَ قَالَ اللهُ تَعَالَى وَ عَلَى الْأَعْرَافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيماهُمْ وَقَالَ تَعَالَى فَلا تُزَكُوا أَنْفُسَكُمْ * قوله تعالى : أَفَرَأَيْتَ الَّذِي تَوَلَّى (33)

قوله تعالى: وَ أَعْطى قَليلاً وَ أَكْدى (34)

قوله تعالى : أَ عِنْدَهُ عِلْمُ الْغَيْبِ فَهُوَ يَرَى (35)

1 نهج البلاغه، ص 376/ تفسیر نورالثقلین 2. تحف العقول، ص 374 تفسیر نور الثقلين الأمالي للصدوق، ص218/ تفسیر نور الثقلين

4.مصباح الشريعة، ص72

ص: 312

نجم /33

2-4- امام علی ال اگر خدا نهی نمیفرمود که مرد خود را بستاید، فضایل فراوانی را بر

می شمردم که دلهای آگاه مؤمنان آن را ،شناخته و گوشهای شنوندگان با آن آشناست. 3-4- امام صادق ال سفیان :گفت به امام صادق عرض کردم آیا جایز است شخصی از خودش تعریف کند؟ فرمود: «آری» وقتی مجبور شود؛ مگر نشنیده ای سخن یوسف ا را که میگوید مرا سرپرست خزائن سرزمین [مصر] قرار ده که نگهدارنده و آگاهم ! . (یوسف/55) و سخن عبد صالح که :گفت و من خیرخواه امینی برای شما هستم. (اعراف/68) 4-4- پیامبر یهودی ای خدمت پیغمبر آمد و تند به آن حضرت نگاه میکرد، فرمود: «ای یهودی چه حاجتی داری؟ عرض کرد تو برتری یا موسی بن عمران پیغمبر که خدا با او سخن گفت و تورات و عصا به او داد و دریا را در برابرش شکافت و با ابر بر سرش سایه انداخت؟

الليالي

پیغمبر فرمود: «خوب نیست کسی خود را ستایش کند؛ ولی میگویم «وقتی آدم گناه کرد توبه اش این بود که گفت «خدایا تو را به حق محمد و آل محمد و خواهش کنم مرا بیامرزی». و خدایش آمرزید و چون نوح سوار کشتی شد و از غرق شدن ،ترسید ،گفت: «خدایا از تو خواهم به حق محمد و آل محمد ده که مرا از غرق شدن نجات دهی و خدا او را نجات داد. و چون ابراهیم را به آتش افکندند گفت خدایا به حق محمد و آل محمد له مرا از آن نجات ده». و خدا آن را بر او سرد و سلامت کرد و چون موسی ا عصا افکند ا عصا افکند و از آن ،ترسید، گفت: «خدایا از تو خواهم به حق محمد و آل محمد صلى الله عليه وسلم که مرا امان دهی و خدای جل جلاله فرمود: نترس تو مسلماً [ پیروز و] برتری (طه (68) ای یهودی اگر موسی ال مرا ادراک می کرد و به من ایمان (طه/68) نمی آورد ایمانش سودی نداشت و نه نبوتش ای یهودی از ذریه ی من است مهدی که

ظهور کند عیسی بن مریم ال برای یاریش فرود آید و او را پیش دارد و پشت سرش نماز گذارد. 5-4- امام صادق ال برای اشخاص متواضع چهرههای مخصوصی است که ملائکه آسمان و اهل معرفت از اهل زمین آنان را میشناسند. خداوند متعال می فرماید: وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيماهُمْ وفَلا تُزَكُوا أَنْفُسَكُمْ.

آیا دیدی آن کس را که از حق] روی گردان شد؟! (33)

که چون

و کمی عطا کرد و امساک نمود و گناهش را به گردن دیگری افکند]. (34)

آیا نزد او علم غیب است و میبیند که دیگران میتوانند گناهان او را بر دوش

گیرند]؟! (35)

03137

ص: 313

النجم 36

قوله تعالى: أَمْ لَمينَا بِما فِي صُحُفِ مُوسى (36)

قوله تعالى: وَ إِبْراهيمَ الَّذي وَفَّى (37)

1 - الباقر ال- عَنْ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرَا قَالَ قُلْتُ لَهُ مَا عَنَى بِقَوْلِهِ وَإِبْرَاهِيمَ الَّذِي وَفَّى قَالَ كَلِمَاتِ بَالَغَ فِيهِنَّ قُلْتُ وَ مَا هُنَّ قَالَ كَانَ إِذَا أَصْبَحَ قَالَ أَصْبَحْتُ وَ رَبِّي مَحْمُودُ أَصْبَحْتُ لَا أشرك باللَّهِ شَيْئاً وَ لَا أَدْعُو مَعَهُ إِلَهَا وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِيّاً ثَلَاثَاً وَ إِذَا أَمْسَى قَالَهَا ثَلَاثَاً قَالَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ وَ إِبْرَاهِيمَ الَّذِي وَفَّى.

2 - الصادق ال- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ال فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ إِبْرَاهِيمَ الَّذِي وَفَّى قَالَ إِنَّهُ كَانَ يَقُولُ إِذَا أَصْبَحَ وَ أَمْسَى أَصْبَحْتُ وَ رَبِّي مَحْمُودُ أَصْبَحْتُ لَا أَشْرِكَ بِاللَّهِ شَيْئًا وَ لَا أَدْعُو مَعَ اللَّهِ إِلَهَ-ا آخَرَ وَ لَا أَتَّخِذُ مِنْ دُونِهِ وَلِيّاً فَسُمِّيَ بِذَلِكَ عَبْداً شَكُوراً.

على بن إبراهيم ا وَ إِبْرَاهِيمَ الَّذِي وَفَّى قَالَ وَفَّى بِمَا أَمَرَهُ اللَّهُ مِنَ الْأَمْرِ وَ النَّهْي وَ ذَبْحِ ابْنِهِ.

قوله تعالى: أَلا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخرى (38)

1 - أمير المؤمنين - أَنَّهُ أُتِيَ بحَامِل قَدْ زَنَتْ فَأَمَرَ بِرَجْمِهَا فَقَالَ لَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ الله هَبْ أَنَّ لَكَ سَبِيلًا عَلَيْهَا أَيُّ سَبِيلَ لَكَ عَلَى مَا فِي بَطْنِهَا وَ اللَّهُ تَعَالَى يَقُولُ أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرِى فَقَالَ عُمَرُ لَا عِشْتُ لِمُعْصِلَةَ لَا يَكُونُ لَهَا أَبُو الْحَسَنِ اللهِ ثُمَّ قَالَ فَمَا أَصْنَعُ بِهَا قَالَ احْتَطْ عَلَيْهَا حَتَّى تَلِ-دَ فَإِذَا وَلَدَتْ وَ وَجَدَتْ لِوَلَدِهَا مَنْ يَكْفُلُهُ فَأَقِمْ عَلَيْهَا الْحَدَّ فَسَرَى ذَلِكَ عَنْ عُمَرَ وَ عَوَّلَ فِي الْحُكْمِ

عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ال.

قوله تعالى: وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى (39)

1 - الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَا يُكَلِّفُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا وَ لَا يُكَلِّفُهَا فَوْقَ طَاقَتِهَا وَأَفْعَالُ الْعِبَادِ مَخْلُوقَةُ خَلْقَ تَقْدِير لَا خَلْقَ تَكوين وَ اللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَلَا تَقُولُ بِالْجَبْرِ وَ لَا بِالتَّقْويضِ

الکافی، ج 2، ص534/ بحار الأنوار، ج 83، ص253؛ «عن أبي حمزه ... اذا أمسى قالها محذوف تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

2. بحار الأنوار، ج 12، ص 70/ علل الشرائع، ج 1، ص 37 وسائل الشيعة، ج 7، ص226 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان .. بحار الأنوار، ج 12، ص 59 تفسیر القمی، ج 2، ص338 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 4. بحار الأنوار، ج 40، ص 250

ص: 314

نجم /36

آیا از آنچه در کتب موسی نازل گردیده باخبر نشده است؟! (36)

و نیز از آنچه در کتب ،ابراهیم همان کسی که وظیفهی خود را به طور کامل ادا

کرد. (37)

1- امام باقر ابو حمزه :گوید از امام باقر پرسیدم: مقصود خداوند از آیه و إِبْرَاهِيمَ الذِي وفی چیست؟ فرمود: «کلماتی را که به کمال به جا آورده است گفتم «کدام کلمات»؟ فرمود: «وقتی صبح میکرد میگفت شب را صبح کردم و پروردگار من به وسیلهی من مورد ستایش قرار می گیرد شب را صبح کردم در حالی که هیچ چیز را شریک خدا قرار نداده ام و به همراه او خدای دیگری را نمیخوانم و غیر از او ولی و سرپرستی برنمی گزینم این جملات را سه بار تکرار می.کرد و وقتی روز را به شب میرساند باز آنها را سه بار می.گفت و به این دلیل بود که خداوند تبارک و تعالی در کتاب خود نازل کرده است و إِبْرَاهِيمَ الذِي وفّى».

می

2- امام صادق ال و إِبْرَاهِيمَ الذي وفى ابراهیم ال وقتی شب را روز و روز را ش-ب م--ی ک-رد گفت: صبح کردم در حالی که ستایش کننده ی پروردگار خویش .هستم صبح کردم و چیزی را شریک خدا نمیدانم و با خدای یکتا خدای دیگری را پرستش نمیکنم غیر از خدای یکتا کسی را ولی و سرپرست خود قرار نمیدهم به همین خاطر است که بندهی سپاسگزار خدا لقب گرفت. علی بن ابراهيم الله وإِبْرَاهِيمَ الذِي وفّی ابراهیم به امر و نهی خداوند و قربانی کردن پسرش

وفا نمود.

که هیچ گنهکاری بار گناه دیگری را بر دوش نمی گیرد. (38)

1- امام علی ال زنی باردار و حامله را که زنا داده بود به نزد عمر آوردند، عمر دستور داد آن زن را سنگسار کنند امیرالمؤمنین الله فرمود گیرم که تو بر این زن تسلط داری [که به واسطه ی زنا سنگسارش کنی پس چه تسلطی بر آن کودکی که در شکم او است داری؟ در صورتی که خدای تعالی فرماید: أَلَّا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخرى». پس عمر :گفت زنده نباشم برای هیچ ام-ر دشواری که ابوالحسن (علی) در آن نباشد. سپس :گفت با او چه بکنم؟ فرمود: «او را نگهدار تا بزاید و چون زایید و برای سرپرستی فرزندش کسی را پیدا کرد آنگاه او را حد بزن، با این دستور اندوه عمر درباره ی آن زن برطرف شد و در جاری ساختن حکم بر آن زن به فرمان امیرالمؤمنین ال گردن نهاد».

پس

و اینکه برای انسان چیزی جز [حاصل] سعی و کوشش او نیست. (39)

1 امام صادق - خداوند هیچ کس را جز به اندازه ی تواناییش تکلیف نمی کند. (بقره /286) و در رنج نمی افکند مگر آن مقدار که کمتر از طاقت و گنجایش قدرتش باشد و آن را به بالاتر از طاقتش تکلیف نمیکند و کارهای بندگان آفریده شده است به آفریدن تقدیر و اندازه کردن نه

ص: 315

النجم ارية

وَ لَا يَأْخُذُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْبَرِى بِالسَّقِيمِ وَ لَا يُعَذِّبُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْأَطْفَالَ بِذُنُوبِ الْآبَاءِ فَإِنَّهُ تَعَالَى قَالَ فِي مُحْكَم كِتَابِهِ وَ لا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى وَ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يَعْفُوَ وَيَتَفَضَّلَ وَ لَيْسَ لَهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يَظْلِمَ وَ لَا يَفْرِضُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّعَلِيعِبَادِهِ طَاعَةَ مَنْ يَعْلَمُ أَنَّهُ يُغْوِيهِمْ وَيُضِلُّهُمْ وَلَا يَخْتَارُ لِرِسَالَتِهِ وَ لَا يَصْطَفِي مِنْ عِبَادِهِ مَنْ يَعْلَمُ أَنَّهُ يَكْفُرُ بِهِ وَ يَعْبُدُ الشَّيْطَانَ دُونَهُ وَ لَا يَتَّخِذُ عَلَى خَلْقِهِ حَجَّةً إِلَّا مَعْصُوماً.

2- الرضا - سَأَلَ الْمَأْمُونُ عَلِيَّ بْنَ مُوسى الرضا الله أَنْ يَكْتُبَ لَهُ مَحْضَ الْإِسْلَامِ عَلَى الْإِيجَازِ

وَ الِاخْتِصَارِ فَكَتَبَ اللهِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَا يُكَلِّفُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا وَإِنَّ أَفْعَالَ الْعِبَادِ مَخْلُوقَةُ لِلَّهِ خَلْقَ تَقْدِير لَا خَلْقَ تكوين وَاللَّهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَلَا يَقُولُ بِالْجَبْرِ وَالتَّقْويضِ وَلَا يَأْخُذُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْبَرَى بِالسَّقِيمِ وَلا يُعَذِّبُ اللَّهُ تَعَالَى الْأَطْفَالَ بِذُنُوبِ الْآبَاءِ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى، وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى وَلِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يَعْفُوَ وَ يَتَفَضَّلَ وَ لَا يَجُورَ وَ لَا يَظْلِمَ لِأَنَّهُ تَعَالَى مُنَزَّهُ عَنْ ذَلِكَ وَ لَا يَفْرِضُ اللَّهُ تَعَالَى طَاعَةَ مَنْ يَعْلَمُ أَنَّهُ يُضِلُّهُمْ وَيُغْوِيهِمْ وَلَا يَخْتَارُ لِرِسَالَتِهِ وَ لَا يَصْطَفِي مِنْ عِبَادِهِ مَنْ يَعْلَمُ أَنَّهُ يَكْفُرُ بِهِ وَ بِعِبَادَتِهِ وَ يَعْبُدُ الشَّيْطَانَ دُونَه. 3 - الصادق - لَا يَصِيرُ الْعَبْدُ عَبْداً خَالِصاً لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَتَّى يَصِيرَ الْمَدْحُ وَالدَّمُ عِنْدَهُ سَوَاءَ لِأَنَّ الْمَمْدُوحَ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لَا يَصِيرُ مَدْمُوماً بِذَمِّهِمْ وَ كَذَلِكَ الْمَدْمُومُ فَلَا تَفْرَحْ بِمَدْحِ أَحَدٍ فَإِنَّهُ لَا يَزِيدُ فِي مَنْزِلَتِكَ عِنْدَ اللَّهِ وَ لَا يُغْنِيكَ عَنِ الْمَحْكُومِ لَكَ وَ الْمَقْدُورِ عَلَيْكَ وَ لَا تَحْزَنْ أَيْضاً بِدَمَ أَحَدٍ فَإِنَّهُ لَا يَنْقُصُ عَنْكَ بِهِ ذَرَةٌ وَ لَا يَخَطُّ عَنْ دَرَجَةِ خَيْرِكَ شَيْئًا وَاكْتَفِ بِشَهَادَةِ اللَّهِ تَعَالَى لَكَ وَ عَلَيْكَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيداً وَ مَنْ لَا يَقْدِرُ عَلَى صَرْفِ الدَّمَ عَنَ نَفْسِهِ وَ لَا يَسْتَطِيعُ عَلَى تَحْقِيقِ الْمَدْحَ لَهُ كَيْفَ يُرْجَى مَدْحُهُ أَوْ يُخْشَى ذَمُّهُ وَ اجْعَلْ وَجْهَ مَدْحِكَ وَ ذَمِّكَ وَاحِداً وَ قِفَ فِي مَقَامِ تَغْتَنِمُ بِهِ مَدْحَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ لَكَ وَ رِضَاهُ فَإِنَّ الْخَلْقَ خُلِقُوا مِنَ الْعَجِينِ مِنْ مَاءٍ مَهِينِ فَلَيْسَ لَهُمْ إِلَّا مَا سَعَوْا قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا

سعى.

4 - الصادق - لَيْسَ يَتْبَعُ الرَّجُلَ بَعْدَ مَوْتِهِ مِنَ الْأَجْرِ إِلَّا ثَلَاثُ خِصَالَ صَدَقَةُ أَجْرَاهَا فِي

حَيَاتِهِ فَهِيَ تَجْرِى بَعْدَ مَوْتِهِ وَسُنَّةُ سَنَهَا هُدَى فَهِيَ تُعْمَلُ بِهَا بَعْدَ مَوْتِهِ وَ وَلَدُ صَالِحُ يَسْتَغْفِرُ لَهُ.

1.بحارالأنوار، ج 10، ص 226/ التوحيد، ص 406/ الخصال، ج 2، ص608

2. بحار الأنوار، ج 10، ص 356 بحار الأنوار، ج 10، ص 365 بحار الأنوار، ج ،65، ص 261 تحف العقول، ص 420؛ « بتفاوت لفظی»

.. بحار الأنوار، ج 70، ص 294 الأمالي للصدوق، ص 35 تفسیر نور الثقلين

ص: 316

نجم / 39

آفریدن تکوین و هستی دادن و خداوند آفریدگار همه چیز است. (زمر/62)». و ما نه به جبر ما نه به جبر قائلیم و نه به تفویض و خدای عزوجل شخص به را بیمار نمیگیرد یعنی بیگناه را به گناهکار بازخواست و مؤاخذه نمیفرماید و خدای عزوجل اطفال را به گناهان پدران عذاب نمی کند زیرا که در کتاب محکم خویش فرمود که هیچ گنهکاری بار گناه دیگری را بر دوش نمی کشد. (فاطر/18) و نیز فرموده: وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سعی و خدای عزوجل را روا باشد که عفو کند و تفضیل فرمای--د و آن جناب عزّوجل را روا نیست که ستم کند و خدای تبارک و تعالی بر بندگانش اطاعت کسی را واجب نمیکند که میداند که ایشان را گمراه میکند و در ضلالت میاندازد و از برای رسالتش اختیار نمیفرماید و بر نمیگزیند و از بندگانش کسی را که میداند که کافر میشود و شیطان را به غیر از خدا می پرستد و بر خلقش حجّتی را فرا نمیگیرد مگر کسی که معصوم باشد. 2- امام رضا ال مأمون از حضرت رضا ال درخواست کرد خلاصه ای از اسلام واقعی را به اختصار برایش بنویسد نوشت خداوند تبارک و تعالی هیچ کس را جز به اندازه ی تواناییش، تکلیف نمی کند. (بقره /286) و افعال مردم مخلوق خداست به خلق تقدیری نه به خلق تکوینی و خداوند خالق هر چیزی است و نباید معتقد به جبر و تفویض شد هرگز خداوند کسی که خطا نکرده به جرم خطاکار نمیگیرد و خداوند بچه ها را به واسطه ی گناه پدران عذاب نمی.کند هیچ گنهکاری بار گناه دیگری را بر دوش نمی کشد. (فاطر (18) وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسانِ إِلَّا ما سعی خداوند میتواند گنهکاران را ببخشد و به آنها تفضل نماید ولی ستم روا نمیدارد و ظلم نمیکند زیرا خدا از چنین نسبتی منزه است. خداوند اطاعت کسی را که میداند مردم را گمراه میکند و به بدبختی میکشاند لازم ننمود و هرگز برای نبوت

انتخاب نمیکند کسی را که میداند به او و به عبادتش کافر خواهد شد و شیطان پرست میشود. امام صادق بنده ای در نزد خداوند به پاکی نمیرسد مگر اینکه مدح و ذم مردم در نظر او یکسان ،باشد زیرا کسی که در نظر خداوند ممدوح میباشد با مذمّت مردم مذموم نمی گردد و کسی که در نزد خداوند مذموم میباشد با مدح و ستایش مردم ممدوح نخواهد شد. بنابراین با مدح کسی خوشحال نباش که مدح او تو را نزد خداوند مقرب نمیکند و مقدرات و سرنوشت تو را تغییر نمیدهد از مذمّت کسی هم محزون مباش زیرا با مذمّت اشخاص چیزی از تو کاسته نمی گردد و از مقامت کم نمی،گردد و گواهی خدا در این باره کافی است. (نساء/79) کسی که توانایی ندارد مذمّت را از خود دور کند و یا مدح را به طرف خود بکشاند چگونه از مدح مردم خوشش میآید و یا از مذمّت آنان ناراحت میگردد باید به مدح و یا ذم مردم کاری نداشته باشی و باید کاری کنی که رضایت خدا و مدح او شامل حال تو گردد مردم همه از آب پستی خلق شده اند و فقط کسانی میتوانند سعادت پیدا کنند که در کارهای نیک شتاب داشته باشند خداوند متعال می فرماید: وَ أَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ.

4 امام صادق پس از مرگ اجری به دنبال کسی نمیرود مگر اجر سه عمل؛ صدقه جاریه، روش هدایتی که نهاده و پس از مرگش بدان عمل شود فرزند صالحی که برایش آمرزش

خواهد.

ص: 317

النجم /40

قوله تعالى: وَ أَنَّ سَعْيَهُ سَوْفَ يُرى (40)

قوله تعالى : ثُمَّ يُجْزَاهُ الْجَزَاء الْأَوفى (41)

1 - الرسول ال- مَنْ صَلَّى الْخَمْسَ فِي الْجَمَاعَةِ وَ حَافَظَ عَلَى الْجُمُعَةِ فَقَدِ اكْتَالَ الْأَجْرَ بِالْمِكْيَال

الأوْفَى وَقَالَ تَعَالَى ثُمَّ يُجزاه الجزاء الأولى.

قوله تعالى: وَ أَنَّ إِلى رَبِّكَ المنتهى (22)

1 - الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ وَ أَنَّ إِلى رَبِّكَ المُنتَهى فَإِذَا انْتَهَى الْكَلَامُ إِلَى اللَّهِ

فَأَمْسِكُوا.

- الباقر ال- عَنْ زُرَارَةَ قَالَ قُلْتُ لِأبي جَعْفَ إِنَّ النَّاسَ قَبْلَنَا قَدْ أَكْثَرُوا فِي الصِّفَة فَمَا تَقُولُ

العلي قَالَ مَكْرُوهُ أَ مَا تَسْمَعُ اللَّهَ يَقُولُ وَ أَنَّ إِلَى رَبِّكَ المُنتَهى تَكَلَّمُوا فِيمَا دُونَ ذَلِكَ.

3 - الصادق ال- إِذَا انْتَهَى الْكَلَامُ إِلَى اللَّهِ فَأَمْسِكُوا وَ تَكَلَّمُوا فِيمَا دُونَ الْعَرْشِ وَ لَا تَكَلَّمُوا فِيمَا فَوْقَ الْعَرْشِ فَإِنَّ قَوْماً تَكَلَّمُوا فِيمَا فَوْقَ الْعَرْشِ فَتَاهَتْ عُقُولُهُمْ حَتَّى كَانَ الرَّجُلُ يُنَادَى مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ فَيُجِيبُ مَنْ خَلْفَهُ وَ يُنَادَى مِنْ خَلْفِهِ فَيُجِيبُ مَنْ بَيْنَ يَدَيْهِ. 4- أمير المؤمنين ال- أمَّا الرَّدُّ عَلَى الْمُشَبِّهَة فَقَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنْتَهَى فَإِذَا انْتَهَى إِلَى اللَّهِ فَأَمْسِكُوا وَ تَكَلَّمُوا فِيمَا دُونَ ذَلِكَ مِنَ الْعَرْشِ فَمَا دُونَهُ وَ ارْجِعُوا إِلَى الْكَلَامِ فِي مُخَاطَبَةِ النَّبِيِّ وَ الْمُرَادُ غَيْرُهُ فَمِنْ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لَا تَجْعَلْ مَعَ اللَّهِ إِهَا آخَرَ فَتُلْقَى فِي جَهَنَّمَ مَلُوماً مَدْحُوراً

- الصادق ال- إن مَلِكاً عَظِيمَ الشَّأن كَانَ فِي مَجْلِس لَهُ فَتَنَاوَلَ الرَّبِّ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فَفُقِدَ

فَمَا يُدْرَى أَيْنَ هُوَ

1. مستدرک الوسائل، ج 6، ص 448

2. الكافي، ج 1، ص 92/ بحار الأنوار، ج 3، ص 264/ التوحید، ص 456/ روضة الواعظين، ج 1، ص 37/ المحاسن، ج 1، ص237/ مشكاة الأنوار، ص8/ وسائل الشيعة، ج16، ص193 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 3. وسائل الشيعة، ج 16، ص 199/ التوحيد، ص457/ تفسیر نورالثقلین 4. بحار الأنوار، ج 3، ص 259 تفسیر القمی، ج 2، ص 338 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 5.بحار الأنوار، ج 10، ص 89 تفسیر القمی، ج 1، ص 25؛ فإذا انتهى ... الى آخر» محذوف

الکافی، ج 1، ص 93 تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص211 تفسیر نور الثقلين

3187

ص: 318

و اینکه تلاش او به زودی دیده میشود (40)

سپس به او جزای کامل داده خواهد شد. 41)

-1 پیامبر و

هر کس نمازهای پنجگانه اش را به جماعت بخواند و بر نماز جمعه و مداومت آن] حفظ و حراست داشته باشد، پیمانه ی اجرش را کامل پر میکنند و خداوند فرمود: ثُمَّ يُجزاه

الجزاء الأوفى.

و [ آیا از کتب پیشین انبیاء به او نرسیده است اینکه همهی امور به پروردگارت

منتهی میگردد؟! (42)

1- پیامبر خداوند عزوجل میفرماید و أَنَّ إِلى رَبِّكَ المُنتَهَى یعنی هرگاه کلام به خداوند ختم

شد، دیگر چیزی نگویید.

2 امام باقرال زراره :گوید به امام باقر عرض :کردم مردم پیش از ما در باب صفت خدا بسیار سخن گفته اند بنابراین تو چه میفرمایی؟ فرمود: مکروه و ناخوش است آیا نمیشنوی که خدای عزوجل میفرماید: وَ أَنَّ إِلى رَبِّكَ المنتهی به آن معنی که گذشت و فرمود که در غیر آن

سخن بگویید».

امام صادق وقتی صحبت به خدا ،رسید دست بردارید و دربارهی چیزی غیر از عرش صحبت کنید کسانی که درباره ی آنچه در بالای عرش قرار دارد سخن بگویند، عقل هایشان سرگردان میشود تا آنجا که از روبرو مورد خطاب قرار میگیرند اما از پشت سر جواب میدهند و

از پشت سر مورد خطاب قرار میگیرند اما از روبرو جواب میدهند.

4 امام علی ا و اما رد بر مشبهه خدای عزوجل فرمود: وَ أَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنْتَهَى؛ یعنی وقتی سخن به خدا رسید، باز ایستید و در پایینتر از او سخن بگویید یعنی مانند عرش و پایین تر از آن. و در مورد کلامی که مخاطب آن پیامبر است؛ مراد غیر اوست خدای عزوجل فرمود و با

خدای یگانه معبودی دیگر قرار مده و گرنه حسرت زده و مطرود در جهنم افکنده خواهی شد.

(اسراء/ 39)

ه امام صادق پادشاه والا مقامی در انجمنش نسبت به پروردگار تبارک و تعالی ناروا سخن

گفت پس از آن گم گشت و معلوم نشد کجا رفت.

ص: 319

النجم / 43

ء الباقر ال عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَاءِ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرِ الله يَا زِيَادُ إِيَّاكَ وَالْخُصُومَاتِ فَإِنَّهَا تُورِثُ الشَّكَ وَ تَحْبِطُ الْعَمَلَ وَ تُرْدِى صَاحِبَهَا وَعَسَى أَنْ يَتَكَلَّمَ الرَّجُلُ بِالشَّيْءِ لَا يُغْفَرُ لَهُ يَا زِيَادُ إِنَّهُ كَانَ فِيمَا مَضَى قَوْمُ تَرَكُوا عِلْمَ مَا وَكَّلُوا بِهِ وَ طَلَبُوا عِلْمَ مَا كُفُوهُ حَتَّى انْتَهَى بِهِمُ الْكَلَامُ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَتَحَيَّرُوا فَإِنْ كَانَ الرَّجُلُ لَيُدْعَى مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ فَيُجِيبُ مِنْ خَلْفِهِ أَوْ يُدْعَى مِنْ خَلْفِهِ فَيُجِيبُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ.

قوله تعالى: وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَ أَبكى (33)

1 - ابن عباس وَ أَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَ أَبكى أَضْحَكَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَا وَ حَمْرَةً وَ عُبَيْدَةُ يَوْمَ بَدْرٍ الله

الْمُسْلِمِينَ وَ أَبْكَى كُفَّارَ مَكَّةَ حَتَّى قُتِلُوا وَ دَخَلُوا النَّارَ.

على بن إبراهيم - أبكى السَّمَاءَ بِالْمَطَرِ وَأَضْحَكَ الْأَرْضَ بِالنَّبَاتِ.

قوله تعالى: وَ أَنَّهُ هُوَ أَماتَ وَ أَحْيا (24)

قوله تعالى: وَ أَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَالْأُنثى (45)

قوله تعالى : مِنْ نُطْفَةٍ إِذا تُمنى (46)

1 - الرسول - تفسير الإمام العسكرى ال ... فَقَالَ ابْنُ صُوريَا فَأَخْبِرْنِي عَمَّنْ لَا يُولَدُ لَهُ وَ مَنْ يُولَدُ لَهُ فَقَالَ [الرَّسُولُ إِذَا مَغَرَتِ النُّطْفَةُ لَمْ يُولَدْ لَهُ إِذَا احْمَرَّتْ وَكَدِرَتْ وَ إِذَا كَانَتْ صَافِيَةٌ

ولد له.

قوله تعالى: وَ أَنَّ عَلَيْهِ النَّشْأَةَ الْأُخرى (47)

قوله تعالى: وَ أَنَّهُ هُوَ أَغْنى وَ أَقْنى (48)

1 - أمير المؤمنين الله أَغْنَى كُلِّ إِنْسَان بمَعِيشَتِهِ وَ أَرْضَاهُ بِكَسْب يَدِهِ.

الأمالي للصدوق، ص417/ تفسیر نورالثقلین

2. بحار الأنوار، ج 41، ص 79 المناقب، ج 3، ص118/ تفسیر البرهان

. تفسیر القمی، ج 2، ص338 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 9، ص 284

5. تفسیر القمی، ج 2، ص 339/ بحار الأنوار، ج 100 ، ص 6/ وسائل الشيعة، ج 17، ص 40 مستدرک الوسائل، ج13، ص 22/ الجعفريات،

ص 179/ معاني الأخبار، ص214 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

320

ص: 320

نجم /43

6 امام باقر ال ای زیاد مبادا وارد خصومت شوی که به دنبالش شک آورد و عمل را بیاجر کند و صاحبش را هلاک سازد چه بسا شخصی سخنی گوید که باعث میشود آمرزیده نشود، ای

زیاد! در دوران گذشته مردمی بودند که علم وظایف خود را ترک کردند و دنبال دانستن چیزی رفتند که از آن معاف بودند تا اینکه سخن را به بحث در خدا کشاندند و سرگردان ماندند تا آنجا که از روبرو مورد خطاب قرار میگیرند اما از پشت سر جواب میدهند و از پشت سر مورد خطاب قرار میگیرند اما از روبرو جواب میدهند.

اینکه اوست که خنداند و گریاند (43)

1 - ابن عباس الله و أَنَّهُ هُو أَضْحَكَ و بگی یعنی خداوند علی الله و حمزه و عبیده و

مسلمانان را خنداند و کافران مکه را گریاند تا اینکه کشته شدند و داخل آتش جهنّم گردیدند. 2 علی بن ابراهيم الله و أَنَّهُ هُو أَضْحَكَ و آبگی آسمان را با باران به گریه انداخت و زمین را با

گیاهان خنداند.

و اوست که میراند و زنده کردم. (44)

و اوست که دو زوج نر و ماده را آفرید. (45)

از نطفه ی ناچیزی در آن هنگام که [در رحم] ریخته میشود. (46)

1 - پیامبر ۔ ابن صوریا از پیغمبر پرسید: به من بگو از کسی که فرزند به دنیا بیاورد و آنکه نیاورد». فرمود: «وقتی نطفه سرخ و تیره باشد فرزند به دنیا نمی آورد و اگر زلال باشد فرزند

آورد».

و اینکه بر خداست ایجاد عالم دیگر [ تا عدالت اجرا گردد 47

و اینکه اوست که بی نیاز کرد و سرمایه باقی بخشید. (48)

-1- امام على الأغنی هر انسانی را با معیشت خود بی نیاز گردانید و با دست رنج و تلاشش

راضی ساخت.

ص: 321

النجم / 49

- ابن عبّاس _ قِيلَ: أَغْنَى : مَولَ وَأَقْنَى أَرْضَى بمَا أَعْطَى.

قوله تعالى: وَ أَنَّهُ هُوَ رَبُّ الشَّعرى (49)

1- على بن إبراهيم ال- نَجْمُ فِي السَّمَاءِ يُسَمَّى الشِّعْرَى كَانَتْ قُرَيْسُ وَ قَوْمُ مِنَ الْعَرَبِ يَعْبُدُونَهُ

وَهُوَ نَجْمُ يَطْلُعُ فِي آخِرِ اللَّيْل.

قوله تعالى: وَ أَنَّهُ أَهْلَكَ عاداً الْأُولى (50)

قوله تعالى : وَثَمُودَ فَما أَبقى (51)

قوله تعالى: وَ قَوْمَ نُوحٍ مِنْ قَبْلُ إِنَّهُمْ كَانُوا هُمْ أَظْلَمَ وَ أَطْغَى (52)

قوله تعالى: وَالْمُؤْتَفِكَةَ أَهْوى (53)

- الصادق ال- وَالْمُؤْتَفِكَةَ أَهْوى قَالَ هُمْ أَهْلُ الْبَصْرَة هِيَ الْمُؤْتَفِكَة.

2- أمير المؤمنين ال - المؤتَفِكَةُ الْبَصْرَةُ وَالدَّلِيلُ عَلَى ذَلِكَ قَوْلُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ الله يَا أَهْلَ الْبَصْرَة وَ يَا أَهْلَ الْمُؤْتَفِكَةِ إِلَى قَوْلِهِ اثْتَفَكَتْ بِأَهْلِهَا مَرَّتَيْنِ وَ عَلَى اللَّهِ تَمَامُ الثَّالِثَةِ وَ تَمَامُ الثَّالِثَةِ فِ-ي

الرجعة.

قوله تعالى: فَغَشَّاها ما غَشَّى (52)

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكَ تَتمارى (55)

1 - أمير المؤمنين الله بنِي الْكُفْرُ عَلَى أربع دَعَائِمَ الفسق والغلو والشك والشُّبهة والشك الْفِسْقِ وَالْغُلُوِّ عَلَى أَرْبَعِ شُعَب عَلَى الْمِرْيَةِ وَ الْهَوَى وَالتَّرَدُّدِ وَ الِاسْتِسْلَامَ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكَ

تَتَماری

على بن إبراهيم ال - قَوْلُهُ فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكَ تَتَمارِي أَي بِأَيِّ سُلْطَانٍ تُخَاصِمٍ

.. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 211

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 339 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

الکافی، ج 8، ص179/ بحار الأنوار، ج24، ص365 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4.بحار الأنوار، ج 11، ص 28/ بحار الأنوار، ج 32، ص 226 ،وتفسیر القمی، ج 2، ص 339؛ «بتفاوت» تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 5 الکافی، ج 2، ص 391 بحار الأنوار، ج 69، ص 116/ بحار الأنوار، ج 69، ص 122/ کتاب سلیم بن قیس، ص 950/ تفسير نورالثقلين/

تفسير البرهان

6. بحار الأنوار، ج 9، ص 239 تفسیر القمی، ج 2، ص 340/ تفسیر البرهان

322

ص: 322

نجم /49

2- ابن عباس أغنی یعنی کسی که ثروتمند است. و أقنی یعنی کسی که قناعت دارد و ب-ه

آنچه به او میدهند راضی است.

و اینکه اوست پروردگار ستاره [ بزرگ و درخشنده] «شعری»! 49

—

1- علی بن ابراهیم ستاره ای در آسمان است که شعری نامیده میشود. قبیله ی قریش و

قبیله ی دیگری از عربها آن را میپرستیدند و آن ستاره ای است که در آخر شب طلوع می

کند.

و آیا به انسان نرسیده است که در کتب انبیای پیشین آمده] اینکه خداوند ق-وم

عاد نخستین را [ به کیفر اعمالشان] هلاک کرد؟ (50)

و همچنین قوم ثمود را و کسی از آنان را باقی نگذارد (51)

و نیز قوم نوح را پیش از آنها چرا که آنان از همه ظالمتر و طغیانگرتر بودند!

و نیز شهرهای زیرورو شده [قوم لوط را فرو کوبید. (53)

1- امام صادق ال و المُؤْتَفِكَةَ أَهوى آنها اهل بصره هستند؛ المُؤْتَفكَةَ همان بصره است. 2- امام على ال - المُؤْتَفِكَةَ أَهْوى ؛ المُؤْتَفِكَةَ همان بصره ،است و دلیل این سخن، کلام

امیرالمؤمنين على ال میباشد که فرمود ای اهل بصره اى اهل المُؤْتَفِكَةِ ... دو بار با اهل آن واژگون گردیده است و بار سوم خداوند به تمام و کمال نابودش میکند و بار سوم، هنگام رجعت

است».

سپس آنها را با عذاب سنگین پوشانید! (54)

بگو] در کدام یک از نعمتهای پروردگارت میتوانی تردید کنی؟! 55)

1- امام علی الکفر بر چهار پایه استوار شده ،فسق ،غلو ،شک ،شبهه شک و تردید بر چهار پایه استوار است مریه تردید) هوی و هوس دودلی و تسلیم شدن و این کلام خداوند عزوجل است که می فرماید: فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكَ تَتَبَارَىٰ.

2- علی بن ابراهیم - فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكَ تَتَماری یعنی با کدام قدرت نزاع می کنی؟!

ص: 323

النجم 56

قوله تعالى : هَذَا نَذِيرٌ مِّنَ النُّذُرِ الْأُولى (56)

1- علی بن ابراهيم - هذا نَذِيرٌ مِنَ النُّذُرِ الْأُولى، يَعْنِي: رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم مِنَ النذر الأولَى. 2 - - الصادق ال عَنْ عَلِيِّ بن مُعَمَّرَ عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبدِ الله العَنْ قَوْل اللَّه عَزَّوَجَلَّ هذا نَذِيرٌ مِنَ النُّذُرِ الْأُولى، قَالَ: إِنَّ اللهَ تَعَالَى لَمَّا ذَرَأَ الخَلْقَ إِلَى الدَّرِّ الأَوَّلِ، فَأَقَامَهُم صُفُوفاً، وَ بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّد الله فَآمَنَ بِهِ قَومُ، وَ أَنْكَرَهُ قَومُ، فَقَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ: هذا نَذِيرٌ مِنَ النُّذُرِ الْأُولى يَعِنِي بِهِ مُحَمَّد الحَيثُ دَعَاهُم إِلَى الله عَزَّوَجَلَّ فِى الدَّرِّ الأَوَّل.

قوله تعالى: أَرْفَتِ الأرْفَةُ (57)

1 - علی بن ابراهيم - قَالَ عَلِيٌّ بن إبراهيم الله فِي قَولِهِ: أَزِفَتِ الْأَزِفَةُ: قَالَ: قَرَبَتِ القِيَامَةُ.

قوله تعالى: لَيْسَ لَهَا مِن دُونِ اللَّهَ كَاشِفَةٌ (58)

1 - علی بن ابراهیم - لَيسَ لَهَا مِنْ دُونِ اللَّهَ كَاشِفَةٌ؛ لَيسَ لَهَا نَفْسٍ قَادِرَةُ عَلَى كَشفِهَا إِلَّا اللَّهِ .

قوله تعالى: أَفَمِنْ هَذَا الحَدِيثِ تَعْجَبُونَ (59)

1- علی بن ابراهيم في تفسير على بن إبراهيم أفَمِنْ هذَا الْحَدِيثِ تَعْجَبُونَ يَعنِي مَا قَد تَقَدَّمَ

ذكرهُ مِنَ الأخبار .

الصادق ال- في المَجمَع عَن الصَّادِقِ اليُعنى بِالحَدِيثِ مَا تَقَدَّمَ مِنَ الْأَحْبَارِ

قوله تعالى: وَتَضْحَكُونَ وَلَا تَبْكُونَ (ع)

قوله تعالى: وَأَنتُمْ سَامِدُونَ (1ء)

1 - على بن ابراهيم - وَ أَنْتُمْ سامِدُونَ؛ القُمّى: أى لَاهُونَ "

قوله تعالى : فَاسْجُدُوا اللهَ وَاعْبُدُوا (62)

1. البرهان

. بحار الأنوار، ج5، ص234/ البرهان

. البرهان 4. البرهان

5 تفسیر نور الثقلين البرهان

6. تفسير الصافی، ج 5، ص98

. بحار الأنوار؛ ج 9، ص241

ص: 324

نجم

256/

این پیامبر] بیم دهنده ای از [زمره] بیم دهندگان پیشین است. (56) 1- علی بن ابراهیم علی بن ابراهیم می گوید منظور آیه ی هَذَا نَذِيرٌ مِّنَ النُّذُرِ الأُولى رسول

خدا میباشد که از اولین بیم دهندگان میباشد.

1- امام صادق علی بن معمر از پدرش نقل کرده است که از امام صادق ال درباره ی آیه هَذَا نَذِيرٌ مِّنَ النُّذُرِ الأُولى .پرسیدم. حضرت فرمود: «هنگامی که خداوند موجودات را به صورت ذرات اولیه خلق کرد آنها را در صفهایی قرار داد و محمد را به پیامبری مبعوث گردانید. گروهی به او ایمان آوردند و گروهی دیگر به انکار او پرداختند آن گاه خداوند عزوجل فرمود: هَذَا نَذِيرٌ مِّنَ النُّذُرِ الأُولى، منظور از او محمد بود که موجودات را در حالت اولیه ذره به پرستش

الله

خداوند عزوجل دعوت فرمود».

شد.

آنچه باید نزدیک شود، نزدیک شده است و قیامت فرا می رسد]، (57)

1- علی بن ابراهیم علی بن ابراهیم درباره ی آیه ی أَزِفَتْ الآزِفَةُ گفت: یعنی قیامت نزدیک

و هیچ کس جز خدا نمی تواند سختیهای آن را برطرف سازد (58) 1- علی بن ابراهیم - آیه ی ليْسَ لهَا مِن دُونِ الله كَاشِفَةٌ :یعنی هیچ کس جز خداوند، پرده از آن

برنمی دارد.

آیا از این سخن تعجب می کنید، (59)

1 علی بن ابراهيم الله آيه أَفَمِنْ هَذَا الحَدِيثِ تَعْجَبُونَ، یعنی آن اخبار و اطلاعاتی است که

قبلاً ذکر شده است.

امام صادق ال طبرسی از قول امام صادق می گوید :یعنی سخن گفتن درباره ی

خبرهایی که قبلاً درباره ی آنها صحبت شده است.

و می خندید و نمی گریید

و می

(60)

و پیوسته در غفلت و هوسرانی به سر می برید؟! (61)

1- على بن ابراهيم - وأَنْتُمْ سَامِدُونَ میگوید :یعنی: غافل و سرگردان هستید.

پس [بیدار شوید و همه] برای خدا سجده کنید و او را بپرستید. (62)

325

ص: 325

سُورَةُ القَمَر بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

ثَوَابُ القِرائَةِ

العلة

1 - الصادق - مَنْ قَرَأَ سُورَةَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ أَخْرَجَهُ اللَّهُ مِنْ قَبْرِهِ عَلَى نَاقَةِ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ. 2 - الرسول - مَنْ قَرَأَ سُورَةَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ فِي كُلِّ غِبٌ بُعِثَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ وَجْهُهُ عَلَى صُورَةِ الْقَمَرَ لَيْلَةَ الْبَدْرِ وَ مَنْ قَرَأَهَا كُلَّ لَيْلَة كَانَ أَفْضَلَ وَ جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ وَجْهُهُ مُسْفِرُ عَلَى وجوه الخلائق

3- الرسول - مَنْ قَرَأَ هَذِهِ السُّورَةَ بَعَثَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَة وَ وَجْهُهُ كَالْقَمَرَ لَيْلَةَ الْبَدْرِ مُسْفِراً عَلَى وَجْهِ الْخَلَائِقِ وَ مَنْ قَرَأَهَا كُلَّ لَيْلَةٍ كَانَ أَفْضَلَ وَ مَنْ كَتَبَهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَقْت صَلَاةِ الظُّهْرِ وَ

جَعَلَهَا فِي عِمَامَتِهِ وَتَعَلَّقَهَا كَانَ وَجيهاً أَيْنَ مَا قَصَدَ وَ طَلَبَ

قوله تعالى: اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ (1)

باب 1 : اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ

1. ثواب الأعمال، ص 116 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

2. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 350/ تفسیر نورالثقلین

3. تفسير البرهان

ص: 326

سوره قمر بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

ثواب قرائت

1 امام صادق ال هر کس سوره اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ را بخواند خداوند او را در حالی ک-ه س--وار ب--ر

شتری از شتران بهشت میباشد از قبرش بیرون می آورد.

است

پیامبر

الله اله

2- پیامبر هرکس سوره اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ (قمر) را هر روز بخواند در روز قیامت برانگیخته می شود در حالی که صورتش مانند ماه شب چهارده است و هرکس آن را هر شب بخواند بهتر

و روز قیامت در حالی بیاید که چهره اش بر چهرههای خلایق درخشندگی دارد.

هرکس این سوره را بخواند در روز قیامت وقتی خداوند او را برمی انگیزد،

چهره اش مانند ماه شب چهارده درخشان است و چهره ی دیگران را روشن میسازد و هرکس آن را هر شب بخواند فضیلت آن بیشتر است و هرکس آن را در روز ،جمعه، درهنگام نماز ظهر

را بنویسد و آن را در دستار خود قرار دهد و یا بر آن آویزان ،کند هر کجا برود و هرچه بخواهد،

خوش سیما به نظر خواهد آمد.

قیامت نزدیک شد و ماه از هم شکافت (1)

بخش 1 قیامت نزدیک شد.

ص: 327

1-1-

1 - على بن إبراهيم اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ قَالَ قَرَبَتِ الْقِيَامَةُ فَلَا يَكُونُ بَعْدَ رسول الله له إِلَّا الْقِيَامَةُ وَ قَدِ انْقَضَتِ النُّبُوَّةُ وَالرِّسَالَةُ قَوْلُهُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ فَإِنَّ قُرَيْشَاً سَأَلَتْ رسول الله صلى الله عليه وسلم أَنْ يُرِيَهُمْ آيَةً فَدَعَا اللَّهَ فَانْشَقَّ الْقَمَرُ بِنِصْفَيْن حَتَّى نَظَرُوا إِلَيْهِ ثُمَّ الْتَأَمَ فَقَالُوا هَذَا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ أَنْ صَحِيحُ وَ رُوىَ أَيْضاً فِي قَوْلِهِ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ قَالَ خُرُوجُ القائم ال

2-1- الصادق ال- الْمُفَضَّل بن عُمَرَ، قَالَ: سَأَلْتُ سَيْدِيَ الصَّادِقَ الهَلْ لِلْمَأْمُولِ الْمُنْتَظَر

الْمَهْدِى الله مِنْ وَقْتِ مُوَقَتِ يَعْلَمُهُ النَّاسُ فَقَالَ حَاشَ لِلَّهِ أَنْ يُوَفَّتَ ظُهُورَهُ بِوَقْتِ يَعْلَمُهُ شِيعَتُنَا

قُلْتُ يَا سَيِّدِي وَلِمَ ذَاكَ قَالَ لِأَنَّهُ هُوَ السَّاعَةُ الَّتِي قَالَ اللَّهُ تَعَالَى اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرِ 1-3- المهدی - علی بن ابراهيم بن مهزیار له في حديث القائم صلى الله عليه وسلم وقد ذكر البعض علاماته ... ثُمَّ تَلَا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ. أَتاها أَمْرُنَا لَيْلًا أَوْ نَهَاراً فَجَعَلْنَاهَا حَصِيداً كَأَنْ لَمْ تَغْنَ بِالْأَمْسِ فَقُلْتُ سَيِّدِى يَا ابْنَ رسول الله صلى الله عليه وسلم مَا الْأَمْرُ قَالَ نَحْنُ الأَمْرُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَجُنُودُهُ قُلْتُ

سَيِّدِي يَا ابْنَ رسول الله صلى الله عليه وسلم حَانَ الْوَقْتُ قَالَ وَ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ. "

باب 2 : وَانْشَقَّ الْقَمَرُ

1-2- ابن عبّاس - سَأَلُوا أَهْلُ مَكَّةَ رَسُولَ الله أَنْ يُرِيَهُمْ أَكْبَرَ الْآيَاتِ فَأَرَاهُمُ الْقَمَرَ فِرقَتَيْنِ

حَتَّى رَأَوْا حَرَاءَ بَيْنَهُمَا.

2-2- الرسول - اجْتَمَعَ الْمُشْرِكُونَ إِلَى رسول الله الله فَقَالُوا إِنْ كُنْتَ صَادِقاً فَشُقَّ لَنَا الْقَمَرَ فِلْقَتَيْنِ فَقَالَ لَهُمْ رسول الله إِنْ فَعَلْتُ تُؤْمِنُونَ قَالُوا نَعَمْ وَكَانَتْ لَيْلَةُ بَدْرٍ فَسَأَلَ رسول الله الله رَبَّهُ أَنْ يُعْطِيَهُ مَا قَالُوا فَانْشَقَّ الْقَمَرُ فِلْقَتَيْن و رسول الله الله يُنَادِي يَا فُلَانُ يَا فُلَانُ اشْهَدُوا وَ قَالَ ابْنُ مَسْعُودٍ انْشَقَّ الْقَمَرُ عَلَى عَهْدِ رسول الله له شقتيْن فَقَالَ لَنَا رسول الله الله اشْهَدُوا اشْهَدُوا وَ رُويَ أَيْضاً عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ أَنَّهُ قَالَ وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ لَقَدْ رَأَيْتُ الْحَرَاءَ بَيْنَ فِلْقَى الْقَمَرِ وَعَنْ جُبَيْرِ بْنِ مُطْعِمٍ قَالَ انْشَقَّ الْقَمَرُ عَلَى عَهْدِ رسول الله صلى الله عليه وسلم حَتَّى صَارَ فِرْقَتَيْنِ عَلَى هَذَا الْجَبَلِ فَقَالَ أَنَاسُ سَحَرَنَا مُحَمَّدٌ فَقَالَ رَجُلُ إِنْ كَانَ سَحَرَكُمْ فَلَمْ يَسْحَرِ النَّاسَ كُلَّهُم.

. بحار الأنوار، ج17، ص 351 تفسیر القمی، ج 2، ص 340 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

2.بحار الأنوار، ج53، ص1

. بحار الأنوار، ج 52، ص 45 کمال الدین، ج 2، ص 468

4. تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 17، ص 347

ص: 328

قمر / 1

چیزی

1-1- على بن ابراهيم - اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ، قیامت نزدیک است. پس از رسول خدا به جز قیامت نخواهد بود نبوّت و رسالت به پایان رسیده است و انشَقَّ القَمَرُ، قبیله ی قریش از رسول خدا خواستند که آیه و نشانه ای به آنها نشان دهد او هم از خدا خواست و ماه به دو نیمه تقسیم شد و آنها با چشم خود دیدند و سپس دو نیمه به هم چسبیدند. آنگاه گفتند: «این

سحری مستمر است

2-1- امام صادق المفضل بن عمر :گوید از آقایم امام صادق ال پرسیدم «آیا مأموریت مهدی منتظر اس وقت معینی دارد که باید مردم بدانند کی خواهد بود؟ فرمود: «حاشا که خداوند وقت ظهور او را طوری معین کند که شیعیان ما آن را بدانند عرض کردم: «آقا برای چه؟ فرمود: «زیرا وقت ظهور او همان ساعتی است که خداوند می فرماید: اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ

الْقَمَرِ».

3-1- امام مهدی - علی بن ابراهیم بن مهزیار در حدیثی دربارهی قائم اشاره به بعضی از علامتهای آن دارد ... سپس این خن خدای متعال را خواند بِسمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، ناگهان] فرمان ما، شب هنگام یا در روز [برای نابودی آن فرامی رسد [سرما یا صاعقه ای را بر آن مسلط میسازیم و آن چنان آن را درو میکنیم که گویی دیروز هرگز چنین کشتزاری نبوده است. (یونس(24) گفتم ای آقای من و ای فرزند رسول خدا مقصود از امر چیست؟ فرمود: «ما امر خدا و لشکریان او هستیم گفتم ای آقای من و ای فرزند رسول خدا آیا وقت آن نرسیده است»؟ فرمود: «اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ».

بخش 2 و ماه از هم شکافت

1-2- ابن عباس - اهل مکه از رسول خدا خواستند که بزرگترین نشانه ها را به آنها نشان دهد. او هم ماه را به صورت دو تکه به آنها نشان داد و آنها کوه حرا را در وسط آن دو

تکه دیدند.

2-2- پیامبر در شب بدری که ماه کامل است مشرکان با محمد الله نشسته بودند و گفتند: «اگر تو راست میگویی ماه را برای ما دو نیمه کن فرمود اگر این کار را بکنم ایمان می آورید .گفتند «بلی» آنگاه با انگشت خود به ماه اشاره کرد و به دو قسمت تقسیم شد. و رسول خدا ندا سر داد که ای فلانی و ای فلانی شهادت دهید و ابن مسعود :گفته ماه در روزگار رسول خدا به دو نیم شکافته شد و حضرت به ما فرمود: «شهادت دهید! شهادت دهید همچنین از وی روایت شده به خدایی که جانم در دست اوست سوگند من حراء را از میان دو نیمه ماه دیدم و از جیر بن مُطعِم روایت شده در روزگار رسول خدا ماه شکافته شد و دو پاره شد بر این کوه و بر این کوه مردم :گفتند: «محمد» ما را سحر کرده است». آنگاه کسی گفت: اگر شما را سحر کرده همه مردم را که سحر نکرده است»»!

329

ص: 329

القَمَر / 1

2-3- الصادق ال- اجْتَمَعُوا أَرْبَعَةَ عَشَرَ رَجُلًا أَصْحَابُ الْعَقَبَة لَيْلَةَ أَرْبَعَةَ عَشَرَ مِنْ ذِي الْحِجَّة

فَقَالُوا لِلنَّبِيِّ للهُ مَا مِنْ نَبِيٍّ إِلَّا وَ لَهُ آيَةُ فَمَا آيَتُكَ فِي لَيْلَتِكَ هَذِهِ فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم مَا الَّذِي تُرِيدُونَ فَقَالُوا إِنَّ يَكُنْ لَكَ عِنْدَ رَبَّكَ قَدْرُ فَأمْرِ الْقَمَرَ أَنْ يَنْقَطِعَ قِطْعَتَيْنِ فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ يَا الله اللهُ يُقْرِئُكَ السَّلَامَ وَ يَقُولُ لَكَ إِنِّي قَدْ أَمَرْتُ كُلَّ شَيْءٍ بِطَاعَتِكَ فَرَفَعَ رَأْسَهُ فَأَمَرَ الْقَمَرَ أَنْ يَنْقَطِعَ قِطْعَتَيْنِ فَانْقَطَعَ قِطْعَتَيْنِ فَسَجَدَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم شُكراً لِلَّهِ وَسَجَدَ شِيعَتُنَا ثُمَّ رَفَعَ النَّبِيُّ رَأْسَهُ وَ رَفَعُوا رُءُوسَهُمْ فَقَالُوا يَعُودُ كَمَا كَانَ فَعَادَ كَمَا كَانَ ثُمَّ قَالُوا يَنْشَقُ رَأْسُ-هُ فَأَمَرَهُ فَانْشَقَّ فَسَجَدَ النَّبِيُّ الله شُكراً لِلَّهِ وَ سَجَدَ شِيعَتُنَا فَقَالُوا يا محمد الله حِينَ تَقَدَّمَ سُفَّارُنَا مِنَ الشَّامِ وَ الْيَمَنِ نَسْأَلُهُمْ مَا رَأَوْا فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ فَإِنْ يَكُونُوا رَأَوْا مِثْلَ مَا رَأَيْنَا عَلِمْنَا أَنَّهُ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ يَرَوْا مِثْلَ مَا رَأَيْنَا عَلِمْنَا أَنَّهُ سِحْرُ سَحَرْتَنَا بِهِ فَأَنْزَلَ اللَّهُ اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ إِلَى آخِر السُّورَة. 4-2- ابن عبّاس - انْشَقَّ الْقَمَرُ عَلَى عَهْدِ رسول الله له حَتَّى صَارَ بِنِصْفَيْنَ وَنَظَرَ إِلَيْهِ النَّاسُ وَ أَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى جَلَّ ذِكْرُهُ وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَيَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ فَقَالَ الْمُشْرِكُونَ سَحَرَ الْقَمَرَ سَحَرَ الْقَمَرَ.

الله

5-2- الصادق ال- عَنْ أَبي جَعْفَر الْبَاقِرِ اللهِ قَالَ: لَمَّا أَظْهَرَ رَسُولُ اللَّهِ الرِّسَالَةَ وَالْوَحْيَ بمَكَّةَ وَأَرَاهُمُ الْآيَاتِ الْعَظِيمَةَ وَ الْبَرَاهِينَ الْمُبْهِرَةَ تَحَيَّرَت قَبَائِلُ قُرَيْشٍ مِنْ بَنِي أُمَيَّةَ وَ بَنِي تَيْمِ وَ عَدِيٌّ فِيمَا أَتَى بِهِ النَّبِي اجْتَمَعَ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ وَقَالُوا لِذِي الرَّأْيِ مِنْهُمْ مَا ذَا تَرَوْنَ مِنَ الرَّأْيِ فِي مَا يَأْتِي بِهِ مُحَمَّدٌ مِمَّا لَا يَقْدِرُ عَلَيْهِ أَحَدٌ مِنَ السَّحَرَة وَ الْكَهَنَة وَالْجِنِّ وَأَتَى بِشَيْءٍ لَا يَقْدِرَ أَنْ يَأْتِيَ بِهِ مِمَّنْ ذَكَرْنَاهُ أَحَدٌ حَتَّى نَسْأَلَ مُحَمَّداً مِنْ أَيْنَ أَتَى بِهِ فَلَمْ يُدَعَ بِدِينِهِ إِلَى الْأَنْبِيَاءِ وَ الرُّسُلِ وَلَا الْكَهَنَةِ وَالسَّحَرَةِ وَ لَا الْجِنِّ الْمُسَخَّرَةِ لِسُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ وَلَا مُعْجِزَة إِلَّا وَقَدْ أَتَاهُمُ بِمِثْلِهَا وَأَعْظَمَ مِنْهَا فَقَالَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضِ اجْمَعُوا عَلَى أَنْ نَسْأَلَهُ أَنْ يَشْ-قَ لَنَا الْقَمَرَ فِي السَّمَاءِ وَيُنْزِلَهُ إِلَى الْأَرْضِ شُعْبَتَيْنِ فَإِنَّ الْقَمَرَ مَا سَمِعْنَا مِنْ سَائِرِ النَّبِيِّينَ أَحَداً يَقْدِرُ عَلَيْهِ كَمَا قَدَرَ عَلَى الشَّمْسِ فَإِنَّهَا رَجَعَتْ لِيُوشَع بن نون الوَصِيٌّ مُوسَى بْن عِمْرَانَا وَكَانُوا يَظُنُّونَ أَنَّ الشَّمْسَ لَا تُرَدُّ مِنْ مَغْرِبِهَا، فَمِنْ ذَلِكَ إِبْرَاهِيمُ الله قَالَ: فَإِنَّ اللَّهَ يَأْتِي بِالشَّمْسِ مِنَ الْمَشْرِقِ فَأْتِ بِهَا مِنَ الْمَغْرِب فَبُهِتَ الَّذِي كَفَرَ وَهُوَ النَّمْرُودُ ثُمَّ رُدَّتْ عَلَى يُوشَعَ بْن نُون عَلَى عَهْدِ مُوسَى اللَّهِ فَأَجْمَعُوا أَمْرَهُمْ وَ جَاؤُوا إِلَى رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا لَهُ: يَا مُحَمَّدُ قَدْ جَعَلْنَا بَيْنَكَ وَبَيْنَنَا آيَةً إِنْ أَتَيْتَ بِهَ-ا

النبي

.. بحار الأنوار، ج 17، ص 351 تفسیر القمی، ج 2، ص 340 .. بحار الأنوار، ج 17، ص 354 قصص الأنبياء للراوندی، ص294

ص: 330

قمر / 1

3-2- امام صادق از یونس روایت شده که وی گفت امام صادق به من فرمود: «چهارده تن از اصحاب عقبه در شب چهاردهم ذی الحجه جمع شدند و به پیامبر عرض کردند: «هر پیامبری حتما نشانه ای دارد امشب نشانه ی تو چیست؟ حضرت فرمود چه میخواهید؟ عرض کردند: «اگر تو نزد پروردگارت مقامی داری به ماه فرمان بده که دو نیم شود. در آن دم جبرئیل فرود آمد و عرض کرد: «ای محمد و خداوند به تو سلام میرساند و میفرماید: من به همه چیز دستور داده ام ک-ه ب-ه فرمان تو باشند آنگاه حضرت سرش را بالا برد و به ماه دستور داد که دو نیم شود. ناگاه ماه دو نیم شد. پیامبر سجده ی شکر گذاشت و شیعیان ما نیز به سجده افتادند سپس حضرت سر بلند کرد و آنان نیز سر برداشتند گفتند مثل قبل ..شود» ماه مثل قبل شد گفتند سرش جدا شود. سرش جدا

شد و پیامبر سجده شکر گذاشت و شیعیان ما نیز به سجده افتادند عرض کردند ای محمد وقتی مسافران ما از شام و یمن بازگشتند از آنها میپرسیم در چنین شبی چه دیده اند، اگر همین چیزی را که ما دیدیم آنها نیز دیده باشند میفهمیم که این اتفاق از جانب پروردگارت بوده، اما اگر ندیده باشند میفهمیم که این اتفاق سحر بوده و تو با آن ما را سحر کردهای آنگاه خداوند نازل :فرمود: اقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ ...

4-2- ابن عباس ماه در روزگار رسول خدا شکافته شد و دو نیم شد. مردم آن را دیدند اما بیشترشان روی برگرداندند، آنگاه خداوند متعال نازل فرمود: وَ إِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَيَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌّ مشرکان :گفتند ماه را سحر کرد ماه را سحر کرد.

5-2- امام صادق ال وقتی رسول خدا برای انجام رسالت آمد و مردم را به سوی خداوند متعال دعوت نمود قبایل قریش تعجب کردند و برخی از آنها به برخی دیگر گفتند: «نظر شما درباره ی کاری که محمد اللی از گاهی انجام میدهد چیست؟ کاری که ساحران و جادوگران نمیتوانند انجام دهند؟ و جمع شدند تا از او بخواهند که ماه را در آسمان به دو نیم قسمت کند و آن دو تکه را از آسمان بر زمین بیندازد و با خود گفتند دربارهی ماه نشنیده ایم که هیچ کدام از پیامبران توانسته باشند کاری انجام دهند که درباره خورشید صورت گرفته است که آن هم به درخواست یوشع بن نون جانشین موسی انجام شد مردم فکر میکردند که خورشید از جایش

ال تکان نمیخورد ولی به خاطر یوشع بن نون ، خورشید تکان خورد و این کار انجام گرفت. به هر حال آنها تصمیم گرفتند و به نزد پیامبر گرفتند و گفتند: ای محمد بین ما و بین

التوالي ماوبین خودت آیه و نشانه ای قرار بده اگر آن را انجام بدهی به تو ایمان میآوریم و تو را تصدیق میکنیم پیامبر به آنها گفت درخواست ،کنید هر چه بخواهید برای شما انجام میدهم. گفتند: «وعده ی ما با تو در تاریکی شب هنگام طلوع ماه و آن اینکه در منطقه مشعرین بایستی و از پروردگارت که تو را فرستاده است بخواهی که ماه را به دو نیمه کند و از آسمان به زمین بیندازد، به طوری که به دو قسمت تبدیل شود و یک تکه آن بر مشعرین بیفتد و تکه دیگر آن ب-ر صفا». رسول خدا پاسخ داد: خداوند عزوجل بزرگترین است. من به عهد خود وفادار هستم.

الله آیا شما نیز به آنچه گفتید و اینکه به خدا و رسولش ایمان می آورید وفادار هستید؟ گفتند:

331

ص: 331

القمر

آمَنَّا بِكَ وَ صَدَّقْنَاكَ، قَالَ لَهُمْ رَسُولُ اللَّهِ اسْأَلُونِي فَإِنِّى أُنَبِّئُكُمْ بِكُلِّ آيَةٍ لَوْ كُنتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِه فَقَالُوا: يَا مُحَمَّدُ الْوَعْدُ بَيْنَنَا وَبَيْنَكَ سَوَادُ اللَّيْلِ وَ طُلُوعُ الْقَمَرِ، تَقِفُ عَلَى الْمَشْعَرَيْنِ فَتَسْأَلُ رَبَّكَ الَّذِي تَقُولُ إِنَّهُ أَرْسَلَكَ رَسُولًا أَنْ يَشْوَّ لَكَ الْقَمَرَ شُعْبَتَيْنِ، وَيُنْزِلَهُ مِنَ السَّمَاءِ حَتَّى يَنْقَسِمَ قِسْمَيْنِ، وَيَقَعَ الْقِسَمُ الْوَاحِدُ عَلَى الْمَشْعَرَيْنِ، وَ الْقِسْمُ الثَّانِي عَلَى الصَّفَا فَقَالَ النَّبِيُّ : فَهَلْ أَنْتُمْ مُؤْمِنُونَ بِمَا قُلْتُمْ إِنَّكُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ قَالُوا: نَعَمْ يَا مُحَمَّدُ، وَ تَسَامَعَ النَّاسُ وَ أَتَوْا إِلَى سَوَادِ اللَّيْلِ فَأَقْبَلَ النَّاسِ يُهْرَعُونَ إِلَى الْبَيْتِ وَ حَوْلِهِ حَتَّى أَقْبَلَ اللَّيْلُ وَ اسْوَدَّ وَ طَلَعَ الْقَمَرُ وَ أَنَّارَ، وَ النَّبِيُّ الله وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ الله وَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيِّ وَيَطُوفُونَ حَوْلَ الْبَيْتَ، فَأَقْبَلَ أَبُو جَهْل وَ أَبُو سُفْيَانَ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالُوا لَهُ: الْآنَ بَطَلَ سِحْرُكَ وَ كِهَانَتُكَ، هَذَا الْقَمَرُ فَأَوْفِ بِعَهْدِكَ، فَقَالَ النَّبِيُّ : قُمْ يَا أَبَا الْحَسَنِ قِفْ بِجَانِبِ الصَّفَا، وَ هَرْولْ إِلَى الْمَشْعَرَيْنِ وَ نَادِ بِهَذَا إِظْهَاراً وَ قُلْ فِي نِدَائِكَ: «اللَّهُمَّ رَبَّ هَذَا الْبَيْتِ الْحَرَامِ وَ الْبَلَدِ الْحَرَامِ وَ زَمْزَمَ وَ الْمَقَامِ وَ مُرَسِلَ هَذَا الرَّسُولِ النَّهَامِيِّ ائْذَنْ لِلْقَمَرِ أَنْ يَنْشَقَ وَيَنْزِلَ إِلَى الْأَرْضِ فَيَقَعَ نِصْفُهُ عَلَى الصَّفَا وَنِصْفُهُ عَلَى الْمَشْعَرَيْنِ فَقَدْ سَمِعْتَ سِرنَا وَنَجْوَانَا وَ أَنْتَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ فَتَضَاحَكَتْ قُرَيْسُ وَ قَالُوا إِنَّ مُحَمَّداً اسْتَشْفَعَ بِعَلِيٍّ لِأَنَّهُ لَمْ يَبْلُغَ الْحُلُمَ، وَ لَا ذَنَّبَ لَهُ فَقَالَ أَبُو لَهَبٍ (لَعَنَهُ اللَّهُ) لَقَدْ أَشْمَتَنَا اللَّهَ بِكَ يَا ابْنَ أَخِي فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ فَقَالَ النَّبي الله احْسَأَ يَا مَنْ أَتَبَّ اللَّهُ يَدَيْهِ، وَلَمْ يَنْفَعُهُ مَالُهُ وَ لَا بَنُوهُ، وَ تَبَيَّنَ مَقْعَدَهُ فِي النَّارِ. فَقَالَ أَبُو لَهَب لَأَفْضَحَنَّكَ فِي هَذِهِ اللَّيْلَة بِالْقَمَرَ وَ شَقّهِ وَ إِنْزَالِهِ إِلَى الْأَرْضِ وَ لَأَفْلَتَ كَلَامُكَ هَذَا الَّذِي إِذَا كَانَ غَداً جَعَلْتَهُ سُورَةٌ، وَقُلْتَ هَذَا أُوحِيَ إِلَى أَبِي لَهَبٍ. قَالَ النَّبِيُّ امْضِ يَا عَلِيُّ فِيمَا أَمَرْتَكَ وَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الْجَاهِلِينَ، ثُمَّ هَرْوَلَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الصَّفَا إِلَى الْمَشْعَرَيْنِ، وَنَادَى وَأَسْمَعَ بِالدُّعَاءِ فَمَا اسْتَتَمَّ كَلَامَهُ حَتَّى كَادَتِ الْأَرْضِ أَنْ تَسِيحَ بِأَهْلِهَا وَ السَّمَاءُ أَنْ تَقَعَ فَقَالُوا: يَا مُحَمَّدُ لَقَدْ أَعْجَزَكَ شَقَّ الْقَمَرَ أَتَيْتَنَا بِسِحْرِكَ لِتَفْتِنَا فِيهِ، فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم هَانَ عَلَيْكُمْ بِمَا دَعَوْتُ بِهِ فَإِنَّ السَّمَاءَ وَ الْأَرْضِ لَا يُهَوِّنُ عَلَيْهِمَا بِذَلِكَ وَ لَا يُطِيقَان سَمَاعَهُ، فَقُومُوا بِأَجْمَعِكُمْ وَ انْظُرُوا إِلَى الْقَمَرَ قَالَ: ثُمَّ إِنَّ الْقَمَرَ انْشَقَ نِصْفَيْنَ نِصَّفَا وَقَعَ عَلَى الصَّفَا وَنِصْفاً وَقَعَ عَلَى الْمَشْعَرَيْنِ، فَأَضَاءَتَ دَاخِلَ مَكَّةَ وَأَوْدِيَتَهَا وَصَاحَ الْمُنَافِقُونَ أَهْلَكْنَا مُحَمَّدُ بِسِحْرِهِ يَا مُحَمَّدُ افْعَلْ مَا شِئْتَ فَلَنْ نُؤْمِنَ بِكَ وَ لَا بِمَا جِئْتَنَا بِهِ ثُمَّ رَجَعَ الْقَمَرُ إِلَى مَنْزِلِهِ مِنَ الْفَلَكِ، وَأَصْبَحَ النَّاسُ يَلُومُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَ يَقُولُونَ برآيهِمْ: وَاللَّهِ لَنُؤْمِنَنَّ بِمُحَمَّدٍ وَلَنْقَاتِلَنَّكُمْ

ص: 332

قمر /

بلی ای محمد ال مردم خبر را به گوش یکدیگر رساندند و قرار گذاشتند که در تاریکی شب این کار را انجام دهند مردم با عجله به کعبه و اطراف آن رفتند تا اینکه شب فرا رسید و تاریک

بده

که

شد و ماه طلوع کرد و نورافشانی نمود پیامبر و علی و کسانی که به خدا و رسولش ایمان آورده بودند پشت سر پیامبر صلى الله عليه وسلم نماز میخواندند و کعبه را طواف می کردند. ابولهب و ابوجهل و ابوسفیان نزد پیامبر آمدند و گفتند الان سحر و جادو و حیله و نیرنگ تو باطل میشود این هم ماه پس به عهدت وفا کن پیامبر پس به عهدت وفا کن پیامبر گفت ای ابوالحسن! بلند شو و به طرف کوه «صفا» بایست و به طرف مشعرين بدو و با صدای بلند فریاد کن و در فریاد بگو بار خدایا! ای پروردگار کعبه و ای پروردگار مکه و زمزم و مقام و ای فرستنده پیامبر تهامی، به ماه اجازه دو نیمه شود و بر زمین بیفتد به گونه ای که نصف آن بر «صفا» و نیمه ی دیگر آن ب-ر مشعرین فرو افتد. تو راز و نجوای ما را شنیدی و تو به هر چیز آگاهی قریش خندیدند و گفتند: محمد ال علی الله را به شفاعت و کمک طلبیده است زیرا هنوز بچه است و بی گناه و خواسته ی او برآورده میگردد ابولهب :گفت ای برادر زاده امشب خداوند مرا با خوار کردن تو خوشحال خواهد کرد آنگاه رسول خدا :گفت ساکت شو ای کسی که خداوند دستانش را بریده است و دیگر مالش هم سودی به حالش ندارد و جایگاهش نیز در آتش است». ابولهب گفت: امشب تو را با این ماه و دو نیمه کردن آن و انداختن آن بر روی زمین ضایع خواهم کرد وگرنه همین کلامت را میگیرم و آن را تبدیل به سورهای میکنم و از قول تو میگویم که این کلام درباره ی ابولهب به من وحی شده است. آنگاه رسول خدا گفت: «ای علی اله ! برو و کاری را که به تو گفتم انجام بده و از دست جاهلان به خدا پناه ببر علی ال از «صفا» به طرف مشعرين شتافت و فریاد زد و به گوش همگان رساند و درخواست کرد هنوز کلامش به پایان نرسیده بود که نزدیک بود زمین ساکنان خود را فرو بلعد و آسمان بر روی زمین سقوط کند. آنگاه گفتند: ای محمد! چون نمیتوانی ماه را به دو نیم تقسیم کنی ما را جادو کرده ای تا بتوانی ما را بفریبی». پیامبر گفت: «آیا کاری را که از خدا خواسته ام انجام آن برای شما آسان است؟ در حالی که آسمان و زمین نمیتوانند آن کار را انجام دهند و طاقت شنیدن آن را هم ندارند؟ مکانهای خود بایستید و به ماه نگاه کنید امام صادق فرمود: سپس ماه به دو نیم تقسیم شد؛ تکه ای از آن بر کوه صفا فرود آمد و تکه ای دیگر بر «مشعرين داخل شهر مکه و بیابانها و دره هایش را روشن کرد و مردم از هر طرف فریاد زدند به خدا و رسول او ایمان آوردیم و منافقان فریاد زدند؛ با جادوی خودت ما را نابود ،کردی هر کاری میخواهی بکن با این کار که انجام داده ای هرگز به تو ایمان نمیآوریم سپس ماه به جایگاه خودش در آسمان برگشت و برخی از مردم برخی دیگر را سرزنش میکردند و به بزرگان آنها میگفتند: به خدا قسم حتماً و حتماً به محمد ایمان میآوریم و در حالی که به او ایمان آورده ایم با شما میجنگیم و مبارزه می کنیم ،همانا دلیل و برهان نازل شد و عذر و بهانهها آشکار گردید و حق نمایان شد. در همان روز خداوند عزوجل سوره ی ابولهب را نازل کرد و خبرش به او رسید. ابولهب گفت: «وای بر

در

333

ص: 333

القمر

مَعَهُ مُؤْمِنِينَ فَقَدْ سَقَطَتِ الْحُجَّةُ وَ تَبَيَّنَ الْأَعْذَارُ وَأَنْزِلَ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ سُورَةُ أَبِي لَهَبٍ وَاتَّصَلَتْ بِهِ فَقَالَ: إِنَّ مُحَمَّداً فَعَلَ مَا قُلْتُهُ لَهُ فِي تَألِيفِهِ لَهُ فِي هَذَا الْكَلَامِ لِيَشْنَعَنِي بِهِ، وَاللَّهِ إِنِّي لَأَعْلَمُ أَنَّ مُحَمَّداً يُعَادِينِي لِكُفْرِى بِهِ فَمِنْ أَجْلِ ذَلِكَ أَلَّفَ هَذَا وَ يَزْعُمُ أَنَّهَا سُورَةُ أَنْزَلَهَا اللَّهَ عَلَيْهِ، فَوَ حَقٌّ اللَّاتِ وَ الْعُزَّى لَوْ أَتَى مُحَمَّدُ بِمَا يَمْلَأُ الْأَفُقِ مِنَ الْمَدْحَ مَا آمَنْتُ بِهِ وَ لَا فِيمَا جَاءَ بِهِ وَ لَوْ عَذَبَنِي رَبُّ الْكَعْبَةِ بالنَّارِ. فَآمَنَ فِي ذَلِكَ الْيَوْمِ سِتْمِائَة وَاثْنَا عَشَرَ رَجُلًا وَأَكْثَرُهُمْ أَسَرَّ إِيمَانَهُ وَكَتَمَهُ إلَى أَنْ جَاءَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم إِلَى الْمَدِينَة وَ مَاتَ أَبُو لَهَب وَ قُتِلَ أَبُو جَهْل وَأَسَرَّ أَبُو سُفْيَانَ وَ مُعَاوِيَةُ يَوْمَ فَتح مَكَّةَ وَالْعَبَّاسُ وَ زَيْدَ بْنِ الْخَطَّابِ وَ عَقِيل بن أبي طَالِب وَ أَسَرَّ كَثِيرُ مِنْهُمْ مِقْدَارَ ثَمَانِينَ رَجُلًا تَحْتَ الْقَدَمِ فَكَانُوا طُلَقَاءَ لَمْ يَنْفَعُهُمْ إِيمَانُهُمْ وَهُمْ لَا يُنْظُرُونَ. 6-2- الباقر ال- وَ قَدْ شَقَّ الْقَمَرَ لِنَبِيِّهِ وَرَدَّ الشَّمْسَ مِنْ قَبْلِهِ لِيُوشَع بن نون . بْنِ ا قوله تعالى: وَإِنْ يَرَوْا آيَةً يُعْرِضُوا وَيَقُولُوا سِحْرٌ مُسْتَمِرٌ (2)

قوله تعالى: وَكَذَّبُوا وَ اتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ وَكُلُّ أَمْرٍ مُسْتَقِرٌّ (3)

1 - على بن إبراهيم - قَوْلُهُ وَ اتَّبَعُوا أَهْوَاءَهُمْ أَيْ كَانُوا يَعْمَلُونَ بِرَأيهِمْ وَيُكَذِّبُونَ أَنْبِيَاءَهُم .

قوله تعالى: وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مِنَ الْأَنْبَاءِ مَا فِيهِ مُزْدَجَرٌ (4)

1- على بن إبراهيم - وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مِنَ الْأَنْبَاءِ مَا فِيهِ مُزْدَجَراى الْمُتَّعِظ .

قوله تعالى: حِكْمَةٌ بالِغَةٌ فَما تُغْنِ النُّذُرُ (ه)

ای

1 - الصادق ال- فَكَّرْ فِي لَوْنِ السَّمَاءِ وَ مَا فِيهِ مِنْ صَوَاب التَّدْبِيرِ فَإِنَّ هَذَا اللَّوْنَ أَشَدُّ الْأَلْوَانِ مُوَافِقَةٌ لِلْبَصَرِ وَ تَقْوِيَةً حَتَّى إِنَّ مِنْ صِفَاتِ الْأَطِبَاءِ لِمَنْ أَصَابَهُ شَيْ أَضَرَّ بِبَصَرِهِ إِدْمَانَ النَّظَرِ إِلَى الْخُضْرَة وَ مَا قَرُبَ مِنْهَا إِلَى السَّوَادِ وَقَدْ وَصَفَ الْحُذَاقُ مِنْهُمْ لِمَنْ كَلَّ بَصَرُهُ الْإِطْلَاعَ فِي إِجَانَة خَضْراءَ مَمْلُوةَ مَاءً فَانْظُرْ كَيْفَ جَعَلَ اللَّهُ جَلَّ وَتَعَالَى أَدِيمَ السَّمَاءِ بِهَذَا اللَّوْنِ الْأَخْضَرِ إِلَى

1. الهدايه الكبرى، ص 70 تفسير البرهان

2. تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 9، ص 241 تفسير البرهان

4. تفسير البرهان

ص: 334

قمر / 2

شعر

به

محمد او در بافتن این کلام به حرف خود من توجه کرده است به خدا قسم که محمد اوی الله اله

خاطر اینکه به او کافر هستم و او را تکذیب میکنم به دشمنی با من برخاسته .است محمد گفته و این کلام را بافته و فکر کرده سوره ای است که خداوند درباره ی من بر او نازل کرده است. به حق لات و عزی ،قسم اگر محمد در مدح من چیزی بگوید که تمام افق را با آن پر

الله کند، دیگر به او ایمان نمی آورم و همین مرا بس است که با محمد در میان خانواده اش ب-ا کارهایی که انجام میدهد مخالفت کنم هر چند که پروردگار کعبه مرا با آتش دچار عذاب سازد در آن روز ششصد و دوازده مرد ایمان آوردند که بیشتر آنها ایمان خود را پنهان کردند تا اینکه رسول خدا هجرت کرد ابولهب بر کفر خود مرد و ابوجهل کشته شد و ابوسفیان و

ای معاویه و عتبه در روز فتح مکه ایمان آوردند و عبّاس و زیدبن خطاب و عقیل بن ابی طالب و بسیاری از آنها در زیر فشار مرگ ایمان آوردند. آنها هشتاد نفر هستند که به طلق-اء یعنی آزاد شدگان معروف هستند که ایمان آنها هیچ سودی به حالشان ندارد». 2- امام باقر اماه برای پیامبر خدا شکافته شد و قبل از او خورشید برای

يوشع بن نون برگردانده شد.

الله

و هرگاه نشانه و معجزه ای را ببینند روی برمی گردانند و میگویند: «این سحری

همیشگی است». (2)

آنها [آیات خدا را تکذیب کردند و از هوای نفسشان پیروی نمودند و هر امری

سرانجامی دارد و حق عاقبت آشکار خواهد شد]. (3)

1 - على بن ابراهيم وكَذَّبُوا واتَّبَعُوا أَهواءهُمْ یعنی اینکه به رأی و نظر خودشان عمل

می کردند و پیامبران خود را تکذیب مینمودند

به اندازه ی کافی برای بازداشتن از بدیها اخبار و سرگذشت امتهای پیشین]

به آنان رسیده است. (4)

1- علی بن ابراهيم ولَقَدْ جَاءهُم مِّنَ الأَنباء مَا فِيهِ مُزْدَجَرٌ، یعنی پند و اندرز.

این آیات] حکمت بالغه [ و رسای الهی است؛ اما انذارها برای افراد لجوج]

فایده نمیدهد 5

1- امام صادق ال ای مفصل در رنگ آسمان تفکر کن خداوند آن را به این رنگ آفریده برای آنکه موافقترین رنگهاست؛ چراکه دیده و بینایی را تقویت میکند تا جایی که اطبا می گویند: «اگر کسی را ضعفی در بینائیش داشته باشد باید به سبز و کبود مایل به سیاهی ،است، نگاه کند. و بعضی از طبیبان حاذق برای کسی که کندی در بیناییاش داشته باشد حکم کردهاند که پیوسته در تغار کبودی که مملو از آب باشد نگاه کند. پس تفکر کن که چگونه حق تعالی رنگ آسمان را کبود مایل به

335

ص: 335

السَّوَادِ لِيُمْسِكَ الْأَبْصَارَ الْمُنْقَلِبَةَ عَلَيْهِ فَلَا يَنْكِيَ فِيهَا بِطُول مُبَاشَرَتِهَا لَهُ فَصَارَ هَذَا الَّذِي أَدْرَكَهُ النَّاسُ بِالْفِكْر وَ الرَّويَّةِ وَ التَّجَارب يُوجَدُ مَفْرُوعاً مِنْهُ فِى الْخِلْقَة حِكْمَةٌ بالِغَةٌ لِيَعْتَبرَ بِهَا الْمُعْتَبِرُونَ وَيُفَكِّرَ فِيهَا الْمُلْحِدُونَ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى يُؤْفَكُونَ.

2 - المهدى الله - بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ لَا لِأَمْرِ اللَّهِ تَعْقِلُونَ وَ لَا مِنْ أَوْلِيَائِهِ تَقْبَلُونَ حِكْمَةٌ

بالِغَةٌ فَما تُغْنِ الْآيَاتُ وَالنُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ السَّلَامُ عَلَيْنَا وَ عَلَى عِبَادِ اللَّهِ الصَّالِحِينَ

قوله تعالى: فَتَوَلَّ عَنْهُمْ يَوْمَ يَدْعُ الدَّاعِ إِلى شَيْءٍ نُكُر (ء)

1- على بن إبراهيم - قوله فَتَوَلَّ عَنْهُمْ يَوْمَ يَدْعُ الدَّاعِ إِلى شَيْءٍ نُكَرِ قَالَ الإِمَامُ إِذا خَرَجَ يَدْعُوهُمْ

إلى مَا يُنْكِرون.

قوله تعالى: خُشَعَاً أَبصارُهُمْ يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَحْداثِ كَأَنَّهُمْ جَراد

مشر (7)

1 - أمير المؤمنين ال- وَيْحَكَ يَا إِنْسَانُ جداً جداً وَ قُرِّبُوا لِلْحِسَابِ فَرْداً فَرْداً وَ جَاءَ رَبُّكَ وَ الملك صَفًّا صَفًّا يَسْأَلُهُمْ عَمَّا عَمِلُوا حَرْفاً حرفاً وجي، بهمْ غَرَاةَ الْأَبْدَانِ خُشْعاً أَبصارُهُمْ أَمَامَهُمْ

الحساب.

قوله تعالى : مُهْطِعِينَ إِلَى الدَّاعِ يَقُولُ الْكَافِرُونَ هَذَا يَوْمٌ عَسِرٌ (8)

1 - أمير المؤمنين - إذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ بَعَثَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى النَّاسَ مِنْ حُفَرِهِمْ عُزْلا ال- بُهُمَا جُرْداً مُرْداً فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ يَسُوقُهُمُ النُّورُ وَ تَجْمَعُهُمُ الظُّلْمَةُ حَتَّى يَقِفُوا عَلَى عَقَبَةَ الْمَحْشَرِ فَيَرْكَبُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً وَ يَزْدَحِمُونَ دُونَهَا فَيُمْنَعُونَ مِنَ الْمُضِيِّ فَتَشْتَدُّ أَنْفَاسُهُمْ وَيَكْفُرُ عَرَقْهُمْ وَ تَضِيقُ بِهِمْ أَمُورُهُمْ وَيَشْتَدُّ ضَحِيجُهُمْ وَ تَرْتَفِعُ أَصْوَاتُهُمْ قَالَ وَ هُوَ أَوَّلُ هَوْلِ مِنْ أَهْوَالِ يَوْمٍ الْقِيَامَةِ قَالَ فَيُشْرِفُ الْجَبَّارُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى عَلَيْهِمْ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ فِي ظِلَالِ مِنْ الْمَلَائِكَةِ فَيَأْمُرُ

1.بحارالأنوار، ج3، ص111

2. بحار الأنوار، ج 99، ص 92/ بحار الأنوار، ج 53، ص 171/ بحار الأنوار، ج 91، ص2

. تفسير القمي، ج 2، ص 341 تفسیر نورالثقلين تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 7، ص 98

336

ص: 336

قمر 6

سیاهی گردانیده که مکرر نگاه کردن به آسمان بر دیدهها ضرر نمیرساند بنابراین آنکه حکما و دانایان بعد از تجارب بسیاری پی به آن برده اند وقتی در خلقت خدای حکیم و علیم توجه میکنی می بینی که نظرشان درست و موافق است حکمت بالغه الهی در همه چیز ظاهر ،است، که عبرت گیرندگان از آن عبرت گیرند و در این امر ملحدان تفکر نمایند. 2 امام زمان - بِسمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحیم نه به امر خداوند اندیشه می کنید و نه از اولیای او پند می پذیرید این آیات حکمت بالغه و رسای الهی است؛ اما انذارها [برای افراد لجوج] فایده نمیدهد. سلام بر ما و بر بندگان صالح خداوند باد.

کند! (6)

بنابراین از آنها روی بگردان و روزی را به یاد آور که دعوت کننده ی الهی [ مردم

را] به امر [وحشتناک و] ناخوشایندی [حساب اعمال] دعوت میکند! 1- علی بن ابراهيم - فتول عَنْهُمْ يَومَ يَدْعُ الدَّاعِ إِلى شَيْءٍ نُكُرِ، وقتی امام ال خارج م--ی-ش--د او را

به چیزهایی که خودشان منکر او بودند فرا میخواندند.

آنان در حالی که چشمهایشان از شدت وحشت به زیر افتاده، همچون ملخ هایی

که به هرسو پراکنده میشوند از قبرها بیرون می آیند (7)

1 امام علیا و ای انسان وای بر تو به طور کاملا جدی و انسانها تک تک برای حساب نزدیک آورده میشوند و امر پروردگار تو و فرشتگان صف به صف میآیند و حرف حرف از آنچه کردند از آنان میپرسند و آنان را عریان بدن میآورند در حالی که چشمهایشان از شدت وحشت به زیر افتاده و حساب مقابل آنان است.

در حالی که به سوی این دعوت کننده ی الهی گردن میکشند؛ کافران می گویند:

«امروز روز سخت و دردناکی] است» (8)

-1- امام علی وقتی روز قیامت فرا ،رسد خداوند تبارک و تعالی آنها را از قبرهایشان بیرون می آورد در حالی که ختنه کرده و لال و لخت و بدون ریش و سبیل همگی در یک میدان گاه هستند و نور آنها را به جلو میبرد و تاریکی آنها را در جایی جمع مینماید. تا اینکه در انتهای محشر می ایستند و بعضی از آنها بر بعضی دیگر سوار میشوند و در آنجا اجتماع مینمایند و از حرکت کردن و رفتن منع می.شوند تندتند نفس میکشند و به شدت عرق میکنند و کارهایشان بر آنها دشوار میشود و فریادشان زیاد میشود و صدایشان بالا میرود این اولین ترس و هول از ترسهای روز قیامت است و خداوند تبارک و تعالی از بالای عرش خود در زیر سایبانی از فرشتگان بر آنها اشراف دارد و به فرشته ای از فرشتگان دستور میدهد و او در میان آنها فریاد بر می آورد ای گروه مردم ساکت باشید و به صدای ندادهنده ی خداوند جبار گوش فرا دهید».

ص: 337

القمر

مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَةِ فَيُنَادِى فِيهِمْ يَا مَعْشَرَ الْخَلَائِقِ أَنْصِتُوا وَاسْتَمِعُوا مُنَادِيَ الْجَبَّارِ قَالَ فَيَسْمَعُ آخِرُهُمْ كَمَا يَسْمَعُ أَولُهُمْ قَالَ فَتَنْكَسِرُ أَصْوَاتَهُمْ عِنْدَ ذَلِكَ وَ تَخْشَعُ أَبْصَارُهُمْ وَتَضْطَرِبُ فَرَائِصُهُمْ وَ تَفْزَعُ قُلُوبُهُمْ وَيَرْفَعُونَ رُءُوسَهُمْ إِلَى نَاحِيَةِ الصَّوْتِ مُهْطِعِينَ إِلَى الدَّاعِ قَالَ فَعِنْدَ ذَلِكَ يَقُولُ الْكَافِرُ هَذَا يَوْمٌ عَسِرٌ -2- على بن إبراهيم - قَوْلُهُ مُهْطِعِينَ إِلَى الدَّاعِ إِذَا رَجَعَ فَيَقُولُ إِرْجِعُوا يَقُولُ الْكَافِرُونَ هَذا يَوْمُ

عسر

قوله تعالى: كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَكَذَّبُوا عَبْدَنَا وَ قالُوا تَجنُونٌ وَ

از دجر (1)

1 - على بن إبراهيم - فَكَذَّبُوا عَبْدَنا وَ قالُوا مَجْنُونٌ وَازْدَجِرَ أَنْ آذَوْهُ وَأَرَادُوا رَجْمَه. "

قوله تعالى : فَدَعا رَبَّهُ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ (10)

1 - الباقر ال- شَريعَةُ نُوحٍ أَنْ يُعْبَدَ اللهُ بالتَّوْحِيدِ وَ الْإِخْلَاص وَخَلْعِ الْأَنْدَادِ وَهِيَ الْفِطْرَةُ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا وَأَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَهُ عَلَى نُوح الله وَ عَلَى النَّبِيِّينَ أَنْ يَعْبُدُوا اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ لَا يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ أَمَرَ بالصَّلَاةِ وَ الْأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهى عَنِ الْمُنْكَرِ وَالْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ لَمْ يَفْرِضْ عَلَيْهِ أَحْكَامَ حُدُودِ وَ لَا فَرَضَ مَوَارِيثَ فَهَذِهِ شَرِيعَتُهُ فَلَبَتَ فِيهِمْ نُوحٌ اللَّهِ أَلَّفَ سَنَة إِلَّا خَمْسِينَ عَاماً يَدْعُوهُمْ سِرًّا وَ عَلَانِيَةً فَلَمَّا أَبَوْا وَ عَتَوْا قَالَ رَبَّهُ أَنِّي مَعْلُوبٌ فَانتَصِر.

العليا

2- الباقر ا مَكَثَ نُوحٌ فِي قَوْمِهِ يَدْعُوهُمْ إِلَى اللَّهِ سِراً وَ عَلَانِيَةً فَلَمَّا عَتَوْا وَ أَبَوْا قَالَ رَب أَنِّي مَغْلُوبُ فَانْتَصِرْ فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى إِلَيْهِ أَن اصْنَعَ الْفُلْكَ وَ أَمَرَهُ بِغَرْسُ النَّوَى فَمَرَّ عَلَيْهِ قَوْمُهَ فَجَعَلُوا يَضْحَكُونَ وَيَسْخَرُونَ وَيَقُولُونَ قَدْ قَعَدَ غَرَاسًا حَتَّى إِذَا طَالَ وَ صَارَ طُوَالًا قَطَعَهُ وَنَجَرَهُ فَقَالُوا قَدْ قَعَدَ نَجَّارًا ثُمَّ أَلَّفَهُ فَجَعَلَهُ سَفِينَةٍ فَمَرُّوا عَلَيْهِ فَجَعَلُوا يَضْحَكُونَ وَيَسْخَرُونَ وَ يَقُولُونَ قَدْ قَعَدَ مَكَّاحاً فِي أَرْضِ فَلَاةٍ حَتَّى فَرَغَ مِنْهَا.

. الکافی، ج 8، ص 104 بحار الأنوار، ج 7، ص268 تفسير البرهان/ تفسير نورالثقلين

2. تفسیر القمی، ج 2، ص341/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 11، ص 314 تفسير البرهان

4. الكافي، ج 8، ص 282/ بحار الأنوار، ج 11، ص 331 تفسير نور الثقلين؛ «شريعة نوح ... هذه شريعته» محذوف 5. قصص الأنبياء للراوندى، ص 81 بحار الأنوار، ج 11، ص 323؛ فاوحى الله ... الى آخر» محذوف

338

ص: 338

آخرین نفر آنها به خوبی اولین نفر آنها این صدا را میشنود و صدایشان در برابر صدای او میشکند و ضعیف میشود و چشمهایشان فرو میخوابد و پهلوهایشان می لرزد و قلب هایشان میترسد سرهایشان را به طرف آن صدا بالا می گیرند در حالی که به سوی این دعوت کننده ی الهی گردن می.کشند در آن روز است که کافران میگویند امروز روز سخت و دردناکی]

است».

2- علی بن ابراهيم مُهْطِعِينَ إِلى الداع؛ وقتی برگشت، پس می گوید: «باز گردید». يَقُ-ول

الكَافِرُونَ هَذَا يَومٌ عَسِرٌ.

پیش از آنها قوم نوح [پیامبرشان را تکذیب کردند [آری] بنده ی ما را تکذیب کرده و گفتند: «او دیوانه است و [ با انواع آزارها از ادامه ی رسالتش بازداشته شد.

اللَّهُ

-1- علی بن ابراهيم - فَكَذَّبُوا عَبْدَنَا وقَالوا تَجُنُون و ازدجِرَ یعنی اینکه به اذیت و آزار او

پرداختند و خواستند که سنگسارش کنند.

او به پیشگاه پروردگار عرضه داشت: «من مغلوب این قوم طغیانگر] شده ام،

پس [مرا] یاری کن» (10)

1- امام باقر شریعت و دین نوح چنین بود که باید خدا را از سر توحید و اخلاص پرستید و از پرستش مانندها و امثالی که برای او ساخته اند دست شست و این همان سرشتی است که مردم بر آن سرشته شدهاند و خداوند از نوحال و دیگر پیامبران پیمان گرفته است که او را بپرستند و شریکی برایش نگیرند و به نماز و امر به معروف و نهی از منکر و در

نظر داشتن حلال و حرام امر کرده است ولی بر او احکام حدود و مواریث واجب نساخت. اینچنین بود آیین نوح نوح در میان مردم آن روزگار از هزار سال پنجاه سال کمتر زندگی کرد و در طول این مدت در پنهان و پیدا آنها را به پرستش خدا فرا خواند و چون سر برتافتند سرکشی در پیش گرفتند گفت: «رَبَّهُ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ».

2 امام باقر ال هنگامی که نوح هسته میکاشت قومش بر او گذر کرده و به او خندیدند و او را مسخره کردند و میگفتند حالا دیگر نشسته و درخت کار شده تا آنگاه که نخلها بلند شدند و بسیار پرفراز و پرزور بودند و آنها را برید و تراشید به او گفتند: «دیگر نشسته نجاری میکند و آنها را به هم پیوست و کشتی ساخت و قوم باز گذر کردند و به او خندیدند و او را گفتند در این زمین خشک و بی آب ملّاح و کشتیبان شده تا زمانی که از

مسخره کردند و می

آن فراغت یافت.

الوِلَايَة

ص: 339

القمر / 11

1 - أمير المؤمنين - إنْ كَانَتِ الْإِمَامَةُ فِي قُرَيْش فَأَنَا أَحَقُّ قُرَيْشَ بِهَا وَ إِنْ لَا تَكُنْ فِي قُرَيْش فَالْأَنْصَارُ عَلَى دَعْوَاهُمْ ثُمَّ اعْتَزَلَهُمْ وَ دَخَلَ بَيْنَهُ فَأَقَامَ فِيهِمْ وَ مَنِ اتَّبَعَةٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ وَ قَالَ إِنَّ لِ-ي فِي خَمْسَةِ مِنَ النَّبِيِّينَ أَسْوَةَ نُوحٍ إِذْ قَالَ أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِر.

قوله تعالى : فَفَتَحْنا أَبوابَ السَّماءِ بِماءٍ مُنْهَمِرٍ

1 - أمير المؤمنين ال- [ سَأَلَ ابْنُ الْكَوَاءِ أَخْبِرْنِي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الله عَن الْمَجَرَّةَ الَّتِي تَكُونُ فِي السَّمَاءِ قَالَ هِيَ شَرْجُ السَّمَاءِ وَ أَمَانُ لِأَهْلِ الْأَرْضِ مِنَ الْغَرَقِ وَ مِنْهُ أَغْرَقَ اللَّهُ قَوْمَ نُوح الله بِماءِ

العليا

2 - أمير المؤمنين ال سَأَلَ ابْنُ الْكَوَّاءِ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الَّ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى وَ السَّماءِ ذَاتِ الْحُبُكِ

ހ ހ އް قَالَ ذَاتِ الْخَلْقِ الْحَسَن قَالَ فَمَا الْمَجَرَةُ قَالَ يَا وَيْلَكَ سَلْ تَفَقَّهَا وَ لَا تَسْأَلُ تَعَيْنَا يَا وَيْلَكَ سَلْ عَمَّا يَعْنِيكَ قَالَ فَوَ اللَّهِ إِنَّ مَا سَأَلْتُكَ عَنْهُ لَيَعْنِينِي قَالَ إِنَّهَا شَرَجُ السَّمَاءِ وَ مِنْهَا فُتِحَتِ السَّمَاءُ بِماءِ مُنْهَمِرٍ زَمَنَ الْغَرَقِ عَلَى قَوْمِ نُوحٍ قَالَ فَكَمْ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ قَالَ مَدُّ الْبَصَرِ وَ دَعْوَةُ بِذِكْرِ اللَّهِ فَيَسْمَعُ لَا نَقُولَ غَيْرَ ذَلِكَ. 3- أمير المؤمنين ال- سَأَلَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيّا الله عَن الْمَجَرَّةَ فَقَالَ هِيَ شَجَرُ السَّمَاءِ وَمِنْهَا

فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ ثُمَّ قَرَأَ فَفَتَحْنا أَبوابَ السَّماءِ بِماءٍ مُنْهَمِرٍ . 4- أمير المؤمنين ال إن نُوحاً ا لَمَّا فَرَغَ مِنَ السَّفِينَة وَكَانَ مِيعَادُهُ فِيمَا بَيْنَهُ وَبَيْنَ رَبِّهِ فِي العلي إهْلَاكِ قَوْمِهِ أَنْ يَفُورَ التَّنُّورُ فَفَارَ فَقَالَتِ امْرَأَتُهُ إِنَّ التَّنْورَ قَدْ فَارَ فَقَامَ إِلَيْهِ فَخَتَمَهُ فَقَامَ الْمَاءُ وَ أَدْخَلَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَدْخُلَ وَ أَخْرَجَ مَنْ أَرَادَ أَنْ يَخْرُجَ ثُمَّ جَاءَ إِلَى خَاتَمِهِ فَنَزَعَهُ يَقُولُ اللَّ-هُ عَزَّوَجَلَّ فَفَتَحْنا أَبوابَ السَّماءِ بماءٍ مُنْهَمِر .

5 - الصادق - لَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ هَلَاكَ قَوْمٍ نُوحٍ العَقَمَ أَرْحَامَ النِّسَاءِ أَرْبَعِينَ سَنَةً فَلَمْ

يلدٌ (يُولَدْ) فِيهِمْ مَوْلُودٌ فَلَمَّا فَرَغَ نُوح الله من اتِّخَاذِ السَّفِينَة أَمَرَهُ اللَّهُ أَنْ يُنَادِي بِالسُّرْيانِيَّة لَا يَبْقَى

يَلِدْ

.. بحار الأنوار، ج28، ص 307

2. بحار الأنوار، ج 10، ص 121 بحار الأنوار، ج 55، ص 90

.. بحار الأنوار، ج 55، ص 92

4. بحار الأنوار، ج 55، ص 106 تفسیر نور الثقلين 5.الکافی، ج8، ص 281/ بحار الأنوار، ج 11، ص324

ولایت

ص: 340

قمر / 11

-1- امام علی اگر امامت در میان قریش باشد من سزاوارترین قریش به آن هستم و اگر در میان قریش ،نباشد انصار برای رسیدن به خلافت بر ادعای خود باقی هستند و بر مهاجرین اولویت دارند. سپس از آنها کناره گیری کرد و به خانه اش وارد شد و در میان آنها (یاران خاصش و مسلمانانی که از او تبعیت کردند ماند و فرمود برای من در پنج نفر از پیامبران اله الگویی است؛ در نوح ا هنگامی که گفت: أَنِّي مَغْلُوبٌ فَانْتَصِرْ .

در این هنگام درهای آسمان را با آبی فراوان و بی وقفه گشودیم. (11)

1- امام علی ال ابن کواء از امیرالمؤمنین ال پرسید آیا کهکشان در آسمان است؟ فرمود:

آن کانال و رودخانه ی آسمان است و امان اهل زمین از غرق شدن است و به خاطر آن و به خاطر آن بود ک-ه

خداوند متعال قوم نوح را به وسیله ی آبی تندجریان غرق کرد».

2 امام علی ابن کواء از امیرالمؤمنین ال از تفسیر سخن خدای متعال قسم به آسمان که دارای چین و شکنهای زیباست (ذاریات/ .پرسید فرمود: یعنی خوش رفتار». گفت: «پس کهکشان چیست؟ فرمود: وای بر تو برای فهمیدن بپرس نه برای رنج دادن ای وای بر تو از آن چیزی بپرس که به کارت آید و واگذار هرچه را که به کارت نمیآید ابن الكواء گفت: «ب--ه

خدا سوگند آنچه از تو میپرسم به کارم میآید علی اله فرمود: این شکاف آسمان است. در زمان نوح آسمان از اینجا گشاده شد و بر قوم نوح آب فرو ریخت» گفت «میان آسمان و زمین

چه اندازه است؟ فرمود: به اندازه ی دید چشم و شنود ذکر خدا جز آن دیگر هیچ نمیگویم».

امام علی ال ابن کواء از امیر المؤمنین علی از کهکشان پرسید. فرمود: «آن درخت (رودخانه) آسمان است و آسمان از آن آبی سیل آسا فرو ریخت و سپس این آیه را خواند: فَفَتَحْنا أَبوابَ السَّماءِ بِمَاءٍ مُنْهَم».

4 امام على ال- همانا نوحال هنگامی که از ساختن کشتی فارغ شد، وعده ی او و خدایش پیرامون نابودی قوم او این بود که از تنور آب بجوشد و ناگهان تنور جوشید، همسرش گفت: تنور می جوشد» نوح برخاست و بر آن مهر نهاد و آب بند آمد پس از آن هر کس را که میخواست وارد کشتی ،کند وارد کرد و هر که را میخواست براند راند و بعد کنار تنور آمد و مهر آن را گشود و باز کرد. خدای عزوجل میفرماید: فَفَتَحْنا أَبوابَ السَّماءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِر.

ه امام صادق وقتی خداوند متعال هلاکت قوم نوح را اراده ،فرمود، چهل سال زنان و مردان آن قوم را عقیم ،نمود به طوری که هیچ فرزندی میانشان به دنیا نیاید و وقتی که ساخت کشتی به اتمام رسید خداوند به نوحا وحی کرد که آنها را به زبان سریانی ندا دهد، همه ی چهارپایان و حیوانات حاضر شدند آن وقت از هر جنس یک زوج نر و ماده را وارد کشتی نمود و

ص: 341

القمر / 12

بَهِيمَةُ وَ لَا حَيَوَانُ إِلَّا حَضَرَ فَأَدْخَلَ مِنْ كُلِّ جنس مِنْ أَجْنَاسِ الْحَيَوَان زَوْجَيْنِ فِي السَّفِينَةِ وَكَانَ الَّذِينَ آمَنُوا بِهِ مِنْ جَمِيعِ الدُّنْيَا ثَمَانِينَ رَجُلًا فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ احْمِلْ فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَ أَهْلَك إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ الْقَوْلُ وَ مَنْ آمَنَ وَ مَا آمَنَ مَعَهُ إِلَّا قَلِيلُ وَ كَانَ نَجَرَ السَّفِينَةَ فِي مَسْجِدِ

العلية

الْكُوفَةِ فَلَمَّا كَانَ فِي الْيَوْمِ الَّذِي أَرَادَ اللَّهُ هَلَاكَهُمْ كَانَتِ امْرَأَةُ نُوحِ اللَّهِ تَخْبِرُ فِي الْمَوْضِعِ الَّذِي يُعْرَفَ بِفَارَ التَّنُّورُ فِي مَسْجِدِ الْكُوفَة وَقَدْ كَانَ نُوحا اتَّخَذَ لِكُلِّ ضَرْبٍ مِنْ أَجْنَاسِ الْحَيَوَانِ مَوْضِعاً فِي السَّفِينَة وَ جَمَعَ لَهُمْ فِيهَا مَا يَحْتَاجُونَ إِلَيْهِ مِنَ الْغِذَاءِ فَصَاحَتِ امْرَأَتُهُ لَمَّا فَارَ التَّنُّورُ فَجَاءَ نُوحٌ ال إِلَى التَّنُّورِ فَوَضَعَ عَلَيْهَا طِينَا وَ خَتَمَهُ حَتَّى أَدْخَلَ جَمِيعَ الْحَيَوَانِ السَّفِينَةَ ثُمَّ جَاءَ إلَى التَّنُّورِ فَفَضَ الْخَاتَمَ وَ رَفَعَ الطَّينَ وَ انْكَسَفَتِ الشَّمْسُ وَ جَاءَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءُ مُنْهَمِرُ صَبُّ بِلَا قَطْر وَ تَفَجَّرَتِ الْأَرْضِ عُيُوناً وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فَفَتَحْنا أَبوابَ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُونَا فَالْتَقَى الْمَاءُ عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ وَ حَمَلْنَاهُ عَلَى ذاتِ أَلْواحِ وَ دُسُر.

والله

6- أمير المؤمنين .. فَقَالَ الْيَهُودِيُّ فَإِنَّ نُوحاً دَعَا رَبَّهُ فَهَطَلَتِ السَّمَاءُ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ قَالَ ال لَهُ لَقَدْ كَانَ كَذَلِكَ وَ كَانَتْ دَعْوَتُهُ دَعْوَةَ غَضَبٍ وَ مُحَمَّد هَطَلَتْ لَهُ السَّمَاءُ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ

اللهِ رَحْمَةً وَ ذَلِكَ أَنَّهُ لَمَّا هَاجَرَ إِلَى الْمَدِينَةِ أَتَاهُ أَهْلُهَا فِي يَوْمٍ جُمُعَة فَقَالُوا لَهُ يَا رَسُولَ اللَّهِ الله احْتَبَسَ الْقَطْرُ وَاصْفَرَّ الْعُودُ وَ تَهَافَتِ الْوَرَقَ فَرَفَعَ يَدَهُ الْمُبَارَكَةً حَتَّى رَبِّيَ بَيَاضُ إِبْطِهِ وَ مَا تُرَى السَّمَاءِ سَحَابَةُ فَمَا بَرِحَ حَتَّى سَقَاهُمُ اللَّهُ حَتَّى إِنَّ الشَّابَ الْمُعْجَبَ بِشَبَابِهِ لَهَمَّتْهُ نَفْسُهُ فِي الرّجُوعِ إِلَى مَنْزِلِهِ فَمَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ مَنْ شِدَّة السَّيْلِ فَدَامَ أسْبُوعاً فَأَتَوْهُ فِي الْجُمُعَةِ الثَّانِيَة فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ تَهَدَّمَتِ الْجُدُرُ وَ احْتَبَسَ الرَّكْبُ وَالسَّفْرُ فَضَحِكَ الله وَقَالَ هَذِهِ سُرْعَةَ مَلَالَةِ ابْنِ آدَمَ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ حَوَالَيْنَا وَ لَا عَلَيْنَا اللَّهُمَّ فِى أصُولِ الشَّيحِ وَ مَرَاتِعِ الْمُقَعِ فَرِثِيَ حَوَالَي الْمَدِينَةِ الْمَطَرُ يَقْطُرُ قَطْراً وَ مَا يَقَعُ بِالْمَدِينَة قَطْرَةً لِكَرَامَتِهِ اللَّه عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَل.

قوله تعالى: وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُوناً فَالْتَقَى الْمَاء عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ (12)

1 - على بن إبراهيم وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُوناً فَالْتَقَى الْمَاءُ قَالَ مَاءُ السَّمَاءِ وَ مَاء الْأَرْضِ.

1. تفسير نور الثقلين

2. الإحتجاج، ج 1، ص 212 تفسير نور الثقلين / بحار الأنوار، ج 11، ص 312 تفسیر القمی، ج 1، ص 326 بحار الأنوار، ج 11، ص 314 تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 11، ص 314 تفسیر القمی، ج 2، ص 341 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

342

ص: 342

قمر / 12

مجموع انسانهایی که به او ایمان آورده بودند هشتاد مرد بودند و در همین رابطه خدای تعالی فرمود: از هر جفتی از حیوانات [ از نر و ماده یک زوج در آن (کشتی) حمل کن. (هود/40) و محل ساخت کشتی در مسجد کوفه ی فعلی بود و آن روزی که خداوند اراده هلاکت آنها را نمود همسر نوح ا در محل تنور فار)(التنور در مسجد کوفه مشغول پخت نان بود و نوح همه ی حیوانات را با غذایی که احتیاج دارند در کشتی جمع نموده بود و وقتی که آب از تنور جوشیدن گرفت، همسر نوح ا فریاد کشید و نوحا به سوی تنور آمد و با مقداری گل روی تنور را پوشانید و آن را بست تا وقتی که همه ی مؤمنان و ازواج حیوانات سوار کشتی شدند، آنگاه به سمت تنور رفت و آن گل و مُهر را برداشت در این موقع خورشید تیره و تار شد و باران سیل آسا از آسمان باریدن گرفت و چشمههای زمین جوشید خدای عزوجل میفرماید: فَفَتَحْنا أَبوابَ السَّماءِ بِماءٍ مُنْهَمِرٍ، وَ فَجَّرْنَا الْأَرْضَ عُيُوناً فَالْتَقَى الْمَاءُ عَلَى أَمْرٍ قَدْ قُدِرَ وَ حَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْواحِ وَ دُسُر».

بالا

6 امام على ال... یهودی :گفت نوح بر قوم خود نفرین کرد و آسمان سیل آسا باریدن گرفت». حضرت فرمود همین طور است ولی آن دعا از سر غضب بود و آسمان سیل آسا برای محمد از سر رحمت بارید و به خاطر این بود که آن حضرت پس از مهاجرت به مدینه در روز جمعه گروهی نزد وی آمده و گفتند: ای رسول خدا ما را دریاب که بسیار درمانده و از کمبود آب مضطر و بیتابیم آن حضرت نیز دست خود را به اندازه ای برای دعا برد که سفیدی زیر بغلش نمودار شد و این درحالی بود که هیچ ابری در آسمان نبود، فوراً خداوند اجابت فرموده و آنان را سیراب ساخت و شدت باران به نوعی بود که جوانان برومند هرچه تلاش کردند که سریعاً به منازل خود برسند از شدت سیل نتوانستند و این بارش هفت روز طول کشید و در جمعه ی بعد خدمت پیامبر رسیده و از سر شکایت از شدت باران خواستار بند آمدن آن ،شدند در این حال آن حضرت تبسمی فرموده و :گفت این سرعت ملالت آدمیزاد است سپس عرض کرد: پروردگارا بر اطراف ما نه بر خود ما پروردگارا در بیخ و بن نخلستانها و جاهایی که آب جمع می.شود و باران ملایم و قطره قطره بر اطراف مدینه میبارید و به حرمت و کرامت پیامبر الله الله حتى یک قطره هم در مدینه نمیبارید.

و زمین را شکافتیم و چشمههای زیادی بیرون فرستادیم و این دو آب برای

هدفی که مقدر شده بود در آمیختند و دریای وحشتناکی تشکیل شد]! (12)

1- على بن ابراهيم و فَجَّرْنَا الأَرْضَ عُيُونًا فَالتَقَى الماء، منظور آب آسمان و آب زمين

می باشد.

ص: 343

2 - الصادق - إِنَّ نُوحاً لَمَّا كَانَ فِي أَيَّامِ الطُّوفَانِ دَعَا الْمِيَاهَ كُلَّهَ-ا فَأَجَابَتْ-هُ إِلَّا مَ-اءَ

الْكِبْريتِ وَالْمَاءَ الْمُرَّ فَلَعَنَهُمَا.

- الصادق ال- كَانَ أَبى الله يَكْرَهُ أَنْ يَتَدَاوَى بِالْمَاءِ الْمُرِّ وَبِمَاءِ الْكِبْرِيتِ وَكَانَ يَقُولُ إِنَّ نُوحاً لَمَّا كَانَ الطُّوفَانَ دَعَا الْمِيَاهَ فَأَجَابَتْهُ كُلُّهَا إِلَّا الْمَاءَ الْمُرَّ وَ مَاءَ الْكَبْرِيتِ فَدَعَا عَلَيْهِمَا وَ لَعَنَهُمَا.

4- الحسنين الخلا - عَنْ أَبي سَعِيدِ عَقِيصَا التَّيْمِيِّ قَالَ: مَرَرْتُ بِالْحَسَن وَالْحُسَيْنِ النَا وَهُمَا فِي الْفُرَاتِ مُسْتَنْقِعَان فِى إِزارَيْنِ فَقُلْتُ لَهُمَا يَا ابْنَىٰ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكُمَا أَفَسَدْتُمَا الْإِزَارَيْنِ فَقَالَا لِي يَا أَبَا سَعِيدٍ فَسَادُنَا لِلْإِزارَيْن أَحَبُّ إِلَيْنَا مِنْ فَسَادِ الدِّينِ إِنَّ لِلْمَاءِ أَهْلًا وَسُكَانَا كَسَكَانَ الْأَرْضِ ثُمَّ قَالَا إِلَى أَيْنَ تُرِيدُ فَقُلْتُ إِلَى هَذَا الْمَاءِ فَقَالَا وَ مَا هَذَا الْمَاءُ فَقُلْتُ أُرِيدُ دَوَاءَهُ أَشْرَبَ مِنْ هَذَا الْمُرِّ لِعِلَّة بي أَرْجُو أَنْ يَخِفَّ لَهُ الْجَسَدُ وَيُسْهِلَ الْبَطْنَ فَقَالَا مَا نَحْسَبَ أَنَّ اللَّهَ جَلَّ وَ عَزَّ جَعَلَ فِي شَيْءٍ قَدْ لَعَنَهُ شِفَاءٌ قُلْتُ وَلِمَ ذَاكَ فَقَالَا لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَمَّا آسَفَهُ قَوْمُ نُوح الله فَتَحَ السَّمَاءِ بِمَاءٍ مُنْهَمِرٍ وَأَوْحَى إِلَى الْأَرْضِ فَاسْتَعْصَتْ عَلَيْهِ عُيُونُ مِنْهَا فَلَعَنَهَا وَجَعَلَهَا ملحاً أجاجاً.

5 - الصادق الله عَن الْمُفَضَّل بن عُمَرَ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبي عَبْدِ الله الله ... قُلْتُ فَأَخْبِرْنِي عَنْ قَوْل اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ حَتَّى إِذَا جَاءَ أَمْرُنَا وَ فَارَ التَّنُّورُ فَأَيْنَ كَانَ مَوْضِعُهُ وَ كَيْفَ كَانَ فَقَالَ كَانَ التَّنُّورُ فِي بَيْتِ عَجُوزٍ مُؤْمِنَةٍ فِي دُبُرِ قِبْلَة مَيْمَنَةِ الْمَسْجِدِ فَقُلْتُ لَهُ فَإِنَّ ذَلِكَ مَوْضِعُ زَاوِيَة بَابِ الْفِيلِ الْيَوْمَ ثُمَّ قُلْتُ لَهُ وَ كَانَ بَدْ خُرُوجِ الْمَاءِ مِنْ ذَلِكَ التَّنُّورِ فَقَالَ نَعَمْ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَحَبَّ أَنْ يُرِى قَوْمَ نُوحٍ آيَةً ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَرْسَلَ عَلَيْهِمُ الْمَطَرَ يَفِيضُ فَيْضاً وَ فَاضِ الْفُرَاتُ فَيْضاً وَ العيونُ كُلُهُنَّ فَيْضاً فَغَرَقَهُمُ اللَّهُ عَزَّ ذِكْرُهُ وَ أَنْجَى نُوحاً وَ مَنْ مَعَهُ فِي السَّفِينَة.

قوله تعالى: وَ حَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْواحِ وَ دُسُرٍ (13)

ا على بن إبراهيم وَحَمَلْنَاهُ يَعْنِي نُوحا على ذاتِ ألواحٍ وَدُسُرٍ قَالَ: ذَاتِ أَلْواحِ السَّفِينَةُ وَ

الدُّسُرُ الْمَسَامِيرُ

1 الکافی، ج 6، ص389/ تفسیر نورالثقلین 2. الکافی، ج 6، ص 390/ تفسیر نورالثقلین الکافی، ج 6، ص 390/ تفسیر نورالثقلین 4. الکافی، ج 8، ص 281 تفسیر نور الثقلين

5. تفسیر القمی، ج 2، ص 341 بحار الأنوار، ج 11، ص314 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 344

[

قمر /13

2- امام صادق ال نوح در روزگار طوفان همه ی آبها را به یاری خواند و او را اجابت

کردند جز آب گوگرد و آب تلخ و هر دو را لعنت کرد.

امام صادق الامام صادق فرمود پدرم کراهت داشت که با آب تلخ و با آب گوگرد خود را درمان کند و میفرمود: نوح الزمان طوفان آبها را فرا خواند و همه ی آنها جواب

مثبت دادند جز آب تلخ و آب گوگرد که بر آن دو نفرین کرد و آن دو را لعنت کرد.

4 امام حسن و امام حسین الحالة ابوسعید :گوید من به امام حسن و امام حسین ال که در فرات با لباس مشغول شنا بودند :گفتم ای دو فرزند رسول خدا لباس شما که با آنها شنا می کنید ضایع شدند فرمود: ای ابوسعید فاسد شدن لباس نزد ما محبوبتر است از فاسد شدن ،دین زیرا آب هم نظیر زمین دارای اهل و موجوداتی است. آنگاه به من فرمود: «به کجا می روی؟ گفتم همین .آب گفتند مگر این آب چه خواصی دارد؟ گفتم: «من مرضی دارم می خواهم از آب تلخ بیاشامم شاید مرضم معالجه شود و مزاج من معتدل شود». فرمود: «ما گمان نمیکنیم خدا در چیزی که آن را لعنت کرده است شفا قرار داده باشد .گفتم: «چرا»؟ فرمود: «زیرا هنگامی که امت نوح خدای توانا را به خشم درآوردند آسمان به شدت باران ریخت، موقعی که به زمین وحی کرد تا آب از خود خارج نماید بعضی از چشمههای زمین نافرمانی نمودند و خدای قهار پس از اینکه آنها را لعنت ،کرد شور و تلخشان هم نمود.

که

ه امام صادق المفضل بن عمر :گوید به امام صادق عرض کردم: «مرا از تفسیر سخن خدای عزوجل آن زمان که فرمان ما فرا رسید و تنور جوشیدن گرفت (هود/40) خبر ده که محل آن کجا بوده است و چگونه بوده است؟ فرمود: آن تنور در خانه یک پیرزن با ایمان بود پشت قبله ی میمنهی مسجد قرار داشت» گفتم: «اینجا اکنون محلّ زاویه ی باب الفیل است». باز گفتم: «آغاز جوشش آب از این تنور بوده است؟ در پاسخ فرمود: «آری! به راستی که خدای عزوجل دوست داشت به قوم نوح آیه و معجزه ای نشان دهد، سپس خداوند تبارک و تعالی بر آنها بارانی سیل آسا بارید و نهر فرات و همهی چشمه ها هم جوشیدند و خدای عزّ ذکره آنان را غرق کرد و نوح و همراهانش را در کشتی نجات داد».

سپس

و او را بر [کشتی] ساخته شده از الواح و میخها سوار کردیم. (13)

الل

1- علی بن ابراهیم و حملناه منظور نوح است و عَلى ذَاتِ ألواح و دُسُرٍ؛ یعنی تخت-ه ه-ا

چوبهای کشتی و دسر یعنی میخها.

345

ص: 345

2- ابن عبّاس - وَ دُسُرٍ أَى مَسَامِيرَ شُدَّتْ بهَا السَّفِينَةُ.

وا الى

3- أمير المؤمنين ال- جَعَلَ اللَّهُ لِى مَا لَمْ يَجْعَلْ لِأَحَدٍ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ لَا لِنَبِيٍّ مُرْسَل وَ

لَا لِمَلَكِ مُقَرَّب ... . أَنَا الَّذِي حَمَلْتُ نُوحاً فِي السَّفِينَة بأمْر رَبِّي وَأَنَا عَذَابُ يَوْمِ الظَّلَّةِ الظُّلَّة وَأَنَا الْمُنَادِى مِنْ مَكَان قَرِيبٍ قَدْ سَمِعَهُ الثَّقَلَانِ الْجِنِّ وَالْإِنْسَ ... وَ إِنَّمَا أَنَا عَبْدُ مِنْ عَبِيدِ اللَّهِ لَا تُسَمُّونَا أَرْبَاباً وَ قُولُوا فِي فَضَلِنَا مَا شِئْتُمْ فَإِنَّكُمْ لَن تَبْلُغُوا مِنْ فَضْلِنَا كُنْةَ مَا جَعَلَهُ اللَّهُ لَنَا وَلَا مِعْشَارَ الْعُشْرِ لِأَنَّا آيَاتِ اللَّهِ وَ دَلَائِلُهُ وَحُجَجُ اللَّهِ وَ خُلَفَاؤُهُ وَأمَنَاؤُهُ وَأَئِمَّتُهُ وَ وَجْهُ اللَّهِ وَ عَيْنُ اللَّهِ وَ لِسَانُ اللهِ بنَا يُعَذِّبُ اللَّهُ عِبَادَهُ وَ بنَا يُثيبُ وَ مِنْ بَيْنِ خَلْقِهِ طَهَّرَنَا وَاخْتَارَنَا وَاصْطَفَانَا وَلَوْ قَالَ قَائِلُ لِمَ وَكَيْفَ وَفِيمَ لَكَفَرَ وَ أَشْرَكَ لِأَنَّهُ لَا يُسْأَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْأَلُونَ. 4 - الرسول - مَسَائِلُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَام ... فَقَالَ فَأَخْبِرْنِي عَنِ الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ مَا هُوَ قَالَ يَا ابْنَ سَلَامِ السُّفْنُ الْمَيْنِيَّةُ فِى الْبَحْرِ أَ مَا قَرَأْتَ فِي التَّوْرَاةِ وَ حَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْواحِ وَ دُسُرٍ قَالَ صَدَقْتَ ي-ا مُحَمَّد قَالَ مَا الْأَلْوَاحَ قَالَ الْأَشْجَارُ الَّتِي سَفَقَتْ طُولًا هِيَ الْأَلْوَاحَ فَأَخْبِرْنِي عَنِ الدُّسُرِ قَالَ يَا ابْنَ سَلَامِ الْمَسَامِيرُ وَالْعَوَارِضُ مِنَ الْحَدِيدِ قَالَ صَدَقْتَ يا مُحَمَّد . ه- الرسول - لَمَّا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُهْلِكَ قَوْمَ نُوحِ الأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ أَنْ شُقَ الْوَاحَ السَّاحِ فَلَمَّا شَقَّهَا لَمْ يَدْر مَا يَصْنَعُ بهَا فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ فَأَرَاهُ هَيْئَةَ السَّفِينَةِ وَ مَعَهُ تَابُوتُ فِيهِ مِائَةً أَلْفِ مِسْمَارِ وَ تِسْعَةُ وَ عِشْرُونَ أَلْفَ مِسْمَارِ فَسَمَّرَ بِالْمَسَامِير كُلَّهَا السَّفِينَةَ إِلَى أَنْ بَقِيَتْ خَمْسَةُ مَسَامِيرَ فَضَّرَبَ بِيَدِهِ إِلَى مِسْمَارِ مِنْهَا فَأَشْرَقَ فِي يَدِهِ وَ أَضَاءَ كَمَا يُضِيءُ الْكَوْكَبُ الدُّرِّيُّ فِي أُفُقِ السَّمَاءِ فَتَحَيَّرَ مِنْ ذَلِكَ نُوحٌ فَأَنْطَقَ اللَّهُ ذَلِكَ الْمِسْمَارَ بِلِسَان طَلْقٍ خَلْقِ فَقَالَ لَهُ يَا جَبْرَئِيلُ مَا هَذَا الْمِسْمَارُ الَّذِى مَا رَأَيْتُ مِثْلَهُ قَالَ هَذَا بِاسْمِ خَيْرِ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الله أَسْمِرْهُ فِي أَوَّلِهَا عَلَى جَانِبِ السَّفِينَةِ الْيَمِينِ ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ عَلَى مِسْمَارٍ ثَانِ فَأَشْرَقَ وَ أَنَارَ فَقَالَ نُوحُ الةِ وَ مَا هَذَا الْمِسْمَارُ فَقَالَ مِسْمَارُ أَخِيهِ وَ ابْنُ عَمَّهِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللَّهِ فَأَسْمِرْهُ عَلَى جَانِب السَّفِينَةِ الْيَسَار فِي أَوَّلِهَا ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَى مِسْمَارٍ ثَالِثٍ فَزَهَرَ وَأَشْرَقَ وَأَنَارَ فَقَالَ هَذَا مِسْمَارَ فَاطِمَةَ فَأَسْمِرْهُ إِلَى جَانِبِ مِسْمَارِ أَبِيهَا ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَى مِسْمَارِ رَابِعِ فَزَهَرَ وَأَنَارَ فَقَالَ

220

1. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 0

. بحار الأنوار، ج 26، ص 5 .. بحار الأنوار، ج 57، ص 251

ص: 346

قمر /13

2- ابن عبّاس - وَ دُسُر یعنی میخهایی که به وسیله ی آن کشتی محکم شد.

...

شما

امام علی ال خداوند برای من چیزی قرار داده که برای هیچ یک از اولین و آخرین؛ نه پیامبر مرسلی و نه فرشته ی مقربی قرار نداده است من کسی هستم که نوح الله را به امر پروردگارم در کشتی حمل کردم منم عذاب روز سایبان و منم منادی از مکانی نزدیک که دو گروه گرانمایه - انس و جن - صدای او را شنیده اند و منم قدرت خدای عزوجل و من تنها بنده ای از بندگان خدا .هستم ما را ارباب ننامید و هرچه خواستید در فضیلت ما بگویید؛ چون از فضیلت ما به کنه آنچه خداوند برای ما قرار داده نمیرسید و نه به یک دهم از یک دهم [ فضیلت ما؛ چون ما آیات ،خداوند حجت های او جانشینان او امانتداران خداوند، امامان [از طرف او سیمای ،خداوند چشم خداوند و زبان خداوند .هستیم خداوند به سبب ما بندگانش را عذاب میکند و به سبب ما ثواب میدهد و از میان خلقش ما را پاک کرد و ما را انتخاب نمود و ما را برگزید و اگر کسی اعتراض کند و بگوید برای چه؟ چگونه و درباره ی چه؟ کافر شده شرک ورزیده است؛ چون خداوند از آنچه انجام میدهد بازخواست نمی شود، در حالی که آنان بازخواست میشوند

وو

4- پیامبر عبداله بن سلّام :گفت از این آیه در آن کشتی که پر از انسان و انواع حیوانات] بود. (شعراء /119) پرسیدم که چیست؟ فرمود کشتیهایی که در دریا ساخته می شوند، مگر در تورات نخوانده ای: وَ حَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْواحِ وَ دُسُرٍ» گفت: «راست گفتی ای محمد! الواح چه بودند؟ فرمود درختها که به درازا سقف بندی شدند پرسید: «دس-ر چه بودند؟

فرمود: «میخها و بست و بندهای آهنین گفت راست گفتی ای محمد !

پرسید:

ه پیامبر وقتی خداوند اراده کرد قوم نوح را هلاک نماید به او وحی کرد تخته های ساج را ببرد پس از بریدن تختههای ساج نمیدانست چه باید بکند جبرئیل بر او نازل شد و صورت کشتی را به او نشان داد ضمناً صندوقی آورده بود که در آن صدوبیستونه هزار میخ وجود داشت با آن میخها کشتی را محکم نمود تا پنج میخ باقیماند دست به یکی از آن میخ زد؛ آن میخ در دست او چنان درخشید مانند یک ستاره ی درخشان در آسمان نوح الله از این جریان در شگفت شد خداوند میخ را با زبانی گویا به سخن در آورد نوح گفت: «ای جبرئیل این چه میخی است که مانند آن را ندیده ام؟ جواب داد این میخ به نام بهترین شخصیت پیشینیان و آیندگان محمد بن عبد الله است آن را در ابتدای کشتی طرف راست بکوب». سپس به میخ دوّم دست زد باز درخشید و نور افشاند گفت این نور چیست؟ گفت میخ) برادر و پسر عمویش علی بن ابی طالب است؛ آن را در ابتدای کشتی قسمت چپ بکوب» سپس با دست به میخ

الاست؛ سوم زد درخشید و روشن گردید و نورانی ،شد گفت: این میخ فاطمه الله است آن را در قسمت میخ پدرش بکوب» پس از آن به میخ چهارم دست زد؛ درخشید و نور افشاند؛ گفت: «این میخ

ص: 347

القمر /14

مِسْمَارُ الْحَسَنِ اللهِ فَأَسْمِرْهُ إِلَى جَانِب مِسْمَارٍ أَبِيهِ ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَى مِسْمَارٍ خَامِسَ فَأَشْرَقَ

أَنَارَ وَ بَكَى فَقَالَ يَا جَبْرَئِيلَ مَا هَذِهِ النَّدَاوَةُ فَقَالَ هَذَا مِسْمَارُ الْحُسَيْنِ بْن عَلَى ال سَيِّدِ الشُّهَدَاءِ

فَأَسْمِرْهُ إِلَى جَانِبِ مِسْمَارِ أَخِيهِ ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَ حَمَلْنَاهُ عَلَى ذَاتِ أَلْوَاحٍ وَ دُسُرٍ قَالَ النَّبِى الْأَلْوَاحَ خَشَبُ السَّفِينَةِ وَ نَحْنُ الدُّسُرُ لَوْلَانَا مَا سَارَتِ السَّفِينَةُ بِأَهْلِهَا.

أمير المؤمنين ال- وَ حَمَلْنَاهُ عَلى ذاتِ ألواحٍ وَ دُسُرٍ قَالَ وَ كَانَ نَجَرَهَا فِي وَسَطِ مَسْجِدِكُمْ وَ

لَقَدْ نَقَصَ عَنْ ذَرْعِهِ سَبْعُمِائَة ذِرَاعٍ.

قوله تعالى: تَجري بأعيننا جَزاءً لَنْ كانَ كُفِرَ (14)

1 - على بن إبراهيم - تَجْرِي بِأَعْيُنِنَا أَنْ بِأَمْرِنَا وَحِفْظِنَا. الله

قوله تعالى: وَلَقَدْ تَرَكْنَاهَا آيَةً فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ (15) قوله تعالى: فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذْرِ (16)

قوله تعالى: وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ (17)

1- على بن إبراهيم - قَوْلُهُ وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ أَنْ يَسَّرْنَاهُ لِمَنْ تَذَكَّرَهُ قوله تعالى: كَذَّبَتْ عادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذُر (18)

قوله تعالى: إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ ريحاً صَرْ صَراً فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌ (19) قوله تعالى : تَنْزِعُ النَّاسَ كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلٍ مُنْقَعِرٍ (20)

قوله تعالى : فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذُرِ (21)

قوله تعالى : وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ (22)

1. بحار الأنوار، ج26، ص 332/ الأمان، ص118

2.الکافی، ج 8، ص281/ تفسیر نورالثقلین

. تفسير البرهان

4. تفسير البرهان

3489

ص: 348

قمر / 14

حسن است آن را طرف میخ پدرش بکوب» سپس دست به میخ پنجم زد درخشید و نور افشاند ولی گریه کرد :گفت جبرئیل این چه گریه ای است؟ گفت این میخ حسین بن علی سیّد الشهداء است آن را طرف م-ی-خ ب-رادرش بکوب». وَ حَمَلْناهُ عَلَى ذَاتِ أَلْواحٍ وَ دُسُرٍ. أَلْواحِ؛ چوبهای کشتی است و دُسُرِ؛ یعنی .میخها میخها ما هستیم اگر ما نبودیم کشتی نمی توانست

اهل خود را ببرد.

وو

ع امام على ال- وَ حَمَلْنَاهُ عَلى ذاتِ ألواحٍ وَ دُسُر، او این کشتی را در میانه ی مسجد شما درودگری کرد و از مساحت این مسجد هفتصد ذراع کاسته شده .است مقصود امام از این فرموده آن است که در آن هنگام مساحت این مسجد هفتصد ذراع بیشتر بوده است و میتوانسته کشتی به آن بزرگی را در خود جای دهد.

آن کشتی تحت مراقبت ما حرکت میکرد این پاداشی بود برای کسانی که [از

سوی دشمنان مورد انکار قرار گرفته بودند. (14)

1- علی بن ابراهيم - تَجْرِي بِأعْيُنِنَا یعنی با دستور ما و محافظت ما.

ما این ماجرا را به عنوان نشانه ای در میان امتها باقی گذاردیم؛ آیا کسی هست

که پند گیرد؟! (15)

اکنون بنگرید عذاب و انذارهای من چگونه بود! (16)

ما قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم؛ آیا کسی هست که پند گیرد؟! (17)

1- علی بن ابراهيم - و لقد تَرَكْنَاهَا آيَةً فَهَلْ مِن مُّدَّكِرٍ یعنی آن را برای کسی که متذکر شود،

آسان گرداندیم.

قوم عاد [نیز پیامبر خود را تکذیب کردند؛ پس [ببینید] عذاب و انذارهای من

چگونه بود! (18)

ما تندباد وحشتناک و سردی را در روزی شوم مستمر بر آنان فرستادیم. (19)

که مردم را همچون تنه های نخل ریشه کن شده از جا برمی کند! 20)

پس [ببینید] عذاب و انذارهای من چگونه بود! (21)

ما قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم؛ آیا کسی هست که پند گیرد؟! (22)

ص: 349

القمر / 22

1 - الباقر ال- عن أبي بصير قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر عَنِ الرِّيَاحِ الْأَرْبَعِ الشَّمَالِ وَالْجَنُوبِ وَ الصَّبَا وَالدَّبُور وَ قُلْتَ إِنَّ النَّاسَ يَذْكُرُونَ أَنَّ السَّمَالَ مِنَ الْجَنَّةِ وَالْجَنُوبِ مِنَ النَّارَ فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ عَزَّوَجَلَّ جُنُودَاً مِنْ رِيَاحَ يُعَذِّبُ بِهَا مَنْ يَشَاءُ مِمَّنْ عَصَاهُ وَلِكُلِّ رِيحٍ مِنْهَا مَلَكُ مُوَكَّلُ بِهَا فَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنَّ يُعَذِّبَ قَوْماً بِنَوْعِ مِنَ الْعَذَابِ أَوْحَى إِلَى الْمَلَكَ الْمُوَكَّلَ بِذَلِكَ النَّوْعِ مِنَ الرِّيحِ الَّتِي يُرِيدُ أَنْ يُعَذِّبَهُمْ بهَا قَالَ فَيَأْمُرُهَا الْمَلَكَ فَيَهِيجُ كَمَا يَهِيجُ الْأَسَدُ الْمَغَضَبُ قَالَ وَلِكُلِّ مِنْهُنَّ اسْمُ أَ مَا تَسْمَعُ قَوْلَهُ تَعَالَى كَذَّبَتْ عادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذْرِ إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحا

صَرْ صَراً فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌ

2 - الصادق ال ككَانَ الْقَمَرُ مَنْحُوساً برُحَلَ 2

- العلي

الرضا - يَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ يَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ.

-4- الرسول - آخِرُ أَربعَاءَ فِى الشَّهْرِ يَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ .

5- أمير المؤمنين ال - قَامَ رَجُلُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ الله فِى الْجَامِعِ بِالْكُوفَةِ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ

أَخْبِرْنِي عَنْ يَوْمِ الْأَرْبِعَاءِ وَ التَّطَّير مِنْهُ وَثِقَلِهِ وَأَيُّ أَرْبَعَاءَ هُوَ فَقَالَ اللَّهِ آخِرُ أَرْبَعَاءَ فِي الشَّهْرِ وَ هُوَ

الْمَحَاقُ وَ فِيهِ قَتَلَ قَابِيلُ هَابِيلَ أَخَاهُ . وَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ أَرْسَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِيهِ الرِّيحَ عَلَى قَوْمٍ عَادِ.

الرسول الله مَا هَبَّت ريحُ قَطُّ إِنَّا جَنَا النَّبِيُّ الله عَلَى رَكْبَتَيْهِ وَقَالَ اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا رَحْمَةً وَلَا

تَجْعَلْهَا عَذَاباً اللَّهُمَّ اجْعَلْهَا رِيَاحَاً وَلَا تَجْعَلْهَا رَيحاً. - أمير المؤمنين الله تَوَقَّوُا الْحِجَامَةَ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ وَالنُّورَةَ فَإِنَّ يَوْمَ الْأَرْبِعَاءِ يَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ

وَ فِيهِ خُلِقَتْ جَهَنَّمُ

- الرسول - نَزَلَ عَلَى جَبْرَئِيلُ بِالْحِجَامَة وَالْيَمِينِ مَعَ الشَّاهِدِ وَ يَوْمُ الْأَرْبِعَاءِ يَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ .

- الْأَرْبعَاءُ - الصادق الا الأربعا: يَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرُ لِأَنَّهُ أَوَّلَ يَوْمَ وَ آخِرُ يَوْمِ مِنَ الْأَيَّامِ الَّتِي قَالَ اللَّهُ

تَعَالَى سَخَّرَها عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيالٍ وَ ثَمَانِيَةً أَيَّامٍ حُسُومًا.

10- على بن إبراهيم - إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْ صَراً أَي بَارِدَةً .

1. الكافي، ج 8، ص 91 بحار الأنوار، ج 57، ص 12

2. مستدرک الوسائل، ج 13، ص 102 / بحار الأنوار، ج 55، ص 251 فرج المهموم، ص 100 . بحار الأنوار، ج 11، ص 363/ بحار الأنوار، ج 11، ص 363

4. بحارالأنوار، ج 11، ص363

ه الخصال، : ، ج 2، ص 388/ تفسیر نور الثقلين

ء.بحار الأنوار، ج 57، ص 19

7. بحار الأنوار، ج 59، ص 114/ بحار الأنوار، ج 73، ص 88 بحار الأنوار، ج 59، ص 115/ تفسیر نور الثقلین

. بحار الأنوار، ج 59، ص 125

9 . علل الشرایع، ج 2، ص381/ تفسير نورالثقلين

10. تفسير البرهان

350

ص: 350

و قمر / 22 )

1- امام باقر ابوبصیر گوید از امام باقر پیرامون بادهای چهارگانه؛ شمال، جنوب، صبا و

دبور، پرسیدم و عرض :کردم مردم میگویند باد شمال از بهشت و باد جنوب از آتش می آید امام ال فرمود: خدا را سپاهیانی از باد است که هر کدام از بندگان نافرمان خویش را بخواهد با آن عذاب میدهد و بر هر بادی ملکی گمارده است و چون خدا بخواهد مردمی را به گونه ای عذاب برساند به فرشته گماشته به این گونه باد که قرار است وسیلهی عذاب باشد، دستور میدهد سپس آن فرشته به باد فرمان میدهد پس آن باد چون شیر ژیان می جهد. فرمود: «هر کدام از این بادها را نامی است آیا نشنیده ای که خداوند می فرماید: كَذَّبَتْ عادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذابِي وَنُذْرِ إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْ صَراً فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ .

2- امام صادق ال- يَوْمُ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌ ماه به زحل نحس . امام رضا ال روز چهارشنبه روز نحس مستمر است.

4 پیامبر چهارشنبه آخر ماه روز نحسی است.

شده بود.

ه امام علی مردی در مسجد جامع کوفه به پا خاست و از امیرالمؤمنین پرسید: «مرا از روز چهارشنبه مطلع کن و اینکه فال بد میزنیم و آن روز برای ما [روز] سنگینی می آید کدام چهارشنبه است؟ فرمود: «چهارشنبه آخر ماه است در آن چهارشنبه قابیل برادرش هابیل را

کشت ... در چهارشنبه خداوند باد سهمگین بر قوم عاد فرستاد».

6 پیامبر هرگز بادی نمیوزید مگر آنکه پیامبر بر دو زانو بمی نشست و دست به دعا

بر میداشت و میفرمود: «بار خدایا ریاح باشد و ریح ،نباشد بار خدایا رحمتش ساز و [باعث]

عذابش مساز».

امام علی ال از حجامت در روز چهارشنبه و از نوره در آن خودداری کنید که روز شوم

مستمر است و دوزخ در آن روز آفریده شده است.

پیامبر جبرئیل الله فرمان حجامت و سوگند را با گواه برایم فرود آورد. و چهارشنبه

روزی شوم مستمر است.

9- امام صادق - چهارشنبه روزی است که شوم مستمر است زیرا اولین و آخرین روز از

ایامی است که حق تعالی فرموده :است خداوند این تندباد بنیان کن را هفت شب و هشت روز

پی در پی بر آنها مسلط ساخت. (الحاقه/7)

10 علی بن ابراهيم - إِنَّا أَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا صَرْ صَرًا یعنی بادی سرد.

351

ص: 351

القمر /23

11- على بن إبراهيم و إلى عادِ أَخاهُمْ هُوداً قالَ يا قَوْمِ اعْبُدُوا اللَّهَ مَا لَكُمْ مِنْ إِلَهِ غَيْرُهُ - ا إِنْ أَنتُمْ إِلَّا مُفْتَرُونَ يا قَوْمِ لَا أَسْتَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى الَّذِي فَطَرَنِي أَفَلَا تَعْقِلُونَ قَالَ إِنَّ عاداً كَانَتْ بِلَادُهُمْ فِي الْبَادِيَةِ مِنَ السُّقُوقِ إِلَى الْأَجْفَر أَرْبَعَةَ مَنَازِلَ وَ كَانَ لَهُمْ زَرْعُ وَنَخْلُ كَثِيرُ وَ لَهُمْ أَعْمَارُ طَوِيلَةٌ وَأَجْسَامُ طَوِيلَةُ فَعَبَدُوا الْأَصْنَامَ وَ بَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِمْ هُو دا الله يَدْعُوهُمْ إِلَى الْإِسْلَامِ وَ خَلْعِ الْأَنْدَادِ فَأَبَوْا وَلَمْ يُؤْمِنُوا بِهُودٍ وَآذَوْهُ فَكَفَّ السَّمَاءِ عَنْهُمْ سَبْعَ سِنِينَ حَتَّى قُحِطُوا وَ كَانَ هُودُ زَرَاعاً وَ كَانَ يَسْقِي الزَّرْعَ فَجَاءَ قَوْمُ إِلَى بَابِهِ يُرِيدُونَهُ فَخَرَجَتْ عَلَيْهِمُ امْرَأَتُهُ شَمْطَاءَ عَوْرًا ، فَقَالَتْ مَنْ أَنْتُمْ فَقَالُوا نَحْنُ مِنْ بِلَادِ كَذَا وَكَذَا أَجْدَبَتْ بلَادْنَا فَجِئْنَا إِلَى هُودِ نَسْأَلُهُ أَنْ

العليا

يَدْعُوَ اللَّهَ لَنَا حَتَّى تُمْطَرَ وَتُخْصِبَ بلَادُنَا فَقَالَتْ لَوِ اسْتُجِيبَ لِهُودٍ لَدَعَا لِنَفْسِهِ فَقَدِ احْتَرَقَ زَرْعُهُ لِقِلَّةِ الْمَاءِ قَالُوا فَأَيْنَ هُوَ قَالَتْ هُوَ فِى مَوْضِع كَذَا وَكَذَا فَجَاءُوا إِلَيْهِ فَقَالُوا يَا نَبِيَّ اللَّهِ اللهِ قَدْ أَجْدَبَتْ بِلَادَنَا وَ لَمْ تُمْطَرْ فَاسْأَلُ اللَّهَ أَنْ تُخْصِبَ بِلَادْنَا وَ نُمْطَرَ فَتَهَيَّا لِلصَّلَاةِ وَصَلَّى وَدَعَا لَهُمْ فَقَالَ لَهُمُ ارْجِعُوا فَقَدْ أَمْطِرْتُمْ فَأَخْصَبَتْ بِلَادَكُمْ فَقَالُوا يَا نَبِيَّ اللَّهِ اللَّهِ إِنَّا رَأَيْنَا عَجَباً قَالَ وَمَا رَأَيْتُمْ قَالُوا رَأَيْنَا فِي مَنْزِلِكَ امْرَأَةٌ شَمْطَاءَ عَوْرَا ءَ قَالَتْ لَنَا مَنْ أَنْتُمْ وَ مَنْ تُرِيدُونَ قُلْنَا جِئْنَا إِلَى نَبِيِّ اللَّهِ هُود الةِ لِيَدْعُوَ اللَّهَ لَنَا فَنُمْطَرَ فَقَالَتْ لَوْ كَانَ هُودُ دَاعِياً لَدَعَا لِنَفْسِهِ فَإِنَّ زَرْعَهُ قَدِ احْتَرَقَ فَقَالَ هُودُ الله ذَاكَ امْرَأَتِي وَأَنَا أَدْعُو اللَّهَ لَهَا بِطُولِ الْبَقَاءِ فَقَالُوا فَكَيْفَ ذَلِكَ قَالَ لِأَنَّهُ مَا خَلَقَ اللَّهُ مُؤْمِناً إِلَّا وَلَهُ عَدُوٌّ يُؤْذِيهِ وَهِيَ عَدُوَّتِي فَلَأَنْ يَكُونَ عَدُوِّى مِمَّنْ أَمْلِكُهُ خَيْرٌ مِنْ أَنْ يَكُونَ عَدُوِّى مِمَّنْ يَمْلِكُنِي فَبَقِيَ هُودُ فِي قَوْمِهِ يَدْعُوهُمْ إِلَى اللَّهِ وَيَنْهَاهُمْ عَنْ عِبَادَةِ الْأَصْنَامِ حَتَّى تُخْصِبَ بِلَادُهُمْ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْهِمُ الْمَطَرَ وَ هُوَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ يَا قَوْمِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّكُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَيْهِ يُرْسِلِ السَّماءَ عَلَيْكُمْ مِدْرَاراً وَ يَزِدْكُمْ قُوَّةً إِلى قُوَّتِكُمْ وَ لا تَتَوَلَّوْا مُجْرِمِينَ فَقَالُوا كَمَا حَكَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ يَا هُودُ ما جِئْتَنا بِبَيِّنَةٍ وَ ما نَحْنُ بِتارِكِي آهِتِنا عَنْ قَوْلِكَ وَمَا نَحْنُ لَكَ بِمُؤْمِنِينَ إِلَى آخِرِ الْآيَة فَلَمَّا لَمْ يُؤْمِنُوا أَرْسَلَ اللهُ عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الصَّرْصَرَ يَعْنِي الْبَاردَةَ وَ هُوَ قَوْلُهُ فِي سُورة الْقَمَر كَذَّبَتْ عادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذْرِ إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْ صَراً فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ .

قوله تعالى : كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ (23)

352

1. بحارالأنوار، ج11، ص350

ص: 352

قمر /23

11- علی بن ابراهیم [ما] به سوی [قوم عاد برادرشان «هود» را فرستادیم [به آنها] گفت:

ای قوم من خدا را پرستش ،کنید که معبودی جز او برای شما نیست شما فقط تهمت می زنید

و بتها را شریک او میخوانید] ای قوم من من از شما برای این ،(رسالت)، پاداشی نمی طلبم پاداش من تنها بر کسی است که مرا آفریده است آیا نمی فهمید؟! (هود 5051) سرزمین عاد در میان فلات بود و آنها از کشاورزی و درختان نخل بیشماری سود می جستند. آنها دارای اندامهایی بسیار ورزیده و عمری طولانی بودند خداوند هودا را برای هدایت آنها به میانشان فرستاد اما قوم عاد به آزار و اذیت او پرداختند خداوند نیز مدت هفت سال آن قوم را دچار قحطی

نمود. هودا خود به شغل کشاورزی اشتغال داشت و در خانه همسری داشت که از یک چشم

نابینا بود. گروهی از قحطی زدگان در جستجوی هودا به خانه ی او رسیدند و از همسر وی خواستند تا از هودا بخواهد بر ایشان دعا نماید همسر وی در جواب آنها گفت: «اگر دعای او ب-ه اجابت میرسید هم اینک خود او برای آبیاری زمینهایش محتاج قطره ای آب نمیبود. آنها سپس به نزد هودا آمدند و از او خواستند تا دعا نماید هودا نیز دست به دعا برداشت و به آنها گفت: به سرزمینتان برگردید چرا که باران رحمت الهی آغاز گشته است. سپس آن عده از همسر او، با هیئتی که دیده بودند سؤال ،کردند هودال در پاسخ تعجب آنها :گفت: «من همواره از خداوند طول عمر او را میخواهم چرا که خداوند هیچ مؤمنی را خلق نمیکند مگر اینکه دشمنی را برای آزار او در کنارش قرار میدهد و این زن نیز به مثابه دشمن من است و چنانچه دشمن کسی باشد که انسان بر او تملک داشته باشد بهتر از کسی است که انسان در تملک و سیطره ی او باشد». هودا به موعظه و دعای در حق امت خویش ادامه داد به طوری که سرزمینهای آنها مجدداً سرسبز شد؛ و ای قوم من از پروردگارتان طلب آمرزش کنید سپس به سوی او بازگردید، ت-ا

[باران] آسمان را پی درپی بر شما بفرستد و نیرویی بر نیرویتان بیفزاید و گنهکارانه، روی [ از

حق بر نتابید گفتند ای هود تو دلیل روشنی برای ما نیاورده ای و ما خدایان خود را به خاطر حرف تو رها نخواهیم کرد و ما [اصلا] به تو ایمان نمی آوریم (هود/5253) هنگامی که قوم عاد از پذیرش ایمان به او سرباز زدند خداوند بادی تند و سرد را بر آنها .فرستاد. كَذَّبَتْ عادٌ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُدُرِ، إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ رِيحاً صَرْ صَراً فِي يَوْمِ نَحْسٍ مُسْتَمِرٌّ .

طایفه ی ثمود [نیز] انذارهای الهی را تکذیب کردند. (23)

353

ص: 353

القمر / 23

العليلا

)

1 - الصادق ال- عَن أَبي بَصِير عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ قُلْتُ لَهُ كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ. فَقَالُوا أَبَشَراً مِنَّا وَاحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذا لَفِي ضَلالٍ وَ سُعُرٍ أَ أُلْقِيَ الذِّكْرُ عَلَيْهِ مِنْ بَيْنِنَا بَلْ هُوَ كَذَّابٌ أَشِرٌ قَالَ هَذَا كَانَ بمَا كَذَّبُوا بِهِ صَالِحاً وَ مَا أَهْلَكَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ قَوْمًا قَطُّ حَتَّى يَبْعَثَ إِلَيْهِمْ قَبْلَ ذَلِكَ الرُّسُلَ فَيَحْتَجُوا عَلَيْهِمْ فَبَعَثَ اللَّهُ إِلَيْهِمْ صَالِحاً فَدَعَاهُمْ إِلَى اللَّهِ فَلَمْ يُجِيبُوا وَ عَتَوْا عَلَيْهِ وَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تُخْرِجَ لَنَا مِنْ هَذِهِ الصَّخْرَة نَاقَةَ عُشَرَاءَ وَكَانَتِ الصَّخْرَةُ يُعَلِّمُونَهَا وَيَعْبُدُونَهَا وَ يُذَبِّحُونَ عِنْدَهَا فِي رَأسِ كُلِّ سَنَة وَيَجْتَمِعُونَ عِنْدَهَا فَقَالُوا لَهُ إِنْ كُنْتَ كَمَا تَزْعُمُ نَبِيَّا رَسُولًا فَادْعُ لَنَا إِلَهَكَ حَتَّى تُخَرَجَ لَنَا مِنْ هَذِهِ الصَّخْرَةِ الصَّمَّاءِ نَاقَةُ عُشَرَاءُ فَأَخْرَجَهَا اللَّهَ كَمَا طَلَبُوا مِنْهُ ثُمَّ أَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَيْهِ أَنْ يَا صَالِحُ الةِ قُلْ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ جَعَلَ لِهَذِهِ النَّاقَةِ مِنَ الْمَاءِ شِرْبَ يَوْمٍ وَلَكُمْ شِرْبَ يَوْمٍ وَكَانَتِ النَّاقَةُ إِذَا كَانَ يَوْمُ شِرْبُهَا شَرِبَتِ الْمَاءَ ذَلِكَ الْيَوْمَ فَيَحْلُبُونَهَا فَلَا يَبْقَى صَغِيرُ وَ لَا كَبِيرٌ إِلَّا شَرِبَ مِنْ لَبَنِهَا يَوْمَهُمْ ذَلِكَ فَإِذَا كَانَ اللَّيْلُ وَ أَصْبَحُوا غَدَوْا إِلَى مَائِهِمْ فَشَرِبُوا مِنْهُ ذَلِكَ الْيَوْمَ وَ لَمْ تَشْرَبِ النَّاقَةُ ذَلِكَ الْيَوْمَ فَمَكَنُوا بِذَلِكَ مَا شَاءَ اللَّهُ ثُمَّ إِنَّهُمْ عَتَوْا عَلَى اللَّهِ وَمَشَى بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ وَقَالُوا اعْقِرُوا هَذِهِ النَّاقَةَ وَاسْتَرِيحُوا مِنْهَا لَا نَرْضَى أَنْ يَكُونَ لَنَا شِرْبُ يَوْمٍ وَ لَهَا شِرْبُ يَوْمٍ ثُمَّ قَالُوا مَنِ الَّذِي يَلِي قَتْلَهَا وَنَجْعَلَ لَهُ جُعْنَ-ا مَ-ا أَحَبَّ فَجَاءَهُمْ رَجُلُ أَحْمَرُ أَشْقَرُ أَزْرَقُ وَلَدُ زَنَى لَا يُعْرَفُ لَهُ أَبُ يُقَالُ لَهُ قُدَارُ شَقِيٌّ مِنَ الْأَشْقِيَاءِ مَشْئُومُ عَلَيْهِمْ فَجَعَلُوا لَهُ جُعْلًا فَلَمَّا تَوَجَّهَتِ النَّاقَةُ إِلَى الْمَاءِ الَّذِي كَانَتْ تَردُهُ تَرَكَهَا حَتَّى شَرَبَتِ الْمَاءَ وَ أَقْبَلَتْ رَاجِعَةً فَقَعَدَ لَهَا فِي طَريقِهَا فَضَرَبَهَا بِالسَّيْفِ ضَرْبَةً فَلَمْ تَعْمَلْ شَيْئًا فَضَرَبَهَا ضَرْبَةً أخْرَى فَقَتَلَهَا وَ خَرَّتْ إِلَى الْأَرْضِ عَلَى جَنْبهَا وَ هَرَبَ فَصِيلُهَا حَتَّى صَعِدَ إِلَى الْجَبَلِ فَرَغَى ثَلَاثَ مَرَاتِ إِلَى السَّمَاءِ وَ أَقْبَلَ قَوْمُ صَالِحِ الفَلَمْ يَبْقَ أَحَدُ مِنْهُمْ إِلَّا شَرِكَهُ فِي ضَرْبَتِهِ وَاقْتَسَمُوا لَحْمَهَا فِيمَا بَيْنَهُمْ فَلَمْ يَبْقَ مِنْهُمْ صَغِيرُ وَ لَا كَبِيرُ إِنَّا أَكَلَ مِنْهَا فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ صَالِحُ ةِ أَقْبَلَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ يَا قَوْمِ مَا دَعَاكُمْ إِلَى مَا صَنَعْتُمْ أَ عَصَيْتُمْ رَبَّكُمْ فَأَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِلَى صَالِحَ اللَّهِ أَنَّ قَوْمَكَ قَدْ طَغَوْا وَ بَغَوْا وَ قَتَلُوا نَاقَةَ بَعَثْتُهَا إِلَيْهِمْ حُجَّةً عَلَيْهِمْ وَلَمْ يَكُنْ عَلَيْهِمْ فِيهَا ضَرَرُ وَ كَانَ لَهُمْ مِنْهَا أَعْظَمُ الْمَنْفَعَةِ فَقُلْ لَهُمْ إِنِّي مُرْسِلُ عَلَيْكُمْ عَذَابِي إِلَى ثَلَاثَةِ أَيَّامٍ فَإِنْ هُمْ تَابُوا وَ رَجَعُ-وا قَبلْتُ تَوْبَتَهُمْ وَصَدَدْتُ عَنْهُمْ وَإِنْ هُمْ لَمْ يَتُوبُوا وَلَمْ يَرْجِعُوا بَعَثْتُ عَلَيْهِمْ عَذَابِي فِي الْيَوْمِ الثَّالِثِ فَأَتَاهُمْ صَالِحُ الله فَقَالَ لَهُمْ يَا قَوْمِ إِنِّى رَسُولُ رَبِّكُمْ إِلَيْكُمْ وَهُوَ يَقُولُ لَكُمْ إِنْ أَنتُمْ تُبْتُمْ وَرَجَعْتُمْ وَاسْتَغْفَرْتُمْ غَفَرْتُ لَكُمْ وَ تُبْتُ عَلَيْكُمْ فَلَمَّا قَالَ لَهُمْ ذَلِكَ كَانُوا أَعْتَى مَا كَانُوا وَأَخْبَتْ وَقَالُوا

354

ص: 354

قمر / 23

1- امام صادق ا ابوبصیر گوید: به امام صادق ا عرض کردم: «كَذَّبَتْ ثَمُودُ بِالنُّذُرِ فَقَالُوا أَ بَشَراً مِنَّا وَاحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذا لَفِي ضَلالٍ وَسُعُرِ أَأُلْقِيَ الذِّكْرُ عَلَيْهِ مِنْ بَيْنِنَا بَلْ هُوَ كَذَّابٌ أَشِرٌ يعني چه؟ حضرت فرمود: این همان داستان است که صالح ال را تکذیب کردند و خداوند عزوجل هیچگاه مردمی را هلاک نکرد؛ مگر اینکه پیش از آن پیامبرانی برای آنها فرستاد و آن پیامبران بر آن قوم حجت آوردند و خداوند صالح ال را برای قوم ثمود فرستاد و صالح ال آنها را به سوی خدا فراخواند و آنها پاسخش ندادند و بر او عصیان کردند و گفتند: هرگز به تو ایمان نیاوریم مگر آنکه برای ما از این کوه شتری ده ماهه برآوری آنها این کوه را پرستش میکردند و در سر هر سال برای آن قربانی میدادند و نزدیک آن گرد می.آمدند آنها به صالح ال گفتند: «اگر آن گونه که خود میپنداری رسول و پیامبری از خدای خود بخواه تا از این سنگ سخت برای ما شتری ده ماهه برآورد و خداوند آن گونه که خواسته بودند این شتر را برای آنها برآورد سپس خداوند به صالح ال وحی فرستاد که به آنها بگو همانا خدا برای این ماده شتر از این آب یک روز را حق الشرب قرار داده و برای شما نیز یک روز را هرگاه که شتر در نوبت خود به روز ،مقرر ، آب میآشامید شیر او را می دوشیدند و خرد و کلانی در میان آنها نمیماند مگر اینکه در روز خود از این شیر می آشامیدند و چون شب میشد و روز میکردند چاشت بر سر آب خود میرفتند و در نوبت خودشان از آن مینوشیدند و آن روز آن ماده شتر آب نمینوشید و تا آنگاه که خدا اراده کرده بود بر همین وضع ماندند سپس آنها بر خداوند شوریدند و کنار یکدیگر گرد آمدند و گفتند این ماده شتر را دنبال کنید و از آن آسودگی یابید. ما راضی نیستیم که حق ،آب یک روز از ما باشد و یک روز از آن سپس گفتند چه کسی عهده دار کشتن آن میشود تا ما هرچه او میخواهد به او بدهیم مردی سرخ مو و گلی مو و کبود چشم و زنازاده که پدری برای او شناخته نبود و قدار نام داشت و نگون بختی بود از نگون بختان و برای ایشان شوم و نامیمون بود نزد آنها آمد و برای او مزدی مقرر کردند و چون آن ماده شتر به سوی آب رفت تا در نوبت خود از آن آب بنوشد آن را رها کرد تا آبش را نوشید و خواست بازگردد که او بر سر راه آن در کمین شد و با شمشیر ضربتی زد ولی کارگر نیفتاد و ضربت دیگری به او نواخت و این شتر را کشت. شتر به پهلو به روی زمین افتاد و کره ی آن گریخت تا بالای آن کوه رسید و سه بار به سوی آسمان شیون کرد و قوم صالح ال بر سر آن شتر ریختند و کسی از ایشان نماند مگر آنکه در زدن ضربه ای به او شراکت کرد. آنها گوشت شتر را میان خود تقسیم کردند و خرد و کلانی در میان آنها نماند مگر اینکه از آن گوشت خورد صالح ال چون این وضع را دید به سوی آنها آمد و گفت ای جماعت چه چیز شما را به این کار واداشت؟ آیا خدایتان را عصیان کردید؟ پس از سوی خداوند تبارک وتعالی به او وحی رسید: ای صالح ال همانا قوم تو طغیان کردند و ناقه ای را کشتند که من چونان حجتی، برای آنان فرستاده بودم که نه تنها بر ایشان زیانی نداشت که بیشترین سود را برای آنها داشت، پس به ایشان بگو: «من ظرف سه روز برایشان عذاب میفرستم اگر توبه کردند و بازگشتند توبه آنها را میپذیرم و عذاب را از آنها برمیگردانم و اگر توبه نکنند و باز نگردند در روز سوم عذاب خود را بر آنها فرو میفرستم. صالح ال نزد ایشان آمد و گفت ای جماعت من فرستاده خدا به سوی شما هستم، او به شما

355

ص: 355

القمر / 24

يا صالِحُ الَّتِنا بِما تَعِدُنا إِن كُنتَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ (الصَّادِقِينَ) قَالَ يَا قَوْمِ إِنَّكُمْ تُصْبِحُونَ غَداً وَ وُجُوهَكُمْ مُصْقَرَةُ وَالْيَوْمَ الثَّانِي وُجُوهَكُمْ مُحْمَرَةٌ وَالْيَوْمَ الثَّالِثَ وَجُوهَكُمْ مُسْوَدَّةُ فَلَمَّا أَنْ كَانَ أَوَّلَ يَوْمٍ أصْبَحُوا وَ وُجُوهُهُمْ مُصْفَرَةٌ فَمَشَى بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ وَقَالُوا قَدْ جَاءَكُمْ مَا قَالَ لَكُمْ صَالِحُ اللي فَقَالَ الْعُتَاةُ مِنْهُمْ لَا نَسْمَعُ قَوْلَ صَالِحِ اللَّهِ وَ لَا نَقْبَلُ قَوْلُهُ وَ إِنْ كَانَ عَظِيماً فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ الثَّانِي أَصْبَحَتْ وُجُوهُهُمْ مُحْمَرَّةً فَمَشَى بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْض فَقَالُوا يَا قَوْمِ قَدْ جَاءَكُمْ مَا قَالَ لَكُمْ صَالِحُ الله فَقَالَ الْعُتَاةُ مِنْهُمْ لَوْ أَهْلِكْنَا جَمِيعاً مَا سَمِعْنَا قَوْلَ صَالِح ال وَ لَا تَرَكْنَا آلِهَتَنَا الَّتِي كَانَ آبَاؤُنَا يَعْبُدُونَهَا وَ لَمْ يَتُوبُوا وَ لَمْ يَرْجِعُوا فَلَمَّا كَانَ الْيَوْمُ الثَّالِثُ أَصْبَحُوا وَ وُجُوهُهُمْ مُسْوَدَّةٌ فَمَشَى بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ وَقَالُوا يَا قَوْمِ أَتَاكُمْ مَا قَالَ لَكُمْ صَالِحُ الله فَقَالَ الْعُتَاةُ مِنْهُمْ قَدْ أَتَانَا مَا قَالَ لَنَا صَالِحُ فَلَمَّا كَانَ نِصْفُ اللَّيْلِ أَتَاهُمْ جَبْرَئِيلُ فَصَرَخَ بِهِمْ صَرْحَةَ خَرَقَتْ تِلْكَ الصَّرْحَةُ أَسْمَاعَهُمْ وَ فَلَقَتْ قُلُوبَهُمْ وَصَدَعَتْ أَكْبَادَهُمْ وَقَدْ كَانُوا فِي تِلْكَ الثَّلَاثَةِ الْأَيَّامِ قَدْ تَحَنَّطُوا وَ تَكَفَّنُوا وَعَلِمُوا أَنَّ الْعَذَابَ نَازِلُ بِهِمْ فَمَاتُوا أَجْمَعُونَ فِي طَرْفَةِ عَيْنِ صَغِيرُهُمْ وَ كَبِيرُهُمْ فَلَمْ يَبْقَ لَهُمْ نَاعِقَةُ وَلَا رَاغِيَةُ وَ لَا شَيْءٌ إِلَّا أَهْلَكَهُ اللَّهُ فَأَصْبَحُوا فِي دِيَارِهِمْ وَ مَضَاجِعِهِمْ مَوْتَى أَجْمَعِينَ ثُمَّ أَرْسَلَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مَعَ الصَّيْحَةِ النَّارَ مِنَ السَّمَاءِ فَأَحْرَقَتْهُمْ أَجْمَعِينَ وَ كَانَتْ هَذِهِ قِصَّتَهُم.

قوله تعالى: فَقالُوا أَبَشَراً مِنَّا واحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذا لَفِي ضَلالٍ وَ سُعُرٍ (24)

ل قوله تعالى : أَ أُلْقِيَ الذِّكْرُ عَلَيْهِ مِنْ بَيْنِنَا بَلْ هُوَ كَذَّابٌ أَشِرٌ (25)

قوله تعالى : سَيَعْلَمُونَ غَداً مَنِ الْكَذَّابُ الْأَشِرُ (26)

1 - الصادق ال- هَارُونَ الزَّيَّاتِ قَالَ كُنْتُ أَطُوفُ بالكَعْبَة فَرَأَيْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ فَقُلْتُ فِي نَفْسِي هَذَا هُوَ الَّذِي يُتَّبَعُ وَالَّذِي هُوَ كَذَا وَكَذَا قَالَ فَمَا عَلِمَتْ بِهِ حَتَّى ضَرَبَ يَدَهُ عَلَى مَنْكِبِي ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَيَّ وَ قَالَ أَبَشَراً مِنَّا وَاحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذا لَفِي ضَلالٍ وَ سُعُر.

2 - الرضا ال- لَمَّا تُوُفِّيَ مُوسَى الوَقَفَ النَّاسُ فِي أَمْرِهِ فَحَجَجْتُ فِي تِلْكَ السَّنَةِ فَإِذَا أنا بالرضا ال فَأَضْمَرْتُ فِي قَلْبِي أَمْراً فَقُلْتُ أَبَشَراً مِنَّا وَاحِداً نَتَّبِعُهُ الْآيَةَ فَمَرَّا كَالْبَرْقِ الْخَاطِفَ

العليا

1. الكافي، ج 8، ص 187 بحار الأنوار، ج 11، ص388/ تفسیر نور الثقلين 2. بحار الأنوار، ج 47، ص 70 بصائر الدرجات، ص 240/ تفسیر نورالثقلین

356

ص: 356

قمر / 24

می:گوید اگر توبه کردید و بازگشتید و مغفرت طلبیدید من شما را میبخشم و توبه تان را میپذیرم. وقتی صالح ال این سخن را گفت آنها بیشتر سرکشی و پلیدی در پیش گرفتند و گفتند: «ای صالح ال اگر راست میگویی هرچه را میگویی و وعده میدهی به سر ما فرود بیاور». صالح ال به آنها گفت ای !جماعت شما صبح خواهید کرد در حالی که چهره ای زرد خواهید داشت و در روز بعد

چهره ای سرخ و در روز دگر چهره ای سیاه روز نخست در حالی صبح کردند که چهره ای زرد داشتند نزد یکدیگر میرفتند و میگم گفتند: آنچه صالح ال گفت به سر شما آمد سرکشان ایشان می گفتند: سخن صالح ال را نخواهیم شنید و نخواهیم پذیرفت اگر چه بسی عظیم و مهم باشد چون روز دوم رسید در حالی صبح کردند که چهرههاشان سرخ بود باز نزد یکدیگر میرفتند و میگ گفتند: «آنچه

صالح ال گفت به سرتان آمد و سرکشان ایشان گفتند اگر همهی ما را هم بکشد سخن صالح ال را گوش نخواهیم کرد و خدایان خود را کنار نخواهیم نهاد؛ خدایانی که پدران ما آنها را می پرستیده اند و هرگز توبه نکردند و باز نگشتند چون روز سوم فرا رسید در حالی صبح کردند که چهره هایشان سیاه شده بود و باز نزد یکدیگر رفتند و گفتند ای قوم آنچه صالح گفت به سر شما آمد». و سرکشان ایشان گفتند: «به سر ما آمد آنچه صالح ال گفت پس وقتی شب به نیمه رسید جبرئیل ا بر آنها فرود آمد و بر آنها بانگی زد که از آن گوششان دریده گشت و دلشان شکافت و جگرشان پاره پاره شد آنها در این سه روز حنوط کرده کفن پوشیده بودند و میدانستند که عذاب بر آنها فرستاده خواهد شد. همه ی آنها از خرد و کلان در چشم به هم زدنی مردند و برای آنها جانداری از گوسفند و شتر و هیچ چیز دیگر نماند مگر آنکه خدا همه را از میان برد و همگی در خانه ها و بسترهاشان به اجسادی تبیدل شدند و سپس خداوند به همراه آن بانگ آسمانی آتشی از آسمان فرو فرستاد تا اینکه همه را سوزاند و این داستان ایشان است.

و :گفتند آیا ما از بشری از جنس خود پیروی کنیم؟ اگر چنین کنیم در گمراهی و

جنون خواهیم بود» (24)

آیا از میان ما تنها بر او وحی نازل شده؟ نه او دروغگوی هوسبازی است. (25)

ولی فردا میفهمند چه کسی دروغگوی هوسباز است (26)

1- امام صادق جعفر بن هارون زیات :گفت اطراف کعبه طواف میکردم چشمم به حضرت صادق ال افتاد با خود گفتم این همان شخصی است که مردم تابع و پیرو اویند و درباره اش چنین و چنان میگویند. ناگاه دیدم دست گذاشت و به من فرمود: أَبَشَراً مِنَّا واحِداً

نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذا لَفِي ضَلالٍ وَسُعُرٍ.

روی

شانه ی من

2- امام رضا ال ابن أبی کثیر :گوید بعد از درگذشت امام کاظم ال مردم درباره ی جانشین او متوقف شدند. من در همان سال به مکه رفتم؛ حضرت رضا ا را دیدم؛ در دل فکری به خاطرم

357

ص: 357

على

القمر / 27 )

فَقَالَ أَنَا وَاللَّهِ الْبَشَرُ الَّذِي يَجِبُ عَلَيْكَ أَنْ تَتَّبِعَنِي فَقُلْتُ مَعْذِرَةٌ إِلَى اللَّهِ وَإِلَيْكَ فَقَالَ

مَغْفُورُ لَک

لا

3- الجواد ال- قَالَ قَاسِمِ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَن وَكَانَ زَيْدِيَا قَالَ خَرَجْتُ إِلَى بَغْدَادَ فَبَيْنَا أَنَا بِهَا إِذْ رَأَيْتُ النَّاسَ يَتَعَادَوْنَ وَيَتَشَرَّفُونَ وَيَقِفُونَ فَقُلْتُ مَا هَذَا فَقَالُوا ابْنُ الرِّضَا فَقُلْتُ وَاللَّهِ لَأَنْظُرَنَّ إِلَيْهِ فَطَلَعَ عَلَى بَعْلٍ أَوْ بَغْلَة فَقُلْتُ لَعَنَ اللَّهُ أَصْحَابَ الْإِمَامَة حَيْثُ يَقُولُونَ إِنَّ اللَّهَ افْتَرَضَ طَاعَةَ هَذَا فَعَدَلَ إِلَيَّ وَ قَالَ يَا قَاسَمَ بْنَ عَبْدِ الرَّحْمَنِ أَبَشَراً مِنَّا وَاحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذا لَفِي ضَلالٍ وَسُعُرٍ فَقُلْتُ فِي نَفْسِي سَاحِرُ وَ اللَّهِ فَعَدَلَ إِلَيَّ فَقَالَ أَ أَلْقِيَ الذِّكْرُ عَلَيْهِ مِنْ بَيْنِنَا بَلْ هُوَ كَذَابُ أَشِرُ قَالَ فَانْصَرَفْتُ وَ قُلْتُ بِالْإِمَامَة وَ شَهِدْتُ أَنَّهُ حُجَّةُ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَ اعْتَقَدْتُ

قوله تعالى: إِنَّا مُرْسِلُوا النَّاقَةِ فِتْنَةٌ هُمْ فَارْتَقِبُهُمْ وَاصْطَبَرُ (27)

1 - على بن إبراهيم - إِنَّا مُرْسِلُوا النَّاقَةِ فِتْنَةٌ لَهُمْ اى إختِبَاراً " ابن عبّاس - إِنَّا مُرْسِلُوا النَّاقَةِ فِتْنَةٌ لَهُمْ أَى نَحْنُ بَاعِثُوا النَّاقَة بِإِنْشَائِهَا عَلَى مَا طَلَبُوهَا مُعْجِزَةٌ لِصَالِحِ وَ قَطعاً لِعُذْرِهِمْ وَ امْتِحَانَا وَاخْتِبَاراً لَهُمْ ... وَ هُوَ أَنَّهُمْ تَعَتَّتُوا عَلَى صَالِحِ اللَّهِ فَسَئَلُوهَانْ يُخْرِجَ لَهُمْ مِنْ صَخْرَة نَاقَةَ حَمْراً، عُشَراً، تَضَعُ ثُمَّ تَردُ مَا هُمْ فَتَشْرَبُهُ ثُمَّ تَعُودُ عَلَيْهِمْ بِمِثْلِهِ لَبَنَا فَقَالَ سُبْحَانَهُ إِنَّا كَمَا سَتَلُوهُ فِتْنَةٌ لَهُمْ

قوله تعالى: وَنَبِّهُمْ أَنَّ الماءَ قِسْمَةٌ بَيْنَهُمْ كُلُّ شِرْبٍ مُحْتَضَرٌ (28)

قوله تعالى: فَنَادَوا صاحِبَهُمْ فَتَعاطى فَعَقَرَ (29)

1 - أمير المؤمنين ال- أَيُّهَا النَّاسُ أَنَا أَنْفُ الْإِيمَان أَنَا أَنْفُ الْهُدَى وَعَيْنَاهُ أَيُّهَا النَّاسُ لَا تَسْتَوْحِشُوا فِي طَريقِ الْهُدَى لِقِلَّة مَنْ يَسْلُكُهُ إِنَّ النَّاسَ اجْتَمَعُوا عَلَى مَائِدَة قَلِيل شِبَعُهَا كَثِير جُوعُهَا وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ وَ إِنَّمَا يَجْمَعُ النَّاسَ الرِّضَى وَ الْغَضَبُ أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّمَا عَقَرَ نَاقَةَ صَالِحِ ال

. بحار الأنوار، ج 49، ص38/ عيون أخبار الرضا (ع)، ج 2، ص 217

. بحار الأنوار، ج 50، ص 64 کشف الغمة، ج 2، ص 363

3. تفسير البرهان

4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص224

358

ص: 358

قمر / 27

رسید :گفتم أَبَشَراً مِنَّا واحِداً نَتَّبِعُهُ در این موقع امام المثل برق از جلوی من رد شده فرمود: «به خدا قسم من همان بشری هستم که بر تو واجب است از من پیروی کنی. عرض کردم: «پوزش

خواهم از خدا و از شما فرمود اشکالی ندارد گناهت بخشیده است.

امام جواد ال قاسم بن عبد الرحمن که زیدی مذهب بود میگوید در ایامی که در بغداد

بودم؛ روزی دیدم مردم ازدحامی کرده اند و میروند و میآیند و خود را به بلندی ها می رسانند می ایستند :گفتم چه خبر است؟ گفتند ابن الرضاست ابن الرضا است». تصمیم گرفتم که ایشان را .ببینم ناگهان دیدم سوار بر قاطری است و می.آید .گفتم خدا لعنت کند معتقدین به امامت را که میگویند خدا اطاعت چنین شخصی را بر ما واجب نموده در این موقع دیدم رو به جانب من نموده فرمود: «قاسم بن عبد الرحمن أَبَشَراً مِنَّا واحِداً نَتَّبِعُهُ إِنَّا إِذا لَفِي ضَلالٍ وَ سُعُرِ با خود گفتم عجب ساحری است به خدا باز متوجه من شده :فرمود آیا از میان ما تنها بر او وحی نازل شده؟ نه او دروغگوی هوسبازی است (روم/25) از آنجا برگشتم و معتقد به امامت شدم و یقین کردم او حجت خدا و امام بر مردم است و ایمان آوردم.

به صالح گفتیم] ما ناقه» را برای آزمایش آنها میفرستیم؛ در انتظار پایان کار

آنان باش و صبر کن (27)

1- على بن ابراهيم - إِنَّا مُرْسِلو النَّاقَةِ فِتْنَةٌ هُمْ یعنی آزمایشی است برای آنها. 2- ابن عباس الله إِنَّا مُرْسِلُوا النّاقَةِ فِتْنَةٌ هُمْ یعنی ما شتر را به وسیله ی آفریدن آن براساس آنچه درخواست کرده اند میفرستیم که معجزه ای برای صالح باشد و بهانه ی آنها را قطع کند و

ال مایه ی امتحان و آزمایش برای آنها باشد ... آنها بر صالح ال سخت گرفتند و از او خواستند تا از سنگی برای آنها شتر سرخ مویی که ده ماهه باردار است بیرون بیاورد که [پس از خروج فوراً] بزاید. وارد چشمه ی آب آنها شود و از آن بخورد؛ سپس شیری همانند آن آب--ی ک-ه خورده برای آنها برگرداند؛ در نتیجه خداوند سبحان فرمود: «ما» شتر را همان گونه که درخواست کرده اند برای آزمایش آنها میفرستیم.

سپس

و به آنها خبر ده که آب [قریه] باید در میانشان تقسیم ،شود، [ یک روز سهم ناقه

و یک روز برای آنها و هر یک برای سهم خود باید حاضر شوند. (28)

[ولی سرانجام یکی از یاران خود را [برای از بین بردن ناقه] صدا زدند، او ب-ه

سراغ این کار آمد و ناقه را] پی کرد (29)

-1- امام علی ای مردم در راه هدایت از کمی رهروان آن نترسید مردم بر سر سفره ای جمع ال شده اند که تعداد افراد سیر آن کم است و گرسنگان آن بسیار و تنها خدا است که از او کمک خواسته میشود. فقط خشنودی و خشم است که مردم را گرد هم می آورد ای مردم! یک نفر شتر قوم ثمود را

359

ص: 359

رَجُلُ وَاحِدٌ فَأَصَابَهُمُ اللَّهُ بِعَذَابِهِ بِالرِّضَا لِفِعْلِهِ وَ آيَةُ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّ وَجَلَّ فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ فَتَعاطى فَعَقَرَ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي وَنُذَر وَ قَالَ فَعَقَرُوها فَدَمْدَمَ عَلَيْهِمْ رَبُّهُمْ بِذَنْبِهِمْ فَسَوَّاها وَ لا يَخَافُ عُقْباها يَا مَعْشَرَ النَّاسِ أَلَا فَمَنْ سُئِلَ عَنْ قَاتِلِي فَزَعَمَ أَنَّهُ مُؤْمِنُ فَقَدْ قَتَلَنِي يَا مَعْشَرَ النَّاسِ مَنْ سَلَكَ الطَّرِيقَ وَرَدَ الْمَاءَ يَا مَعْشَرَ النَّاسِ أَلَا أُخْبِرُكُمْ بِحَاجِبِي الضَّلَالَةِ تَبْدُو مَخَازِيهَا فِي آخِرِ الزَّمَانِ.

2- على بن إبراهيم فَنَادَوْا صَاحِبَهُمْ (قَالَ قُدَارُ الَّذِي عفر الناقة.

قوله تعالى: فَكَيْفَ كانَ عَذَابِي وَنُذُرٍ (30)

قوله تعالى: إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ صَيْحَةً واحِدَةً فَكَانُوا كَهَشيم المُحْتَظِرِ (31)

یم

على بن إبراهيم - كَهَشِيم المُحْتَظِرِ قَالَ الْحَشِيشُ وَ النَّبَاتُ 1 - - 2- ابن عباس قيل: الصَّيْحَةُ الْعَذَابُ، فَكَانُوا كَهَشِيمِ الْمُحْتَظِرِى فَصَارُوا كَهَشِيمٍ وَ هُوَ حُطَامُ الشَّجَرِ الْمُنْقَطِع بِالْكَسْرِ وَالرَّضُ الَّذِي يَجْمَعُهُ صَاحِبُ الْحَظِيرَة الَّذِي يَتَّخِذُ لِغَنَمِهِ حَظِيرَةٌ يَمْنَعُهَا مِنْ بَرْدِ الرِّيحِ وَ الْمَعْنَى أَنَّهُمْ بَادُوا وَ هَلَكُوا فَصَارُوا كَيَبيس الشَّجَرِ الْمُتَفَتِإِذَا تَحَطَّمَ 3- الرسولَ - لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ فَهِيَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً فِي حَقِّ الْيَهُودِ وَ النَّوَاصِبِ قَالُوا لَهُ يا محمد الله زَعَمْتَ أَنَّهُ مَا فِي قُلُوبِنَا شَيْءٌ مِنْ مُوَاسَاةِ الْفُقَرَاءِ وَ مُعَاوَنَة الضَّعَفَاءِ وَ النَّفَقَة فِي إِبْطَال الْبَاطِلِ وَإحْقَاقِ الْحَقِّ وَ أَنَّ الْأَحْجَارَ اليَنُ مِنْ قُلُوبَنَا وَ أطْوَعُ لِلَّهِ مِنَّا وَ هَذِهِ الْجِبَالُ بِحَضَرَتِنَا فَهَلُمَّ بَنَا إِلَى بَعْضِهَا فَاسْتَشْهِدْهُ عَلَى تَصْدِيقِكَ وَ تَكْذِيبَنَا فَإِنْ نَطَقَ بِتَصْدِيقِكَ فَأَنْتَ الْمُحِقِّ يَلْزَمُنَا أَتْبَاعُكَ وَ إِنْ نَطَقَ بِتَكْذِيبَكَ أَوْ صَمَتَ فَلَمْ يَرُدَّ جَوَابَكَ فَاعْلَمْ أَنَّكَ الْمُبْطِلُ فِي دَعْوَاكَ الْمُعَانِدُ لِهَوَاكَ فَقَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم لِلْجَبَل إِنِّي أَسْأَلُكَ بِجَاهِ مُحَمَّدِ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الَّذِينَ بذِكْر أَسْمَائِهِمْ خَفَّفَ اللهُ الْعَرْشِ عَلَى كَوَاهِلِ ثَمَانِيَةَ مِنَ الْمَلَائِكَةِ بَعْدَ أَنْ لَمْ يَقْدِرُوا عَلَى تَحْرِيكِهِ وَ هُمْ خَلْقُ كَثِيرُ لَا يَعْرِفُ عَدَدَهُمْ إِلَّا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ بحَقِّ مُحَمَّدِ الله وَ آلِهِ الطَّيبِينَ الَّذِينَ بِذِكْرِ أَسْمَائِهِمْ تَابَ اللهُ عَلَى آدَمَ وَ غَفَرَ خَطِيئَتَهُ وَ أَعَادَهُ إِلَى مَرْتَبَتِهِ وَ بِحَقِّ مُحَمَّدِ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ الَّذِينَ بذِكْرِ أَسْمَائِهِمْ وَسُؤَالِ اللَّهِ بِهِمْ

1. بحار الأنوار، ج 34، ص 359/ الغارات، ج 2، ص398

2. بحار الأنوار، ج 11، ص 377 تفسیر القمی، ج 2، ص 341 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 11، ص 377 تفسیر القمی، ج 2، ص 341 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 224

360

ص: 360

قمر / 30

کشت اما خداوند همهی آنها را دچار عذاب خویش نمود به خاطر اینکه به کار او رضایت داده بودند و دلیل این سخن من کلام خداوند عزوجل است که میفرماید: فَنَادَوا صَاحِبَهُمْ فَتَعَاطَى فَعَقَرَ فَكَيْفَ كَانَ عَذَابِي ونُذْرِ و :گفت از این رو پروردگارشان آنها [و سرزمینشان را به خاطر گناهانشان در هم کوبید و با خاک یکسان و صاف کرد و او هرگز از فرجام این کار [مجازات ستمگران] بیم ندارد!. (شمس/15-14) بدانید و آگاه باشید از هر کسی درباره ی قاتل من سؤال کنند و آن شخص فکر کند که قاتل من مؤمن ،است در حقیقت خود او مرا کشته است ای مردم هر کس راه درست را بپیماید وارد آب شده است و هرکس از آن کناره بگیرد، در بیابان افتاده است. 2۔ علی بن ابراهيم الله فَنَادَوا صَاحِبَهُم اسم دوست آنها قدار ،بود، همان که ناقه را کشت.

پس بنگرید عذاب و انذارهای من چگونه بود! 30

ما فقط یک صیحه ی [آسمانی] بر آنها فرستادیم و به دنبال آن همگی به صورت

گیاهان خشک که برای خوراک چهارپایان آماده میکنند درآمدند (31)

الله الى

چوب

1 علی بن ابراهیم گهَشِیم الْمُحْتَظِرِ منظور از هشیم، علف و گیاه میباشد. 2- ابن عباس - صيحة [در آیه به معنای] عذاب است. فَكَانُوا كَهَشِيمِ الْمُحْتَظِرِ یعنی مانند خشک شدند و آن شاخه های شکسته شده از درخت است که با شکستن جدا شده است و ریزه هایی است که صاحب آغل آن را جمع میکند تا برای گوسفندانش آغل بسازد و آنها را از سرمای باد حفظ کند و معنای آیه این است که آنها از بین رفتند و هلاک شدند و مانند درخت خشکی گردیدند که متلاشی شده و شکسته است. پیامبر وقتی :آیه سپس دلهای شما بعد از این واقعه سخت شد همچون سنگ یا سخت تر. (بقره/74) در مورد یهود و ناصبیها نازل ،شد گفتند: ای محمد گمان می کنی در قلبهای ما از یاری فقیران و کمک به ضعیفان و هزینه کردن برای ابطال باطل و احقاق حق چیزی نیست و سنگها از قلبهای ما نرمتر است و در برابر خدا از ما مطیع ترند؟ این کوه ها در پیش ما هستند با ما نزد یکی از این کوهها بیا و از آن برای تصدیق خودت و تکذیب ما گواهی بخواه. اگر به تصدیق تو زبان گشود، تو بر حقی و پیروی از تو بر ما واجب است و اگر زبان به تکذیب تو گشود یا سخن نگفت بدان که تو در ادعایت ناحق و درخواستهات، [مغرور و] خ-ود برتر بین هستی. رسول خدا به کوه فرمود: ای کوه من به حق مقام محمد و آل پاک آنها که با گفتن اسمهایشان خداوند عرش را بر شانه هشت نفر از فرشتگان سبک گردانید بعد از آنکه نتوانستند آن را حرکت دهند در حالی آنها خلق زیادی هستند و تعدادشان را ج--ز خ--دای عزوجل نمیداند و به حق محمد و خاندان ،پاکش کسانی که با گفتن اسمهای آنها خداوند

توبه ی آدم را پذیرفت و خطایش را بخشید و او را به جایگاهش برگرداند و به حق محمدی خاندان پاکش که با گفتن اسم آنها و درخواست از خداوند به وسیله ی آنها، ادریس ال را در بهشت به مقام والایی ،رساند از تو میخواهم که به نفع محمد شهادت دهی با [گفتن آنچه خداوند به تو امانت سپرده است که او را در برابر این یهودیها در مورد قساوت قلب هایشان

361

ص: 361

القمر / 32

إدريس ا فِي الْجَنَّة مَكَاناً عَلِيّاً لَمَّا شَهِدْتَ لِمُحَمَّدِ الله بمَا أَوْدَعَكَ اللَّهُ بِتَصْدِيقِهِ عَلَى هَؤُلَاءِ الْيَهُودِ فِي ذِكْرِ قَسَاوَةِ قُلُوبِهِمْ وَ تَكْذِيبِهِمْ فِي جَحْدِهِمْ لِقَوْلِ مُحَمَّدٍ رَسولِ اللَّهُ لَ فَتَحَرَّكَ الْجَبَلُ وَ تَزَلْزَلَ وَ فَاضَ عَنْهُ الْمَاء وَنَادَى يا محمد الله أَشْهَدُ أَنَّكَ رَسُولُ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ سَيِّدُ الْخَلَائِقِ أَجْمَعِينَ وَأَشْهَدُ أَنَّ قُلُوبَ هَؤُلَاءِ الْيَهُودِ كَمَا وَصَفْتَ أَقْسَى مِنَ الْحِجَارَة لَا يَخْرُجُ مِنْهَا خَيْرُ كَمَا قَدْ يَخْرُجُ مِنَ الْحِجَارَة الْمَاءُ سَيْلًا أَوْ تَفَجَّراً وَ أَشْهَدُ أَنَّ هَؤُلَاءِ كَاذِبُونَ عَلَيْكَ فِيمَا بِهِ يَقْذِفُونَكَ مِنَ الْفِرْيَة عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ فَقَالَ رسول الله الله وَ أَشَارَ إِلَى حَجَرٍ فِيهِ قَدْرِ خَمْسَة أَرْطَالَ يَا أَيُّهَا الْحَجَرُ تَدَحْرَجْ فَتَدَحْرَجَ فَقَالَ لِمُخَاطِبِهِ خُذْهُ وَ قَرِّبْهُ مِنْ أُذُنِكَ فَسَيُعِيدُ عَلَيْكَ مَا سَمِعْتَ فَإِنَّ هَذَا جُزْءٌ مِنْ ذَلِكَ الْجَبَلِ فَأَخَذَهُ الرَّجُلُ فَأَدْنَاهُ إِلَى أُذُنِهِ فَنَطَقَ الْحَجَرُ بِمِثْلِ مَا نَطَقَ بهِ الْجَبَلُ أَوَلَا مِنْ تَصْدِيق رسول الله الله وَ فِيمَا ذَكَرَهُ عَنْ قُلُوبِ الْيَهُودِ فِيمَا أَخْبَرَ بِهِ مِنْ أَنَّ نَفَقَاتِهِمْ فِي دَفْعِ أَمْرٍ مُحَمَّدِ بَاطِلُ وَ وَبَالُ عَلَيْهِمْ فَقَالَ لَهُ رسول الله له أ سَمِعْتَ هَذَا أَخَلَفَ هَذَا الْحَجَرِ أَحَدٌ يُكَلِّمُكَ يُوهِمُكَ أَنَّهُ الْحَجَرُ يُكَلِّمُكَ قَالَ لَا فَاتِنِي بِمَا اقْتَرَحْتُ فِي الْجَبَلِ فَتَبَاعَدَ رسول الله صلى الله عليه وسلم إِلَى فَضَاءِ وَاسِع ثُمَّ نَادَى الْجَبَلَ يَا أَيُّهَا الْجَبَلُ بِحَقِّ مُحَمَّدِ وَ آلِهِ الطَّيبِينَ الَّذِينَ بِجَاهِهِمْ وَ مَسْأَلَة عِبَادِ اللَّهِ بِهِمْ أَرْسَلَ اللَّهُ عَلَى قَوْمٍ عَادٍ رِيحاً صَرْ صَراً عَاتِيَةً تَنْزِعُ النَّاسَ كَأَنَّهُمْ أَعْجَازُ نَخْلِ حَاوِيَةٌ وَ أَمَرَ جَبْرَئِيلَ أَنْ يَصِيحَ صَيْحَةً فِي قَوْمٍ صَالِحِ اللَ حَتَّى صَارُوا كَهَيْتِيمِ الْمُحْتَظِرِ لَمَّا انْقَلَعْتَ مِنْ مَكَانِكَ بِإِذْنِ الله.

قوله تعالى: وَ لَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ (32)

قوله تعالى: كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ بِالنُّذُرِ (33)

قوله تعالى: إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ حَاصِباً إِلَّا آلَ لُوطٍ نَجَّيْنَاهُمْ بِسَحَرٍ (34)

- ابن عبّاس - يُرِيدُ مَا حَصَبُوا بِهِ مِنَ السَّمَاءِ مِنَ الْحِجَارَةِ فِي الرِّيحِ.

362

.. بحار الأنوار، ج17، ص 338 2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص227

ص: 362

الله الله

تصدیق کنی و آنها را در مورد انکار سخن محمد رسول خدا تکذیب کنی». سپس ک-وه حرکت کرد و لرزید و آب از آن جاری شد و فریاد زد: «ای محمد گواهی میده-م ک-ه ت-و رسول پروردگار جهانیان و سرور همهی خلایق هستی و گواهی میدهم که قلب این یهودیها همان گونه که توصیف کردی از سنگ سخت تر است و خیری از آن بیرون نمی آید چنانچه گاهی آب از سنگ به صورت سیل یا آب روان بیرون میآید و گواهی میدهم که اینها در مورد نسبت دروغی که به تو میدهند دروغگو هستند و به پروردگار جهانیان دروغ میبندند. سپس رسول خدا به سنگی در کوه که به اندازه ی پنج رطل بود اشاره کرد و فرمود: «ای سنگ پایین بیا»! غلطید و جلو آمد و پیامبر به مخاطب یهودی فرمود آن را بگیر و به گوشت نزدیک گردان که آنچه از کوه شنیدی برای تو تکرار میکند؛ چون این جزئی از آن کوه است». آن مرد آن سنگ را گرفت و نزدیک گوشش برد و سنگ همانند آنچه کوه گفته بود سخن گفت. ابتدا رسول خدا را در مورد آنچه درباره ی قلبهای یهود بیان کرده بود تصدیق نمود و خبر داد که

الله الله هزینه های یهود در دفع امر محمد پوچ و وبال بر آنها است. رسول خدا فرمود: «آیا این سخنان را شنیدی؟ آیا پشت این سنگ کسی است که با تو سخن میگوید و [آن کس تو را به وهم میاندازد که این سنگ با تو سخن میگوید؟ گفت نه آنچه دربارهی کوه پیشنهاد کردم برایم بیاور». رسول خدا دور شد و به فضای وسیع و بازی رفت سپس کوه را صدا زد و فرمود: ای کوه به حق محمد و خاندان پاکش کسانی که خداوند به خاطر جاه و مقام آنها و درخواست بندگان خدا به وسیله ی آنها بر قوم عاد تندباد ،وحشتناک سرد و طغیانگر فرستاد که مردم را از جا بر میکند که آن قوم همچون تنههای پوسیده و تو خالی درختان نخل در میان این تند باد روی زمین افتاده و هلاک شدهاند و به جبرئیل دستور داد که در میان قوم صالح ال یکبار فریاد بزند تا اینکه به صورت گیاهان خشک که برای خوراک چهارپایان آماده می آمدند - از تو میخواهم به اذن خدا از جای خود کنده شوی و به حضور من به اینجا بیایی».

ما قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم؛ آیا کسی هست که پند گیرد؟ 32)

قوم لوط انذارها [ی پی در پی پیامبرشان را تکذیب کردند. (33)

کنند در

ما بر آنها طوفانی از شن فرستادیم و همه را هلاک ،کرد جز خاندان لوط که

سحرگاهان نجاتشان دادیم (34)

1- ابن عباس منظور از حاصباً] سنگ ریزه های میان باد است که به وسیله ی آن از آسمان،

سنگ باران شدند.

ص: 363

القمر / 35

قوله تعالى: نِعْمَةً مِنْ عِنْدِنَا كَذلِكَ نَجْزِي مَنْ شَكَرَ (35)

قوله تعالى : وَلَقَد أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنَا فَتَمارَوُا بِالنُّذُرِ (36)

1 - الرسول يا على إِنَّكَ لَبَطْشَةُ اللَّهِ الَّتِى قَالَ اللهُ وَلَقَدْ أَنْذَرَهُمْ بَطْشَتَنا فَتَمَارَوْا بِالنُّذُر. قوله تعالى: وَ لَقَدْ راوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِي وَ

ندر (37)

قوله تعالى: وَلَقَدْ صَبَّحَهُمْ بُكْرَةً عَذَابٌ مُسْتَقِرٌّ (38)

قوله تعالى: فَذُوقُوا عَذَابِي وَنُذُرِ (39)

قوله تعالى: وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ ( 40 )

بهم

1 - الصادق - إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ بَعَثَ أَرْبَعَةَ أَهْلَاكِ فِي إِهْلَاكِ قَوْمِ لُوطُ الةِ جَبْرَئِيلَ وَ میگائِيلَ وَإِسْرَافِيلَ وَ كَرُوبيل فَأَتَوْا لُوطاً وَ هُوَ فِى زرَاعَة قُرْبَ الْقُرْيَةِ فَسَلَّمُوا عَلَيْهِ وَ هُمْ مُعْتَمُونَ فَلَمَّا رَأَى هَيْئَةَ حَسَنَةً عَلَيْهِمْ ثِيَابُ بيضُ وَ عَمَائِمٌ بِيضُ فَقَالَ لَهُمُ الْمَنْزِلَ فَقَالُوا نَعَمْ فَتَقَدَّمَهُمْ وَ مَشَوْا خَلْفَهُ فَنَدِمَ عَلَى عَرْضِهِ الْمَنْزِلَ عَلَيْهِمْ فَقَالَ أَيَّ شَيْءٍ صَنَعْتُ آتِي قَوْمِي وَأَنَا أَعْرِفُهُمْ فَالْتَفَتَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ شِرَاراً مِنْ خَلْقِ اللَّهِ قَالَ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ لَا نُعَجِّلُ عَلَيْهِمْ حَتَّى يَشْهَدَ عَلَيْهِمْ ثَلَاثَ مَرَاتِ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ هَذِهِ وَاحِدَةٌ ثُمَّ مَشَى سَاعَةً ثُمَّ الْتَفَتَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ شِرَاراً مِنْ خَلْقِ اللَّهِ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ هَذِهِ ثِنْتَانِ ثُمَّ مَشَى فَلَمَّا بَلَغَ بَابَ الْمَدِينَةِ الْتَفَتَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ شِرَاراً مِنْ خَلْقِ اللَّ-هِ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ هَذِهِ الثَّالِثَةُ ثُمَّ دَخَلَ وَ دَخَلُوا مَعَهُ حَتَّى دَخَلَ مَنْزِلَهُ فَلَمَّا رَأَتْهُمُ امْرَأَتُهُ رَأَتْ هَيْئَةً حَسَنَةً فَصَعِدَتْ فَوْقَ السَّطْحِ وَصَفَقَتْ فَلَمْ يَسْمَعُوا فَدَخَنَتْ فَلَمَّا رَأَوُا الدُّخَانَ أَقْبَلُوا إِلَى الْبَابِ يُهْرَعُونَ حَتَّى جَاءُوا إِلَى الْبَابِ فَنَزَلَتْ إِلَيْهِمْ فَقَالَتْ عِنْدَهُ قَوْمُ مَا رَأَيْتُ قَوْماً قَط أَحْسَنَ هَيْئَةَ مِنْهُمْ فَجَاءُوا إِلَى الْبَابِ لَيَدْخُلُوا فَلَمَّا رَآهُمْ لُوطُ قَامَ إِلَيْهِمْ فَقَالَ لَهُمْ يَا قَوْمِ فَاتَّقُوا

364

1. بحار الأنوار، ج 40، ص 64 تفسیر فرات الکوفی، ص 455

ص: 364

قمر / 35

این نعمتی بود از ناحیهی ما این گونه هر کسی را که شکر کند پاداش میدهیم (35)

او آنها را از مجازات ما بیم ،داد ولی آنها اصرار بر مجادله و القای شک در برابر

انذارهای الهی داشتند. (36)

1 - پیامبر ای علی ا... تو همان مجازات الهی هستی که خداوند فرمود: وَلَقَدْ أَنذَرَهُمْ

بَطْشَتَنا فَتَمارَوُا بِالنَّدْرِ.

آنها از او خواستند میهمانانش را در اختیارشان بگذارد؛ ولی ما چشمانشان را

نابینا کردیم و گفتیم بچشید عذاب و انذارهای مرا! (37)

سرانجام صبحگاهان و در اوّل روز عذابی طولانی به سراغشان آمد. (38)

و گفتیم پس بچشید عذاب و انذارهای مرا (39)

ما قرآن را برای پند گرفتن آسان ساختیم؛ آیا کسی هست که پند گیرد؟! 40)

1- امام صادق ال خداوند چهار فرشته را برای نابود کردن قوم لوط فرستاد که عبارتند از:

جبرئیل، میکائیل اسرافیل و کروبیل آنان نزد لوط ا که مشغول کشاورزی نزدیک آن ده بود، آمدند. آنان که دستار بر سر داشتند به او سلام کردند وقتی نگاه لوط به آنان افتاد، آنان را با سیمایی زیبا لباس و دستاری سفید یافت به آنان فرمود: «بفرمایید به خانه برویم آنان پاسخ دادند: «باشد». لوط ال پیش افتاد و آنان پشت سرشان به راه افتادند لوط ال از تعارف کردن آنان به خانه اش پشیمان شد؛ از این رو با خود گفت من چه کار کردم؟ آنان را به میان قوم ببرم، قومی که می دانم چه کاره هستند. لوط ا رو به آنان کرد و فرمود شما در حال آمدن نزد بدترین خلق خدا هستید. جبرئیل فرمود: «در عذاب کردن آنان شتاب نکن تا اینکه لوط علیه آنان سه بار گواهی دهد. جبرئیل فرمود: «این یک بار شد سپس ساعتی گذشت سپس لوط به آنان رو کرد و فرمود: «شما در حال آمدن نزد بدترین خلق خدا هستید جبرئیل فرمود: این دو بار شد سپس به راه خود ادامه داد. وقتی به دروازه شهر رسیدند لوط ال به آنان رو کرد و فرمود: «شما در حال آمدن نزد بدترین خلق خدا هستید جبرئیل فرمود این سه بار شد سپس لوط وارد شهر شد و آنان نیز به همراه او وارد شهر شدند تا اینکه او وارد خانه اش شد وقتی نگاه زن لوط به آنان افتاد و سیمای زیبایشان را دید بالای پشت بام رفت و دست زد اما قوم لوط نشنیدند؛ از این رو دود برپا کرد. وقتی آنان دود را دیدند شتابان روی آوردند تا اینکه دم در خانه لوط ال رسیدند زن لوط از پشت بام پایین آمد و گفت: جماعتی نزد لوط هستند که تا به حال زیباتر از آنان را ندیده ام. آن به سوی در آمدند تا وارد خانه شوند. وقتی لوط آنان را دید برخاست و به سوی آنان رفت او به آنان فرمود: از خدا بترسید و مرا

1365

ص: 365

القَمَر / 40

الله و لا تخرُونِ فِي ضَيْفِي ألَيْسَ مِنْكُمْ رَجُلُ رَشِيدُ وَقَالَ هؤلا، بَناتِي هُنَّ أَطْهَرُ لَكُمْ فَدَعَاهُمْ إِلَى الْحَلَالِ فَقَالَ مَا لَنَا فِي بَنَاتِكَ مِنْ حَقٌّ وَ إِنَّكَ لَتَعْلَمُ مَا نُرِيدُ فَقَالَ لَهُمْ لَوْ أَنَّ لِي بِكُمْ قُوَّةً أَوْ أَوِى إِلى رَكُن شَدِيدٍ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ لَوْ يَعْلَمُ أَنَّ قُوَّةَ لَهُ قَالَ فَكَاثَرُوهُ حَتَّى دَخَلُوا الْبَيْتَ فَصَاحَ بِهِ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ يَا لُوطُ دَعْهُمْ يَدْخُلُوا فَلَمَّا دَخَلُوا أَهْوَى جَبْرَئِيلُ بِإِصْبَعِهِ نَحْوَهُمْ فَذَهَبَتْ أَعْيُنُهُمْ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَطَمَسْنا عَلَى أَعْيُنَهُمْ. 2- الصادقين طلا - إِنَّ الْمَلَائِكَةَ لَمَّا جَاءَتْ فِي هَلَاكِ قَوْمِ لُوطٍ ... فَأَشَارَ إِلَيْهِمْ جَبْرَئِيلُ بِيَدِهِ فَرَجَعُوا عُمْيَاناً يَلْتَمِسُونَ الْجِدَارَ بِأَيْدِيهِمْ يُعَاهِدُونَ اللَّهَ لَئِنْ أَصْبَحْنَا لَا نَسْتَبْقِي أَحَداً مِنْ آلِ لوط الا "

- الباقر ال... فَقَالَ لَهُمْ جَبْرَائِيلُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ لَنْ يَصِلُّوا إِلَيْكَ فَخُذْ كَفَّاً مِنْ بَطْحَاءِ

الْأَرْضِ فَاضْرِبْ وُجُوهَهُمْ فَقَالَ شَاهَتِ الْوُجُوهُ فَعَمِيَ فَقَالَ شَاهَتِ الْوُجُوهُ فَعَمِيَ أَهْلُ الْمَدِينَةِ كُلُّهُمْ 4- على بن إبراهيم - فَقَالَ لُوط ال بِمَا ذَا أُمِرْتَ قَالَ بِهَلَاكِهِمْ قَالَ السَّاعَةَ فَقَالَ جَبْرَئِيلُ إِنَّ مَوْعِدَهُمُ الصُّبْحُ أَلَيْسَ الصُّبْحُ بِقَرِيبٍ فَكَسَرُوا الْبَابَ وَدَخَلُوا الْبَيْتَ فَضَرَبَ جَبْرَئِيلُ بِجَنَاحِهِ عَلَى وُجُوهِهِمْ فَطَمَسَهَا وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لَقَدْ رَاوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنَا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِي وَ نُذْرِ فَلَمَّا رَأَوْا ذَلِكَ عَلِمُوا أَنَّهُ قَدْ أَتَاهُمُ الْعَذَاب. 5- الصادق ال- لَمَّا جَاءَتِ الْمَلَائِكَةُ فِي هَلَاكِ قَوْمِ لُوط اللهُ مَضَوْا حَتَّى أَتَوْا لُوطًا فَلَمَّا بَصُرَ بهِمُ امْرَأَتُهُ أَبْصَرَتْ هَيْئَةً حَسَنَةً فَصَعِدَتْ فَوْقَ السَّطْحِ فَصَفَقَتْ فَلَمْ يَسْمَعُوا فَدَخَنَتْ فَلَمَّا رَأَوْا الدُّخَانَ أَقْبَلُوا يُهْرَعُونَ إِلَيْهِ حَتَّى وَقَفُوا بِالْبَابِ فَقَالَ لُوطُ الفَاتَّقُوا اللَّهَ وَ لَا تُخْزُونِ فِي ضَيْفِي ثُمَّ

العليا

كَابَرُوهُ حَتَّى دَخَلُوا عَلَيْهِ قَالَ فَصَاحَ جَبْرَئِيلُ يَا لُوط دَعْهُمْ يَدْخُلُوا قَالَ فَدَخَلُوا فَأَهْوَى

جَبْرَئِيلُ إصْبَعَيْهِ وَ هُوَ قَوْلُهُ فَطَمَسْنا أَعْيُنَهُمْ ثُمَّ قَالَ جَبْرَئِيلُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ لَنْ يَصِلُوا إِلَيْكَ.

1. الکافی، ج 5، ص 546 ،الکافی، ج 8، ص 327 تفسیر العیاشی، ج 2، ص155

. علل الشرائع، ج 2، ص551

ثواب الأعمال، ص266

4. بحار الأنوار، ج 12، ص158 تفسیر القمی، ج 1، ص 336 قصص الأنبياء للجزائری، ص136 5. بحار الأنوار، ج 12، ص 163 قصص الأنبياء للراوندي، ص 120

366

ص: 366

قمر / 40

در مورد میهمانانم رسوا نسازید. (هود/78) آیا در میان شما آدمی عاقل پیدا نمی شود. همچنین :فرمود اینان دختران منند آنان برای شما پاکیزه ترند بنابراین لوط ا آنان را به سوی حلال .فراخواند اما آنان :گفتند ما را به دخترانت حاجتی نیست و تو خوب میدانی که ما چه میخواهیم لوط ا به آنان :فرمود کاش» برای مقابله با شما قدرتی داشتم یا به تکیه گاهی استوار پناه می.جستم جبرئیل فرمود: ای کاش میدانست که چه قدرتی دارد! حضرت فرمود:

قوم لوط اله در تعداد بر او فزونی یافتند تا اینکه وارد خانه شدند. جبرئیل ، لوط ال را صدا زد و فرمود ای) ،لوط بگذار وارد شوند. وقتی وارد شدند، جبرئیل انگشتش را به سوی آنان دراز کرد بدین سان نور دیدگانشان از بین رفت. :آيه فَطَمَسْنا أَعْيُنَهُم نیز به همین مطلب اشاره دارد.

سو

2 امام باقر و امام صادق ... فرشتگان نزدشان فرستاده شدند ... و جبرئیل با دست به

ایشان اشاره کرد درجا نابینا شدند وقتی خواستند از منزل برگردند چون درب منزل را نمیدیدند با دست دیوار را لمس میکردند تا در را پیدا کرده و از آن خارج شوند باری فرشتگان به خدا

وگند میخوردند اگر صبح بدمد یک نفر از قوم لوط را باقی نمی گذاریم». امام باقر ال... فرشتگان نزدشان فرستاده شدند و هنگامی که به جبرئیل نزدیک شدند این جمله را از او شنیدند؛ ما فرستادگان پروردگار توایم آنها هرگز دسترسی به تو پیدا نخواهند کرد. (هود/81) سپس مشتی از ماسه را بر چهره ی آنان پاشید و نفرینشان کرد، اینک مردم شهر تماماً بینایی خویش را از دست داده بودند.

4- علی بن ابراهیم لوط گفت شما که هستید؟ جبرئیل :گفت من جبرئیل هستم و مأموریتم هلاکت این قوم است» لوط :گفت: همین الان عذاب خواهند شد؟ جبرئیل گفت: موعد آنها صبح است آیا صبح نزدیک نیست؟! (هود/81) لوط گفت: «آنها در را شکسته اند ال و وارد خانه شدهاند پس جبرئیل با بال خود بر صورت آنها زد و آنها را کور کرد در همین رابطه خدای متعال می فرماید: وَ لَقَدْ راوَدُوهُ عَنْ ضَيْفِهِ فَطَمَسْنا أَعْيُنَهُمْ فَذُوقُوا عَذَابِي وَ نُذُرِ قوم لوط اللي وقتی چنین دیدند دانستند که عذاب بر سرشان نازل خواهد شد.

ه- امام صادق هنگامی که فرشتگان برای نابود کردن قوم لوط آمدند، عبور کردند تا نزد لوط آمدند... هنگامی که زن لوط آنها را دید چهرههای زیبایی را دید و پشت بام رفت و کف زد ولی قوم او صدای کف زدن او را نشنیدند؛ دود درست کرد و هنگامی که دود را دیدند به سرعت به سراغ او آمدند تا اینکه مقابل در ایستادند لوط ا :گفت: از خدا بترسید و مرا در مورد میهمانانم رسوا نسازید. (هود/78) قوم لوط در تعداد بر او فزونی یافتند تا اینکه وارد خانه شدند. جبرئیل ، لوط ال را صدا زد و فرمود ای ،لوط بگذار وارد شوند. وقتی وارد شدند، جبرئیل انگشتش را به سوی آنان دراز کرد بدین سان نور دیدگانشان از بین رفت. آیه فَطَمَسُنا أعيُنَهُم نیز به همین مطلب اشاره دارد سپس جبرئیل به لوط ] :گفت ما فرستادگان پروردگار توایم آنها هرگز دسترسی به تو پیدا نخواهند کرد. (هود/81)).

ص: 367

قوله تعالى: وَلَقَدْ جَاءَ آلَ فِرْعَوْنَ النُّذُرُ (41)

قوله تعالى: كَذَّبُوا بِآيَاتِنا كُلّها فَأَخَذْناهُمْ أَخْذَ عَزيزِ مُقْتَدِ

1 - الباقر ال- كَذَّبُوا بِآيَاتِنا كُلَّها يَعْنِي الْأَوْصِيَاءَ كُلَّهُمْ. 2 - المهدى - عَنْ عَلَوى المصرى: هَنَّا دَعَوْتَ اللَّهَ رَبَّكَ وَ رَبَّ آبَائِكَ بِالْأَدْعِيَةِ الَّتِي دَعَا بِهَا أَجْدَادِي الْأَنْبِيَاءُ حَيْثُ كَانُوا فِي الشِدَّةِ فَكَشَفَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَنْهُمْ ذَلِكَ قَلْتُ وَبَمَا ذَا دَعَوْهُ

هِ لِأَدْعُوهُ بِهِ قَالَا إِذَا كَانَ لَيْلَةُ الْجُمُعَة فَقُمْ وَاغْتَسِلْ وَ صَلِّ صَلَاتَكَ فَإِذَا فَرَغْتَ مِنْ سَجْدَة الشُّكْرِ فَقُلْ وَ أَنْتَ بَارِک عَلَى رَكْبَتَيْكَ وَادْعُ بِهَذَا الدُّعَاءِ مُبْتَهَا ... قَالَ إِنَّ أَخْذَكَ الأَلِيمُ الشَّدِيدُ أَخْذَ عَزِيزِ مُقْتَدِرٍ فَإِنَّكَ عَزِيزٌ مُقْتَدِرٍ.

قوله تعالى : أَكُفَّارُكُمْ خَيْرٌ مِنْ أُولئِكُمْ أَمْ لَكُمْ بَرَاءَةٌ فِي الزُّبُرِ (43)

1 - على بن إبراهيم - قَوْلُهُ أَكُفَّارُكُمْ مُخاطَبَةً لِقُرَيْشٍ خَيْرٌ مِنْ أُولئِكُمْ يَعنى هَذِهِ الْأُمَّةُ الْهَالِكَةُ أَمْ لَكُمْ بَراءَةٌ فِي الزُّبُرِ أَى فِى الْكُتُبِ لَكُمْ بَرَاءَةُ لَا تُهْلِكُونَ كَمَا هَلَكُوا قَالَ قُرَيْشُ قَدِ اجْتَمَعْنَا لِنَنْتَصِرَ وَنَقْتُلَكَ يَا مُحَمَّدُ فَأَنْزَلَ اللَّهُ أَمْ يَقُولُونَ يَا مُحَمَّدُ نَحْنُ جَمِيعٌ مُنتَصِرٌ .

قوله تعالى : أَمْ يَقُولُونَ نَحْنُ جَميعٌ مُنْتَصِرٌ (44)

- على بن إبراهيم - قَالَ قُرَيْشٍ قَدِ اجْتَمَعْنَا لِنَنْتَصِرَ وَ نَقْتُلَكَ يَا مُحَمَّد فَأَنْزَلَ اللَّهُ أَمْ

يَقُولُونَ يَا مُحَمَّد الله نَحْنُ جَمِيع مُنتَصِرٌ.

قوله تعالى: سَيُهْزَمُ الجَمْعُ وَيُوَلُّونَ الدُّبُرَ (45)

1 - الصادقين انا - كَانَ إِبْلِيسُ فِي صَفٌ الْمُشْرِكِينَ آخِذاً بِيَدِ الْحَارِثِ بْنِ هِشَامٍ [ف] نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ فَقَالَ لَهُ الْحَارِثُ يَا سَرَاقُ إِلَى أَيْنَ أَ تَخْذُلْنَا عَلَى هَذِهِ الْحَالَة فَقَالَ إِنِّي أَرى ما لا تَرَوْنَ فَقَالَ وَ اللَّهِ مَا تَرَى إِنَّا جَعَاسِيسَ يَثْرِبَ فَدَفَعَ فِي صَدْرِ الْحَارِثِ وَ انْطَلَقَ وَ انْهَزَمَ النَّاسُ وَ قَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِي

1. الکافی، ج 1، ص207/ تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج92، ص 276

3. تفسير البرهان

4. بحارالأنوار، ج 17، ص 209/ بحار الأنوار، ج19، ص309/ تفسير البرهان

ص: 368

قمر / 40

و [همچنین] انذارها و هشدارها [ یکی پس از دیگری به سراغ فرعونیان آمد.

اما آنها همه ی آیات ما را تکذیب کردند و ما آنها را گرفتیم و مجازات کردیم

گرفتن قدرتمندی توانا (42)

1- امام باقرال كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا كُلها؛ یعنی همه ی جانشینان.

2- امام مهدی از علوی مصری نقل شده است چرا خدای خود را و خدای پدران خود را به دعایی نمیخوانی که خدا را به آن دعا پیامبران پیشین که هرگاه ایشان را محنتی و شدتی روی مینمود میخواندند؛ پس خدای تعالی آن محنت را از ایشان به برکت این دعا برطرف مینمود من گفتم آن کدام دعایی است که ایشان میخواندند؟ آن حضرت فرمود: «هرگاه شب جمعه شود، غسل کن و بعد از فراغ از نماز شب سجده شکر به جای ،آور، چون سر از سجده برداشتی بر دو زانوی خود بنشین و این دعا را بخوان ... به درستی که گرفتن تو به دردآورنده و سخت است؛ آنکه ایشان را بگیری، ای پروردگار من! فَإِنَّكَ عَزِيزٌ مُقْتَدِر».

آیا کافران شما بهتر از آنانند یا برای شما امان نامهای در کتب آسمانی نازل شده

است؟! (43)

1- على بن ابراهيم - أَكُفَّارُكُم خداوند قبیله ی قریش را مورد خطاب قرار داده است. خَ--ير م--ن أُولئِكُمْ یعنی از این ملتهای نابود شده. أَمْ لَكُم بَرَاءةُ فِي الزُّبُرِ یعنی آیا در قرآن برای شما برائت امان) (نامه وجود دارد که شما نابود نمیشوید همچنان که آنها نابود شدند. قریش در جواب :گفتند: «ما جمع شده ایم تا پیروز شویم و ای محمّد تو را به قتل برسانیم. که خداوند آی--ه ن-ازل کرد: ای محمد! أَمْ يَقُولُونَ نَحْنُ جَمِيعٌ مُّنتَصِرٌ.

یا میگویند ما جماعتی متحد و پیروزیم»؟! (44)

1 علی بن ابراهیم قریش در جواب :گفتند: «ما جمع شده ایم تا پیروز شویم و ای محمد تو

را به قتل برسانیم. که خداوند آیه نازل کرد ای محمد : أَمْ يَقُولُونَ نَحْنُ جَمِيعٌ مُّنتَصِرٌ.

[اما] به زودی جمعشان شکست میخورد و پا به فرار می گذارند 45)

1 امام باقر و امام صادق - در بدر ابلیس در صف مشرکان بود و دست حارث بن هشام را گرفته بود سپس به عقب برگشت حارث به او :گفت ای دزد کجا؟ آیا ما را در این حالت رها میکنی و ما را یاری نمیکنی؟ گفت من چیزی میبینم که شما نمیبینید». حارث گفت: «به خدا سوگند جز فرومایگان یثرب را نمیبینی ابلیس حارث را از سینهاش هل داد و گریخت و مردم شکست خوردند و پیامبر در سایبان عرض کرد خدایا اگر امروز این گروه اندک را از

369

ص: 369

القمر 46

العريش اللَّهُمَّ إِنَّكَ إِنْ تُهْلِكَ هَذِهِ الْعِصَابَةَ الْيَوْمَ لَا تُعْبَدُ بَعْدَ الْيَوْمَ فَنَزَلَ إِذْ تَسْتَغِيثُونَ رَبَّكُمْ فَخَرَجَ يَقُولُ سَيَهْزَمُ الجَمْعُ وَيُوَلُّونَ الدُّبُرَ الْآيَةَ فَأَيَّدَهُ اللهُ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ المَلائِكَةِ مُسَوِّمِينَ وَ كَثَرَهُمْ فِي أَعْيُنِ الْمُشْرِكِينَ وَ قَلَّلَ الْمُشْرِكِينَ فِي أَعْيُنِهِمْ

- على بن إبراهيم - سَيُهْزَمُ الجَمْعُ وَيُوَلُّونَ الدُّبُرِ يَعْنِي يَوْمَ بَدْرٍ حِينَ هُرْمُوا وَأَسِرُوا وَ قُتِلُوا "

قوله تعالى: بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَ السَّاعَةُ أَدْهَى وَ أَمَرُّ (46)

1 - الرسول - فِي الْخَبَرِ الطَّويل فِي الْمِعْرَاجِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الةِ إِلَى أَنْ قَالَ: مَضَيْتُ فَإِذَا أَنَا بأَقْوَامٍ يُرِيدُ أَحَدُهُمْ أَنْ يَقُومَ فَلَا يَقْدِرُ مِنْ عِظَمِ بَطْنِهِ فَقُلْتُ مَنْ هَؤُلَاءِ يَا جَبْرَئِيلُ قَالَ فَهُمْ الَّذِينَ يَأكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إِنَّا كَما يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسَ وَإِنَّهُمْ لَبسَبيل آل فِرْعَوْنَ يُعْرَضُونَ عَلَى النَّارِ غُدُوا وَ عَشِيَّا يَقُولُونَ رَبَّنَا مَتَى تَقُومُ السَّاعَةُ وَ لَا يَعْلَمُونَ أَنَّ السَّاعَةَ أَدْهَى وَ

أمر.

2- على بن إبراهيم - بَلِ السَّاعَةُ مَوْعِدُهُمْ وَ السَّاعَةُ أَدْهَى وَ أَمَرُّ أَي أَشَدَّ وَأَعْلَظَ الرسول ا عَن أبي الأسود قَالَ: فَحَدَّثَنِي أَبُو ذَرِّ الله قَالَ دَخَلْتُ ذَاتَ يَوْمٍ فِي صَدْرِ نَهَارِهِ عَلَى

رسول الله صلى الله عليه وسلم فِي مَسْجِدِهِ فَلَمْ أرَ فِي الْمَسْجِدِ أَحَداً مِنَ النَّاسِ إِنَّا رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ عَلَى اللَّهِ إِلَى جَانِبِهِ جَالِسٌ فَاغْتَنَمْتُ خَلْوَةَ الْمَسْجِدِ فَقُلْتُ يَا رسول الله له بأبي أنتَ وَ أُمِّى أَوْصِنِي بِوَصِيَّة يَنْفَعُنِي اللَّهُ بِهَا فَقَالَ نَعَمْ وَأَكْرِمْ بِكَ يَا أَبَاذَرِّ إِنَّكَ مِنَّا أَهْلَ الْبَيْتِ ۖ وَ إِنِّي مُوصِيكَ بِوَصِيَّةٌ فَاحْفَظْهَا فَإِنَّهَا جَامِعَةُ لِطُرُقِ الْخَيْرِ وَ سُبُلِهِ فَإِنَّكَ إِنْ حَفِظْتَهَا كَانَ لَكَ بِهَا كِفْلَان ... يَا أَبَاذَرِّ اللَّهُ كُنْ عَلَى عُمُرِكَ أَشَحَ مِنْكَ عَلَى دِرْهَمِكَ وَ دِينَارِک يَا أَبَاذَرِّ الهُه هَلْ يَنْتَظِرُ أَحَدٌ إِلَّا غِنَى مُطْعِي-اً أَوْ فَقْراً مُنْسِيَا أَوْ مَرَضاً مُفْسِداً أَوْ هَرَماً مُفْئِداً أَوْ مَوْتاً مُجهزاً أو الدَّجَّالَ فَإِنَّهُ شَرَّ غَائِبِ يُنْتَظَرُ أو السَّاعَة [ فَ] السَّاعَةُ أَدهى وَ أَمَر

و و

قوله تعالى : إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلالٍ وَ سُعُرٍ (47)

. بحار الأنوار، ج19، ص324

2. تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 6، ص 239

4. تفسير البرهان

5. بحار الأنوار، ج74، ص78

ص: 370

قمر /46

بین ببری بعد از این پرستیده نمیشوی پس این آیه نازل شد؛ به خاطر بیاورید زمانی را

ال الله

که از شدت ناراحتی در میدان بدر از پروردگارتان کمک میخواستید (انفال/9) سپس پیامبر خارج شد در حالی که :گفت [اما] به زودی جمعشان شکست میخورد و پا به فرار می گذارند! پس خداوند شما را به پنج هزار نفر از فرشتگان که نشانههایی با خود دارند، مدد خواهد داد!

(آل عمران/125)

می

2- علی بن ابراهيم سَيُهْزَمُ الجَمْعُ وَيُوَلُّونَ الدُّبُر، بدر است که شکست خوردند و اسیر و

کشته شدند.

علاوه بر این رستاخیز موعد آنهاست و مجازات قیامت هولناک تر و تلخ تر

است! (46)

1- پیامبر حدیثی طولانی درباره ی معراج از امام صادق آمده است]: ... عبور کردم و ناگهان گروهی را دیدم که یکی از آنها میخواهد برخیزد ولی از بزرگی شکمش نمیتواند گفتم ای جبرائیل اینها چه کسانی هستند؟ گفت: «اینها کسانی هستند که ربا میخورند [در قیامت برنمی خیزند مگر مانند کسی که بر اثر تماس ،شیطان دیوانه شده و نمیتواند تعادل خود را حفظ کند گاهی زمین میخورد گاهی به پا میخیزد و آنها به روش خاندان فرعون هر صبح و شام بر آتش عرضه میشوند میگویند پروردگارا! قیامت کی برپا میشود؟ و نمی دانند که قیامت هولناک تر و تلخ تر است.

2- على بن ابراهيم - بَل السَّاعَةُ مَوعِدُهُمْ؛ یعنی روز قیامت و السَّاعَةُ أَدْهَى و أَمَرُّ یعنی شدیدتر

غلیظتر و تلخ تر.

عليه

الله اله -3- پیامبر اباذر الله :گفت اوّل وقت در مسجد بر رسول اکرم وارد شدم که هیچ کس جز

رسول اکرم ا و در مسجد دیده نمیشد از خلوت مسجد استفاده کردم و عرض کردم: «ای رسول خدا پدر و مادرم فدایت ممکن است مرا وصیّتی سودمند فرمایید فرمود: «ای اباذر تو در نزد ما محترم و از اهل بیتی و من اینک تو را وصیتی میکنم؛ نگهبان آن باش که این وصیت جامع همه راههای خیر و سعادت است و اگر آن را بکار بندی کفیل تو خواهد بود ... ای اباذر ب-ر عم-ر خود بخیلتر باش تا به زر و سیم خود ای اباذر هیچ یک از شما در دنیا نمی تواند انتظار داشته باشد مگر ثروتی طغیان آور یا فقری فراموشی بخش که یاد انسان را از خاطر مردم ببرد یا مرض ویران کننده ی تن یا پیری و زمین گیری یا مرگی آماده یا دجال که شری پنهانی است

مورد انتظار است یا آن ساعت و آن ساعت زیرکتر و گذرنده تر است.

مجرمان در گمراهی و شعله های آتشند. (47)

3710

ص: 371

القمر / 48

1 - الصادق ال- وَجَدْتُ لِأَهْلِ الْقَدَر أَسْمَاء فِي كِتاب الله إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلالٍ وَ سُعُرِيَوْمَ

يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَفَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ فَهُمُ المُجْرِمُونَ الصادق الله مَا أَنْزَلَ اللَّهُ هَذِهِ الْآيَاتِ إِلَّا فِي الْقَدَريَّة إِنَّ المُجْرِمِينَ فِي ضَلالٍ وَ سُعُرِ يَوْمَ

يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَفَرَ إِنَّا كُلِّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَر - على بن إبراهيم - إِنَّ المُجْرِمِينَ فِي ضَلالٍ وَسُعُرٍ قَالَ أَى فِي عَذَابِ وَ سُعُرُ وَادٍ فِي جَهَنَّمَ

عَظِيمٌ

قوله تعالى: يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ (48)

1 - أمير المؤمنين ال- إِنَّ أَرْوَاحَ الْقَدَرِيَّةِ يُعْرَضُونَ عَلَى النَّارِ غُدُوا وَ عَشِيَّاً حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ فَإِذَا قَامَتِ السَّاعَةُ عُذَّبُوا مَعَ أَهْل النَّار بألوان الْعَذَابِ فَيَقُولُونَ يَا رَبَّنَا عَذَبْتَنَا خَاصَّةً وَتُعَذِّبْنَا عَامَّةً فَيَرُدُّ عَلَيْهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ

2 - الباقر ال- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي الْقَدَرِيَّةِ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَر. 3 - الصادق ال- عَنْ عَلِيِّ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرُّقَى أَ تَدْفَعُ مِنَ الْقَدَرِ شَيْئاً فَقَالَ هِيَ مِنَ الْقَدَرِ وَ قَالَ إِنَّ الْقَدَرِيَّةَ مَجُوسُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ هُمُ الَّذِينَ أَرَادُوا أَنْ يَصِفُوا اللَّهَ بِعَدِلِهِ فَأَخْرَجُوهُ مِنْ سُلْطَانِهِ وَ فِيهِمْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ.

4 - الصادق ال- إن فِي جَهَنَّمَ لَوَادِياً لِلْمُتَكَبِرِينَ يُقَالُ لَهُ سَقَرُ شَكَا إِلَى اللَّهِ شِدَّةَ حَرِّهِ سَأَلَهُ أَنْ

يَتَنفَّسَفَأَذِنَ لَهُ فَتَنفَّسَ فَأَحْرَقَ جَهَنَّمَ.

قوله تعالى: إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ (49)

ا. بحارالأنوار، ج 5، ص17/ تفسیر القمی، ج 2، ص342

2. بحار الأنوار، ج 5، ص118 ثواب الأعمال، ص 212 جامع الأخبار، ص 161/ بحار الأنوار، ج 5، ص 118 ثواب الأعمال، ص 212

جامع الأخبار، ص 161

. بحارالأنوار، ج 8، ص313 بحار الأنوار، ج8، ص313/ تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 5، ص 117 ثواب الأعمال، ص 212 جامع الأخبار، ص 161 تفسير نور الثقلين؛ «تفاوت لفظی»

5. بحار الأنوار، ج 5، ص 118 ثواب الأعمال، ص 212 تفسیر نور الثقلين

6. التوحيد، ص 382/ تفسیر نور الثقلين

7. تفسیر القمی، ج 2، ص251/ تفسیر نورالثقلین

ص: 372

قمر / 48

1- امام صادق - اسمهایی برای اهل قدر قدریه) در کتاب خدا یافتم و یکی از آنها عبارت است از ؛ «إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلالٍ وَ سُعُرِيَوْمَ يُسْحَبُونَ فِى النّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَر پس آنها مجرمان هستند.

2- امام صادق - خداوند این آیات را تنها درباره ی قدریه فرو فرستاد: إِنَّ الْمُجْرِمِينَ فِي ضَلالٍ

وَ سُعُرِيَوْمَ يُسْحَبُونَ فِى النَّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَفَرَإِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ 3- على بن ابراهيم - آيهى إِنَّ المُجْرِمِينَ فِي ضَلال وسُعُرِ یعنی در عذاب هستند و شعر؛ بیابان

بزرگی در جهنم است.

در آن روز که به صورت در آتش دوزخ کشیده میشوند و به آنها گفته میشود]

بچشید عذاب دوزخ را 48

1- امام على ا همانا ارواح فرقه ای قدریه نافیان قدر الهی در افعال اختیاری انسان را - سحرگاه و شامگاه مقابل آتش می نهند تا اینکه رستاخیز برپا میشود وقتی رستاخیز برپا شد به همراه دوزخیان با انواع عذابها عذاب میشوند آنگاه آنان :گویند پروردگارا! ما را به گونه ای ویژه و مخصوص عذاب نمودی و اینک ما را با سایر دوزخیان عذاب میکنی؟ به آنان پاسخ داده شود: ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ. امام باقر این آیه درباره ی قدریه فرو فرستاده شده ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ

بِقَدَرٍ.

امام صادق از علی بن سالم روایت است که :گوید از امام صادق درباره ی افسونها

سؤال :کردم آیا از قدر چیزی را دفع میکنند؟ فرمود: آنها از جمله ی قدرند». و حضرت ا فرمود: «قدریه، مجوس این امتاند و ایشان کسانی هستند که خواستند خدا را به عدلش وصف کنند ولی او را از سلطنتش بیرون بردند و این آیه درباره ی آنها نازل شده است: يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ یعنی آن ها را ب-ر ص--ورت انداخته و و به دوزخ می افکنند و در آن حال به آنها :گویند بچشید سودن دوزخ یعنی حرارت

آتش و الم آن را». و در بیان عدل خود می فرماید: إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ.

می

کشند

4- امام صادق ال در جهنم جایی هست به نام سقر که متکبّران در آنجا می باشند، سقر از شدت حرارت به خداوند خود شکایت کرد و از خداوند اجازه خواست تا نفسی بکشد، خدا اجازه داد و او نفسی کشید و جهنم را سوزانید.

به یقین ما هرچیز را به اندازه آفریدیم. (49)

ص: 373

القَمَرَ / 50

1 - ابن عبّاس - أَمَّا قَوْلُهُ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ فَإِنَّ اللَّهَ خَلَقَ لِكُلِّ شَيْءٍ مَا يُشَاكِلُهُ مِنْ خَلْقِهِ وَ مَا يُصْلِحُهُ مِنْ رِزْقِهِ وَ خَلَقَ الْبَعِيرَ خَلْقاً لَا يَصْلُحُ شَيْءٌ مِنْ خَلْقِهِ عَلَى غَيْرِهِ مِنَ الدَّوَابِّ وَ كَذَلِكَ كُلَّ شَيْءٍ مِنَ الدَّوَابِّ وَ خَلَقَ لِدَوَابِّ الْبَرِّ وَ طَيْرِهَا مِنَ الرِّزْقِ مَا يُصْلِحُهَا فِي الْبَرِّ وَ خَلَقَ لِدَوَابِّ الْبَحْرِ وَطَيْرِهَا مِنَ الرِّزْقِ مَا يُصْلِحُهَا فِي الْبَحْرِ فَلِذَلِكَ قَوْلُهُ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ.

على بن إبراهيم الله - إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ قَالَ: لَهُ وَقْتُ وَ أَجَلُ وَ مُدَةٌ. 3- الحسن ال- أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِنَّا كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ فَقَالَ يَقُولُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ-ا

كُلَّ شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ لِأَهْلِ النَّارِ بِقَدْرِ أَعْمَالِهِمْ

4- ابن عبّاس - جَعَلْنَا لِكُلِّ شَيْءٍ شِكْلاً يُوَافِقُهُ وَيَصْلُحُ لَهُ كَالْمَرْأَةِ لِلرَّجُلِ وَالْأَتَانِ لِلْحِمَارِ وَ

ثِيَاب الرِّجَالِ لِلرِّجَال وَثِيَاب النِّسَاءِ لِلنِّسَاءِ

قوله تعالى: وَ ما أَمْرُنا إِلا واحِدَةً كَلَمْحِ بِالْبَصَرِ (50)

1 - الرضا ال- فَقَامَ إِلَيْهِ عِمْرَانُ الصَّابِى وَكَانَ وَاحِداً مِنَ الْمُتَكَلِّمِينَ قَالَ أَسْأَلُكَ عَن الْحَكِيم فِي أَيِّ شَيْءٍ هُوَ وَ هَلْ يُحِيطُ بِهِ شَيْءٌ وَهَلْ يَتَحَوَّلُ مِنْ شَيْءٍ إِلَى شَيْءٍ أَوْ بِهِ حَاجَةً إِلَى شَيْءٍ قَالَ الرضا أخبرُكَ يَا عِمْرَانَ اللَّهَ فَاعْقِلْ مَا سَأَلْتَ عَنْهُ فَإِنَّهُ مِنَ أَغْمَضِ مَا يَرِدُ عَلَى الْمَخْلُوقِينَ فِي مَسَائِلِهِمْ وَلَيْسَ يَفْهَمُهُ الْمُتَفَاوَتُ عَقْلُهُ الْعَازِبُ حِلْمُهُ وَلَا يَعْجِرُ عَنْ فَهَمِهِ أَولُو الْعَقْلِ الْمُنْصِفُونَ أَمَّا أَوَّلُ ذَلِكَ فَلَوْ كَانَ خَلَقَ مَا خَلَقَ لِحَاجَة مِنْهُ لَجَازَ لِقَائِل أَنْ يَقُولَ يَتَحَوَّلُ إِلَى مَا خَلَقَ لِحَاجَتِهِ إِلَى ذَلِكَ وَ لَكِنَّهُ عَزَّوَجَلَّ لَمْ يَخْلُقُ شَيْئًا لِحَاجَة وَ لَمْ يَزَلْ ثَابِتا لَا فِي شَيْءٍ وَ لَا عَلَى شَيْءٍ إِلَّا أَنَّ الْخَلْقَ يُمْسِكُ بَعْضُهُ بَعْضاً وَ يَدْخُلُ بَعْضُهُ فِي بَعْضَ وَيَخْرُجُ مِنْهُ وَاللَّهُ جَلَّ وَ تَقَدَّسَ بَقُدْرَتِهِ يُمْسِكُ ذَلِكَ كُلَّهُ وَلَيْسَ يَدْخُلُ فِي شَيْءٍ وَ لَا يَخْرُجُ مِنْهُ وَ لَا يَئُودُهُ حِفْظُهُ وَلَا يَعْجِرُ عَنْ إِمْسَاكِهِ وَلَا يَعْرِفُ أَحَدٌ مِنَ الْخَلْقِ كَيْفَ ذَلِكَ إِلَّا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ مَنْ أَطْلَعَهُ عَلَيْهِ مِنْ رُسُلِهِ وَأَهَل سِرِّهِ وَالْمُسْتَحْفَظِينَ (الْمُسْتَحْفِظِينَ) لِأَمْرِهِ وَ خَزَانِهِ القائم عجينَ بِشَرِيعَتِهِ وَإِنَّمَا أَمْرُهُ كَلَمْحَ بِالْبَصَر أَوْ هُوَ أَقْرَبُ إِذَا شَاءَ شَيْئاً فَإِنَّها يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ بِمَشِيَّتِهِ وَإِرَادَتِهِ وَلَيْسَ شَيْءٌ مِنْ

. بحارالأنوار، ج54، ص373

2. تفسیر القمی، ج 2، ص341/ تفسیر نورالثقلین 3. التوحيد، ص /383 تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان 4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 30

374

ص: 374

قمر / 50

1- ابن عباس - خدا برای هر چیزی آنچه مناسب اوست از آفریدهی خود و آنچه وسیله ی روزی او است .آفریده شتر را برای نیازهایی که غیر آن از چهارپایان دیگر شایسته ی آنها نیستند آفریده و همچنین هستند چهارپایان دیگر که هر کدام برای نیازی مخصوص به خود هستند و برای جانوران بیابان و پرندههایش رزقی آفریده که شایسته ی آنها در بیابان است و برای جانوران دریا و پرنده هایش روزی شایسته در دریا آفریده و برای این است که فرموده: إِنَّا كُل شَيْءٍ

خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ. 2- على بن ابراهيم - إِنَّا كُل شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ، هرچیزی وقت و سرانجام و مدت معینی دارد. امام حسن الله درباره ی آیه: إِنَّا كُل شَيْءٍ خَلَقْنَاهُ بِقَدَرٍ، سؤال شد. حضرت فرمود:

«خداوند عزوجل میفرماید برای اهل جهنم هر چیز را به اندازه ی اعمال آنها آفریدیم».

4۔ -4- ابن عباس برای هر چیزی همانندی قرار دادیم که موافق آن است و با آن سازگاری دارد؛

مانند زن برای مرد ماده الاغ برای الاغ لباس مردان برای مردان و لباس زنان برای زنان.

و فرمان ما یک امر بیش نیست همچون یک چشم برهم زدن.

1- امام رضا ال پس از آن عمران صابی برخاست و او یکی از متکلّمین بود؛ گفت: «آیا خدا در چیزی قرار دارد و یا چیزی او را احاطه نموده است و یا از چیزی به چیز دیگری تغییر مکان میدهد یا احتیاج به چیزی دارد؟ امام رضا الله فرمود: «عمران درست دقت کن سؤالت را جواب می دهم این از مشکل ترین سؤالهاست که بین مردم میشود و کسی که ثبات عقیده و درک ندارد نمیتواند این مطلب را بفهمد ولی خردمندان با انصاف از درک آن عاجز نیستند. جهت اوّل این است که اگر برای رفع احتیاج خود موجودات را می آفرید ممکن بود کسی بگوید بر مخلوقات خود تکیه نموده چون به آنها نیاز داشت ولی احتیاج او را بر آفرینش وادار نکرد؛ پیوسته پایدار است نه در چیزی و نه بر .چیزی آن آفریده ها هستند که بعضی بعض دیگر را نگه می دارند و برخی در برخ دیگر جای میگیرند و از درون آن بعضی خارج میشوند؛ اما خداوند قادر و توانا تمام آفرینش را به قدرت خویش نگه داشته نگهداری آنها موجب خستگی خدا نمیشود و او را ناتوان نمی.کند کسی کیفیت و چگونگی این مطلب را نمیداند جز ذات پاک خدا و پیامبرانی که آنها را مطلع گردانیده و صاحبان اسرار و نگهبانان فرمان و خزینههای حافظ شریعتش، کار خدا همچون چشم برهم زدن است بلکه از این هم نزدیکتر هروقت تصمیم آفرینش چیزی را بگیرد میگوید ،باش به وجود میآید (بقره (117) با خواست و اراده ی او هیچ یک از آفریده ها به او

و 375 کی

ص: 375

القمر / 51)

العليا

خَلْقِهِ أَقْرَبَ إِلَيْهِ مِنْ شَيْءٍ وَ لَا شَيْءٍ أَبْعَدَ مِنْهُ مِنْ شَيْءٍ أَ فَهَمْتَ يَا عِمْرَانُ اللهِ قَالَ نَعَمْ يَا سَيِّدِى

قَدْ فَهُمْت.

الله

2 - أمير المؤمنين ال- لَمَّا قَدِمَ وَقْدْ نَجْرَانَ عَلَى النَّبِى قَدِمَ فِيهِمْ ثَلَاثَةُ مِنَ النَّصَارَى مِنْ كِبَارِهِمْ الْعَاقِبُ وَ مُحَسِّنُ (قَيْسُ وَالْأَسْقُفُ فَجَاءُوا إِلَى الْيَهُودِ وَهُمْ فِي بَيْتِ الْمَدَارِسِ فَصَاحُوا بهِمْ يَا إِخْوَةَ الْقِرَدَةِ وَالْخَنَازِير هَذَا الرَّجُلُ بَيْنَ ظَهْرَانَيْكُمْ قَدْ غَلَبَكُمْ انْزِلُوا إِلَيْنَا فَنَزَلَ إِلَيْهِمْ مَنْصُورُ الْيَهُودِيُّ وَكَعْبُ بْنُ الْأَشْرَفِ الْيَهُودِيُّ فَقَالُوا لَهُمْ احْضُرُوا غَداً نَمْتَحِنَّهُ قَالَ وَكَانَ النَّبَى الا إذَا صَلَّى الصُّبْحَ قَالَ هَاهُنَا مِنَ الْمُمْتَحِنَة أَحَدُ فَإِنْ وَجَدَ أَحَداً أَجَابَهُ وَ إِنْ لَمْ يَجِدْ أَحَداً قَرَأَ عَلَى أَصْحَابِهِ مَا نَزَلَ عَلَيْهِ فِي تِلْكَ اللَّيْلَة فَلَمَّا صَلَّى الصُّبْحَ جَلَسُوا بَيْنَ يَدَيْهِ فَقَالَ لَهُ الْأَسْقُفُ يَا أَبَا الْقَاسِمِ فَذَاكَ مُوسَى ال مَنْ أَبُوهُ قَالَ عِمْرَانَ الله قَالَ فَيُوسُف الله مَنْ أَبُوهُ قَالَ يَعْقُوبُ اللهِ قَالَ المَنْ فَأَنْتَ فِدَاكَ أَبِي وَ أُمِّي مَنْ أَبُوكَ قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِب قَالَ فَعِيسَى اللهِ مَنْ أَبُوهُ قَالَ

فَسَكَتَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَ كَانَ رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ مَا احْتَاجَ إِلَى شَيْءٍ مِنَ الْمَنْطِقِ فَيَنْقَضُ عَلَيْهِ جَبْرَئِيلُ ال مِنَ السَّمَاءِ السَّابِعَة فَيَصِلُ لَهُ مَنْطِقُهُ فِى أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ الْعَيْنِ فَذَاكَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى وَ مَا أَمْرُنَا إِلَّا واحِدَةٌ كَلَمْحِ بِالْبَصَرِ قَالَ فَجَاءَ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ هُوَ رُوح الله وَكَلِمَتُه على بن إبراهيم - قوله وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَةٌ كَلَمْحِ بِالْبَصَرِ يعنى بقول كن فيكون.

قوله تعالى: وَلَقَدْ أَهْلَكْنَا أَشْيَاعَكُمْ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ (51)

- الصادق الله - وَلَقَدْ أَهْلَكْنَا أَشْيَاءَكُمْ أيا تُبَاعَكُمْ وَ عَبَدة الأصنام."

قوله تعالى: وَكُلُّ شَيْءٍ فَعَلُوهُ فِي الزُّبُرِ (52)

-1 - الصادق - وَكُلُّ شَيْءٍ فَعَلُوهُ فِي الزُّبُرِ أَي مَكْتُوبُ فِي الكتب. قوله تعالى: وَكُلُّ صَغيرِ وَ كَبِيرٍ مُسْتَطَرٌ (53)

1. بحار الأنوار، ج 10، ص 317

.. بحار الأنوار، ج 21، ص 347 تفسیر فرات الكوفي، ص 87

3. تفسير البرهان

4. تفسير البرهان

5. بحار الأنوار، ج 9، ص 241 تفسیر البرهان

376

ص: 376

قمر / 51

نزدیکتر از دیگری نیست و نه چیزی از او دورتر از دیگری است عمران متوجه شدی؟ عرض :کرد «آری، سرورم فهمیدم»

2- امام على ال هنگامی که هیأت نجران نزد پیامبر آمدند در میان آنها سه نفر از مسیحیان از بزرگانشان - عاقب، محسن و اسقف - بودند ابتدا به سوی یهودیانی که در خانه های آموزش تورات بودند آمدند و آنها صدا زدند ای برادران میمونها و خوکها این مرد در میان شما است . و بر شما غلبه کرده است. به سوی ما فرود آیید». منصور یهودی و کعب بن اشرف یهودی به سوی آنها آمدند و به آنها گفتند فردا حاضر شوید او را امتحان کنیم». امام فرمود: «پیامبر هنگامی که نماز صبح میخواند میفرمود: اینجا از کسانی که میخواهند حقانیت دین اسلام را امتحان کنند کسی هست؟ اگر کسی را مییافت، به او پاسخ میداد و اگر کسی را پیدا نمیکرد آیاتی که در آن شب بر او نازل شده بر اصحابش میخواند.

هنگامی که پیامبر نماز صبح را خواند هیأت (نجران روبرویش نشستند و اسقف به پیامبر گفت: «ای ابا القاسم پدر موسی ال کیست؟ فرمود: «عمران» اسقف گفت: «پدر یوسف ال کیست؟ فرمود: یعقوب ال» گفت پدر و مادرم به فدایت پدر تو کیست؟ فرمود: «عبدالله بن عبدالمطلب» گفت: پس پدر عیسی ال کیست؟ امام فرمود: «پیامبر ا سکوت کرد و رسول خدا آنچه از منطق و استدلال احتیاج پیدا میکرد جبرئیل از آسمان هفتم بر او فرود می آورد و منطقش سریعتر از یک چشم به هم زدن به او میرسید و این مطلب همان سخن خدای تعالی است که فرمود: وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَةٌ كَلَمْحِ بِالْبَصَرِ. امام ا فرمود: جبرئیل ا آمد

و گفت: «عیسی ال روح خدا و کلمه ی اوست. 3- علی بن ابراهيم - آيه: و مَا أَمْرُنَا إِلا واحِدَةٌ كَلَمْحِ بِالبَصَرِ یعنی اینکه بگوید؛ باش ت-ا وج-ود

پیدا کند و بشود.

ما کسانی را که در گذشته شبیه شما بودند هلاک کردیم؛ آیا کسی هست که پن-د

گیرد؟! (51)

1- امام صادق ال آيهى و لَقَدْ أَهْلَكْنَا أَشْيَاءَكُمْ یعنی پیروان شما و بت پرستان.

و هر کاری را انجام دادند در نامههای اعمالشان ثبت است. (52)

1- امام صادق ا و كُل شَيْءٍ فَعَلُوهُ فِي الزُّبُرِ یعنی در کتابها نوشته شده است.

و هر کار کوچک و بزرگی نوشته شده است (53)

ص: 377

القمر / 54

1 - الصادق ال- وَكُلُّ صَغِيرِ وَ كَبِيرٍ يَعْنِي مِنْ ذَنْبٍ مُسْتَطَرٌ أَيْ مَكْتُوبُ

قوله تعالى: إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ (54) .

1 - الرضا ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْن أَبي جَرِيرِ الْقُمِّيِّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَاةِ يَقُولُ لِأَبِي مَ-نْ زارَ الْحُسَيْنَ بْنَ عَلَى العَارِفاً بِحَقِّهِ كَانَ مِنْ مُحَدِّثِى اللَّهِ تَعَالَى فَوْقَ عَرْشِهِ ثُمَّ قَرَأَ إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِر 2

2- الرسول - عَنْ جَابِرِ بْن عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: اكْتَنَفْنَا رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ذَاتَ يَوْمَ عِنْدَهُ [قَالَ] فَاطَّلَعَ [أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ] عَلِيُّ بن أبي طالب ال [ قَالَ] فَقَالَ النَّبِيُّ تُرِيدُونَ أَنْ أَريَكُمْ أَوَّلَ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ قَالَ فَقَالُوا نَعَمْ قَالَ هَذَا فَقَامَ أَبُو دُجَانَةَ الْأَنْصَارِيُّ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ سَمِعْتُكَ وَ أَنْتَ تَقُولُ إِنَّ الْجَنَّةَ مُحَرَّمَةٌ عَلَى النَّبِيِّينَ وَ سَائِرِ الْأُمَمِ حَتَّى تَدْخُلَهَا أَنْتَ قَالَ يَا أَبَا دُجَانَةَ أَ مَ-ا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ لِوَاءٌ مِنْ نُور عَمُودُهُ مِنْ يَاقُوتِ مَكْتُوبُ عَلَى ذَلِكَ اللَّوَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدُ رَسُولُ اللَّهِ أَيَّدتُهُ بِعَلِيٌّ قَالَ فَدَخَلَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبِ اللهِ فَأَجْلَسَهُ بَيْنَ يَدَيْهِ ثُمَّ ضَرَبَ بِيَدِهِ إِلَى مَنْكِبهِ فَقَالَ لَهُ أَبْشِرْ يَا عَلِيُّ إِنَّهُ مَنْ أَحَبَّكَ وَ انْتَحَلَ مَحَبَّتَكَ وَأَقَرَّ بِوَلَايَتِكَ أَسْكَنَهُ [اللَّهُ] مَعَنَا

تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيك مُقْتَدِر . 3- الرسول - أبشر يا على ال مَا مِنْ عَبْدِ يُحِبُّكَ وَيَنْتَحِلُ مَوَدَّتَكَ إِلَّا بَعَثَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ

مَعَنَا ثُمَّ قَرَأَ النَّبِيُّ هَذِهِ الْآيَةَ إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَنَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِر 4- الرسول - عَنْ جَابِرِ بْن عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ اللهُ لِعَلِيِّ اللهِ مَنْ أَحَبَّكَ وَ تَوَلَّاكَ

أسكنه اللهُ مَعَنَا ثُمَّ تَنَا رَسُولُ الله الله إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نهر في مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ

ه الرسول صلى الله عليه وسلم يَا عَلِيُّ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّهُ مَنْ أَحَبَّنَا وَ انْتَحَلَ مَحَبَّتَنَا أَسْكَنَهُ اللَّهُ مَعَنَا وَتَلَا هَذِهِ

الْآيَةَ إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِرٍ.

ا. بحار الأنوار، ج 9، ص 241 تفسير البرهان؛ «من ذنب» محذوف 2. بحار الأنوار، ج 6، ص 249

تفسیر فرات الكوفى، ص 456 بحار الأنوار ، ج 39، ص218 / بحار الأنوار، ج 8، ص5/ تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 36، ص 65/ بحار الأنوار، ج 36، ص121 تأويل الآيات الظاهرة، ص 609/ كشف الغمة، ج 1، ص 305/ تفسير البرهان/

تفسير البرهان 5. تأويل الآيات الظاهرة، ص 610

ع. تأويل الآيات الظاهرة، ص 610 بحار الأنوار، ج 75، ص 200 مصباح الشريعة، ص 162

378

ص: 378

قمر /54

1- امام صادق ا وكُل صَغِيرٍ وكَبِيرِ یعنی هر گناهی. مُسْتَطَر یعنی نوشته شده.

به یقین پرهیزگاران در باغها و نهرهای بهشتی جای دارند. (54)

1- امام رضا ال محمد بن أبی جریر قمی گوید از امام رضا ال شنیدم که به پدرم می فرمود: کسی که حضرت حسین بن علی را زیارت کند در حالی که به حق آن حضرت ا عارف و آگاه باشد از هم صحبتهای حق تعالی در بالای عرش میباشد». سپس این آیه را قرائت فرمود: «إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِرٍ

2- پیامبر جابر بن عبدالله انصاری له گفت: روزی اطراف رسول خ-دالله جمع شدیم.

در این هنگام امیر المؤمنین علی بن ابی طالب وارد شد. سپس پیامبر فرمود: «می خواهید اولین

کسی را که وارد بهشت میشود به شما نشان دهم؟ گفتند «بله» :فرمود: «این و علی ال را

نشان داد ابودجانه ی انصاری برخاست و گفت ای رسول خدا از شما شنیدم که میفرمایی بهشت بر پیامبران و سایر امتها حرام است تا تو به آن وارد شوی. فرمود: «ای ابودجانه! آیا نمیدانی که خداوند پرچمی از نور دارد که میله ی آن از یاقوت است و بر روی آن

پرچم نوشته شده است؛ معبودی جز الله نیست محمد رسول خدا .است. او را با علی ا ی--اری

الله الله کردم جابر :گفت علی بن ابی طالب ا وارد شد و پیامبر او را روبروی خود نشاند. سپس با

دستش بر شانه ی او زد و به او فرمود: ای علی بر تو بشارت باد که هر کس تو را دوست

ال!

بدارد و به محبت تو بگرود و به ولایت تو اقرار ،نماید خداوند او را با ما سکونت میدهد». سپس این آیه را خواند: إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ.

پیامبر ای علی! بر تو بشارت باد؛ هیچ بنده ای نیست که تو را دوست بدارد و به دوستی تو گرایش پیدا کند مگر اینکه روز قیامت خداوند او را با ما محشور می گرداند. سپس پیامبر این آیه را خواند: إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ ، فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِرٍ.

4- پیامبر ای علی ال هرکس تو را دوست بدارد و ولایت تو را بپذیرد، خداوند او را با ما در بهشت ساکن می گرداند. سپس رسول خدا این آیه را تلاوت فرمود: إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ ونَهَرٍ * فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِرٍ .

پیامبر یا علی ال آیا میدانی هر کسی ما را دوست داشته باشد، خدای سبحان او را

همراه ما داخل بهشت میکند و آنگاه آیه فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِر را تلاوت کرد.

198

ص: 379

القَمَر / 55

الرسول - اسْتَحْى مِنَ اللَّهِ اسْتِحْيَاءَكَ مِنْ صَالِحِي جيرانِكَ فَإِنَّ فِيهَا زِيَادَةَ الْيَقِينِ وَ قَدْ أَجْمَعَ اللَّهُ تَعَالَى مَا يَتَوَاصَى بِهِ الْمُتَوَاصُونَ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرينَ فِي خَصْلَة وَاحِدَةٍ وَ هِيَ التَّقْوَى قَالَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ وَ لَقَدْ وَصَّيْنَا الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَإِيَّاكُمْ أَنِ اتَّقُوا اللَّهَ وَفِيهِ جَمَاعُ كُلِّ عِبَادَة صَالِحَة وَصَلَ مَنْ وَصَلَ إِلَى الدَّرَجَاتِ الْعُلَى وَ الرُّتْبَةِ الْقُصْوَى وَ بِهِ عَاشَ مَنْ عَاشَ مَعَ اللَّهِ بِالْحَيَاةِ الطَّيِّبَةِ وَ الْأَنْسِ الدَّائِمِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِر

- الصادق ال... وَفِيهِ جَمَاعُ كُلِّ عِبَادَة صَالِحَة وَ بِهِ وَصَلَ مَنْ وَصَلَ إِلَى الدَّرَجَاتِ الْعُلَى وَ الرُّتَبِ الْقُصْوَى وَ بِهِ عَاشَ مَنَ عَاشَ بِالْحَيَاةِ الطَّيِّبَةِ وَالْأَنْسِ الدَّائِمِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَل إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِر .

-8- الكاظم - مُحَمَّدُ بنُ الفضيل عَن أَبي الحَسَن المَاضِي الله قُلْتُ إِنَّ الْمُتَّقِينَ قَالَ نَحْنُ وَ اللَّهِ

وَ شِيعَتُنَا لَيْسَ عَلَى مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ اللهِ غَيْرُنَا وَسَائِرُ النَّاسِ مِنْهَا بُراءُ

قوله تعالى : في مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِر (55)

1 - الرسول - عَنْ جَابِرِ بْن عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ اكْتَنَفْنَا رسول الله صلى الله عليه وسلم يَوْماً فِي مَسْجِدِ الْمَدِينَةِ فَذَكَرَ بَعْضُ أَصْحَابِنَا الْجَنَّةَ فَقَالَ أَبُو دُجَانَةَ يَا رسول الله صلى الله عليه وسلم سَمِعْتُكَ تَقُولُ الْجَنَّةُ مُحَرَّمَةٌ عَلَى النَّبِيِّينَ وَ سَائِرِ الْأَمَمِ حَتَّى تَدْخُلَهَا فَقَالَ: لَهُ يَا أَبَا دُجَانَةَ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ لِلَّهِ تَعَالَى لِوَاءٌ مِنْ نُورِ وَعَمُوداً مِنْ نُور خَلَقَهُمَا اللَّهُ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ بِأَلْفَيْ عَامٍ مَكْتُوبُ عَلَى ذَلِكَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّد رسول الله آل مُحَمَّدِ اللهِ خَيْرُ الْبَرِّيَّةِ صَاحِبُ اللَّوَاءِ عَلِيُّ إِمَامُ الْقَوْمِ فَقَالَ على ا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا بِكَ وَ شَرَفكَ وَ شَرَفَنَا بِكَ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ الله أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مَنْ

أَحَبَّنَا وَ انْتَحَلَ مَحَبَّتَنَا أَسْكَنَهُ اللَّهُ مَعَنَا وَ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكٍ مُقْتَدِرٍ .

- الرسول الله عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ: بَيْنَا رَسُولُ اللَّهِ ، يَوْماً فِي مَسْجِدِ الْمَدِينَةِ وَ ذَكَرَ بَعْضُ أَصْحَابِهِ الْجَنَّةَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ : إِنَّ لِلَّهِ لِوَاءٌ مِنْ نُورٍ، وَ عَمُوداً مِنْ زَبَرْجَدِ

1 . تفسير نور الثقلين مصباح الشريعة، ص 163

الکافی، ج 1، ص 435 تفسير البرهان بحار الأنوار، ج24، ص 339

.. بحار الأنوار، ج 26، ص318 بحار الأنوار، ج27، ص 129

380

ص: 380

قمر /55

6 پیامبر از خدا خجالت بکش همان طوری که از همسایگان صالحت خجالت میکشی در این عمل افزایش یقین است خداوند آنچه گذشتگان و آیندگان مردم را نصیحت و سفارش میکنند در یک خصلت و صفت تکمیل نموده و آن تقوی است و فرموده است و ما به کسانی که پیش از شما، کتاب آسمانی به آنها داده شده بود سفارش کردیم [همچنین] به شما [نیز] سفارش میکنیم که از نافرمانی] خدا بپرهیزید. (نساء/131 در تقوی مجموعه عبادات صالح است و به وسیله ی همان تقوی به درجات عالی و نهاییترین مراتب میرسید و زندگی عالی در پناه خدا و انس دائم [با او] به وسیلهی همین تقوی بوده .است خداوند میفرماید: المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ في مَقعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِر.

امام صادق ... و کلّ هر عبادت شایسته ای در آن است و هرکس به درجات بلن-دی

ال-

رسیده به وسیله ی آن رسیده است و هرکس با زندگی پاک و انس دایمی زندگی کرده به وسیلهی آن زندگی کرده است. خدای عزوجل فرمود: إِنَّ المُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ

مُقْتَدِرٍ.

امام کاظم ال محمد بن فضیل :گوید از امام کاظم ال پرسیدم: «آیه ی إِنَّ المُتَّقِينَ درباره ی چه کسانی است؟ فرمود: «دربارهی ما و شیعیان ما به خدا قسم هیچکس جز ما بر دین و آیین ابراهيم ال نیست و باقی مردم از آن به دور هستند».

در جایگاه صدق نزد خداوند حاکم مقتدر (55)

که

1 پیامبر جابر بن عبدالله :گوید روزی در مسجد مدینه اطراف پیامبر نشسته بودیم یکی از اصحاب از بهشت سخن به میان آورد ابودجانه گفت: ای رسول خدا از شما شنیدم که فرمودی بهشت بر پیامبران و سایر امتها حرام است تا شما داخل شوید». به او فرمود: «ای ابودجانه مگر نمیدانی خدا پرچمی از نور و ستونی از نور دارد که دوهزار سال قبل از آفرینش

آسمانها و زمین آن را آفریده و بر آن نوشته شده: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله آل محمد بهترین مردمند صاحب پرچم علی است امام مردم علی است علی فرمود: «ستایش خدایی را سزا است که ما را به وسیلهی شما هدایت نمود و تو را احترام داشت و ما را به وسیله ی تو محترم .نمود پیامبر اکرم فرمود: مگر نمیدانی هر که ما را دوست بدارد و محبّت ما را در دل داشته باشد خدا او را با ما ساکن میکند و این آیه را خواند فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِر». 2 پیامبر جابر بن عبدالله انصاری :گوید روزی در مسجد مدینه بودیم که بعضی از اصحاب سخن از بهشت به میان آوردند و رسول خدا فرمود: برای خدا پرچمی از نور و ستونی از زبرجد است که آنها را دوهزار سال پیش از آفریدن آسمانها آفریده است. بر دامنه ی این پرچم نوشته شده: لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله؛ آل محمد بهترین مردم هستند، صاحب پرچم امام

اليه

1381

ص: 381

القمر / 55

خَلَقَهَا قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ السَّمَاوَاتِ بِأَلْفَيْ سَنَة مَكْتُوبُ عَلَى رِدَاءِ ذَلِكَ اللَّوَاءِ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدُ رَسُولُ اللَّهِ، آلُ مُحَمَّدٍ، خَيْرُ الْبَرِيَّةِ. صَاحِبُ الأَوَاءِ إِمَامُ الْقَوْمِ فَقَالَ عَلِيُّ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي هَدَانَا بک - وَ كَرَّمَنَا وَ شَرَفَنَا. فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ : يَا عَلِيٌّ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ مَنْ أَحَبَّنَا وَ انْتَحَلَ مَحَبَّتَنَا - أَسْكَنَهُ اللَّهُ مَعَنَا، وَ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِرٍ.

العليا

الحسين الله أردُ عَلَى جَدِّى رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ أَسْكُنُ مَعَهُ فِي دَارِهِ فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ

مُقْتَدِرٍ وَأَشْرَبُ مِنْ مَاءٍ غَيْرِ آسِن وَأَشْكُو إِلَيْهِ مَا رَكِبْتُمْ مِنِّى وَ فَعَلْتُمْ بي"

1. شواهد التنزیل، ج 2، ص 470 الفضائل، ص 123/ کشف الغمة، ج 1، ص321/ کشف الیقین، ص385

. بحارالأنوار، ج45، ص57

382

ص: 382

قمر 55

قوم است» پس علی گفت ستایش خداوند را که ما را به وسیله ی تو هدایت کرده و ما را گرامی داشته و شرافت داده است. پیامبر گفت: «یا علی ال آیا میدان--ی ک-ه ه-رکس ما را

داشته باشد و خود را به محبّت ما نسبت دهد خداوند او را در بهشت با ما ساکن

دوست

می کند؟ و این آیه را خواند فِي مَقْعَدِ صِدْقٍ عِنْدَ مَلِيكِ مُقْتَدِرٍ.

امام حسین ال بلکه من بر جدم پیامبر خدا وارد میشوم و با آن حضرت در خانه اش که در جایگاه صدق نزد خداوند مالک مقتدر ساکن میشوم و از آبی می آشامم که هیچ گونه تغییری ننموده است. بعداً از این عملی که شما نسبت به من مرتکب شدید و این کاری که با من انجام دادید به آن حضرت شکایت میکنم

ص: 383

النُّزُولُ

سُورَةُ الرَّحمَن بسم الله الرحمنِ الرَّحِيم

1 - الصادق الله سُورَةُ الرَّحْمَن نَزَلَتْ فِينَا مِنْ أُولِهَا إِلَى آخِرِهَا.

الفَضِيلَةُ

1 - الكاظم ال- لِكُلِّ شَيْءٍ عَرُوسُ وَ عَرُوسُ الْقُرآن سُورَةُ الرَّحْمَنِ جَلَّ ذِكْرُهُ. 2 - الصادق ال- يُسْتَحَبُّ أَنْ تَقْراً فِي دُبُرِ الْغَدَاةِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ الرَّحْمَنَ كُلَّهَا ثُمَّ تَقُولَ كُلَّمَا قُلْتَ

فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ لَا بِشَيْءٍ مِنْ آلَائِكَ رَبِّ أَكَذِّبُ"

ثَوَابُ القِرائَةِ

الكاظم ال- مَنْ قَرَأَ سُورةَ الرَّحْمَن لَيْنَا، يَقُولُعِندَ كُلِّ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ لَا بِشَيْءٍ مِنْ آلَائِكَ رَبِّ أَكَذِّبُ، وَكَلَ اللَّهُ بِهِ مَلَكاً فِي أَوَّلَ اللَّيْلِ يَحْفَظُهُ حَتَّى يُصْبحَ وَ مَنْ قَرَأَهَا حِينَ يُصْبِحُ وكل الله به ملكاً حَتّى يُمْسِى ؟

- الصادق ال مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الرَّحْمَنِ فَقَالَ عِنْدَ كُل فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ لَا بِشَيْءٍ مِنْ آلَائِكَ

رَبِّ أَكَذَّبُ فَإِنْ قرأَهَا لَيْنَا ثُم مات مات شهيداً وَإِن قَرَأَهَا نَهَاراً ثُمَّ مَاتَ مَاتَ شَهيداً

1. تأويل الآيات الظاهرة، ص611/ بحار الأنوار، ج 36، ص164/ تفسیر البرهان

2. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 351 تفسير البرهان

.الکافی، ج 3، ص429/ تفسير البرهان

4. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 232 5. ثواب الأعمال، ص116/ تفسیر البرهان

سبب نزول

ص: 384

سوره الرحمن

بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

1 - امام صادق - سوره ی الرَّحْمَنِ از اوّل آن تا آخر آن درباره ی ما نازل شده است.

فضیلت

1 - امام کاظم ال- هر چیزی عروسی دارد و عروس قرآن سوره ی الرَّحْمَنِ است.

2- امام صادق المستحب است که سوره الرَّحْمَنِ را در روز جمعه پس از نماز صبح بخوانی ی و هرگاه :گفتی فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ بگویی پروردگارا هیچ یک از نعمت های تو را تکذیب

نمی کنم

ثواب قرائت

1 - امام کاظم ال- هر کس سوره ی الرَّحْمَنِ را هنگام شب بخواند و بعد از هر فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبان بگوید: «پروردگارا! هیچ یک از نعمتهای تو را انکار نمی کنم»، خداوند در اول شب فرشته ای بر او می گمارد تا او را حفظ کند و هرکس آن را هنگام صبح بخواند خداوند تا شب بر

او فرشته ای می گمارد.

- امام صادق - هرکس سوره ی الرَّحْمَنِ را بخواند، باید هنگام خواندن تمامی آي-ات فَبِأَيِّ آلاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ، بگوید پروردگارا من هیچ یک از نعمتهای تو را تکذیب نمیکنم. اگر شب این سوره را بخواند و سپس بمیرد شهید مرده است و اگر در روز آن را بخواند و پس از آن

بمیرد شهید مرده است.

ص: 385

الرحمن

3 - الصادق ال- لَا تَدَعُوا قِرَاءَةَ سُورَةِ الرَّحْمَنِ وَ الْقِيَامَ بهَا فَإِنَّهَا لَا تَقِرُّ فِي قُلُوبِ الْمُنَافِقِينَ وَ يَأْتِي بِهَا رَبُّهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِى صُورَةِ آدَمِيٌّ فِي أَحْسَنِ صُورَةٍ وَأَطْيَبِ رِيحِ حَتَّى يَقِفَ مِنَ اللَّهِ مَوْقِفَا لَا يَكُونُ أَحَدٌ أَقْرَبَ إِلَى اللَّهِ مِنْهَا فَيَقُولُ لَهَا مَن الَّذِي كَانَ يَقُومُ بِكَ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا يُدْمِنُ قِرَاءَتَكِ فَتَقُولُ يَا رَبِّ فُلَانَ وَ فَلَانُ فَتَبْيَضُ وُجُوهُهُمْ فَيَقُولُ لَهُمُ اشْفَعُوا فِيمَنْ أَحْبَبْتُمْ فَيَشْفَعُونَ حَتَّى لَا يَبْقَى لَهُمْ غَايَةُ وَلَا أَحَدٌ يَشْفَعُونَ لَهُ فَيَقُولُ لَهُمُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ وَاسْكُنُوا فِيهَا حَيْثُ شِئْتُمْ.

4- الرسول - مَنْ قَرَأَهَا رَحِمَ اللَّهُ ضَعْفَهُ وَأَدَّى شُكْرَ مَا أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ.

ه - الرسول الله مَنْ كَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَيْهِ أَمِنَ وَهَانَ عَلَيْهِ كُلُّ أَمْرٍ صَعْب؛ وَ إِنْ عُلِّقَتْ عَلَى مَنْ

بهِ رَمَدُ يُبْرَا بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى.

قوله تعالى : الرَّحْمنُ (1)

1 - العسكرى ال- أَنَّ قَوْلَهُ الرَّحْمَنُ مُشْتَقُ مِنَ الرَّحِم .

2- الرضا ال- عن أبي الحَسَن الرِّضَا الله فِي قَوْلِهِ الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ قَالَ ال: اللَّهُ عَلَّمَ مُحَمَّداً

الْقُرْآنَ.

3- على بن إبراهيم - وَ إِذا قِيلَ لَهُمُ اسْجُدُوا لِلرَّحْمنِ قالُوا وَ مَا الرَّحْمنُ قال جوابه الرَّحْمنُ عَلَّمَ

الْقُرْآنَ خَلَقَ الْإِنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ.

قوله تعالى: عَلَّمَ الْقُرْآنَ (2)

- الرضا - اللهُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ.

2- الرضا ال اللهُ عَلَّمَ مُحَمَّداً الْقُرْآنَ.

قوله تعالى: خَلَقَ الْإِنْسانَ (3)

1 . ثواب الأعمال، ص 116 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

.2 المصباح للكفعمی، ص446 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

3. تفسير البرهان .. بحار الأنوار، ج23، ص 266

5. بحارالأنوار، ج24، ص67/تفسیر القمی، ج2، ص 343 بصائر الدرجات، ص 505 وتأويل الآيات الظاهرة، ص611

6. تفسیر القمی، ج 2، ص 115 تفسیر نور الثقلين

. تفسير البرهان

8 تفسیر بحر العرفان، ج 12، ص74/ تفسیر نورالثقلین

ص: 386

الرحمن /

امام صادق خواندن سوره ی الرَّحمن و مداومت به آن را ترک نکنید، این سوره در قلب منافقان جای نمی گیرد خداوند آن را در روز قیامت در قالب چهره ی انسانی ظاهر می سازد، در بهترین شکل و در خوشبوترین عطر و بو تا اینکه در برابر خداوند در جایگاهی می ایستد که هیچ کس از او به خداوند نزدیکتر نیست آنگاه خداوند به او میگوید چه کسی در دنیا به قرائت

تو اقدام میکرد و به خواندن تو عادت داشت؟ او در جواب میگوید پروردگارا! فلانی و فلانی». آنگاه چهرههایشان سفید میگردد و خداوند به آنها گوید: شفاعت کسانی را بکنید که دوستشان دارید. آنها هم شفاعت میکنند تا اینکه هیچ شخص و هیچ فردی نمی ماند که شفاعتش را نکرده باشند و خداوند به آنها میگوید وارد بهشت شوید و در هر کجای آن

می خواهید ساکن گردید

-4- پیامبر هرکس این سوره را بخواند خداوند ضعف او را میپوشاند و شکر آنچه را به او

ارزانی داشته است به جا می آورد.

ه- پیامبر هرکس آن را بنویسد و بر خودش آویزان نماید خداوند هر کار سختی را بر او

آسان مینماید و اگر بر کسی که دچار بیماری چشم است آویزان شود، بهبود پیدا میکند.

خداوند رحمان. (1)

1- امام عسكرى ال - الرَّحْمَنُ مشتق از رحم است.

2- امام رضا ال الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ، خداوند به محمد قرآن را آموخت.

-3- علی بن ابراهیم و هنگامی که به آنان گفته شود برای خداوند رحمان سجده کنید! می گویند: «رحمان چیست؟!. (فرقان/60) جوابش [این آیه است]: الرَّحْمنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الْإِنْسَانَ

عَلَّمَهُ الْبَيانَ.

قرآن را تعلیم فرمود. (2)

1- امام رضا ال خداوند قرآن را تعلیم فرمود.

2- امام رضا ال خداوند عزوجل قرآن را به محمد آموخت.

انسان را آفرید. (3)

ص: 387

الرحمن /

1- الرضا ال عَنِ الْحُسَيْنِ بْن خَالِدِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضا ا قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى خَلَقَ الْإِنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ قَالَ ذَلِكَ أَمير المؤمنين علَّمَهُ اللهُ تَعَالَى بَيَانَ كُلَّ شَيْءٍ يَحْتَاجُ إِلَيْهِ

النَّاسِ.

2 - أمير المؤمنين ال- خُلِقَتِ الْأَرْضِ لِسَبْعَة بِهِمْ يُرْزَقُونَ وَ بِهِمْ يُمْطَرُونَ وَ بِهِمْ يُنْصَرُونَ أَبُو ذَرَّ

وَسَلْمَانُ وَالْمِقْدَادُ وَ عَمَّارُ وَ حُذَيْفَةً وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مَسْعُودٍ قَالَ عَلَى اللهِ وَ أَنَا إِمَامُهُمْ وَ هُمُ الَّذِينَ

شهدُوا الصَّلَاةَ عَلَى فَاطِمَةَ عالمي.

- أمير المؤمنين ال إنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ خَلَقَ الْخَلْقَ عَلَى ضَرْبَيْنِ نَاطِقِ عَاقِل فَاعِل مُخْتَارٍ وَ

ضَرْبٍ مُسْتَبْهَم فَكَلَّفَ النَّاطِقَ الْعَاقِلَ الْمُخْتَارَ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ خَلَقَ الْإِنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ. 4۔ الله ابن عباس - خَلَقَ الْإِنْسَانَ أَى أَخْرَجَهُ مِنَ الْعَدَمِ إِلَى الْوُجُودِ وَالْمُرَادُ بِالْإِنْسَانِ هُوَ

آدم اللي

قوله تعالى : عَلَّمَهُ الْبَيانَ (2)

1 - الرضا ال- ذَلِكَ أميرُ الْمُؤْمِنِينَ الَ عَلَّمَهُ اللَّهُ تَعَالَى بَيَانَ كُلِّ شَيْءٍ يَحْتَاجُ إِلَيْهِ النَّاسِ 2 - أمير المؤمنين ال- عَزَّ اللَّهُ وَ جَلَّ أَنْ يُقَالَ لَهُ مَكَانُ يُومَى إِلَيْهِ وَاللَّهُ لَيْسَ كَمَا يَقُولُ الْمُلْحِدُونَ وَ لَا كَمَا يَظُنُّ الْجَاهِلُونَ وَلَكِنْ كَانَ وَ لَا مَكَانَ بِحَيْثُ لَا تَبْلُغُهُ الْأَذْهَانُ وَ قَوْلِى (كَانَ) لِتَعْرِيفِ كَوْنِهِ وَ هُوَ مِمَّا عَلَّمَ مِنَ الْبَيَان يَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ الْإِنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيانَ فَقَوْلِى لَهُ كَانَ مِمَّا عَلَّمَنِى الْبَيَانَ لِأَنْطِقَ بِحُجَّةِ عَظَمَة الْمَنَّان .

-3- الصادق - الْبَيَانُ الاسْمَ الْأَعْظَمُ الَّذِي بِهِ عَلِمَ كُلَّ شَيْءٍ . الةِ

قوله تعالى : الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بحُسْبانِ (5)

1. بحار الأنوار، ج24، ص 67 تفسیر القمی، ج 2، ص 343/ بحار الأنوار، ج 36، ص164/ تأويل الآيات الظاهرة، ص611

2 الخصال، ج 2، ص 361/ تفسیر نورالثقلین

. بحار الأنوار، ج 90، ص 41

4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 233

5. بحار الأنوار، ج 36، ص164 بحار الأنوار، ج30، ص256/ بحار الأنوار، ج 36، ص171/ تفسیر نورالثقلین / تفسیر القمی، ج2، ص343/

تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 3، ص 101 مجموعة ورام، ج2، ص 5

. تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان

ص: 388

الرحمن /4

1- امام رضا ا حسین بن خالد گوید: از امام رضا درباره ی آیات: الرَّحْمَنُ عَلمَ القُرْآنَ، پرسیدم. حضرت ا فرمود: خداوند عزوجل قرآن را به محمد آموخت. پرسیدم: «خلق الإِنسَانَ عَلَمَهُ البَيَانَ یعنی چه؟ فرمود: «او علی بن ابی طالب ا .است. خداوند بیان هر چیزی را که مردم به آن نیاز دارند به او آموخته است».

2 امام علی ال زمین به خاطر هفت نفر خلق شده که مردم به واسطه ی آنان رزق و روزی

داده میشوند و باران برای آنان میآید و یاری می.شوند آن هفت نفر عبارتند از؛ ابوذر، سلمان مقداد، عمّار، حذیفه و عبدالله بن مسعود من امام آنان هستم آنها بودند ک-ه ب-ر ب-دن فاطمه

نماز خواندند. امام علی ال خداوند سبحان خلق را دو گروه آفرید؛ [ گروهی را] سخنگو، عاقل، کارکننده و با اختیار [آفرید] و گروهی سخن نمیگویند و عاقل نیستند پس سخنگوی عاقل با اختیار را مکلف ساخت و فرمود: خَلَقَ الْإِنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَيَانَ.

4- ابن عباس - خَلَقَ الْإِنْسانَ یعنی او را از عدم به وجود آورد و منظور از انسان، آدم الله

است.

و به او سخن گفتن آموخت. (4)

1 امام رضا ال- او علی بن ابی طالب ال است، خداوند بیان هرچیزی را ک-ه م-ردم ب-ه آن نی-از

دارند به او آموخته است.

2 امام علی و خداوند بلند مرتبه تر از آن است که مکانی داشته باشد که بتوان بدان اشاره کرد به خدا قسم نه همچون گفته ی کافران است و نه همچون گمان جاهلان، ولی بود و حال آنکه هیچ جا و مکانی وجود نداشت طوری که ذهن آدمی بدان نمیرسد. و مرادم از این گفته که خداوند بود برای شناخت وجود و بودن اوست این شناخت جزئی است از آن بیانی که دانسته شده خداوند بلند مرتبه میفرماید: خَلَقَ الْإِنسَانَ * عَلَّمَهُ الْبَيَانَ منظور از این سخنم که خداون--د بود، از جمله بیانی است که خداوند آن را به من یاد داد تا از حجت و برهان بزرگی خداوند منان

سخن بگویم

امام صادق ا الْبَيانَ همان اسم اعظم است که به وسیله ی آن همه چیز دانسته میشود.

خورشید و ماه با حساب دقیقی در گردشند. (5)

ص: 389

الرحمن

1- الرضا ال عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ خَالِدِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ال وَسَاقَ الْحَدِيثِ إِلَى أَنْ قَالَ: قُلْتُ قَالَ هُمَا بِعَذَابِ اللَّهِ قُلْتُ الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ يُعَذِّبَانقَالَ سَأَلْتَ عَنْ شَيْءٍ فَأَيْقِنْهُإِنَّ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ آيَتَانِ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ يَجْرِيَانِ بِأَمْرِهِ مُطِيعَانِ لَهُ ضَوْؤُهُمَا مِنْ نُورِ عَرْشِهِ وَ حَرِّهُمَا مِنْ جَهَنَّمَ فَإِذَا كَانَتِ الْقِيَامَةُ عَادَ إِلَى الْعَرْشَ نُورَهُمَا وَ عَادَ إِلَى النَّارِ حَرَّهُمَا فَلَا يَكُونُ شَمْسُ وَلَا قَمَرُ

على

- ابن عبّاس - الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ أَنْ يَجْرِيَان بِحِسَابٍ وَ مَنَازِلَ لَا يَعْدُوانِهَا وَ هُمَا يَدَيَّانِ عَدَدِ الشُّهُورِ وَالسِّنِينَ وَ الْأَوْقَاتِ.

3 - الصادق ال- عَنْ دَاوُدَ الرَّقَى قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لا عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ قَالَ يَا دَاوُدُ سَأَلْتَ عَنْ أَمْرِ فَاكْتَفِ بِمَا يَرِدُ عَلَيْكَ أَنَّ الشَّمْسَ وَالْقَمَرَ آيَتَانِ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ يَجْرِيَان بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِنَّ اللَّهَ ضَرَبَ ذَلِكَ مَثَلًا لِمَنْ وَثَبَ عَلَيْنَا وَ هَتَكَ حُرْمَتَنَا وَ ظَلَمَنَا حَقَّنَا فَقَالَ هُمَا بِحُسْبَان قَالَ هُمَا فِى عَذَابي.

4 - الرسول الله عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكِ قَالَ: صَلَّى رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم صَلَاةَ الْفَجْرِ فَلَمَّا انْقَتَلَ مِنْ صَلَاتِهِ أَقْبَلَ عَلَيْنَا بِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ عَلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ ثُمَّ قَالَ مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنِ افْتَقَدَ الشَّمْسَ فَلْيَسْتَمْسِكَ بِالْقَمَرِ وَ مَنَ افْتَقَدَ الْقَمَرَ فَلْيَسْتَمْسِك بِالزَّهَرَة فَمَنِ افْتَقَدَ الزَّهَرَةَ فَلْيَسْتَمْسِكَ بِالْفَرْقَدَيْنِ ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ لَ أَنَا الشَّمْسُ وَ عَلِيُّ الْقَمَرُ وَفَاطِمَةُ الزَّهَرَةُ وَالْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ الْفَرْقَدَانِ وَ كِتَابُ اللَّهِ لَا يَفْتَرقَان حَتَّى يَردَا عَلَى الْحَوْضَ. -5- الكاظم ال- إِنَّمَا مَنْزِلَةُ الْإِمَامِ فِي الْأَرْضِ بِمَنْزِلَةِ الْقَمَرِ فِي السَّمَاءِ وَ فِي مَوْضِعِهِ هُوَ مُطَّلِعُ

عَلَى جَمِيعِ الْأَشْيَاءِ كُلَّهَا.

قوله تعالى: وَالنَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ (ع)

1 - على بن إبراهيم ال- وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدَانِ قَالَ النَّجْمُ رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ قَدْ سَمَّاهُ اللَّ-هُ فِ-ي مَوْضِعِ فَقَالَ وَ النَّجْمِ إِذا هَوى وَ قَالَ وَ عَلامَاتٍ وَ بِالنَّجْمِ هُمْ يَهْتَدُونَ فَالْعَلَامَاتُ الْأَوْصِيَاءُ وَ

النَّجْمُ رسول الله قُلْتَ يَسْجُدانِقَالَ يَعْبُدَان .

1. بحار الأنوار، ج 7، ص 120 بحار الأنوار، ج 30، ص 256 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان تفسیر القمی، ج 2، ص 343 2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 233

3. تأويل الآيات الظاهرة، ص613 تفسير البرهان / بحار الأنوار، ج24، ص 309 بحارالأنوار، ج 30، ص 256 4. معانی الأخبار، ص114 5. بصائر الدرجات، ج1، ص441

. بحار الأنوار، ج 16، ص88/ بحار الأنوار، ج24، ص 67 تفسیر القمی، ج 2، ص343 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 390

الرحمن 6

امام رضا ال حسین بن خالد گوید: ... گفتم: «الشَّمْسُ والقَمَرُ بِحُسْبَانٍ چه معنایی دارد؟ فرمود: آن دو عذاب میشوند گفتم خورشید و ماه مورد عذاب قرار می گیرند؟ فرمود: «در مورد چیزی که پرسیدی پس یقین داشته باش خورشید و ماه دو نشانه از نشانه های خداوند هستند که به دستور او میچرخند و از او اطاعت میکنند نور آن دو بر گرفته از نور عرش اس--ت اما گرمای آن دو از جهنم است وقتی قیامت فرا ،رسد نور آن دو به عرش برمی گردد و گرمای آن دو به آتش جهنّم دیگر خورشید و ماه وجود نخواهد داشت بلکه مقصود خداوند آن دو

هستند.

2- پیامبر - الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبان یعنی در جایگاه خود به اندازه روانند و از آن تجاوز

نمیکنند تا دلیل بر شمار سال و ماه و اوقات باشند. امام صادق - داود رقی گوید: از امام صادق ا درباره ی آیه: الشَّمْسُ والقَمَرُ بِحُسْبَانٍ پرسیدم فرمود: «فرمود از چیزی ،پرسیدی به آنچه به تو وارد شده کفایت کن همانا خورشید و دو نشانه از نشانه های خدا هستند که به امر او در گردشند سپس خدا این را به عنوان مثلی برای کسی که به ما حمله کرده و حرمت ما را هتک نموده و در حق ما ستم روا داشته، زده است. فرمود: «هما» (بحسبان یعنی خورشید و ماه در عذاب من هستند.

ماه

4- پیامبر - انس بن مالک گوید هنگامی که رسول خدا نماز صبح و تعقیباتش را انجام داد، چهره ی آبرومندش به درگاه خدا را به جانب ما نموده فرمود: مردم جهت حرکت و راه یابی از خورشید استفاده مینمایند و هرکس که خورشید را از دست داد باید فوراً به نور ماه بپیوندد و هرکس که از ماه نیز محروم شد فوراً به ستاره ی ناهید تمسک جوید و اگر ستاره ی زهره نیز از دیدش نهان گردید باید به فرقدین چشم بدوزد. آنگاه پیغمبر فرمود: «من خورشیدم و علی ال ماه و فاطمه زهره و حسن و حسین الله فرقدان دو) (برادران) که با کتاب خدا از هم جدا نگردند تا اینکه بر لب حوض کوثر بر من وارد گردند.

الله

الله الله

ه امام کاظم ال مقام امام در زمین مانند ماه در آسمان است او در محل خود از تمام چیزها

مطلع است.

و گیاهان و درختان برای خدا سجده می کنند. 6)

1- علی بن ابراهیم الله گفتم: «و النَّجمُ والشَّجَرُ يَسْجُدَانِ چه معنایی دارد؟ فرمود: «نجم پیامبر است که در چند مورد از آن جناب به نجم تعبیر شده یکی در این آیه سوگند به ستاره هنگامی که افول می.کند (نجم) و آیهی و [نیز] علاماتی قرار داد و [شب هنگام] به وسیله ی ستارگان هدایت می.شوند نحل (16) که منظور از علامات اوصیاء پیامبر هستند و نجم خود پیامبر است گفتم يَسْجُدَانِ) چه معنایی دارد؟ فرمود: «یعنی عبادت میکنند».

الله

ص: 391

الرحمن این

2 - الصادق ال - النَّجْمُ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَالشَّجَرُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْأَئِمَّةِ لَمْ يَعْصُوا اللَّهَ

طَرْفَةَ عَيْن. 3- ابن عباس وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدَانِ يَعْنِي بِالنَّجْمِ نَبَاتِ الْأَرْضِ الَّذِي لَيْسَ لَهُ سَاقُ وَ

بالشَّجَر مَا كَانَ لَهُ سَاقُ وَ يَبْقَى فِي الشَّتَاءِ.

قوله تعالى: وَ السَّماءَ رَفَعَها وَوَضَعَ الميزانَ (7)

-- الرضا الله وَ السَّماءَ رَفَعَها وَوَضَعَ الْميزان قال السَّمَاء رَسُولُ الله الله رَفَعَهُ اللهُ إِلَيْهِ وَ الْمِيزَانُ

أمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ الله نَصَبَهُ لِخَلْقِه." 2 - - الصادق الله عَنْ دَاوُدَ الرَّقِّيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ العَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ ... وَ السَّماءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزانَ قَالَ السَّمَاءُ رَسُولُ اللَّهِ لا قَبَضَهُ اللَّهُ ثُمَ رَفَعَهُ إِلَيْهِ وَوَضَعَ الْمِيزَانَ وَالْمِيزَانُ أمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ اوَنَصَبَهُ لَهُمْ مِنْ بَعْدِهِ.

3- على بن إبراهيم - الْمِيزَانُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ال وَالدَّلِيلُ عَلَى ذَلِكَ قَوْلُهُ فِي سُورَةِ الرَّحْمَنِ وَ

السَّماءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزانَ قَالَ يَعْنِي الْإِمَامَ

قوله تعالى: أَلا تَطْغَوا في الميزان (8)

العليا

1- الرضا ال- عَن أبي الحَسَن الرضا الله فى قوله أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ قَالَلَا تَعْصُوا الْإِمَامِ 2- الصادق ال- عَنْ دَاوُدَ الرَّقْيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ الَّ عَنْ قَولُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ أَلَّا تَطْغَوْا فِي

الْمِيزَانِ قَالَ لَا تَطْغَوْا فِي الْإِمَامِ بِالْعِصْيَانِ وَ الْخِلَافِ.

قوله تعالى: وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَ لا تُخْسِرُوا الميزانَ (9)

1- الرضا ال- عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضا الله فِي قَوْله ... وَ أَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ

قَالَ أَقِيمُوا الْإِمَامَ الْعَدْلَ قُلْتَ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزانَ قَالَ لَا تَبْخَسُوا الْإِمَامَ حَقَّهُ وَ لَا تَظْلِمُوهُ

1. بحارالأنوار، ج24، ص 309 تأويل الآيات الظاهرة، ص613/ تفسير البرهان 2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 234

3. تفسیر القمی، ج 2، ص343 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان بحار الأنوار، ج16، ص 88 4. بحار الأنوار، ج 24، ص 309 تأويل الآيات الظاهرة، ص613/ تفسير البرهان

5. بحار الأنوار، ج 35، ص 373/ بحار الأنوار، ج 36، ص 84 تفسیر القمی، ج 2، ص 274

. بحار الأنوار، ج 24، ص 67 بحار الأنوار، ج 36، ص 171 تفسیر القمی، ج 2، ص 343 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

7.بحار الأنوار، ج24، ص 309 تأويل الآيات الظاهرة، ص613/ تفسير البرهان . بحار الأنوار، ج16، ص88 تفسير نورالثقلين تفسیر القمی، ج 2، ص 343 بحار الأنوار، ج 36، ص171/ تفسیر البرهان

1392

ص: 392

الرحمن /7

2 امام صادق الل النَّجمُ؛ رسول خدا میباشد و الشَّجَرُ ؛ امیرالمؤمنین علی و دیگ-ر

ائمه که حتی یک لحظه از فرمان خدا سرپیچی نکرده اند.

3- ابن عباس - وَ النَّجْمُ وَ الشَّجَرُ يَسْجُدانِ؛ منظور از النَّجْمُ؛ گیاهان زمین است که ساقه

ندارد و [منظور از الشَّجَرُ ؛ چیزهایی است که ساقه دارد و در زمستان میماند.

و آسمان را برافراشت و میزان و قانون نهاد. (7)

1 امام رضا ال و السَّمَاء رَفَعَهَا و َوضَعَ المِيزَانَ منظور از السَّماءَ؛ رسول خدا می باشد که خداوند او را به نزد خود بالا برد و منظور از «المیزان؛ امیرالمؤمنین الله میباشد که خداوند او را در میان خلق خود منصوب کرده است.

امام صادق - داود رقی گوید: از امام صادق درباره ی این آیه: و السَّمَاء رَفَعَهَا و وَضَعَ المیزان پرسیدم چه معنایی دارد؟ فرمود: «السَّماءَ؛ رسول خدا میباشد که خداوند او را قبض روح نمود و سپس به نزد خود بالا برد و وضَعَ المِيزَانَ؛ منظور از میزان؛ امیرالمؤمنین ال میباشد

که پس از خود او را جانشین گردانید».

علی بن ابراهيم - الميزان ؛ امیرالمؤمنین است و دلیل بر آن سخن خدا در سوره ی

الرّحمن است؛ وَ السَّماءَ رَفَعَها وَوَضَعَ الْمِيزانَ. منظور امام است.

تا در میزان طغیان نکنید و از مسیر عدالت منحرف نشوید]. (8)

1 - امام رضا ال أَلا تَطْغَوا في المِيزَانِ، یعنی از امام نافرمانی نکنید. 2- امام صادق داود رقی گوید از امام صادق پرسیدم: «ألا تَطْغَوا فِي المِيزَانِ، چه معنایی

دارد؟ فرمود: یعنی دربارهی امام با نافرمانی و مخالفت طغیان نکنید.

و وزن را براساس عدل برپا دارید و در سنجش کاستی نکنید. (9)

امام رضا ا حسین بن خالد گوید: از امام رضا ا پرسیدم: «و أَقِيمُوا الوِزْنَ بِالقِسْطِ به چ-ه معنا است؟ فرمود: یعنی امام را با عدالت برپا دارید یاری کنید گفتم: «و لا تُخْسِرُوا المِيزَانَ چه معنایی دارد؟ فرمود از حق امام نکاهید و به او ظلم نکنید».

ص: 393

الرحمن / 10

- الصادق ال- عَنْ دَاوُدَ الرَّكَّيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ و أَقِيمُوا

الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَ لا تُخْسِرُوا اليزانَ قَالَ أطِيعُوا الْإِمَامَ بِالْعَدْلِ وَلَا تَبْخَسُوهُ مِنْ حَقِّه

قوله تعالى: وَ الْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنام (10)

1 - الرضا ال- عَنِ الْحُسَيْنِ بْن خَالِدٍ عَنْ أَبِي الْحَسَن الرِّضَ فِي قَوْلِهِ... وَالْأَرْضَ وَضَعَها

للأنام قَالَ لِلنَّاس.

2- أمير المؤمنين ال- في احتجاج أمير المؤمنين الله عَلَى عَاصِمِ بْنِ زِيَادِ حِينَ لَبِسَ الْعَبَاءَ وَ تَرَكَ الْمُلَاءَ وَ شَكَاهُ أَخُوهُ الربيع بن زَيَادِ إِلَى أمير المؤمنين له أَنَّهُ قَدْ غَمَّ أَهْلَهُ وَأَحْزَنَ وَلدَهُ بِذَلِكَ فَقَالَ أمير المؤمنين ال عَلَيَّ بِعَاصِمِ بْنِ زِيَادٍ فَجِيءَ بِهِ فَلَمَّا رَآهُ عَبَسَ فِي وَجْهِهِ فَقَالَ لَهُ أَ مَ-ا اَسْتَحْيَيْتَ مِنْ أَهْلِكَ أَ مَا رَحِمْتَ وَلْدَكَ أَتَرَى اللَّهَ أَحَلَّ لَكَ الطَّيِّبَاتِ وَهُوَ يَكْرَهُ أَخْذَكَ مِنْهَا أَنْتَ أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ ذَلِكَ أَ وَلَيْسَ اللهُ يَقُولُ وَ الْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنامِ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ

النخل ذات الأكمام ؟ ابن عباس - الْأَنَامُ الْخَلْقُ وَ هُمْ أَلْفُ أُمَّة سِمِائَة فِي الْبَحْرِ وَأَرْبَعُمِائَة فِي الْبَرِّ.

4 - الرسول - وَأَمَّا السَّبَبُ الَّذِي بِهِ بَقَاءُ الْخَلْقِ فَقَدْ بَيَّنَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ أَنَّ بَقَاءَ الْخَلْقِ مِنْ أَرْبَعِ وُجُوهِ الطَّعَامِ وَ الشَّرَابِ وَالبَاسِ وَالْكِنِّ وَ الْمَنَاكِحِ لِلتَّنَاسُلِ مَعَ الْحَاجَةَ فِي ذَلِكَ كُلِّهِ إِلَى الْأَمْرِ وَالنَّهْي فَأَمَّا الْأَغْذِيَةُ فَمِنْ أَصْنَافِ النَّبَاتِ وَالْأَنْعَامِ الْمُحَلَّلِ أَكْلُهَا قَالَ اللَّ-هُ تَعَالَى فِ-ي النَّبَاتِ أَنَا صَبَيْنَا الْمَاءَ صَبَّا ثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا فَأَنْبَتْنَا فِيها حَبَّا وَعِنَبَا وَقَضْباً وَ زَيْتُونَا وَنَخْلًا وَ حَدائِقَ غُلْباً وَ فاكِهَةٌ وَ أَبا مَتَاعاً لَكُمْ وَلِأَنْعَامِكُمْ وَ قَالَ تَعَالَى أَفَرَأَيْتُمْ مَا تَحْرُثُونَ أَأَنْتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ وَ الْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنامِ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذَاتُ الْأَكْمَامِ وَ الْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّيحانُ وَهَذَا وَ شِبْهُهُ مِمَّا يُخْرِجُهُ اللَّهُ تَعَالَى مِنَ الْأَرْضِ سَبَباً لِبَقَاءِ الْخَلْقِ.

ابن عباس - الانام كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ فِيهِ رُوح

1. بحار الأنوار، ج24، ص 309 تأويل الآيات الظاهرة، ص613/ تفسير البرهان .. بحار الأنوار، ج24، ص 67 بحار الأنوار، ج 57، ص 74 تفسیر القمی، ج 2، ص 343

3.الکافی، ج 1، ص 410 وسائل الشیعة، ج 5، ص 112/ بحار الأنوار، ج 41، ص123/ تفسیر نورالثقلین

.. بحار الأنوار، ج 54، ص348

5. بحار الأنوار، ج 90، ص 41 6. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 234

394

ص: 394

الرحمن / 10

2 امام صادق ال داود رقی گوید: از امام صادق درباره ی این آیه: و أَقِيمُوا الوِزْنَ بِالقِسْطِ و لا تُخسِرُوا المیزان پرسیدم چه تفسیری دارد؟ فرمود: از امام عادل اطاعت کنید و در حق او ظلم

نکنید.

و زمین را برای مردم آفرید. (10)

1- امام رضا - و الأَرْضَ وضَعَهَا للأَنامِ، للأنامِ یعنی برای مردم.

امام علی از احمد بن محمد و با اسناد مختلف در مورد اقامه دعوای امیرالمؤمنین ال ب--ر عاصم بن زیاد وقتی که عبا بر تن کرد و لباسی که پاها را میپوشاند رها کرد. برادرش ربیع بن زیاد از او به امیرالمؤمنین شکایت کرد که خانواده و فرزندش را با این کار اندوهگین ساخته است. امیرالمؤمنین فرمود: «عاصم بن زیاد را نزد من بیاورید او را آوردند وقتی او را دید چهره در کشید و به او فرمود: از خانواده ات خجالت نمیکشی آیا به فرزندت رحم نمیکنی؟ خدا را نمیبینی طیبات را برای تو حلال کرده و اکراه دارد که تو خود را از آن محروم کنی؟ تو در مورد این مسئله پایین تر از خدایی. آیا خدا نمیفرماید: وَ الْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنامِ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذَاتُ

هم

الأكمام»؟

ابن عباس الأَنامُ هزار ،امتند ششصد در دریا و چهارصد در بیابان.

سببی

4- پیامبر اما که بقای خلق به وسیله ی آن است خدای عزوجل در کتابش بیان

فرمود که بقای خلق از چهار چیز نشأت گرفته است خوردن نوشیدن، لباس پوشیدن و ازدواج ها که برای زاد و ولد است و در همه ی آنها به امر و نهی از طرف خداوند نیاز است. اما

[توضیح خوردنیها از انواع روییدنیها و چهار پایان حلال گوشت .است خدای متعال در مورد روییدنیها فرمود: ما آب فراوان از آسمان فرو ریختیم سپس زمین را از هم شکافتیم، و در آن

دانه های فراوانی ،رویاندیم و انگور و سبزی بسیار، و زیتون و نخل ،فراوان و باغهای پردرخت،

و میوه و چراگاه تا وسیله ای برای بهره گیری شما و چهارپایانتان باشد عبس/2532) و خدای متعال :فرمود آیا هیچ دربارهی آنچه کشت میکنید اندیشیده اید؟ آیا شما آن را میرویانید یا ما می رویانیم؟!. (واقعه/6364) و باز خداوند سبحان فرمود: وَ الْأَرْضَ وَضَعَهَا لِلْأَنَامِ فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ الْأَكْمَامِ وَالحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَ الرَّيْحَانُ اینها و امثالشان از چیزهایی است که خدای تعالی از

زمین برای بقای خلق بیرون می آورد.

ه- ابن عباس الأنام؛ هر چیز دارای قدرتی است که روح دارد.

395

ص: 395

الرحمن 11

قوله تعالى فيها فاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ الأكمام (11)

- الرضا ال- عَنِ الْحُسَيْنِ بْن خَالِدٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا الله فِي قَوْله ... فِيهَا فَاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ

ذات الأكمام قَالَ يَكْبَرُ ثَمَرُ النخل في القمع لم يطلع منه.

-3- الرسول - أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ لَمَّا نَزَلَتْ فِيهَا فَاكِهَةٌ قَامَ إِلَيْهِ رَجُلُ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ هَلْ فِي تِلْكَ الْفَاكِهَةِ الَّتِي وَصَفَ اللَّهُ تَعَالَى رُمَّاناً وَ نَخْلًا فَإِنِّي مَشْعُوفُ بِهِمَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِيهِما فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ.

قوله تعالى: وَ الْحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَ الرَّيْحَانُ (12)

العليا

الرضا - عَنْ أبي الحسن الرضا الله في قوله وَالحَبُّ ذُو الْعَصْفِ وَالرَّيْحَانُ قَالَ الْحَب

الْحِنْطَةُ وَالشَّعِيرُ وَالْخَبُوبُ وَالْعَصْفُ النَّبْنُ وَ الرَّيْحَانُ مَا يُؤْكَلُ مِنْهُ.

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (13)

القِرَاءَةُ

العلية لا

1 - الصادق ال- عَنْ حَمَّادِ بْنِ عُثْمَان قَالَ: سَمِعْتُ أبا عبد الله يَقُولُ يُسْتَحَبُّ أَنْ تَقْراً فِي دُبُر الْغَدَاةِ يَوْمَ الْجُمُعَة الرَّحْمَنَ كُلَّهَا ثُمَّ تَقُولَ كُلَّمَا قُلْتَ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ لَا بِشَيْءٍ مِنْ آلَائِكَ

رَبِّ أَكَذِّبُ

2 - الصادق ال- مَنْ قَرَأَ الرَّحْمَنُ فَلْيَقُلْ عِنْدَ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ لَا بِشَيْءٍ مِنْ آلَائِكَ رَبِّ

أَكَذِّبُ

الرسول - عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللهِ قَالَ: لَمَّا قرأ النبى الله سورة الرَّحْمَنِ عَلَى النَّاسِ سَكَنُوا فَلَمْ يَقُولُوا شَيْئاً فَقَالَ الجنَّ كَانُوا أَحْسَنَ جَوَاباً مِنْكُمْ لَمَّا قَرَأَتُ عَلَيْهِمْ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ قَالُوا لَا بِشَيْءٍ مِنْ آلَائِكَ رَبَّنَا نُكَذِّبُ

ا. بحار الأنوار، ج24، ص 67/ بحار الأنوار، ج 57، ص 74 تفسیر القمی، ج 2، ص343

. الجعفريات، ص 181

. بحار الأنوار، ج24، ص67/ بحار الأنوار، ج 57، ص74 تفسیر القمی، ج 2، ص343 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4.الکافی، ج 3، ص 429 تهذيب الأحكام، ج 3، ص 8/ وسائل الشيعة، ج 7، ص408/ مستدرک الوسائل، ج 6، ص102/ بحارالأنوار، ج 89،

ص 306 تفسیر نورالثقلین 5. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 181 المناقب لابن شهر آشوب، ج 1، ص 47 تفسير البرهان

396

ص: 396

الرحمن / 11

که در آن میوه ها و نخلهای پرشکوفه است. (11)

1 - امام رضا ال- فيها فاكِهَةٌ وَ النَّخْلُ ذاتُ الْأَكْمَامِ؛ خرما در بن شکوفه بزرگ میشود آنگاه از

آن جدا می گردد.

2- پیامبر هنگامی که فيها فاكِهَةٌ نازل شد مردی بلند شد و به سوی رسول خدا رفت و عرض کرد: ای رسول خدا آیا در آن میوههایی که خدای متعال توصیف کرده، انار و درخت خرما هم هست؟ چون من شیفته ی این دو تا هستم» پس خدای تبارک و تعالی [این آیه را] نازل فرمود: فِيهِما فَاكِهَةٌ وَنَخْلُ وَ رُمَّانٌ.

و دانه هایی که همراه با ساقه و برگی است که به صورت کاه [و خوراک حیوانات]

در می آید و گیاهان خوشبو (12)

1- امام رضا ال و الحَبُّ ذُو العَصْفِ والرَّيْحَانُ؛ منظور از ،الحَبُّ، گندم و جو و حبوبات است

منظور از الْعَصْفِ، انجیر میباشد و منظور از الرَّيْحان هرچیزی که خورده میشود».

پس [ای گروه جن و انس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟

(13)

قرائت

1- امام صادق - حمّاد بن عثمان :گوید از امام صادق شنیدم که می فرمود: مستحب است که روز جمعه بعد از نماز صبح سوره الرحمن را بخوانی و هرگاه به آیه: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ برسی بگویی پروردگارا» هیچ یک از آیات و نشانههای تو را تکذیب نمیکنم 2- امام صادق - هر که سوره ی الرحمن را تلاوت کند و هربار که آیه: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُم

تُكَذِّبان را تلاوت میکند بگوید: «پروردگارا هیچ یک از آیات و نشانه های تو را تکذیب نمی کنم».

3- پیامبر وقتی پیامبر سوره الرحمن را برای مردم تلاوت کرد، ساکت شدند و چیزی

ی نگفتند. رسول خدا فرمود: جنیان از شما در جواب دادن بهتر هستند. وقت-ی آی--هى فَبِأَيِّ آلاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ را بر آنها خواندم گفتند ای پروردگار !من هیچ یک از آیات و نشانه های تو را تکذیب نمیکنم.

397

ص: 397

الرحمن /14

4 - الصادق ال- مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الرَّحْمَن فَقَالَ عِنْدَ كُلِّ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ لَا بِشَيْءٍ مِنْ

آلَائِكَ رَبِّ أَكَذِّبُ فَإِنْ قَرَأَهَا لَيْلًا ثُمَّ مَاتَ مَاتَ شَهيداً وَ إِنْ قَراهَا نَهَارًا ثُمَّ مَاتَ مَاتَ شَهِيداً. ه الصادق الله مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الرَّحْمَن لَيْلًا، يَقُولُ عِنْدَ كُلِّ فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ لَا بِشَيْءٍ مِنْ آلَائِكَ رَبِّ أَكَذِّبُ، وَكَلَ اللَّهُ بِهِ مَلَكاً فِي أَوَّلَ اللَّيْلِ يَحْفَظُهُ حَتَّى يُصْبحَ وَ مَنْ قَرَأَهَا حِينَ يُصْبِحُ وَكَّلَ اللَّهُ بِهِ مَلَكاً حَتَّى يُمْسِي ؟

الولاية

1 - الصادق الله عَنْ أَبي يُوسُفَ الْبَزاز قَالَ: تَلَا أَبُو عَبْدِ اللَّهِ هَذِهِ الْآيَةَ فَاذْكُرُوا آلاءَ الله قَالَ أَ

تَدْرِي مَا آلَاءِ اللَّهِ قُلْتُ لَا قَالَ هِيَ أَعْظَمَ نِعَمَ اللَّهِ عَلَى خَلْقِهِ وَهِيَ وَلَايَتُنَا.

2 - الصادق ال- فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ أَى بِأَي نِعْمَتِي تُكَذِّبَانِ بِمُحَمَّدٍ أَمْ بِعَلِيٍّ فِيهِمَا أَنْعَمْتَ

عَلَى الْعِبَاد

3- ابن عباس فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ تُكَذِّبَانِ بِوَلَايَةِ أمير المؤمنين ا أَوْ حُبِّ

فاطمة الزهراء له

4- الصادق الله - فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ قَالَ مُحَمَّد وَ عَلى العليا.

الله

العليا

- الصادق ال- عَنْ أَبي بَصِير قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِهِ: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَان قَالَ

قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَ تَقَدَّسَ فَبِأَى النَّعْمَتَيْنِ تَكْفُران بمُحَمَّدِ أَمْ بِعَلِى ال.

قوله تعالى : خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَارِ (14)

- على بن إبراهيم الله خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ على بن ابراهيم قَالَ الْمَاءِ الْمُتَصَلْصِل

بالطين.

قوله تعالى: وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نار (15)

. وسائل الشيعة، ج 6، ص 72 بحار الأنوار، ج 82، ص 48 بحار الأنوار، ج 89، ص 306 ثواب الأعمال، ص 116/ الدعوات، ص 219

تفسير نور الثقلين

2. تفسير نور الثقلين الکافی، ج 1، ص 217

4. بحار الأنوار، ج24، ص 59 بحار الأنوار، ج 24، ص 309 تأويل الآيات الظاهرة، ص613/ تفسير البرهان

5.بحارالأنوار، ج24، ص99

6. بحار الأنوار، ج24، ص 69 تفسیر القمی، ج2، ص344

7. بحار الأنوار، ج 36، ص173 تفسیر القمی، ج 2، ص 344 تفسیر نور الثقلين/ تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 11، ص153/ تفسير البرهان

ص: 398

الرحمن /14

4 امام صادق - هر کس سوره ی الرحمن را تلاوت کند و هربار که آیه: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُم تُكَذِّبان را تلاوت میکند بگوید: « ای پروردگار من هیچ یک از آیات و نشانه های تو را تکذیب نمیکنم اگر هنگام شب آن را تلاوت کند و آنگاه بمیرد شهید مرده است و اگر در روز تلاوت

و سپس بمیرد [باز] شهید مرده است.

کند

ه امام صادق - هر کس سوره الرحمن را هنگام شب بخواند و بعد از هر فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُم تُكَذِّبان بگوید: «پروردگارا! هیچ یک از نعمتهای تو را انکار نمیکنم، اگر اول شب بخواند، خداوند تا صبح فرشته ای برای حفظ او بگمارد و اگر آن را هنگام صبح بخواند، خداوند ت-ا ش-ب

فرشته ای برای حفظ او بگمارد.

ولایت

1- امام صادق ا یوسف بزاز گوید امام صادق الله این آیه فَاذْكُرُوا آلاء الله را تلاوت نمود. و فرمود: «آیا میدانی آلاءِ خدا چیست؟ عرض کردم «نه» فرمود: «آنها بزرگترین نعمتهای خدا بر خلق هستند و آن ولایت ماست.

2- امام صادق الله فَبِأَيِّ آلَاء رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ یعنی کدام یک از دو نعمت مرا تکذیب می کنید؛

محمد را یا علی ارا؟ چون به واسطه ی آن دو نفر به بندگان نعمت دادیم. 3- ابن عباس الله فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ؛ ای گروه جنیان و انسيان! ولای--ت امیرالمؤمنين

علی بن ابی طالب او حبّ فاطمه زهرا را تکذیب میکنید؟

4- امام صادق ال- فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ؛ منظور از آلاء، محمد و علی ال هستند. ه- امام صادق ال- فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ؛ مقصود این است که خداوند متعال می فرماید:

به کدام یک از دو نعمت من ناسپاس هستید؟ به محمد الله یا علی ال؟!

انسان را از گل خشکیده ای همچون سفال آفرید (14)

1- علی بن ابراهيم - خَلَقَ الْإِنْسانَ مِنْ صَلْصَالٍ كَالْفَخَّارِ یعنی آب آمیخته با گل.

و جن را از شعله های آتش خلق کرد. (15)

ص: 399

الرحمن / 16 رای

1 - أمير المؤمنين ال- سَأَلَ الشَّامِيُّ أمير المؤمنين العَن اسْم أَبِي الْجِنِّ فَقَالَ شُومَانُ وَ هُوَ الَّذِي خُلِقَ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ وَ سَأَلَهُ هَلْ بَعَثَ اللَّهُ نَبِيَا إِلَى الْجِنِّ فَقَالَ نَعَمْ بَعَثَ إِلَيْهِمْ نَبِيَا يُقَالُ لَهُ يُوسُفُ الفَدَعَاهُمْ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَتَلُوهُ

2- الرضا ال- أَنَا تَمْرِئُ وَ شِيعَتُنَا يُحِبُّونَ التَّمْرَ لِأَنَّهُمْ خُلِقُوا مِنْ طِينَتِنَا وَ أَعْدَاؤُنَا يَا سُلَيْمَانُ

يُحبون المُشكِرَ لِأَنَّهُمْ خَلِقُوا مِنْ مارِجٍ مِنْ نار.

3 - الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمَّا خَلَقَ نَارَ السُّمُومِ وَ هِيَ نَارُ لَا حَرَّ لَهَا وَلَا دُخَانَفَخَلَقَ مِنْهَ-ا الْجَانَّ فَذَلِكَ مَعْنَى قَوْلِهِ وَ الْجَانَّ خَلَقْنَاهُ مِنْ قَبْلُ مِنْ نارِ السَّمُومِ وَ سَمَّاهُ مَارِجَا وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهُ وَ سَمَّاهَا مَارِجَةً فَوَاقَعَهَا فَوَلَدَتِ الْجَانَّ، ثُمَّ وَلَدَ الْجَانَّ وَلَداً سَمَّاهُ الْجِنَّ وَ مِنْهُ تَفَرَّعَتْ قَبَائِلُ الْجِنِّ وَ مِنْهُمْ إِبْلِيسُ اللَّعِينُ وَ كَانَ يُولَدُ لِلْجَانَّ الذَّكَرُ وَ الْأُنْثَى وَ يُولَدُ الْجِنُّ كَذَلِكَ تَوْأَمَيْنِ فَصَارُوا تِسْعِينَ أَلْفاً ذَكَراً وَ أَنْثَى وَازْدَادُوا حَتَّى بَلَغُوا عَدَدَ الرِّمَال.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُم تُكَذِّبَانِ (16)

قوله تعالى: رَبُّ الْمُشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ المَغْرِبَيْن (17)

1 - أمير المؤمنين ال- ابْنُ الْكَوَاء قَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ رَبُّ المُشارِقِ وَ الْمَغَارِبِ وَ قَالَ فِي آيَة أُخْرَى رَبُّ الْمُشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ وَ قَالَ فِي آيَة أُخْرَى رَبُّ الْمُشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ قَالَ ثَكِلَتْكَ أُمِّكَ يَا ابْنَ الْكَوَاءِ هَذَا الْمَشْرِقُ وَ هَذَا الْمَغْرِبُ وَأَمَّا قَوْلُهُ رَبُّ الْمُشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ فَإِنَّ مَشْرِقَ الشَّتَاءِ عَلَى حِدَة وَ مَشْرِقَ الصَّيْفِ عَلَى حِدَة أَ مَا تَعْرفُ بِذَلِكَ مِنْ قُرْبَ الشَّمْسِ وَ

بُعْدِهَا.

2- الصادق ال- عن أبي بصير قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ: رَبُّ الْمُشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ

عَنْ الْمَغْرِبَيْنِ، قَالَ الْمَشْرِقَيْن رَسُولُ اللَّهِ الله وَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ الله وَالْمَغْرِبَيْنِ الْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ وَفِي

أَمْثَالِهمَا تَجْرى

. بحارالأنوار، ج60، ص78

.. بحار الأنوار، ج 49، ص 102

3. تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 10، ص 122 / الاحتجاج، ج 1، ص259/ تفسیر نورالثقلین

د. بحار الأنوار، ج24، ص 69 تفسیر القمی، ج 2، ص 344 تفسير البرهان/ تفسير نورالثقلين

ص: 400

الرحمن /16

1- امام علی ال شامی، نام پدر جن را از امیرالمؤمنین پرسید، فرمود: «خُلِقَ مِنْ م--ارج م--ن نار». پرسید: «آیا خدا پیغمبری بر پریان فرستاده است؟ فرمود: آری پیغمبری به نام یوسف ب-ر آنها فرستاد و آنها را به سوی خدای عزوجل دعوت کرد ولی او را کشتند.

2 امام رضا ال ای سلیمان همگی خرما را دوست داریم و شیعیان ما نیز خرما را دوست دارند، زیرا از طینت ما آفریده شده و دشمنان ،ما مُسکر را دوست دارند زیرا آنان از شعله های

آتش خلق شده اند».

امام صادق ال خداوند متعال وقتی آتش سموم را خلق کرد؛ آتشی که نه گرما دارد و نه دود جان را از آن آتش .آفرید این است معنای آیه و جن را پیش از آن از آتش گرم و سوزان خلق کردیم. (حجر/27) و آن را مارج نامید و از آن همسر او را خلق کرد و آن را مارجه نامید. مارج با مارجه همبستر شد و جان متولد گردید سپس جان فرزندی به دنیا آورد و آن را جن نامید و قبایل جن از او منشعب شده است و یکی از آنها ابلیس ملعون .است برای جان مذکر و مؤنث به دنیا می آمد و همچنین جنها دوقلو به دنیا می آمدند که به نودهزار مذکر و مؤنث تبدیل شده و

زیاد شدند تا اینکه بالغ به تعداد ماسه ها شدند.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (16)

او پروردگار دو مشرق و دو مغرب است. (17)

1- امام علی ال ابن کواء :گفت ای امیرالمؤمنین در کتاب خداوند عزوجل یافتم که [در جایی] می فرماید: بِرَبِّ المَشارِقِ وَ المَغارِبِ و در آیه دیگری می فرماید: رَبُّ الْمُشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ المَغْرِبَيْنِ و در آیه دیگری میفرماید: رَبُّ الْمُشْرِقِ وَ المَغْرِبِ امام الله فرمود: «پسر کواء! مادرت به عزایت بنشیند این مشرق است و آن .مغرب. امّا رَبُّ الْمُشْرِقَيْنِ وَرَبُّ المَغْرِبَيْنِ به این معنی اس-ت ک-ه مش-رق

زمستان غیر مشرق تابستان است این مطلب را از نزدیکی و دوری خورشید نمی یابی؟! 2 امام صادق - ابوبصیر گوید: از امام صادق ال درباره ی :آیه رَبُّ المَشْرِقَيْنِ و رَبُّ المَغْرِبَيْنِ

پرسیدم. فرمود: «منظور از المشرقين؛ رسول خدا و امیرالمؤمنين على ال و امیرالمؤمنین علی میباشد و منظور از

المَشْرِقَيْنِ ؛ حسن العلي و حسین است و به این دو نفر صدق میکند».

ست

ص: 401

الرحمن

3- ابن عبّاس لِلشَّمْسِ مَطَّلِعُ فِي الشَّتَاءِ وَ مَغْرِبُ فِي الشَّتَاءِ وَ مَطْلِعُ فِي الصَّيْفِ وَ مَغْرِبُ فِي

الصَّيْفِ غَيْرُ مَطْلِعِهَا فِى الشّتَاءِ وَ غَيْرُ مَغْرِبِهَا فِي الشَّتَاءِ.

4- على بن إبراهيم الله رَبُّ المُشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ الْمُغْرِبَيْنِ قال مَشْرقُ الشَّتَاءِ وَ مَشْرِقُ الصَّيْفِ ومَغْرِبُ

الشَّتَاءِ ومَغْر بالصَّيْف.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (18)

قوله تعالى : مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ (19)

1 - ابن عباس مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ قَالَ أَرْسَلَ الْبَحْرَيْنِ.

ابن عباس الْمُرَادُ بِالْبَحْرَيْنِ بَحْرُ السَّمَاءِ وَ بَحْرُ الْأَرْضِ فَإِنَّ فِي السَّمَاءِ بَحْراً يُمْسِكُهُ اللَّهُ بِقُدْرَتِهِ يُنْزِلُ مِنْهُ الْمَطَرَ فَيَلْتَقِيَانِ فِي كُلِّ سَنَةٍ وَبَيْنَهُمَا حَاجِرُ يَمْنَعُ بَحْرَ السَّمَاءِ مِنَ النُّزُول وَ بَحْرَ

الْأَرْضِمِنَ الصَّعُودِ.

الوِلَايَةِ

على

1 - الصادق المَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ قال عَلَى ال و فَاطِمَة له

2- ابن عباس - عَلى و فَاطِمَة عن . ال

لالالالي

الرضا الله مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ قَالَ ذَلِكَ عَلَى ال وَ فَاطِمَه .

العليا

4 - الصادق ال- مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ قَالَ عَلَى الله و فَاطِمَة بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيانِ قَالَ: لَا يَبْغِى ا عَلَى فَاطِمَةَ وَ لَا فَاطِمَةُ تَبْغِي عَلَى عَلَى ال.

5 - الصادق - مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ عَلِى وَ فَاطِمَةُ جَاءَهُمَا النَّبِيُّ ال ۖ فَأَدْخَلَ رِجْلَيْهِ

بَيْنَ فَاطِمَةَ وَ عَلَى الية.

الصادق ا على ال وَ فَاطِمَةُ بَحْراَن عَمِيقَان لَا يَبْغِي أَحَدُهُمَا عَلَى صَاحِبِهِ.

ا. بحار الأنوار، ج 55، ص 210

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 344 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان؛ مغرب اشتاء و مغرب الصيف» محذوف

ص 26

. بحار الأنوار، ج 57، ص45 4. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 240/ بحار الأنوار، ج 57، 5. بحار الأنوار، ج24، ص 97/ تأويل الآيات الظاهرة، ص614/کشف اليقين، ص 400 نهج الحق، ص188/ تفسیر القمی، ج 2، ص344 . تأويل الآيات الظاهرة، ص 614 تفسیر نور الثقلين / بحار الأنوار، ج24، ص 97

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص243

8. تفسير نور الثقلين

9. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص243 تفسیر فرات الکوفی، ص459

10. تفسیر القمی، ج 2، ص 344 بحار الأنوار، ج 24، ص 98؛ من «العلم زيادة المناقب، ج 3، ص318 تفسیر نور الثقلين؛ «من العلم»

زيادة روضة الواعظين، ج 1، ص 148 / الخصال، ج 1، ص 65/ تفسیر البرهان

ص: 402

الرحمن /18

3۔ ابن عباس - خورشید محل طلوع و غروبی در زمستان دارد و محل طلوع و غروبی هم در

تابستان دارد که غیر از محل طلوع و غروبش در زمستان است.

4- على بن ابراهيم - رَبُّ المَشْرِقَيْنِ وَ رَبُّ المَغْرِبَيْنِ یعنی مشرق زمستان و مشرق تابستان و

مغرب زمستان و مغرب تابستان

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (18)

دو دریای مختلف [شور و ،شیرین گرم و سرد را در کنار هم قرار داد، در حالی که

با هم تماس دارند. (19)

1 - ابن عبّاس الله مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِیانِ یعنی دو دریا را فرستاد.

2- ابن عباس مقصود دریای آسمان و دریای زمین است زیرا در آسمان دریایی است که خدا به قدرت خود آن را نگه میدارد و از آن باران میبارد و در هر سال به وسیله ی باران ب-ه ه-م میخورند و در میان آنها پرده ای است که از فرود شدن دریای آسمان و بالاشدن دریای زمین

جلوگیری می کند.

ولایت

1- امام صادق - مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ منظور، علی ا و فاطمه است.

2- ابن عبّاس - [منظور ] على الله و فاطمه است.

امام رضا ال- مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ منظور از آن علی ال و فاطمه است.

4- امام صادق ال- مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ منظور از آن علی و فاطمه است. بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا ستم روا نمیدارد و فاطمه نیز بر علی ا ستم روا

يَبْغِيان؛ یعنى على ال فاطمه

نمی دارد.

بر

ه- امام صادق ال- مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ، على ال و فاطمه هستند که پیامبر آن دو را

آورد و دو پایش را بین فاطمه و علی ال قرار داد.

ع امام صادق علی و فاطمه دو دریای عمیق میباشند که به یکدیگر تعدی و

ستم نمی کنند.

ص: 403

الرحمن 19

7 - الصادق ال- وَ اعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى ذَكَرَ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ امْرَأَةَ فِي الْقُرْآنِ عَلَى وَجْهِ الْكِنَايَةِ مَرَجَ

الْبَحْرَينِ فاطمة علي.

من

علل

الرسول - روى أَنَّهُ قَالَ مَرْحَباً بِبَحْرَيْن يَلْتَقِيَانِ وَنَجْمَيْنِ يَقْتَرنَان. 10 - أمير المؤمنين ال- يَا سَلْمَانَ الله وَ يَا جُنَّدَبُ أَنَا مُحَمَّدَ وَ مُحَمَّد أَنَا وَأَنَا مِنْ

وان اله

مُحَمَّد الله وَ مُحَمَّد مِنِّي قَالَ اللَّهُ تَعَالَى مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيَانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لَا يَبْغِيان. 11- الرسول - عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِكِ، قَالَ: وَرَدَ عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفِ الزَّهْرِيُّ، وَعُثْمَانُ بْن عَفَّانَ إلَى النَّبِيِّ ، فَقَالَ لَهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ: يَا رَسُولَ اللَّهِ ، تُزَوِّجَنِي فَاطِمَةَ ابْتَتَكَ؟ وَ قَدْ بَذَلْتُ لَهَا الصَّدَاقِ مِائَةَ نَاقَة سَوْدَاءَ، زُرْقَ الْأَعْيُنِ، مُحَمَّلَةٌ كُلَّهَا قَبَاطِيَّ مِصْرَ، وَ عَشَرَةَ آلَافِ دِينَارِ وَ لَمْ يَكُنْ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم أَيْسَرُ مِنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ وَ عُثْمَانَ قَالَ عُثْمَانُ: بَذَلْتُ لَهَا ذَلِكَ، وَ أَنَا أَقْدَمُ مِنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ إِسْلَاماً فَغَضِبَ النَّبِيُّ الله مِنْ مَقَالَتَيْهِمَا ، ثُمَّ تَنَاوَلَ كَفَاً مِنَ الْحَصَى، فَحَصَّبَ بِهِ عَبْدَ الرَّحْمَنِ، وَقَالَ لَهُ: إِنَّكَ تَهُولُ عَلَيَّ بِمَالِكَ؟ قَالَ: فَتَحَوَّلَ الْحَصَى دُرِّاً، فَقُوِّمَت دُرَّةٌ مِنْ تِلْكَ الدُّرَرَ، فَإِذَا هِيَ تَفِي بِكُلِّ مَا يَمْلِكُهُ عَبْدُ الرَّحْمَنِ وَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ الةِ فِي تِلْكَ السَّاعَةِ، فَقَالَ: يَا أَحْمَدَ، إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يُقْرِئُكَ السَّلَامَ، وَيَقُولُ: ثُمَّ إِلَى عَلِيِّ بْن أَبي طَالِب القَيْةِ ، فَإِنَّ مَثَلَهُ مَثَلُ الْكَعْبَةِ يُحَجُّ إِلَيْهَا، وَ لَا تَحْجُ إِلَى أَحَدٍ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى أَمَرَنِي أَنْ أَمْرَ رَضِوَانَ خَازِنَ الْجَنَّةَ أَنْ يُزَيِّنَ الْأَرْبَعَ جنان، وَ أَمَرَ شَجَرَةَ طُوبَى وَ سِدْرَةَ الْمُنْتَهَى أَنْ تَحْمِلَا الْخَلِيَّ وَ الْخَلَلَ، وَ أَمَرَ الْحُورَ الْعِينَ أَنْ يَتَزَيَّنَ، وَ أَنْ يَقِفْنَ تَحْتَ شَجَرَة طُوبَى وَ سِدْرَة الْمُنْتَهَى، وَ أَمَرَ مَلَكاً مِنَ الْمَلَائِكَة، يُقَالُ لَهُ رَاحِيلُ وَلَيْسَ فِي الْمَلَائِكَةِ أَفْصَحُ مِنْهُ لِسَاناً وَ لَا أَعْذَبُ مَنْطِقاً، وَ لَا أَحْسَنُ وَجْهَا، أَنْ يَحْضُرَ إِلَى سَاقِ الْعَرْشِ فَلَمَّا حَضَرَتِ الْمَلَائِكَةُ وَ الْمَلَكُ أَجْمَعُونَ، أَمَرَنِى أَنْ أَنْصِبَ مِنْبَراً مِنَ النُّورَ، وَأَمَرَ رَاحِيلُ - ذَلِكَ الْمَلَكَ - أَنْ يَرْقَى، فَخَطَبَ خُطْبَةٌ بَلِيعَةً مِنْ خُطَبِ النِّكَاحِ، وَ زَوَّجَ عَلِيّ-ا مِ-نْ فَاطِمَة بِخُمُسِ الدُّنْيَا لَهَا وَلِوُلْدِهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَكُنتُ أَنَا وَ مِيكَائِيلُ شَاهِدَيْنِ، وَكَانَ وَلِيُّهَا اللَّهَ تَعَالَى وَ أَمَرَ شَجَرَةَ طُوبَى وَسِدْرَةَ الْمُنْتَهَى أَنْ تَنْشُرَا مَا فِيهِمَا مِنَ الْحَلِيِّ وَالْحُلَل وَ الطَّيبِ، وَأَمَرَ الْحُورَ أَنْ يَلْقِطْنَ ذَلِكَ، وَ أَنْ يَفْتَخِرْنَ بِهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ قَدْ أَمَرَكَ اللَّهُ أَنْ تُزَوِّجَهُ بِفَاطِمَةَ فِي الْأَرْضِ، وَ أَنْ تَقُولَ لِعُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلِى فِي الْقُرْآنِ بِسْمِ

404

. بحار الأنوار، ج43، ص 32

. المناقب، ج3، ص355

.بحار الأنوار، ج26، ص 5

ص: 404

الرحمن / 19

امام صادق بدان که خدای حکیم در قرآن مجید به نحو کنایه به وجود دوازده نفر زن

اشاره فرموده ... و مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ حضرت فاطمه علا الالي پیامبر - روایت شده است که پیامبر فرمود: آفرین» به دو دریایی که به هم میرسند و

می باشد.

است

دو ستاره ای که در کنار هم قرار میگیرند. 10 - امام علی ال ای سلمان و ای اباذر محمد منم من از محمدم و محمد از من

خداوند در این آیه می فرماید: مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيان. 11- پیامبر عبدالرحمن بن عوف زهری و عثمان بن عفان نزد پیامبر آمدند و عبدالرحمان به او گفت: «ای رسول خدا عقد ازدواج دخترت فاطمه را برایم میخوانی؟ بابت مهریه ی او صد شتر ماده ی سیاه رنگ و چشم آبی میبخشم که بر همه ی آنها پارچه های سفید از کتان بار شده باشد و ده هزار دینار [نیز میبخشم». از اصحاب رسول خدا کسی توانگرتر و پولدارتر از عبدالرحمن و عثمان .نبود عثمان :گفت من آن مقدار را میبخشم و من زودتر از عبدالرحمن مسلمان شده ام» پیامبر از سخنان آن دو خشمگین شد و کفی از سنگریزه ها را برداشت و آن را به طرف عبدالرحمن انداخت و فرمود تو» با مالت مرا میترسانی»؟! سنگریزه ها به مروارید درشت تبدیل شد و مرواریدی از آن مرواریدها قیمت گذاری شد که ناگهان [دیدند] آن [مروارید با همه ی آنچه عبدالرحمان مالک آن است برابری میکند و جبرئیل در آن لحظه نازل شد و گفت: «ای احمد خداوند به تو سلام میرساند و میفرماید: «برخیز و ب-ه س-وی علی بن ابی طالب برو؛ چون مثل او مثل کعبه است که برای حج به سوی آن می روند و به سوی کسی نمیرود خداوند به من دستور داد که به ،رضوان خزانه دار بهشت دستور دهم تا چهار باغ بهشت را آذین بندد و به درخت طوبی و سدرة المنتهی دستور داد که زیورآلات و جامه های نو بردارند و به حورالعین دستور داد که آراسته شوند و زیر درخت طوبی و سدرة المنتهی بایستند و به فرشته ای از فرشتگان - که به او راحیل گفته میشود و در میان فرشتگان سخنورتر و شیرین سخنتر و نیکو صورت تر از او وجود ندارد - دستور داد تا در کنار ساق عرش حاضر شود و هنگامی که همه فرشتگان حاضر شدند به من دستور داد که منبری از نور نصب کنم و به راحیل دستور داد که بالا رود؛ پس بالا رفت و خطبهی فصیحی از خطبه های عقد خواند و عقد ازدواج فاطمه را برای علی خواند با این مهریه که خمس دنیا تا روز قیامت برای او و فرزندانش باشد و من و میکائیل شاهد بودیم و خدای تعالی ولی فاطمه بود و به درخت طوبی و سدرة المنتهی دستور داد که آنچه در آن دو ،زیورآلات جامه های نو و عطر هست پخش کنند و به حوریها دستور داد که آن را بگیرند و تا روز قیامت به آن افتخار کنند و خداوند دستور داده که عقد ازدواج فاطمه را در زمین برای او بخوانی و به عثمان بگویی آیا سخن مرا در قرآن نشنیده ای: مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ؟ و سخن مرا در آن [نشنیده ای]: او

ص: 405

الرحمن / 20

اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ، مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ، بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ وَ مَا سَمِعْتَ فِي كِتَابِي: وَهُوَ الَّذِي خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشَر أَفَجَعَلَهُ نَسَباً وَ صِهْراً؟ فَلَمَّا سَمِعَ النَّبِيُّ كَلَامَ جَبْرَئِيلَ وَجَّهَ خَلْفَ عَمَّارِ بْنِ يَاسِر وَ سَلْمَانَ وَ الْعَبَّاسِ، فَأَحْضَرَهُمْ، ثُمَّ قَالَ لِعَلِى المْ: إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَدْ أَمَرَنِي أَنْ

قوله تعالى : بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانِ (20)

1 - - ابن عباس - بَيْنَهُما بَرْزَخٌ قَالَ حَاجِرُ لا يَبْغِيانِ قَالَ لَا يَخْتَلِطَان. 2 - ابن عباس - بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيانَ وَدُّ لَا يَتَبَاغَضَان.

الوِلَايَةِ

1 - ابن عباس - على ال وَ فَاطِمَةُ بَيْنَهُما بَرْزَخٌ النَّبِيُّ لل ها

ابن عباس - بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِيان قَالَ: حُبُ دَائِمُ لَا يَنْقَطِعُ وَ لَا يَنْفَدُ

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (21)

قوله تعالى : يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ والمرجانُ (22)

1 - ابن عبّاس الله يَخْرُجُ مِنْهُمَا أَى مِنْ مَاءِ السَّمَاءِ وَ مَاءِ الْبَحْرِ فَإِنَّ الْقَطْرَإِذَا جَاءَ مِنَ السَّمَا

وو

في

تَفَتَّحَتِ الْأَصْدَافُ فَكَانَ مِنْ ذَلِكَ الْقَطْرِ اللُّؤْلُو. 2 - أمير المؤمنين ال- مِنْ مَاءِ السَّمَاءِ وَ مَاءِ الْبَحْرِ، فَإِذَا أَمْطَرَتْ فَتَحَتِ الْأَصْدَافُ أَفْوَاهَهَا فَيَقَعُ فِيهَا

مِنَ الْمَطَر فَيَخْلُقُ اللَّهُ اللَّوْلُوَّةَ الصَّغِيرَةَ مِنَ الْقَطْرَة الصَّغِيرَة واللُّؤْلُوةَ الْكَبيرة مِنَ الْقَطْرَة الْكَبيرة. - الرسول - [ف] اللُّؤْلُو الْحَسَنُ وَالْمَرْجَانُ الْحُسَيْنُ لِأَنَّ اللُّؤْلُوَ الْكِبَارَ وَ الْمَرْجَانَ

الصغار

ا. دلائل الإمامة، ص 12

. بحار الأنوار، ج 57، ص 45 شواهد التنزیل، ج 2، ص 289

4. كشف الغمة، ج 1، ص 323/ کشف اليقين، ص 400

5 شواهد التنزیل، ج 2، ص 286

6. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 240

.مجمع البحرين، ج 2، ص 293/ بحار الأنوار، ج 56، ص 373/ بحار الأنوار، ج 57، ص 41 قرب الإسناد، ص 64 و تفسیر نور الثقلين؛

«تفاوت لفظى» تفسير البرهان؛ «فيخرج» بدل «فيخلق»

المناقب، ج 3، ص 319 تفسیر نورالثقلين

ص: 406

الرحمن / 20

کسی است که از آب، انسانی را آفرید سپس او را نسب و سبب قرار داد و نسل او را از این

دو طریق گسترش داد. (فرقان/54) وقتی پیامبر سخن جبرئیل را ،شنید، دنبال عمار بن یاسر و سلمان و عباس فرستاد و آنها را احضار کرد و به علی فرمود: خداوند به من دستور داده

است که برای تو عقد بخوانم.

در میان آن دو مانعی است که یکی بر دیگری غلبه نمی کند [و به هم نمی آمیزند].

1 - ابن عباس و بَيْنَهُما بَرْزَخٌ یعنی پرده ای میانشان بود. لا يَبْغِیانِ؛ به هم نیامیختند. 2- ابن عباس - بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِیانِ؛ میان آن دو] دوستی ای [هست] که به یکدیگر کینه

نمی ورزند.

ولایت

الله.

-1- ابن عبّاس - بَيْنَهُما بَرْزَخٌ یعنی حضرت محمد .

-2- ابن عبّاس الله بَيْنَهُما بَرْزَخٌ لا يَبْغِیانِ؛ محبّت دائمی که قطع نمیشود و تمام نمیگردد.

پس

کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (21)

از آن دو لولو و مرجان خارج میشود (22)

1 - ابن عباس الله يَخْرُجُ مِنْهُمَا یعنی از آب آسمان و آب دریا زیرا چون قطره ها از آسمان به دریا

چکد صدفها دهن گشایند و لؤلؤ از آن قطره ها باشد.

2- امام على ال - يَخْرُجُ مِنْهُما اللؤلقُ والمَرْجَانُ؛ یعنی از آب آسمان و از آب دریا. وقت-ی ب-اران ببارد صدفها دهانهایشان را در دریا باز میکنند و آب باران داخل آنها می شود، آنگاه لؤلؤ کوچک از قطره ی کوچک خارج میشود و لؤلؤ بزرگ از قطره ی بزرگ بیرون می آید». - پیامبر - اللُّؤْلُؤُ حسن ال و المَرْجَانُ؛ حسین ال ،است زیرا دانه های لؤلؤ بزرگتر از

دانه های مرجان است.

407

ص: 407

و الرحمن /123

4 - الرسول - مِنْ طَريقِ الْمُخَالِفِينَ مَا رَوَاهُ التَّعْلَبِيُّ فِي تَفْسِير قَوْلِهِ تَعَالَى يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ

المرجانُ يَرْفَعُهُإِلَى سُفْيَانَ الثَّوْرِيِّ فِي هَذِهِ الْآيَة قَالَ: فَاطِمَةً وَعَلَى الله يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ

المُرْجَانُ

الوِلَايَةِ

العلمية

1 - الصادق ال - يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ المُرْجَانُ قَالَ الحَسَنُ وَالحُسَين الي .

عليها

2- الرضا ال عَنْ عَلِيِّ بْنِ فُضَيْل عَنْ عَلِيّ بْن مُوسَى الرّضا ا قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ

تَعَالَى يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ وَ المَرْجَانُ قَالَ الْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ وَ ذُرِّيَّتُهُمَا.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (23)

قوله تعالى: وَلَهُ الجَوارِ المُنْشَآتُ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلامِ (24)

- أمير المؤمنين اللا- عَنْ عُمَير بن سَعْدِ قَالَ: كُنَّا مَعَ عَلى الله عَلَى شَطُ الْفُرَاتِ فَمَرَّتْ سَفِينَهُ

فقرأ هذه الآية وَلَهُ الجَوارِ المَنْشَآتُ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلام"

- أمير المؤمنين ال- وَ لَهُ الْجَوارِ الْمُنْشَآتُ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلامِ قَالَ السُّفْن.

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (25)

قوله تعالى : كُلَّ مَنْ عَلَيْها فان (26)

- الرسول الله- الدُّنْيَا مَلْعُونَةُ مَلْعُونُ مَنْ فِيهَا مَلْعُونُ مَنْ طَلَبَهَا وَأَحَبَّهَا وَنَصَبَ لَهَا وَتَصْدِيقُ

ذلِكَ فِي كِتاب اللهِ كُلٌّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الجلال وَالْإِكْرَام وَ قَوْلِهِ كُلُّ شَيْءٍ

هالِكٌ إِلَّا وَجْهَةَ

2 - أمير المؤمنين ال- فِي حَدِيثٍ طَوِيل يَذْكُرُ فِيهِ إِنْيَانَ رَجُل مِنَ الزَّنَادِقَة أمير المؤمنين ال سُؤَالَهُ عَمَّا اشْتَبَهَ عَلَيْهِ مِنْ آيَاتِ الْقُرْآنَ وَظَنَّ التَنَاقُضَ فِيهَا فَأَجَابَهُ اللَ وَأَسْلَمَ فَكَانَ مِمَّا سَأَلَهُ قَوْلُهُ وَ أَجِدُهُ يَقُولُ يَا حَسْرَتى عَلَى مَا فَرَّطْتُ فِي جَنْبِ اللهِ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهَ وَكُلُّ شَيْءٍ هَالِكْ

1. تفسير البرهان

2. تفسير نور الثقلين تفسير البرهان روضة الواعظين، ج 1، ص 148 / بحار الأنوار، ج24، ص 97/ تأويل الآيات الظاهرة، ص614/ تفسیر فرات الکوفی، ص459 تفسیر القمی، ج 2، ص 344/ الخصال، ج 1، ص 65

. تفسيرفرات الكوفى، ص .

460

. بحار الأنوار، ج 57، ص 46

5. بحار الأنوار، ج 10، ص 142 عيون أخبار الرضا (ع)، ج2، ص 66/ تفسیر البرهان

6.مستدرک الوسائل، ج 12، ص38/ بحار الأنوار، ج 4، ص 105/ مکارم الأخلاق، ص453

ص: 408

الرحمن /23

4- پیامبر مقصود از آن دو فاطمه و علی ال میباشد و مقصود از لؤلؤ و مرجان در آیه:

يَخْرُجُ مِنْهُمَا اللؤلقُ والمَرْجَانُ، حسن و حسین اله می باشند».

ولایت

1 - امام صادق - يَخْرُجُ مِنْهُما اللؤلؤ والمَرْجَانُ منظور، حسن ال و حسین ال میباشد. 2 امام رضا ال علی بن فضیل گوید: از امام رضا ا درباره ی سخن خدای تبارک وتعالی: يَخْرُجُ

مِنْهُمَا اللُّؤْلُؤُ والمرجان پرسیدم، فرمود: «منظور] حسن و حسین اله و فرزندان آن دو

[هستند]».

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟ 23

و برای او و از ناحیه ی او] است کشتیهای کوه پیکر ساخته شده که در دریا به

حرکت در میآیند (24)

1- امام على ال عمیر بن سعد :گوید ما نزد علی ال کنار شط فرات بودیم و کشتی در حال

گذشتن بود؛ آن حضرت ا این آیه را خواند وَ لَهُ الجَوارِ الْمَنْشَآتُ فِي الْبَحْرِ كَالْأَعْلامِ. 2۔ امام علی - منظور از آيه و لهُ الجَوارِ المُنشَآتُ فِي البَحْرِ كَالأَعْلامِ، کشتیها میباشد.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (25)

همه ی کسانی که روی آن (زمین) هستند فانی میشوند. (26)

1- پیامبر پسر مسعود دنیا ملعون است و ملعون است هر چه در اوست و ملعون است هر که به آن عشق بورزد و طالب آن باشد و آن را هدف نهایی خود قرار دهد و گواه این مطلب این آیه قرآن است که می فرماید: كُلُّ مَنْ عَلَيْه-ا ف-ان * وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الجلال وَالْإِكْرَامِ و

[همچنین فرموده ی :خدا همه چیز جز ذات [پاک] او فانی میشود. (قصص 88).

2- امام علی ال مردی از کفار خدمت امیرالمؤمنین رسید و سؤالهایی از آیات قرآن ک-ه

برایش مشکل بود نمود و خیال میکرد این آیات تناقض دارد امیرالمؤمنین ال جوابش را میداد تا بالأخره مسلمان شد از جمله سؤالهایی که کرد این بود که :گفت در آیاتی که در قرآن آمده افسوس بر من از کوتاهیهایی که در اطاعت فرمان خدا کردم (زمر (56) و و به هر سو رو

409

ص: 409

الرحمن 27

إِلَّا وَجْهَه وَ أَصْحابُ الْيَمِينِ مَا أَصْحابُ الْيَمِينِ وَ أَصْحابُ الشِّمال ما أَصْحَابُ الشَّمالِ مَا مَعْنَى الْجَنْبِ وَالْوَجْهِ وَالْيَمِينِ وَ الشِّمَالِ فَإِنَّ الْأَمْرَ فِي ذَلِكَ مُلْتَبس جدا فقال اللهِ وَ أَمَّا قَوْلُهُ كُلُّ شَيْءٍ هالِك إِلَّا وَجْهَهُ فَالْمُرَادُ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكَ إِلَّا دِينَهُ لِأَنَّ مِنَ الْمَحَالَ أَنْ يَهْلِكَ مِنْهُ كُلُّ شَيْءٍ وَيَبْقَى الْوَجْهُ هُوَ أجَلُ وَأعْظَمُ وَأَكْرَمُ مِنْ ذَلِكَ وَإِنَّمَا يَهْلِكُ مَنْ لَيْسَ مِنْهُ أَلَا تَرَى أَنَّهُ قَالَ كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ فَفَصَّلَ بَيْنَ خَلْقِهِ وَ وَجْهه.

- على بن إبراهيم - قوله كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ قَالَمَنَّ عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ.

وود

4- ابن عبّاس - لَمَّا أَنْزَلَ اللهُ كُلُّ مَنْ عَلَيْها فان قالَتِ الْمَلَائِكَةُ هَلَكَ أَهْلُ الْأَرْضِ. 5- الهادى ال- إِذَا أَفْنَى اللَّهُ الْأَشْيَاءَ أَفْنَى الصُّورَةَ وَالْهِجَاءَ وَ التَّقْطِيعَ وَ لَا يَزَالُ مَنْ لَمْ يَزَلْ

عالما.

قوله تعالى: وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلال وَ الْإِكْرَامِ (27)

1 - على بن إبراهيم - وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الجلال وَ الْإِكْرامِ قَالَ دينُ رَبِّكَ

- السجاد ال- قَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْن الله نَحْنُ الْوَجْهُ الَّذِي يُؤْتَى اللَّهُ مِنْهُ.

3 - الصادق ال- قَالَ الصَّادِقِ اللهِ نَحْنُ وَجْهُ اللَّهِ.

4 - الرضا الله- عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيٌّ قَالَ: قُلْتُ لِعَلِيِّ بْنِ مُوسَى الرَّضَا الله ... قَالَ فَقُلْتُ لَهُ

يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ فَمَا مَعْنَى الْخَبَرِ الَّذِي رَوَوْهُ أَنَّ ثَوَابَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ النَّظَرُ إِلَى وَجْهِ اللَّهِ فَقَالَ العَلِي يَا أَبَا الصَّلْتِ مَنْ وَصَفَ اللَّهَ بِوَجْهِ كَالْوُجُوهِ فَقَدْ كَفَرَ وَلَكِنَّ وَجْهَ اللَّهِ أَنْبِيَاؤُهُ وَرُسُلُهُ وَ حُجَجْهُهُمُ الَّذِينَ بِهِمْ يُتَوَجَّهُ إِلَى اللَّهِ وَإِلَى دِينِهِ وَ مَعْرِفَتِهِ وَ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَ كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فانٍ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ فَالنَّظَرُ إِلَى أَنْبِيَاءِ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ اللهِ فِى دَرَجَاتِهِمْ ثَوَابُ عَظِيمُ لِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ قَدْ قَالَ النَّبِيُّ مَنْ أَبْغَضَ أَهْلَ بَيْتِي وَ عِشْرَنِي لَمْ يَرَنِى وَ لَمْ أَرَهُ يَوْمَ الْقِيَامَة.

1. بحار الأنوار، ج 24، ص 195 بحار الأنوار، ج 89، ص 47؛ «في حديث طويل ... ملتبس جدا محذوف بحار الأنوار، ج 90، ص 121 2 تفسیر القمی، ج 2، ص 345 تفسیر البرهان/ تفسیر نور الثقلين

.سعدالسعود، ص 210

4. الکافی، ج 1، ص117/ تفسیر نورالثقلین

5. تفسیر القمی، ج 2، ص 345؛ ذو الجلال و الاکرام محذوف تفسير البرهان تفسير نورالثقلين؛ «بتفاوت» 6. تفسیر القمی، ج 2، ص 345 تفسیر البرهان/ تفسير نورالثقلين

7. بحار الأنوار، ج 24، ص192 تفسیر نور الثقلين / بحار الأنوار، ج 39، ص88/ المناقب، ج 3، ص 272

تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان؛ «بتفاوت لفظی»

ص: 410

الرحمن 27

کنید، خدا آنجاست! . (بقره/ 115) و همه چیز جز ذات [ پاک] او فانی میشود. (قصص 88 و اصحاب

یمین و خجستگان چه اصحاب یمین و خجستگانی (واقعه (27) و اصحاب شمال، چه اصحاب شمالی که نامه اعمالشان به نشانه جرمشان به دست چپ آنها داده میشود). (واقعه/41) معنی و منظور از جنب و وجه و یمین و شمال چیست؟ معنی اینها واقعاً مشکل است؟ فرمود: ... اما آیه همه چیز جز ذات [پاک] او فانی میشود قصص (88) زیرا محال است که از خدا چیزی هلاک شود و صورت او باقی بماند خداوند منزه و بزرگتر از این نسبتها است. هلاک شدنی چیزهای دیگر است، مگر [در قرآن نمیبینی که میفرماید: كُلُّ مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ پس بین سایر موجودات و وجه خود فرق گذاشته است».

-3- علی بن ابراهيم كُل مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ، یعنی هرکس بر روی زمین است. 4- ابن عباس زمانی که خداوند متعال: كُلِّ مَنْ عَلَيْها فان را نازل فرمود، ملائکه گفتند: همه

اهل زمین هلاک شدند.

فنا

ه امام هادی ال هنگامی که خداوند همه چیز را فنا ،کند شکل و تلفّظ و بندبند حروف را هم

.کند ولی تا ،همیشه کسی که همیشه بوده است، عالم است.

می

و تنها ذات صاحب جلال و گرامی پروردگارت باقی میماند 27

1- علی بن ابراهيم وَيَبْقَى وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الجلال و الإكرام یعنی دین پروردگارت.

2- ی 2 امام سجاد اما همان چهره خدا هستیم که از آن به سوی خداوند میروند.

امام صادق ال ما

وجه

خدا هستیم

4 امام رضا ال عبدالسلام بن صالح هروی :گوید به امام رضا ال عرض کردم ... «ای فرزند رسول خدا معنای این خبر چیست که گفته اند: پاداش لا اله الا الله گفتن، نگ-اه ک-ردن ب-ه چهره ی خداوند متعال است؟ در پاسخ فرمود: ای اباصلت هر کس خداوند را با چهره ای مثل چهره های دیگر وصف ،نماید در حقیقت کافر گشته است اما چهره ی خداوند متعال، پیامبران و فرستادگان و حجّتهای او میباشند صلوات خداوند نثار همه ی آنها .باد. آنها هستند که به وسیله ی آنها آدمی به خداوند عزوجل روی می آورد و به دین و معرفت او گرایش پیدا میکند. خداوند متعال فرموده است كُل مَنْ عَلَيْهَا فَانٍ ويَبْقَى وجُهُ رَبِّكَ و همچنین فرموده است:

همه چیز جز ذات [پاک] او فانی میشود (قصص 88) پس نظر کردن به سوی پیامبران و رسولان حجت های خدا در درجه ی ایشان در روز قیامت ثواب عظیمی برای مؤمنان است و به تحقیق که پیغمبر فرمود: هر که خاندان من و عترت مرا دشمن دارد در روز قیامت مرا نبیند و من او

را نبینم

ص: 411

الرحمن 28

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (28)

قوله تعالى: يَسْتَلُهُ مَنْ فِي السَّماواتِ وَالْأَرْضِ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ (29) 1- الرسول - اللَّهُ تَعَالَى كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ فَإِنَّ مِنْ شَأْنِهِ أَنْ يَغْفِرَ ذَنْبَاً وَ يُفَرِّجَ كَرْبًا وَيَرْفَعَ

قَوْماً وَيَضَعَ آخَرِينَ 2 - الحسين ال- لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَكُلَّ يَوْمٍ رَبُّنَا هُوَ فِي شَأْنِإِنْ نَزَلَ الْقَضَاءُ بِمَا نُحِبُّ فَنَحْمَدُ اللَّهَ عَلَى نَعْمَائِهِ وَ هُوَ الْمُسْتَعَانُ عَلَى أَدَاءِ الشُّكْر وَ إِنْ حَالَ الْقَضَاءُ دُونَ الرَّجَاءِ فَلَمْ يَبْعُدْ مَنْ كَانَ الْحَقِّ نِيَّتُهُ وَ التَّقْوَى سِيرَتُهُ 3- أمير المؤمنين ال- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَا يَمُوتُ وَ لَا تَنْقَضِي عَجَائِبُهُ لِأَنَّهُ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ مِنْ إِحْدَاثِ بَدِيعِ لَمْ يَكُنْ إِلَى قَوْلِهِ لَيْسَتْ لَهُ فِي أَوَلَيَّتِهِ نِهَايَةُ وَ لَا لِآخِرِيَّتِهِ حَدُّ وَلَا غَايَةُ الَّذِي لَ-مْ يَسْبِقْهُ وَقْتُ وَ لَمْ يَتَقَدَّمَهُ زَمَانُ إِلَى قَوْلِهِ الْأَوَّلَ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَلَا قَبْلَ لَهُ وَالْآخِرِ بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ وَ لَا بَعْدَ لَهُ إِلَى قَوْلِهِ أَتْقَنَ مَا أَرَادَ خَلْقَهُ مِنَ الْأَشَبَاحَ كُلَّهَا لَا بِمِثَالَ سَبَقَ إِلَيْهِ وَ لَا لُغُوبِ دَخَلَ عَلَيْهِ فِي خَلْقِ مَا خَلَقَ لَدَيْهِ ابْتَدَأَ مَا أَرَادَ ابْتِدَاءَهُ وَأَنْشَأَ مَا أَرَادَ إِنْشَاءَهُ عَلَى مَا أَرَادَ مِنَ الثَّقَلَيْنِ لِيَعْرِفُوا بذَلِک رُبُوبيَّتَهُ. 4- ابن عبّاس - إِنَّ مِمَّا خَلَقَ اللَّهُ لَوْحاً مَحْفُوظاً مِنْ دُرَّة بَيْضَاءَ دَفَتَاهُ مِنْ يَاقُوتَة حَمْرَاءَ قَلَمُهُ نُورُ وَ كِتَابُهُ نُورُ وَعَرْضُهُ مَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ يَنْظُرُ فِيهِ كُلَّ يَوْمٍ ثَلَاثَمِائَةِ وَسِتِّينَ نَظْرَةً يَخْلُقُ فِي كُلِّ نَظْرَة وَيَرْزُقُ وَ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَيُعِزُّ وَيُذِلُّ وَيَفْكُ وَيَفْعَلُ مَا يَشَاءُ فَذَلِكَ قَوْلُهُ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ " ه- الحسن ال- إِنِّي لَمْ أَفْعَلْ مَا فَعَلْتُ إِنَّا إِبْقَاءَ عَلَيْكُمْ وَ اللَّهُ تَعَالَى كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (30)

قوله تعالى : سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ (31)

1. بحار الأنوار، ج 4، ص 71 الأمالي للطوسي، ص 521 مجموعة ،ورام ، ج 2، ص 176/ تفسیر نورالثقلین

.. بحار الأنوار، ج44، ص365

3. بحار الأنوار، ج 54، ص 167 تفسیر نورالثقلین

. بحار الأنوار، ج 54، ص 374

5. تفسير نور الثقلين

ص: 412

الرحمن 28

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟ 28

تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند از او تقاضا میکنند و او هر روز در

شأن و کاری است. (29)

1- پیامبر خدای متعال هر روز در شأنی است و از شؤون او این است که گناهی را ببخشد

و غمی را برطرف کند و قومی را بلند گرداند و قومی دیگر را پست سازد.

2 امام حسین ال امور گذشته و آینده به دست قدرت خداست و خدا هر روز برای بشر تقدیری تعیین میفرماید. اگر قضا و قدر خدا آن طور که ما دوست داریم نازل شود، در مقابل نعمتهایش سپاسگزاریم و خدا بر ادای شکر یاور ماست و اگر قضا و قدر بین ما و آرزوی ما فاصله شود، پس کسی که نیت او خیر و تقوا روش او باشد محروم و دور نخواهد شد. امام علی سپاس از آن خدا است که نمیمیرد و شگفتیهای او پایان نمیپذیرد زیرا هر روز در کاری است و پدیده تازه ای میآورد که نبوده ... آغاز او را نهایتی نیست و انتها و آخر او حد و غایتی ندارد کسی است که زمانی پیش از او نبوده و زمانی بر او تقدم نداشته آغاز پیش از هر چیز است و قبلی برای او نیست و آخر پس از هر چیز است و بعدی برای او نیست ... به محکمترین وجه هرچه را خواست ،بیافریند ،ساخت از هر نمونهی بیمانندی که پیش از آن بوده، و بی رنج و خستگی در آفرینش هر آنچه آفریده هر آنچه را خواسته آغاز کرده و هرچه خواسته، از جن و انس ایجاد کرده تا به وسیله ی آن ربوبیت و پروردگاری او را بشناسند 4۔ ابن عباس ابن عباس در تفسیر آیه: كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ گفت: راستی از آنچه خدا آفریده، لوحی از یک در سپید است که دو پوسته جلدش از یاقوت سرخ ،است قلمش از نور و کتابش از نور و پهنایش به اندازه فاصله بین آسمان و زمین است هر روز سیصد و شصت بار در آن نگاهی می کند، در هر نگاهی می آفریند روزی میدهد میمیراند و زنده میکند، عزیز می سازد و خوار

کند، و آزاد می کند، و هرچه خواهد میکند، و این است فرموده او كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ. ه- امام حسن ال ال من این عمل را جز برای باقی ماندن شما انجام ندادم؛ كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ.

می

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! 30

ای دو گروه انس و جن به زودی به [حساب] شما می پردازیم! (31)

04137

ص: 413

الرحمن / 32

1 - الصادق - سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ قَالَ الثَّقَلَان نَحْنُ وَ الْقُرْآن.

2- الباقر ال- عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر العَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ

قَالَ كِتَابُ اللهِ وَ نَحْنُ .

3- على بن إبراهيم الله - سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ قَالَ نَحْنُ وَ كِتَابُ اللهِ و الدليل على ذلك قَوْلُ

رَسُول اللَّهِ إِنِّى تَارَك فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي 4- الرسول - إني تارك فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ إِلَّا أَنَّ أَحَدَهُمَا أَكْبَرُ مِنَ الْآخَرِ كِتَابُ اللَّهِ مَمْدُودُ مِنَ

السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ وَ عِشْرَتَى أَهْلُ بَيْنِي وَإِنَّهُمَا لَنْ يَفْتَرقَا حَتَّى يَردَا عَلَى الْحَوْضِ.

ه- الرضا - فَمَنِ الْمُبَلِّغُ عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَى الثَّقَلَيْنِ الْجن وَ الْإِنْسِ. 6- الرسول - مَعَاشِرَ النَّاسِ إِنِّي أَدَعُهَا إِمَامَةَ وَ وِراثَةً فِى عَقِبِي إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ قَدْ بَلَّغْتُ مَا أُمِرْتُ بِتَبْلِيغِهِ حُجَّةً عَلَى كُلِّ حَاضِرٍ وَ غَائِبِ وَ عَلَى كُلِّ أَحَدٍ مِمَّنْ شَهِدَ أَوْ لَمْ يَشْهَدْ وُلِدَ أَوْ لَمْ يُولَدْ فَلْيُبَلِّغ الْحَاضِرُ الْغَائِبَ وَ الْوَالِدُ الْوَلَدَ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ سَيَجْعَلُونَهَا مُلْكَا وَاغْتِصَابَاً أَلَا لَعَنَ اللَّهُ الْغَاصِينَ وَالْمُعْتَصِينَ وَ عِنْدَهَا سَتَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلَا نِفَيْرٌ سَلُ عَلَيْكُما شُوَاظٌ مِنْ نَارٍ وَ نُحاس

فَلا تَنتَصِرانِ *

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (32)

قوله تعالى : يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ

السَّماواتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ (33)

1 - على بن إبراهيم - يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطَانٍ فَإِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ أَحَاطَتْ سَمَاءُ الدُّنْيَا بِالْأَرْضِ وَ أحَاطَتِ السَّمَاءُ الثَّانِيَةُ بِسَمَاءِ الدُّنْيَا وَأَحَاطَتِ السَّمَاءُ الثَّالِثَةُ بالسَّمَاءِ الثَّانِيَة وَأَحَاطَتْ كَلٌّ سَمَاءٍ بِالَّذِي يَلِيهَا ثُمَّ يُنَادِي مُنَادٍ يا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِلَى قَوْلِهِ بِسُلْطَانٍ أَى بِحُجَّة.

1. بحار الأنوار، ج24، ص324 تأويل الآيات الظاهرة، ص616/ تفسير البرهان 2. بحار الأنوار، ج24، ص 324 تأويل الآيات الظاهرة، ص616/ تفسیر نورالثقلین

. تفسیر القمی، ج 2، ص 345 تفسیر نور الثقلين؛ «بتفاوت»

4. بحار الأنوار، ج22، ص312

5. تفسیر نور الثقلين

التوحيد، ص111/ بحار الأنوار، ج 37، ص211 تفسیر نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 7، ص 103 تفسیر القمی، ج 55، ص 345

4414

ص: 414

الرحمن / 32

1- امام صادق ال - سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَا الثَّقَلانِ، الثَّقَلانِ، ما و قرآن هستیم. 2 امام باقر ا زراره گوید: از امام باقرا درباره ی آیه: سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ الثَّقَلانِ پرسيدم.

:فرمود کتاب خدا قرآن و ما هستیم».

3- علی بن ابراهيم - سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَا الشَّقَلانِ، یعنی ما و قرآن کتاب خدا هستیم. و دلی-ل ب-ر آن سخن پیامبر است که میفرماید من میان شما دو چیز گرانبها می گذارم؛ کتاب خدا و

عترتم اهل بیت . 4- پیامبر من دو چیز گرانبها در میان شما میگذارم؛ یکی از آنها بزرگ تر از دیگری است؛ [اوّلی] کتاب خدا [است] که مانند ریسمانی از آسمان به سوی زمین کشیده شده است و

است. هرگز از هم جدا نمیشوند تا کنار حوض کوثر] نزد من وارد

الله الله

دیگری، اهل بیت

شوند».

من

ه امام رضا ال پس چه کسی از قول خداوند متعال به جن و انس پیام آورده است؟

من

ع پیامبر ای مردم همانا ودیعه میسپرم و به تحقیق آنچه را باید تبلیغ کنم تبلیغ کردم و این برای هر حاضر و غایبی و بر هرکس چه در اینجا حاضر باشد و چه نباشد و هنوز متولد نشده است حجت است. همانا شاهدان به غایبان تبلیغ کنند و پدران به فرزندان تا روز قیامت تبلیغ کنند و به زودی این موضوع را غصب میکنند و به صورت پادشاهی در میآورند و در آن صورت ای دو گروه انس و جن به زودی به

حساب] شما میپردازیم شعله هایی از آتش بی دود و دودهایی متراکم بر شما فرستاده

می شود و نمیتوانید از کسی یاری بطلبید.

امامت را به صورت وراثت تا روز رستاخیز در اعقاب خود به

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (32)

ای گروه جن و انس اگر میتوانید از مرزهای آسمانها و زمین بگذرید، پس

بگذرید ولی هرگز نمیتوانید مگر با نیرویی [ فوق العاده]. (33)

1- علی بن ابراهیم وقتی روز قیامت میشود آسمان دنیا زمین را احاطه می کند و آسمان دوم آسمان دنیا را احاطه میکند و آسمان سوم آسمان دوم را و هر آسمانی آسمان کنار خود را

کند منادی ندا میدهد یا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ... بِسُلْطَانٍ يعنى حجت و دليل.

احاطه

می

سپس

415

ص: 415

الرحمن /34

2 - الصادق ال- إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ جَمَعَ اللَّهُ الْعِبَادَ فِي صَعِيدٍ وَاحِدٍ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ يُوحِي إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا أَنْ اهْبِطِى بِمَنْ فِيكِ فَيَهْبِطُ أَهْلُ السَّمَاءِ الدُّنْيَا بِمِثْلَى مَنْ فِي الْأَرْضِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ وَالْمَلَائِكَة ثُمَّ يَهْبَطُ أَهْلُ السَّمَاءِ الثَّانِيَةِ بمِثْلِ الْجَمِيعِ مَرَّتَيْنِ فَلَا يَزَالُونَ كَذَلِكَ حَتَّى يَهْبِطَ أَهْلُ سَبْعِ سَمَاوَاتٍ فَيَصِيرُ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ فِي سَبْعِ سُرَادِقَاتِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ ثُمَّ يُنَادِي مُنَادٍ يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمُ الْآيَةَ فَيَنْظُرُونَ فَإِذَا قَدْ أَحَاطَ بِهِمْ سَبْعَ أَطْوَاقِ مِنَ الْمَلَائِكَةِ. 3- الباقر ال- إِنَّ اللَّهَ إِذَا بَدَا لَهُ أَنْ يُبِينَ خَلْقَهُ وَيَجْمَعَهُمْ لِمَا لَا بُدَّ مِنْهُ أَمَرَ مُنَادِياً فَنَادَى فَاجْتَمَعَ الْإِنْسُ وَالْجِنِّ فِي أَسْرَعَ مِنْ طَرْفَةِ الْعَيْنِ ثُمَّ أَذِنَ السَّمَاءَ الدُّنْيَا فَنَزَلَ وَ كَانَ مِنْ وَرَاءِ النَّاسِ وَأَذِنَ السَّمَاءَ الثَّانِيَةَ فَنَزَلَ وَ هِيَ ضِعْفُ ُ الَّتِي تَلِيهَا فَإِذَا رَآهَا أَهْلُ السَّمَاءِ الدُّنْيَا قَالُوا جَاءَ رَبُّنَا فَيُقَالُ لَا وَ هُوَ آتِ حَتَّى يَنْزِلَ كُلُّ سَمَاءِ يَكُونُ كُلُّ وَاحِدَة مِنْ وَرَاءِ الْأُخْرَى وَهِيَ ضِعْفُ الَّتِي تليها ثُمَّ يَنْزِلَ الله في ظلل مِنَ الْغَامِ وَ المَلائِكَةُ وَقُضِيَ الْأَمْرُو إلى الله تُرْجَعُ الْأُمُورُ ثُمَّ يَأْمُرَ اللَّهُ مُنَادِياً يُنَادِي يَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لَا تَنْفُذُونَ إِلَّا بِسُلْطان.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (34)

قوله تعالى: يُرْسَلُ عَلَيْكُم شُواظٌ مِنْ نارِ وَ نُحاس فَلا تَنتَصِران (35)

1 - ابن عبّاس - يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُوَاظٌ مِنْ نارٍ وَ هُوَ اللَّهَبُ الْأَخْضَرُ الْمُنْقَطِعُ مِنَ النَّارِ وَنُحَاسٌ وَ

هُوَ الصُّفْرُ الْمُذَابُ لِلْعَذَاب.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (36)

قوله تعالى: فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَكانَتْ وَرْدَةً كَالدهان (37)

. بحار الأنوار، ج 7، ص 80 تفسير نور الثقلين؛ «تفاوت لفظی»

2. بحارالأنوار، ج7، ص117/ تفسیر القمی، ج 2، ص77 تفسیر نورالثقلين»/ تفسير البرهان

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 246

416

ص: 416

الرحمن / 34

است

کنند و

2 امام صادق ال وقتی روز قیامت برپا میشود خداوند بندگان را در یک قسمت از زمین

جمع میکند و آن چنین است که به آسمان دنیا وحی میکند که هر کس در توست پایین بفرست؛ در نتیجه اهل آسمان دنیا به اندازه ی دو برابر ،جن انس و ملائکه ای که در زمین فرود می آیند. سپس اهل آسمان دوم دوبار به اندازه ی همه ی آنهایی که قبلاً فرود آمده اند] فرود می آیند و پیوسته چنین است تا اهل هفت آسمان فرود آیند و جن و انس در هفت سراپرده از فرشتگان قرار میگیرند؛ سپس ندادهنده فریاد میزند: یا مَعْشَرَ الْجِنَّ وَالْإِنْسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَنْفُذُوا مِنْ أَقْطارِ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ فَانْفُذُوا لا تَنْفُذُونَ إِلا بِسُلْطان در آن هنگام نگاه می ناگهان میبینند که هفت گروه از فرشتگانی که گرداگردشان هستند آنها را احاطه کرده اند. امام باقرال وقتی برای خداوند بدا) حاصل شود که مخلوقات خود را آشکار سازد و آنها را برای کار ضروری جمع ،نماید به یک ندادهنده ای دستور میدهد که ندا دهد تا انس و جن در یک چشم به هم زدن گرد هم.آیند سپس به آسمان اوّل دستور میدهد تا فرود بیاید و خودش در پشت سر مردم است و به آسمان دوم نیز دستور میدهد فرود بیاید و آن دو برابر آسمان اوّل است. وقتی ساکنان آسمان اوّل آسمان دوم را ببینند خواهند گفت پروردگار ما آمد». گفتند: نه ولی او می آید - مقصود امر و فرمان اوست - تا اینکه همه ی آسمانها فرود آیند به گونه ای که هر کدام از آنها پشت سر دیگری قرار گیرد و هر کدام دو برابر قبلی .باشند. سپس امر و دستور خداوند در سایبانی از ابرها و فرشتگان میآید و کار انجام میشود و همه کارها به سوی خداوند بازگردانده می.شود آنگاه خداوند به ندادهنده ای دستور میدهد که ندا دهد: يَا مَعْشَرَ الجِنِّ و الإِنسِ إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاواتِ والأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بِسُلطَانٍ».

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (34)

در قیامت] شعله هایی از آتش و دودهایی متراکم بر شما فرستاده می شود و

نمیتوانید از کسی یاری بطلبید. (35)

1 - ابن عباس - يُرْسَلُ عَلَيْكُما شُواظٌ مِنْ نارٍ؛ و آن شعله ی سبزی است که از آتش جدا

می شود و نُحاس؛ و آن مس مذاب برای عذاب کردن است.

وَ

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! 36)

در آن هنگام که آسمان شکافته شود و همچون روغن مذاب گلگون گردد [حوادث

هولناکی رخ میدهد که تاب تحمل آن را نخواهید داشت. (37)

ص: 417

الرحمن 1387

1 - الصادق ال- عَنْ أَبي بَصِير عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ دُعِيَ بِرَسُولِ اللَّهِ فَيُكْسَى حُلَّةً وَرْدِيَّةً فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ وَرْدِيَّةً قَالَ نَعَمْ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَإِذَا انْشَقَّتِ السَّماءُ فَكانَتْ وَرْدَةً كَالدّهانِ.

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (38)

قوله تعالى : فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْتَلُ عَنْ ذَنْبِهِ إِنْسٌ وَ لا جَانٌ (39)

1- على بن إبراهيم - فَيَوْمَئِذٍ لا يُسْتَلُ عَنْ ذَنْبِهِ قَالَ مِنْكُمْ يَعْنِي مِنَ الشَّيعَة إِنْسِ وَلَا جَاثْقَالَ مَعْنَاهُ أَنَّهُ مَنْ تَوَلَّى أمير المؤمنين الله وَ تَبَراً مِنْ أَعْدَائِهِ وَ أَحَلَّ حَلَالَهُ وَ حَرَّمَ حَرَامَهُ ثُمَّ دَخَلَ فِي الذُّنُوبِ وَ لَمْ يَتُبْ فِي الدُّنْيَا عُذِّبَ لَهَا فِي الْبَرْزَخِ وَ يَخْرُجُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَيْسَ لَهُ ذَنْبُ يُسْأَلُ عَنْهُ يَوْمَ الْقِيَامَة

وَلَمْ

-2- الرضا الله أن من اعتقد الحق ثُمَ أذْنَبَ وَ لَمْ يَتُبْ فِي الدُّنْيَا عُذْبَ عَلَيْهِ فِي الْبَرْزَحَ وَيَخْرُجُ

يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ لَيْسَ لَهُ ذَنْبُ يُسْأَلُ عَنْهُ

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (40)

قوله تعالى : يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّواصِي وَ الْأَقْدامِ (41)

1 - الصادق - عَنْ مُعَاوِيَةَ الدُّهْنِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ا فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ بِالنَّواصِي وَ الْأَقْدَامِ فَقَالَ يَا مُعَاوِيَةُ مَا يَقُولُونَ فِي هَذَا قُلْتُ يَزْعُمُونَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَعْرِفُ الْمُجْرِمِينَ بِسِيمَاهُمْ فِى الْقِيَامَةِ فَيَأْمُرُ بِهِمْ فَيُؤْخَذُ بِنَوَاصِيهِمْ وَأَقْدَامِهِمْ فَيُلْقَوْنَ فِي النَّارِ فَقَالَ لِي وَكَيْفَ يَحْتَاجُ الْجَبَّارُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِلَى مَعْرِفَة خَلْق أَنْشَأَهُمْ وَهُمْ خَلْقُهُ فَقُلْتُ جَعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا ذَلِكَ قَالَ لَوْ قَامَ قَائِمُنَا أَعْطَاهُ اللَّهُ السِّيمَاءَ فَيَأْمرُ بِالْكَافِرِ فَيُؤْخَذُ بِنَوَاصِيهِمْ وَ أَقْدَامِهِمْ ثُمَّ يَخْبِطُ بِالسَّيْفِ خَبْطَاً

1. المحاسن، ج 1، ص 180 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

.بحار الأنوار، ج 6، ص246/ الأمالي للطوسي، ص 521/ مجموعة ورام، ج2، ص 176/ تفسير نورالثقلين/تفسير البرهان . بحار الأنوار، ج 7، ص 81 بحار الأنوار، ج54، ص167 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 52، ص 320/ الاختصاص، ص 304/ بصائر الدرجات، ص 356/ بصائر الدرجات: ، ص 359 تفسير نورالثقلين/ تفسير

البرهان؛ «بتفاوت لفظی»

4418

ص: 418

الرحمن 1387

1- امام صادق ابوبصیر :گوید امام صادق فرمود: وقتی روز قیامت فرا رسد، رسول خدا فرا خوانده میشود و به او لباس صورتی پوشانده میشود گفتم: «فدایت شوم لباس صورتی»؟ فرمود: «آری! آیا کلام خداوند عزّوجل را نشنیدی که میفرماید: فَإِذَا انشَقَّتِ السَّمَاء فَكَانَتْ وِرْدَةٌ كَالدِّهَانِ».

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (38)

در آن روز هیچ کس از انس و جن از گناهش سؤال نمیشود [ و همه چیز روشن

است]. (39)

- على بن ابراهيم - فَيَومَئِذٍ لا يُسْأَل عَن ذَنْبِهِ، از شما یعنی از شیعه پرسیده نمیشود. انس ولا جان؛ معنایش این است که هرکس ولایت علی را بپذیرد و از دشمنانش برائت بجوید و حلالش را حلال و حرامش را حرام ،بشمارد سپس مرتکب گناه شود و در دنیا توبه نکند، در برزخ مورد عذاب قرار میگیرد و در روز قیامت که مبعوث میشود دیگر در آن روز از گناهش بازخواست نمیشود.

2- امام رضا ال- هرکس به حق اعتقاد داشته باشد و سپس گناه کند و در دنیا توبه نکند، در

برزخ به خاطر آن عذاب میشود و روز قیامت از قبر بیرون میآید در حالی که گناهی بر او نیست تا از آن سؤال شود.

پس

کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! 40

مجرمان از چهره هایشان شناخته میشوند و موهای پیش سر و پاهایشان را

می گیرند و به دوزخ می افکنند]. (41)

اصی و ا

1- امام صادق - معاویه ی دهنی گوید: امام صادق درباره ی آیه: يُعْرَفُ الْمُجْرِمُونَ بِسِيمَاهُمْ فَيُؤْخَذُ الأقدام، فرمود: «ای معاویه دراین باره چ--ه م-ی گویند؟ گفتم: می پندارند که خداوند تبارک و تعالی مجرمان را از چهره هایشان میشناسد و دستور می دهد که آنها را از سرها و پاهایشان بگیرند و به داخل آتش بیندازند حضرت به من فرمود: «مگر میشود که خداوند تبارک و تعالی به شناخت مخلوقی نیاز داشته باشد که خودش آنها را پدید آورده و آفریده است؟ گفتم جانم فدای تو موضوع چیست؟ فرمود: موضوع این است که وقتی امام قائم قیام میکند خداوند چهره ها را به او میدهد و او دستور میدهد که کافر را بگیرند. آنگاه آنها را از پیشانیهایشان و پاهایشان میگیرند سپس حضرت با شمشیر به شدت آنها را میزند و به قتل میرساند».

ص: 419

و الرحمن /1392 1

2 - الصادق ال- اللَّهُ يَعْرِفُهُمْ وَلَكِنْ نَزَلَتْ فِى الْقَائِمُ الله يَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ فَيَخْبِطُهُمْ .

هُوَ وَأَصْحَابُهُ خَبْطاً.

الصادق ال أَيمَا مُؤْمِن مَنَعَ مُؤْمِناً شَيْئاً مِمَّا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ وَهُوَ يَقْدِرُ عَلَيْهِ مِنْ عِنْدِهِ أَوْ مِنْ عِنْدِ غَيْرِهِ أَقَامَهُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَة مُسْوَدَاً وَجْهُهُ مُزْرَقَةً عَيْنَاهُ مَغْلُولَةً يَدَاهُ إِلَى عُنُقِهِ فَيُقَالُ هَذَا

الْخَائِنُ الَّذِي خَانَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ثُمَّ يُؤْمَرُ بِهِ إِلَى النَّارِ.

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (42)

قوله تعالى: هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتي يُكَذِّبُ بِهَا المُجْرِمُونَ (43)

1 - الرضا ال عَن الْهَرَوى قَالَ فَقُلْتُ لَهُ يَا ابْنَ رسول الله الله فَأَخْبِرْنِي عَن الْجَنَّةَ وَالنَّارِ أَ هُمَا الْيَوْمَ مَخْلُوقَتَانِ فَقَالَ نَعَمْ وَ إِنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قَدْ دَخَلَ الْجَنَّةَ وَ رَأَى النَّارَ لَمَّا عُرِجَ بِهِ إِلَى السَّمَاءِ قَالَ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ قَوْماً يَقُولُونَ إِنَّهُمَا الْيَوْمَ مُقَدَّرَتَانِ غَيْرُ مَخْلُوقَتَيْنِ فَقَالَ ال مَا أُولَئِكَ مِنَّا وَلَا نَحْنُ مِنْهُمْ مَنْ أَنْكَرَ خَلْقَ الْجَنَّةَ وَالنَّارِ فَقَدْ كَذَّبَ النبي الله وَ كَذَّبَنَا وَ لَيْسَ مِنْ وَلَايَتِنَا عَلَى شَيْءٍ وَ يُخَلَّدُ فِي نَارِ جَهَنَّمَ قَالَ اللَّهُ عَزَوَجَلَّ هَذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ يَطُوفُونَ بَيْنَها وَبَيْنَ حَمِيمٍ آن وَ قَالَ النبي الله لَمَّا عُرجَ بي إلَى السَّمَاءِ أَخَذَ بِيَدِى جَبْرَئِيلُ فَأَدْخَلَنِي الْجَنَّةَ فَنَاوَلَنِي مِ-نْ رُطَبهَا فَأَكَلْتُهُ فَتَحَوَّلَ ذَلِكَ نُطْفَةَ فِي صُلْبى فَلَمَّا هَبَطَتْ إِلَى الْأَرْضِ وَاقَعْتُ خَدِيجَةَ فَحَمَلَتْ بفاطمة فاطمة حَوْرَاء إِنْسِيَّةُ فَكَلَّمَا اشْتَقْتُ إِلَى رَائِحَةِ الْجَنَّةِ شَمِمْتُ رَائِحَةَ ابْنَتِي

فاطمة ع

قوله تعالى : يَطُوفُونَ بَيْنَهَا وَ بَيْنَ حَمِيمٍ آنِ (44)

1 - أمير المؤمنين - لَمَّا قَدِمَ أمير المؤمنين الْبَصْرَة بَعْدَ قِتَالَ أهْلِ الْجَمَل دَعَاهُ الْأَحْنَفَ بْنُ قَيْس وَ اتَّخَذَ لَهُ طَعَامًا فَبَعَثَ إِلَيْهِ وَ إِلَى أَصْحَابِهِ فَأَقْبَلَ ثُمَّ قَالَ يَا أَحْنَفَ ادْعُ لِي أَصْحَابِي فَدَخَلَ عَلَيْهِ قَوْمُ مُتَخَشِّعُونَ كَأَنَّهُمْ شِنَانُ بَوَالِي فَقَالَ الْأَحْنَفَ بْنُ قَيْس يَا

. بحار الأنوار، ج 51، ص58/ الغيبة للنعمانی، ص 242 تفسیر البرهان/ تأويل الآيات الظاهرة، ص617

2. الکافی، ج 2، ص 367

. بحار الأنوار، ج 4، ص 3/ بحار الأنوار، ج 8، ص 119 الاحتجاج، ج 2، ص 408/ الأمالي للصدوق، ص 460/ التوحيد، ص117/ عيون أخبار الرضا (ع)، ج 11، ص 115 تفسير البرهان / بحار الأنوار، ج 8، ص283/ تفسیر نورالثقلین

ص: 420

الرحمن / 42

2- امام صادق ال خداوند آنها را میشناسد ولی این آیه دربارهی امام زمان نازل شده است که آن حضرت الله آنها را از چهره هایشان میشناسد آنگاه خودش و یارانش با شمشیر به شدت آنها را میزنند.

-3- امام صادق ال هر مؤمنی که مؤمنی را از چیزی که نیاز به آن دارد دریغ کند در حالی که قادر به دادن آن چیز باشد یا قدرت داشته باشد از جای دیگری تهیه کند؛ [خداوند او را روز قیامت روسیاه و با چشم کبود و دستهای بسته به گردن برمی انگیزد در آن هنگام ب-ه او گفت-ه میشود این خیانتکار کسی است که به خدا و رسولش خیانت کرده است. بعد فرمان میرسد که او را به جهنم ببرند.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (42)

این همان دوزخی است که مجرمان آن را انکار می کردند. (43)

1- امام رضا ال عبدالسلام بن صالح هروی گوید به امام رضا گفتم: «ای پسر رسول

اساله

در

خدا مرا از بهشت و دوزخ خبر ده که امروزه خلق شده اند؟ فرمود: «آری! رسول خدا. بهشت وارد شد و دوزخ را هم هنگام معراج خود دید به او عرض کردم «جمعی معتقدند که امروز مقدرند و مخلوق نیستند؟ فرمود: آنها از ما نیستند و ما هم از آنها نیستیم هر که منکر وجود فعلی بهشت و دوزخ است پیغمبر و ما را تکذیب کرده و از اهل ولایت ما نیست و در آتش دوزخ مخلد است، خداوند متعال فرموده است هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ يَطُوفُونَ وَ بَيْنَ حَمِيمٍ آن پیغمبر فرمود: چون) مرا به آسمان بردند جبرئیل دست مرا گرفت و به بهشت برد و از خرمایش به من داد و خوردم و در صلب من نطفه شد و چون به زمین آمدم با خدیجه ای همبستر شدم و به فاطمه آبستن شد فاطمه آبستن شد و فاطمه حوراء انسیه است و هرگاه مشتاق

بينها

بوی بهشت شوم، فاطمه دخترم را میبویم

اکنون در میان آن و آب سوزان در رفت و آمدند. (44)

1- امام على ال هنگامی که علیا وارد بصره شد احنف بن قیس او را برای خوردن غذا دعوت کرد و این در هنگامی بود که جنگ جمل تمام شده بود علی فرمود ای) احنف اصحاب مرا بگو بیایند در اینجا گروهی که خشوع داشتند و سر به زیر بودند وارد شدند و مانند مشکهای کوچک خشک به نظر میرسیدند احنف :گفت یا امیرالمؤمنین ! اینها چرا این چنین شدهاند آیا اینها غذا نخورده اند و یا از ترس جنگ به این روز افتاده اند؟ امام فرمود: نه احنف این چنین نیست خداوند متعال گروهی را که در دنیا به عبادت و پارسایی گذرانیده اند دوست دارد این جماعت به خاطر معلوماتی که از روز قیامت دارند اینچنین شده.اند آنها قبل از اینکه روز قیامت بیاید و اعمال و افعال آدمیان عرضه گردد خود را در

421

ص: 421

الرحمن / 44

أمير المؤمنين الله مَا هَذَا الَّذِي نَزَلَ بِهِمْ أَ مِنْ قِلَّةِ الطَّعَامِ أَوْ مِنْ هَوْلِ الْحَرْبِ فَقَالَ لَا يَ-ا أحْنَفٌ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ أَحَبَّ أَقْوَامَاً تَنَسَكُوا لَهُ فِي دَارَ الدُّنْيَا تَنَسُّكَ مَنْ هَجَمَ عَلَى مَا عَلِمَ مِنْ قُرْبِهِمْ مِنْ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُشَاهِدُوهَا فَحَمَلُوا أَنْفُسَهُمْ عَلَى مَجْهُودِهَا وَكَانُوا إِذَا ذَكَرُوا صَبَاحَ يَوْمِ الْعَرْضِ عَلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ تَوَهَّمُوا خُرُوجَ عُنُقِ يَخْرُجُ مِنَ النَّارِ يُحْشَرُ الْخَلَائِقُ إِلَى رَبِّهِمْ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَ كِتَابِ يَبْدُو فِيهِ عَلَى رُءُوسِ الْأَشْهَادِ فَضَائِحَ ذُنُوبِهِمْ فَكَادَتْ أَنْفُسُهُمْ تَسِيلُ سَيْنَا أَوْ تَطِيرُ قُلُوبُهُمْ بِأَجْنِحَةِ الْخَوْفِ طَيَرَاناً وَ تُفَارِقُهُمْ عُقُولُهُمْ إِذَا غَلَتْ بهِمْ مِنْ أَجْلِ الْمُجَرَّدِ إِلَى اللَّهِ سُبْحَانَهُ غَلَيَانَا فَكَانُوا يَحِنُّونَ حَنِينَ الْوَالِهِ فِي دُجَى الظُّلَمِ وَ كَانُوا يَفْجَعُونَ مِنْ خَوْفِ مَا أَوْقَفُوا عَلَيْهِ أَنْفُسَهُمْ فَمَضَوْا ذُبُلَ الْأَجْسَامِ حَزِينَةً قُلُوبُهُمْ كَالِحَةُ وُجُوهُهُمْ دَابِلَةٌ شِفَاهُهُمْ خَامِصَةُ بُطُونُهُمْ مُتَخَشِّعُونَ كَأَنَّهُمْ شِنَانُ بَوَالِيَ قَ-دْ أَخْلَصُوا لِلَّهِ أَعْمَالَهُمْ سِراً وَ عَلَانِيَةً فَلَمْ تَأْمَنْ مِنْ فَزَعِهِ قُلُوبُهُمْ بَلْ كَانُوا كَمَنْ جَرَسُوا قِبَابَ خَرَاجِهِمْ فَلَوْ رَأَيْتَهُمْ فِي لَيْلَتِهِمْ وَ قَدْ نَامَتِ الْعُيُونُ وَ هَدَأَتِ الْأَصْوَاتِ وَ سَكَنَتِ الْحَرَكَاتُ وَ قَدْ نَبَّهَهُمْ هَوْلُ يَوْمِ الْقِيَامَة وَالْوَعِيدُ كَمَا قَالَ سُبْحَانَهُ أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرِى أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنا وَقَدْ بَياتاً وَ هُمْ نائِمُونَ فَاسْتَيْقَظُوا لَهَا فَزِعِينَ وَقَامُوا إِلَى صَلَاتِهِمْ مُعَوِّلِينَ بَاكِينَ تَارَةً وَأُخْرَى مُسَبِّحِينَ يَبْكُونَ فِي مَحَارِيبهِمْ وَ يَرنُونَ يَصْطَفُونَ لَيْلَةً مُظْلِمَةٌ بَهْمَاءَ يَبْكُونَ فَلَوْ رَأَيْتَهُمْ يَا أَحْنَفُ فِي لَيْلَتِهِمْ قِيَاماً عَلَى أَطْرَافِهِمْ مُنْحَنِيَةً ظُهُورُهُمْ يَتْلُونَ أَجْزَاءَ الْقُرْآنِ لِصَلَاتِهِمْ قَدِ اشْتَدَّتْ أَعْوَالُهُمْ وَ نَحِيبُهُمْ وَ زَفِيرُهُمْ إِذَا زَفَرُوا خِلْت النَّارَ قَدْ أَخَذَتْ مِنْهُمْ إِلَى حَلَاقِيمِهِمْ وَ إِذَا أَعْوَلُوا حَسِبْتَ السَّلَاسِلَ قَدْ صُفِّدَتْ فِي أَعْنَاقِهِمْ فَلَوْ رَأَيْتَهُمْ فِي نَهَارِهِمْ إِذَا لَرَأَيْتَ قَوْمَاً يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَيَقُولُونَ لِلنَّاسِ حُسْناً وَ إِذا خاطَبَهُمُ الْجاهِلُونَ قالُوا سَلاماً وَ إِذا مَرُّوا بِاللَّغْوِ مَرُّوا كِراماً قَدْ قَيَّدُوا أَقْدَامَهُمْ مِنَ التَهَمَاتِ وَ أَبْكَمُوا أَلْسِنَتَهُمْ أَنْ يَتَكَلَّمُوا فِي أَعْرَاضِ النَّاسِ وَ سَجَمُوا أَسْمَاعَهُمْ أَنْ يَلِجَهَا خَوْضُ خَائِضِ وَكَحَلُوا أَبْصَارَهُمْ بِغَضَ الْبَصَرِ مِنَ الْمَعَاصِي وَ انْتَحَوْا دَارَ السَّلَامِ الَّتِي مَنْ دَخَلَهَا كَانَ آمِناً مِنَ الرَّيْبِ وَ الْأَحْزَانِ فَلَعَلَّكَ يَا أَحْنَفٌ شَغَلَكَ نَظَرُكَ إِلَى الدُّنْيَا عَن الدَّارِ الَّتِي خَلَقَهَا اللَّهُ سُبْحَانَهُ مِنْ لُؤْلُوَة بَيْضَاءَ فَشَقَّقَ فِيهَا أَنْهَارَهَا وَ كَبَسَهَا بِالْعَواتِقِ مِنْ خُورهَا ثُمَّ سَكَنَهَا أَوْلِيَاؤُهُ وَ أَهْلُ طَاعَتِهِ فَلَوْ رَأَيْتَهُمْ يَا أَحْنَفُ وَ قَدْ قَدِمُوا عَلَى زِيَادَاتِ رَبِّهِمْ سُبْحَانَهُ صَوَّتَتْ رَوَاحِلُهُمْ بِأَصْوَاتِ لَمْ يَسْمَعِ السَّامِعُونَ بِأَحْسَنَ مِنْهَا وَأَظَلَّتْهُمْ غَمَامَةً فَأَمْطَرَتْ عَلَيْهِمُ الْمِسْكَ وَ الزَّعْفَرَانَ وَصَهَلَتْ

ص: 422

الرحمن / 44

عرصات مینگرند و چنین تصور میکنند که اکنون روز قیامت است و کوههایی از آتش آنها را احاطه کرده است و مردم برای عرض اعمال در آنجا حاضر شده.اند گویا اکنون نامه اعمال آنها آشکار شده و مردم از کارهای آنها مطلع شده اند و رسوایی آنان بر همه روشن گردیده است از این جهت جان آنها میخواهد از ت--ن بیرون رود و با بالهای خوف پرواز کنند و اینک با جوش و خروش آماده حرکت به طرف خداوند میباشند. آنها مانند کسانی که در شب تاریکی گرفتار و پریشان گشته باشند فریاد و ناله میکنند، آنها از ترس مطالبی که از آخرت به دست آورده اند گریه ها دارند آنها با بدنهای خشک در گذشتند و با دلهای محزون و چهره های گرفته و لبهای به هم چسبیده میباشند آنها را بیهوش ملاحظه میکنی آنها را در شبها بیدار و وحشت زده مینگری چهرهها خاشع و سربه زیر و خشکیده ،هستند کارهای مخفی و علنی خود را برای رضای خداوند انجام میدهند دلهای آنها از ترس آرامش ندارند اگر آنها را در هنگام شب ملاحظه کنی در آن هنگام که همهی دیدگان به خواب رفته اند و صداها خاموش گشته اند و حرکتها ساکت گردیده اند، همان گونه که پرندگان در لانهها به خواب رفته اند سختیهای روز قیامت آنها را از آرامش و سکون باز داشته است. خداوند متعال میفرماید آیا اهل این آبادیها از این ایمنند که عذاب ما شبانه به سراغ آنها بیاید در حالی که در خواب باشند؟ (اعراف (97) در حال ترس از خواب بیدار میشوند و به طرف مصلای خود میروند، گاهی گریه میکنند و گاهی تسبیح میگویند و در محرابها گریه میکنند و ناله ها سر میدهند. ای احنف اگر آنها را مشاهده کنی که در شبها با حالت انحناء برای نماز ایستاده اند و اجزاء قرآن را تلاوت میکنند، در این هنگام ناله ها و فریاد سوزان آنها بلند است هنگام ناله کردن آنها خیال میکنی که آتش گلوهای آنها را گرفته است. هنگامی که بانگ خود را بلند میکنند خیال میکنی که سلسله های جهنم را بر گردن آنها افکنده اند، إذاً لَرَأَيْتَ قَوْماً يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً. و به مردم نیک بگویید. (بقره /83) هنگامی که جاهلان آنها را مخاطب سازند و سخنان نابخردانه گویند به آنها سلام میگویند و با بی اعتنایی و بزرگواری می گذرند]. (فرقان/63). و هنگامی که با لغو و بیهودگی برخورد کنند، بزرگوارانه از آن میگذرند. (فرقان (72) آنها هرگز گرد تهمتها نمیروند و زبانشان را از بدگویی مردم حفظ کرده اند گوشهای خود را از شنیدن سخنهای بیهوده نگه میدارند و دیدگان خود را از نگاه کردن به حرام حفظ می.کنند آنها همواره متوجه دارالسلام هستند، خانه ای که هر کس در آن داخل شود در امن وامان خواهد بود و از شک و تردید و حزن و اندوه مصون خواهند شد. ای احنف! شاید نظر تو در ظاهر این باشد که دنیا را پر از نعمت و خوشی مشاهده میکنی ولی در باطن همه اش بیماری میباشد دنیا خانه ای است پر از نقش و نگار و رواقی است پر از زرق و برق که پرده ها بر آن افکنده اند و بادها و گرمیها میوه های آن را رسانیده اند ولی این خانه با همه ی اینها جای همیشگی نیست ولی همین دنیا تو را از خانه آخرت باز داشته است خانه ی آخرت که از لؤلؤ سفید ساخته شده و نهرها در آن جاری گردیده و درخت ها در آن کاشته شده و میوههای آن رسیده و حوریان در آنجا مهیا گشته است و خداوند دوستان و مطیعان خود را در آن جای داده است ای احنف اگر آنها را مشاهده کنی هنگامی که بر پیشگاه خداوند حاضر می گردند، چگونه بر مرکبهایی سوار میشوند که کسی مانند آنها را ندیده ،است، صداهایی از آن مراکب

ص: 423

الرحمن / 45

خُيُولُهَا بَيْنَ أَغْرَاسِ تِلْكَ الْجِنَانِ وَ تَخَلَّلَتْ بِهِمْ نُوقُهُمْ بَيْنَ كُتُبِ الزَّعْفَرَانِ وَ يَتَطَأْمَنُ تَحْتَ أَقْدَامِهِمُ اللُّؤْلُؤُ وَالْمَرْجَانُ وَ اسْتَقْبَلَتْهُمْ فَهَارِ مَتْهَا بِمَنَابِرِ الرَّيْحَانِ وَ هَاجَتْ لَهُمْ رِيحُ مِنْ قِبَلِ الْعَرْشِ فَنَثَرَتْ عَلَيْهِمُ الْيَاسَمِينَ وَالْأَقْحُوَانَ ذَهَبُوا إِلَى بَابِهَا فَيَفْتَحُ لَهُمُ الْبَابَ رَضِوَانُ ثُمَّ يَسْجُدُونَ لِلَّهِ فِي فِنَاءِ الْجِنَانِ فَقَالَ لَهُمُ الْجَبَّارُ ارْفَعُوا رُءُوسَكُمْ فَإِنِّي قَدْ رَفَعْتَ عَنْكُمْ مَتُونَةَ الْعِبَادَة وَأَسْكَنْتُكُمْ جَنَّةَ الرِّضْوَانِ فَإِنْ فَاتِكَ يَا أَحْنَفُ مَا ذَكَرْتُ لَكَ فِي صَدْرِ كَلَامِي لَتَشْرِكُنَّ فِي سَرَابِيلِ الْقَطِرَانِ وَ لَتَطُوفَنَّ بَيْنَهَا وَ بَيْنَ حَمِيمٍ آنِ وَ لَتَسْقِيَنَّ شَرَابَا حَارَّ

الْغَلَيَان.

2- على بن إبراهيم - وَ قَوْلُهُ: يَطُوفُونَ بَيْنَها وَ بَيْنَ حَمِيمٍ آنِ قَالَ: لَهُمَا أَنِينُ فِي شِدَّةٍ حَرِّهَا. -3 ابن عباس مَعْنَاهُ أَنَّهُمْ يُعَذِّبُونَ بِالنَّارِ مَرَةٌ وَيَجْرَعُونَ مِنَ الْحَمِيمِ يُصَبُّ عَلَيْهِمْ لَيْسَ لَهُمْ

مِنَ الْعَذَابِ أَبَداً فَرَج

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (45)

قوله تعالى: وَمَنْ خَافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتان (46)

1 - الصادق ال- مَنْ عَلِمَ أَنَّ اللَّهَ يَرَاهُ وَ يَسْمَعُ مَا يَقُولُ وَ يَعْلَمُ مَا يَعْمَلُهُ مِنْ خَيْر أَوْ شَرٍّ

ذَلِكَ عَن الْقَبيحِ مِنَ الْأَعْمَالَ فَذَلِكَ الَّذِي خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ وَ نَهَى النَّفْسَ عَنِ الْهَوَى 2 - الرسول - مَنْ عَرَضَتْ لَهُ فَاحِشَةً أَوْ شَهْوَةً فَاجْتَنَبَهَا مِنْ مَخَافَةِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَرَّمَ اللَّ-هُ عَلَيْهِ النَّارَ وَ آمَنَهُ مِنَ الْفَزَعِ الْأَكْبَر وَ أَنْجَزَ لَهُ مَا وَعَدَهُ فِي كِتَابِهِ فِي قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ لَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ أَلَا وَ مَنْ عَرَضَتْ لَهُ دُنْيَا وَ آخِرَةُ فَاخْتَارَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ لَقِيَ اللَّهَ يَوْمَ الْقِيَامَة وَ لَيْسَتْ لَهُ حَسَنَةُ يَتَّقِى بهَا النَّارَ وَ مَن َاخْتَارَ الْآخِرَةَ عَلَى الدُّنْيَا وَ تَرَكَ الدُّنْيَا رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ وَ غَفَرَ لَهُ مَسَاوِيَ عَمَلِهِ وَ مَنْ مَلَأَ عَيْنَيْهِ مِنْ حَرَامٍ مَلَا اللَّهُ عَيْنَيْهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ مِنَ النَّارِ إِلَّا أَنْ

يَتُوبَ وَ يَرْجِعَ

وَيَرْ

. بحارالأنوار، ج7، ص219

2. تفسیر القمی، ج 2، ص345 تفسیر البرهان

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 247

4.الکافی، ج 2، ص 70 الكافي، ج 2، ص 80 وسائل الشيعة، ج 14، ص 219 مستدرک الوسائل، ج 11، ص 279/ بحار الأنوار، ج67،

ص 364/ مشكاة الأنوار، ص154 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

5. من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 13/ الأمالي للصدوق، ص 429 مكارم الأخلاق، ص429 تفسیر نورالثقلین

ایران

424

ص: 424

الرحمن 45

کنند.

شنیده میشود که کسی مانند آن صداها را نشنیده است ابرهایی بر آنها سایه می افکنند و بارانهایی از مشک و زعفران بر آنها ریزش میکنند و فریاد و شیهه اسبهای آنها در میان کشتزارهای بهشت بلند میباشد شترهای آنها از میان تپه هایی از زعفران عبور میکنند و قدمهای آنها در میان لؤلؤ و مرجان جای دارند کارگزاران از آنها استقبال میکنند و دسته هایی از گل برای آنها می آورند و بادی از طرف عرش وزیدن میگیرد و بوهای یاسمین بر آنها نثار میکند آنها به طرف بهشت میروند و رضوان در بهشت را برای آنها باز میکند و آنها در آنجا خداوند را سجده میک- در این هنگام خداوند متعال به آنها خطاب میکند سرهای خود را بلند کنید که من سختی های عبادت را از شما برداشتم و شما را در بهشت رضوان جای دادم ای احنف همان گونه که در آغاز سخنم به شما گفتم در جامه هایی از آتش افکنده خواهید شد و در میان دوزخ درهم خواهید غلتید. در آنجا آبی داغ و جوشان به آنها میدهند. 2- على بن ابراهيم ال- يَطُوفُونَ بَيْنَهَا يَطُوفُونَ بَيْنَهَا وبَيْنَ حَمِيمٍ آن جهنم از شدت گرما دارای صدایی اس-ت ک-ه

گویی ناله

کند.

می

ابن عباس معنای آیه این است که] آنها گاهی با آتش عذاب میشوند و [گاهی] از آب سوزانی که بر روی آنها ریخته میشود مینوشند هرگز برای آنها گشایش و رهایی از عذاب

نیست.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (45)

و برای کسی که از مقام پروردگارش خائف ،است دو باغ بهشتی است 46

1- امام صادق ا هرکس بداند که خداوند او را میبیند و آنچه را که میگوید میشنود و از کارهای خوب و بد او آگاه است از کارهای زشت دست بر می دارد از مقام پروردگارش خائف است و نفس را از هوی و هوس بازمیدارد.

کند

2 پیامبر هر که هرزگی یا شهوترانی برایش آماده شود و از ترس خدا از آن دوری خدایش بر دوزخ حرام کند و او را از هراس بزرگ آسوده کند و آنچه در قرآنش وعده داده برای او عملی کند و برای کسی که از مقام پروردگارش خائف ،است دو باغ بهشتی است. آگاه !باشید کسی که دنیا و آخرت در مقابلش باشد و دنیا را بر آخرت ترجیح دهد؛ روز قیامت در حالی خدا را ملاقات میکند که عمل خوبی ندارد تا او را از دوزخ نگاه دارد و هر که آخرت را بر دنیا ترجیح دهد خدا از او خشنود است و بدکاریهای او را می آمرزد هر که چشم از حرام پر کند خدا روز قیامت چشمش را از دوزخ پر میکند مگر توبه کند و برگردد.

425

ص: 425

الرحمن /46

3- الباقر ال- إِنَّ الْجِنَانَ أَرْبَعُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ وَ مَنْ خَافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ وَ هُوَ الرَّجُلُ يَهْجُمُ عَلَى شَهْوَة مِنْ شَهَوَاتِ الدُّنْيَا وَ هِيَ مَعْصِيَةُ فَيَذْكُرُ مَقَامَ رَبِّهِ فَيَدَعْهَا مِنْ مَخَافَتِهِ فَهَذِهِ الْآيَةُ فِيهِ فَهَاتَان جَنَّتَانِ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ السَّابِقِينَ أَمَّا قَوْلُهُ وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتَان يَقُولُ مِنْ دُونِهِمَا فِي الْفَضْلِ وَلَيْسَ مِنْ دُونِهِمَا فِي الْقُرْب وَهُمَا لِأَصْحَاب الْيَمِينِ وَهِيَ جَنَّةُ النَّعِيمِ وَ جَنَّةُ الْمَأْوَىٰ وَفِي هَذِهِ الْجَنَ-انِ الْأَرْبَعِ فَوَاكِهُ فِي الْكَثَرَةِ كَوَرَقِ الشَّجَرَةِ وَالنُّجُومِ وَ عَلَى هَذِهِ الْجِنَانِ الْأَرْبَعِ حَائِطُ مُحِيطٌ بِهَا طُولُهُ مَسِيرَةٌ خَمْسِمِائَةَ عَامٍ لَبَنَّةٌ مِنْ فِضَّةٍ وَ لَبَنَةً ذَهَبُ وَ لَبَنَةٌ دُرَّ وَلَنَةٌ يَاقُوتُ وَ مِلَاطُهُ الْمِشَك وَ الزَّعْفَرَانُ وَ شُرَفُهُ نُورُ يَتَكَالَا يَرَى الرَّجُلُ وَجْهَهُ فِي الْحَائِطِ وَ فِى الْحَائِطِ ثَمَانِيَةُ أَبْوَابِ عَلَى كُلِّ بَاب مِصْرَاعَانِ عَرْضُهُمَا كَحُضْر الْفَرَسَ الْجَوَادِ سَنَةٌ.

- الرسول يا ابْنَ مَسْعُودٍ لَا تَقْرَبَنَّ مِنَ الْحَرَامِ مِنَ الْمَالِ وَالنِّسَاءِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ وَ لَنْ خافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ وَ لَا تُؤْثِرَنَّ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ باللَّذَّاتِ وَالشَّهَوَاتِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ فِي كِتَابِهِ فَأَمَّا مَنْ طَغَى وَآثَرَ الحَيَاةَ الدُّنْيا فَإِنَّ الْجَحِيمَ هِيَ المأوى يَعْنِي الدُّنْيَا الْمَلْعُونَةَ وَ الْمَلْعُونُ مَا فِيهَا إِنَّا مَا كَانَ لِلَّهِ.

5 - أمير المؤمنين - أيُّهَا النَّاسُ مَنْ خَافَ رَبَّهُ كَفَ ظُلْمَه.؟

الرسول - قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِى لَا أَجْمَعُ عَلَى عَبْدِي حَوْفَيْنِ وَلَا

أَجْمَعُ لَهُ أَمْنَيْنِ فَإِذَا أَمِنَنِي فِي الدُّنْيَا أَخَفْتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَإِذَا خَافَنِي فِي الدُّنْيَا آمَنْتُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ. 7 - الرسول - ثَلَاثُ دَرَجَاتٌ وَ ثَلَاثُ كَفَّارَاتُ وَ ثَلَاثَ مُوبِقَاتُ ... وَ ثَلَاثُ مُنْحِيَاتٌ وَأَمَّا

الْمُنْجِيَاتُ فَخَوْفُ اللَّهِ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَة.

- أمير المؤمنين ال- مَنْ مَشَى فِي طَلَبِ الْعِلْمِ خُطُوَتَيْنِ وَ جَلَسَ عِنْدَ الْعَالِمِ سَاعَتَيْنِ وَ سَمِعَ مِنَ

الْمُعَلِّمِ كَلِمَتَيْنِ أَوْجَبَ اللَّهُ لَهُ جَنَّتَيْنِ كَمَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَلَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ

9 - ابن عبّاس - انَّ الجَنَّاتِ الاربَعَ لَمَن خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ.

1. بحار الأنوار، ج 8، ص218 / الاختصاص، ص 356/ تفسیر البرهان

2. بحارالأنوار، ج 74، ص107/ مکارم الأخلاق، ص455

. من لا یحضره الفقیه، ج 4، ص 407 تفسیر نورالثقلين

4. الخصال، ج 1، ص 79 تفسیر نور الثقلين

5. الخصال، ج 1، ص 84/ تفسیر نورالثقلین

.إرشاد القلوب، ج 1، ص 195

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 254

ص: 426

الرحمن /46

امام باقرال تعداد بهشتها چهار تا میباشد و این کلام خداوند عزوجل است که می فرماید: و لَمَنْ خَافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ و آن اینکه آدمی بر خواسته ای از خواسته ها و شهوات دنیا هجوم میآورد و آن شهوت گناه و نافرمانی است سپس مقام پروردگارش را یاد می کند و از ترس او آن کار را رها میکند پس این آیه درباره ی این موضوع است. این دو بهشت از آن مؤمنان و سابقان میباشد و اما آیه و مِن دُونِهِمَا جَنَّتَانِ یعنی نزدیک آنها دو بهشت دیگر است - نزدیک از نظر رتبه و درجه و منظور فاصله و نزدیکی نیست - و آن دو بهشت مخصوص اصحاب یمین است و آن بهشت نعمت و بهشت اسکان دائمی است و در این بهشت های چهارگانه میوههایی است که در کثرت و وفور مانند برگهای درخت و ستارگان میباشد و بر این بهشتهای چهارگانه دیواری است که آنها را احاطه کرده است که طول آن به مقدار مسافتی است که در پانصد سال پیاده طی می.شود خشت و آجر این دیوار یکی از نقره و یکی از طلا و یکی از مروارید و یکی از یاقوت میباشد و کاهگل آن عطر و زعفران است و ایوانهای (پنجره ها) آن نوری است که می درخشد به طوری که آدمی چهره اش را در دیوار میبیند و در این دیوار هشت در وجود دارد و هر در دارای دو لنگه است عرض آن دو لنگه به اندازه ی فاصله ای است که یک اسب خوب یک سال طی میکند.

4- پیامبر ای پسر مسعود باید به حرام از مال و زن نزدیک نشو و در نهان و آشکار از خدا بترس که می فرماید وَ لَنْ خافَ مَقامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ و لذتها و شهوتهای دنیا را بر آخرت برمگزین که میفرماید: اما آن کسی که طغیان کرده و زندگی دنیا را مقدم داشته، مسلماً دوزخ جایگاه اوست (نازعات/39-37) یعنی دنیا و آنچه که در آن است ملعون است مگر آن مقدار که برای خدا

باشد.

ه امام علی ال ای مردم هر کس از پروردگارش بترسد از ستم خودداری میکند. پیامبر خداوند متعال میفرماید سوگند به عزت و جلالم برای بنده ام دو خوف و دو آسایش را با هم جمع نمیکنم هرگاه در دنیا برای او آرامش باشد در آخرت او را خواهم ترسانید و اگر در دنیا از من ترسید او را در قیامت آرامش خواهم داد».

-7- پیامبر سه چیز باعث رفع درجه و سه چیز کفّاره ی گناهان و سه چیز هلاک کننده و سه چیز نجات دهنده است ... اما اعمالی که انسانی را نجات میدهند ترس از خدا در نهان و آشکار و

امام علی هر کس دو قدم در پی علم و دانش برود در مجلس عالم دو ساعت بنشیند و کلمه از علم بشنود خداوند دو بهشت بر او واجب میکند چنان که خدای تعالی فرموده: وَ لَنْ

خافَ مَقَامَ رَبِّهِ جَنَّتَانِ.

دو

9- ابن عباس باغ های چهارگانه بهشتی برای کسی است که از مقام پروردگارش خائف

است.

ص: 427

الرحمن / 47

10 - السجاد ال كَانَ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ رَجُلُ يَنْبُشُ الْقُبُورَ فَاعْتَلَّ جَارُ لَهُ فَخَافَ الْمَوْتَ فَبَعَثَ إلَى النَّبَّاش فَقَالَ لَهُ كَيْفَ كَانَ جَوَارِي لَكَ قَالَ أَحْسَنَ جَوَار قَالَ فَإِنَّ لِي إِلَيْكَ حَاجَةً قَالَ قُضِيَتْ حَاجَتُكَ قَالَ فَأَخْرَجَ إِلَيْهِ كَفَنَيْن فَقَالَ أَحِبُّ أَنْ تَأْخُذَ أَحَبَّهُمَا إِلَيْكَ وَإِذَا دُفِنْتُ فَلَا تَنْبُشْنِي فَامْتَنَعَ النَّبَّاسُ مِنْ ذَلِكَ وَ أَبَى أَنْ يَأْخُذَهُ فَقَالَ لَهُ الرَّجُلُ أَحِبُّ أَنْ تَأْخُذَهُ فَلَمْ يَزَلْ بِهِ حَتَّى أَخَذَ أَحَبَّهُمَا إِلَيْهِ وَ مَاتَ الرَّجُلُ فَلَمَّا دُفِنَ قَالَ النَّبَاسُ هَذَا قَدْ دُفِنَ فَمَا عِلْمُهُ بِأَنِّي تَرَكْتُ كَفَنَهُ أَوْ أَخَذْتُهُ لَا خَذَنَّهُ فَأَتَى قَبْرَهُ فَنَبَشَهُ فَسَمِعَ صَائِحاً يَقُولُ وَ يَصِيحُ بِهِ لَا تَفْعَلْ فَفَزَعَ النَّبَّاسُ مِنْ ذَلِكَ فَتَرَكَهُ وَ تَرَكَ مَا كَانَ عَلَيْهِ وَقَالَ لِوُلْدِهِ أَى أَبِ كُنْتُ لَكُمْ قَالُوا نِعْمَ الْأَبُ كُنْتَ لَنَا قَالَ فَإِنَّ لِي إِلَيْكُمْ حَاجَةً قَالُوا قُلْ مَا شِئْتَ فَإِنَّا سَنَصِيرُ إِلَيْهِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ وَأُحِبُّ إِذَا أَنَا مِ-تْ أَنْ تَأْخُذُونِي فَتُحْرِقُونَى بِالنَّارِ فَإِذَا صِرْتُ رَمَادَاً فَادْفِنُونِى ثُمَّ تَعَمَّدُوا فِي رِيحَاً عَاصِفَا فَذَرُوا نِصْفِي فِي الْبَرِّ وَنِصْفِي فِي الْبَحْرِ قَالُوا نَفْعَلُ فَلَمَّا مَاتَ فَعَلَ بِهِ وَلُدُهُ مَا أَوْصَاهُمْ بِهِ فَلَمَّا ذَرُّوهُ قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ لِلْبَرِّ اجْمَعْ مَا فِيكَ وَ قَالَ لِلْبَحْرِ اجْمَعْ مَا فِيكَ فَإِذَا الرَّجُلُ قَائِمُ بَيْنَ يَدَى اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مَا حَمَلَكَ عَلَى مَا أَوْصَيْتَ بِهِ وَلْدَكَ أَنْ يَفْعَلُوهُ بِكَ قَالَ حَمَلَنِي عَلَى ذَلِكَ وَ عِزَّتِكَ خَوْفُكَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ فَإِنِّى سَأَرْضِى خُصُومَکَ وَ قَدْ آمَنْتُ خَوْفَكَ وَ غَفَرْتُ

لك.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (27)

قوله تعالى: ذَواتا أَفنان (48)

1 - ابن عبّاس - ذَوَاتَا أَفْنانٍ أَى ذَوَاتَا أَلْوَان مِنَ النَّعِيمِ. . قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (29)

قوله تعالى: فيهما عَيْنان تجريان (50)

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (51)

بی

428

ا. الأمالي للصدوق، ص328 تفسير بحر العرفان، ج 3، ص 250

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 250

ص: 428

ال

که

الرحمن /47

سپرده

10 - امام سجاد در بنی اسرائیل مردی بود کفن دزد همسایه ای داشت که روزی بیمار شد و مرگ خود را نزدیک دید مرد همسایه نباش و کفن دزدش را خواست و به او گفت: «من چگونه همسایه ای بودم نباش :گفت بهترین همسایه» گفت «تقاضایی دارم. نباش گفت: خواستهات حتما تامین است. مرد همسایه دو عدد کفن در مقابل نباش گذاشت و گفت: «دوست

دارم بهترین اینها را برداری و هنگامی که من ،مردم قبر مرا نبش نکنی و کفن مرا ندزدی نباش به ملاحظه آشنایی و همسایگی از برداشتن کفن خودداری کرد ولی وقتی همسایه اصرار کرد، بالأخره کفن بهتر را برداشت. اتفاقا در یکی از همان شبها آن شخص فوت کرد. پس از اینکه به خاک سپرده شد نباش فکر کرد و با خود گفت این شخص که مرده و به خاک شد. الان چه میداند که من کفن او را برداشته ام یا رها کرده ام پس طبق عادت همیشگی خود شبانه بر سر قبر .آمد اما همین قبر را شکاف ناگهان صدایی شنید که به او گفت: «چنین نکن نباش سخت وحشت زده شد و به کلی این عمل ننگین را کنار گذاشت. بعداً در مقام وصیت برآمد و به فرزندانش :گفت من چگونه پدری بودم برای شما؟ گفتند: «پدر خوبی بودی». من تقاضایی از شما دارم گفتند هر چه میخواهی بگو که حتما انجام خواهیم داد آن شاء الله» گفت: «من دوست دارم وقتی مردم بدن مرا با آتش بسوزانید و چون خاکستر شدم، خاکستر بدن مرا به باد دهید و نصفش را در دریا و نصف دیگرش را در بیابان پراکنده سازید. پس از مردن ،نباش یکی از فرزندانش طبق وصیت او عمل کرد و چون خاکسترش را پراکنده ساخت خداوند متعال به دریا و بیابان فرمان داد که ذرات بدن مرد را جمع نماید. ناگهان مرد نباش زنده شد و ایستاد خداوند متعال به او خطاب کردو :فرمود به چه جهت چنین وصیتی کردی»؟ عرض کرد قسم به عزّت و عظمت تو که جز خوف و ترس از عذاب، هیچ عاملی در میان نبود خدای مهربان :فرمود من هم به پاداش این عمل تمام دشمنانت را از تو راضی خواهم کرد و خوف و وحشتت را به امن و امان تبدیل کرده و تو را مشمول بخشش و مغفرت خود ساختم».

گفت: «من

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (47)

آن دو باغ بهشتی دارای انواع نعمتها و درختان پرطراوت] است. (48)

1- ابن عباس ذَواتا أَفنان یعنی دارای انواع نعمتها است.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (49)

در آنها دو چشمه همیشه جاری است. (50)

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟ (51)

ص: 429

دان 54

هو الرحمن 152

قوله تعالى فيهما مِنْ كُلِّ فاكِهَةٍ زَوْجَانِ (52)

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (53)

قوله تعالى : مُتَّكِثِينَ عَلى فُرُشٍ بَطَائِنُها مِنْ إِسْتَبْرَقٍ وَجَنَى الْجَنَّتَيْنِ

- ابن عبّاس - وَجَنَيَالْجَنَّتَيْنِ الْجَنِيُّ الثَّمَرُ الْمُجْتَنَى أَنْ تَدْنُوَ الشَّجَرَةُ حَتَّى يَجْتَنِيَهَا وَلِيُّ اللَّهِ إِنْ

شَاءَ قَائِماً وَ إِنْ شَاءَ قَاعِداً.

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (55)

قوله تعالى: فيهِنَّ قاصراتُ الطَّرْفِ لَيَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌ (5)

1- على بن إبراهيم - الحُورُ الْعِينُ يُقْصَرُ الطَّرْفُ عَنْهَا مِنْ ضَوْءِ نُورِهَا لَيَطْمِثْهُنَّ أَنْ لَمْ يَمَسَّهُنَّ أَحَدُ فِيهِما عَيْنَانِ نَضَّاخَتَانِ أَي تَفُوران فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسانُ قَالَ حُورٌ نَابَنَاتُ عَلَى شَطُ الْكَوْثَر كُلَّمَا أُخِذَتْ مِنْهَا وَاحِدَةً نَبَتَتْ مَكَانَهَا أُخْرَى قَوْلُهُ تَعَالَى حُورٌ مَقْصُوراتٌ في الحيامِ قَالَ يُقْصَرُ الطَّرْفُ عَنْهَا.

قوله تعالى : فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (57)

قوله تعالى: كَأَنَّهُنَّ الْيَاقُوتُ والمرجانُ (58)

1 - الرسول - كَأَنَّهُنَّ الْيَاقُوتُ وَ المُرْجَانُ يَعْنِي صَفَاءَ الْيَاقُوتِ وَ بَيَاضِ

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (59)

قوله تعالى : هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ (60)

1. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 250

.. بحار الأنوار، ج 8، ص 133 تفسیر القمی، ج 2، ص 346 و تفسير البرهان؛ «فيهما عينان ... الى آخر» محذوف

.بحار الأنوار، ج 8، ص 213/ الاختصاص، ص 351

ص: 430

الرحمن 52

در آن دو از هر میوه ای دو نوع وجود دارد [ هر یک از دیگری بهتر] (52)

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (53)

این در حالی است که آنها بر فرشهایی تکیه کرده اند با آسترهایی از دیبا و

ابریشم و میوه های رسیدهی آن دو باغ بهشتی نزدیک و در دسترس است. (54)

1 - ابن عباس - [در آیه:] وَ جَنَى الجَنَّتَيْنِ [جنی میوههای رسیده و چیده شده است، یعنی

درخت نزدیک میشود تا دوست خدا - اگر خواست ایستاده و اگر خواست نشسته - آن را بچیند.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (55)

در آن باغهای بهشتی زنانی هستند که جز به همسران خود عشق نمی ورزند و

هیچ انس و جنّی پیش از ایشان با آنان تماس نداشته است. (56)

-1 علی بن ابراهیم به خاطر درخشش نوری که حورالعین دارد به آن نگاه نمی شود. ام يَطْمِثْهُنَّ یعنی هیچ کس آنها را لمس نکرده است. فِيهِما عَيْنَانِ نَ--اختانِ یعنی در آن دو باغ بهشتی دو چشمهای است که می.جوشند فِیهِنَّ خَيْراتٌ حِسان حور بر ساحل کوثر میروید؛ هرچه از آن برداشته شود دیگری به جای آن میروید [دربارهی] سخن خداى تعالى: حُورٌ مَقْصُورات في الخيام به آنها نگاه نمیشود.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟ 57

آنها همچون یاقوت و مرجانند. (58)

1 - پیامبر كَأَنَّهُنَّ اليَاقُوتُ والمَرْجَانُ؛ یعنی به صافی یاقوت و به سفیدی مروارید.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (59)

آیا جزای نیکی جز نیکی است؟! (60)

431

ص: 431

الرحمن نی یاری

1 - الصادق ال- عَن عَلِيٍّ بن سَالِمٍ قَالَ: سَمِعْتُ أبا عبد الله الله يَقُولُ آيَةٌ فِي كِتَابِ اللَّهِ مُسَجَّلَةٌ قُلْتُ مَا هِيَ قَالَ هَلْ جَزاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ جَرَتْ فِي الْمُؤْمِنِ وَالْكَافِرِ وَالْبَر وَالْفَاجِرَ مَنْ صُنِعَ إِلَيْهِ مَعْرُوفُ فَعَلَيْهِ أَنْ يُكَافِى بِهِ وَلَيْسَتِ الْمُكَافَاةُ أَنْ يَصْنَعَ كَمَا صُنِعَ بِهِ بَلْ يَرَى مَعَ فِعْلِهِ لِذَلِكَ أَنَّ لَهُ الْفَضْلَ الْمُبْتَدَأَ .

2 - الكاظم ال - يَا هِشَامُ قَوْلُ اللَّهِ هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ جَرَتْ فِي الْمُؤْمِن وَ الْكَافِرِ وَ الْبَرِّ وَ الْفَاجِرَ مَنْ صُنِعَ إِلَيْهِ مَعْرُوفُ فَعَلَيْهِ أَنْ يُكَافِى بِهِ وَلَيْسَتِ الْمُكَافَاةُ أَنْ تَصْنَعَ كَمَا صَنَعَ حَتَّى تَرَى فَضْلَكَ فَإِنْ صَنَعْتَ كَمَا صَنَعَ فَلَهُ الْفَضْلُ بِالِابْتِدَاءِ.

3 - الصادق ال- مَعْنَاهُ مَنِ اصْطَنَعَ إِلَى آخَرَ مَعْرُوفًا فَعَلَيْهِ أَنْ يُكَافِئَهُ عَنْهُ ثُمَّ قَالَ الصَّادِقِ اللهِ وَ لَيْسَتِ الْمُكَافَةُ أَنْ تَصْنَعَ كَمَا يَصْنَعُ حَتَّى تُوَفِّيَ عَلَيْهِ فَإِنَّهُ مَنْ صَنَعَ كَمَا صُنِعَ إِلَيْهِ كَانَ لِلْأَوَّل

الْفَضْلُ عَلَيْهِ بِالابْتِدَاءِ.

4- الباقر ال- أَرْبَعَةُ أَسْرَعُ شَيْءٍ عُقُوبَةً رَجُلُ أَحْسَنْتَ إِلَيْهِ وَيُكَافِئُكَ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ إِسَاءَة.

5 - الصادق ال- لَعَنَ اللَّهُ قَاطِعِى سَبِيلِ الْمَعْرُوفِ وَ هُوَ الرَّجُلُ يُصْنَعُ إِلَيْهِ الْمَعْرُوفُ فَيَكْفُرُهُ

فيمنع صاحِبَهُ مِنْ أَنْ يَصْنَعَ ذَلِكَ إِلَى غَيْرِهِ

التوحيد

- الرسول - جَاءَ نَفَرُ مِنَ الْيَهُودِ إِلَى رسول الله الله فَسَأَلُوهُ عَن الْكَلِمَاتِ الَّتِي اخْتَارَهُنَّ اللَّهُ لِإِبْرَاهِيمَ حَيْثُ بَنَى الْبَيْتَ فَقَالَ النبي الله نَعَمْ سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَاللَّهُ أَكْبَرُ إِلَى أَنْ قَالَ الْيَهُودِيُّ أَخْبِرْنِى مَا جَزَاءُ قَائِلِهَا قَالَ إِذَا قَالَ الْعَبْدُ سُبْحَانَ اللَّهِ سَبَّحَ مَعَهُ مَا دُونَ اَلْعَرْشِ فَيُعْطَى قَائِلُهَا عَشْرَ أَمْثَالِهَا وَ إِذَا قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ بِنِعَمِ الدُّنْيَا مَوْصُونَا بِنِعَمِ الْآخِرَةَ وَهِيَ الْكَلِمَةُ الَّتِي يَقُولُهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ إِذَا دَخَلُوهَا وَيَنْقَطِعُ الْكَلَامُ الَّذِي يَقُولُونَهُ فِي الدُّنْيَا مَا خَلَا الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى دَعْوَاهُمْ فِيهَا سُبْحانَكَ اللَّهُمَّ وَ تَحِيَّتُهُمْ فِيهَا سَلامُ وَ آخِرُ

1. وسائل الشيعة، ج 7، ص 306 الزهد ، ص 31 تفسير البرهان / بحار الأنوار، ج 72، ص43

2. مستدرک الوسائل، ج 12، ص 355/ بحار الأنوار، ج 72، ص 43 بحار الأنوار، ج 75، ص 311/ تحف العقول، ص395

3. مستدرک الوسائل، ج 12، ص 355 4.الخصال، ج 1، ص 230/ تفسیر نورالثقلين 5. الإختصاص، ص 241 تفسیر نورالثقلین

432

ص: 432

الرحمن/ 60

1- امام صادق علی بن سالم :گوید از امام صادق شنیدم که میفرمود: آیه ای در کتاب خدا مسجل است عام) و کلّی است گفتم آن کدام است؟ فرمود: «آیه ی هَل جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلا الإِحْسَانُ که درباره ی مؤمن و کافر و نیکوکار و بدکار صدق می کند. به هرکس خوبی و نیکی بشود به عهده ی اوست که به آن شخص پاداش بدهد و پاداش این نیست که همان کاری را بکند که آن شخص برایش انجام داده است بلکه باید علاوه بر انجام آن کار نیک فضیلت آغازگری را برای او بداند و ببیند تا آن شخص دریابد که حق او به عنوان آغاز کننده ی خوبی، محفوظ مانده است».

2 امام کاظم ال ای هشام گفتار خداوند عزوجل: هَلْ جَزاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ درباره ى مؤمن و کافر نیک و بد همه جاری است به هر که احسان کنند باید تلافی کنند و تلافی این نیست که همان کاری را انجام دهی که او کرده مگر اینکه مزیت خود را بنمایی وگرنه او بر تو امتیاز دارد که آغاز کرده و بی سابقه دست به محبت گشوده است.

امام صادق ال معنای آیه این است که هرکس به دیگری خوبی کند بر او لازم است که

آن را جبران کند ... جبران کردن آن نیست که انجام دهی آن گونه که انجام می دهد تا بدین وسیله حقش را کامل بدهی؛ چون کسی که انجام دهد آن گونه که در حق او انجام شده، و به همین مقدار بسنده کند آنکه اوّل انجام داده به خاطر شروع کار نیک بر دیگری برتری

دارد». 4- امام باقرال چهار چیز زود عقوبت میآورند مردی به دیگری احسان میکند و او در برابر

آن بدی میکند.

ه امام صادق ال- خدا لعنت کند کسانی را که راه احسان و نیکی را می گیرند، گفته شد: «آنان که جلوی احسان را میگیرند چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: کسی که درباره ی او احسان و نیکی شود و او در مقابل آن ناسپاسی ،نماید که در اثر آن صاحب احسان و نیکی

به واسطه ی ناسپاسی وی از احسان به دیگران خودداری میکند».

توحید

1- پیامبر چند تن از یهود خدمت رسول خدا آمدند و گفتند «پاداش کسی که این

الله الى کلمات را بگوید چیست؟ حضرت فرمود: «هنگامی که بنده بگوید: سبحان الله، تمام موجودات زیر عرش با او خدا را تسبیح میکنند پس حق تعالی به گوینده اش ده برابر اجر و ثواب میدهد و زمانی که بگوید: الحمد الله حق تعالی نعمتهای دنیا در حالی که وصل به نعمت های آخرت شده اند را به او ارزانی میفرماید و این کلمه کلمه ای است که هرگاه اهل بهشت داخل آن می شوند بر زبان جاری میسازند و تمام کلماتی که در دنیا شخص میگوید قطع و محو شده مگر الحمدلله و همین معنا مراد حق تعالی از آیه است که میفرماید گفتار [و دعای آنها در بهشت این است که «خداوندا، منزّهی تو» و تحیت آنها در آنجا سلام و آخرین سخنشان

ص: 433

الرحمن / 167

دَعْوَاهُمْ أَنِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ وَ أَمَّا قَوْلُهُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ (فتَمنها) فَالْجَنَّةُ جَزَاؤُهُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى هَلْ جَزاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ يَقُولُ هَلْ جَزَاء لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ إِنَّا الْجَنَّةُ.

- الرسول الله - التَّوْحِيدُ ثَمَنُ الْجَنَّة. 2

-3- الرسول - إِنِّى سَمَّيْتُ فَاطِمَةَ لِأَنَّهَا فُطِمَتْ وَ ذُرِّيَّتُهَا مِنَ النَّارِ، مَنْ لَقِيَ اللَّهَ مِنْهُمْ بِالتَّوْحِ

وَ الْإِيمَان بمَا جِئْتَ به.

4- ابن عَبّاس - هَلْ جَزَاءُ مَنْ قَالَ: لَا إِلَهَإِلَّا اللَّهُ وَ عَمِلَ بِمَا جَاءَ بِهِ مُحَمَّدٌ لا إِلَّا الْجَنَّةُ * - أمير المؤمنين ا عَنْ عَلَى اللهِ فِي قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ قَالَ

سَمِعْتُ رسول الله صلى الله عليه وسلم يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَالَ مَا جَزَاءُ مَنْ أَنْعَمْتُ عَلَيْهِ بِالتَّوْحِيدِ إِلَّا الْجَنَّةُ ع الرسول عن أنس قَالَ: قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم هَذِهِ الْآيَةَ فَقَالَ هَلْ تَذَرُونَ مَا يَقُولُ رَبُّكُمْ

قَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ فَإِنَّ رَبَّكُمْ يَقُولُ هَلْ جَزَاءُ مَنْ أَنْعَمْنَا عَلَيْهِ بِالتَّوْحِيدِ إِلَّا الْجَنَّةُ - فقه الرضا ال - إِنَّ أَوَّلَ مَا افْتَرَضَ اللَّهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ أَوْجَبَ عَلَى خَلْقِهِ مَعْرَفَةُ الْوَحْدَانِيَّة قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَ ما قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ يَقُولُ مَا عَرَفُوا اللَّهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهِ وَ نَرْوى عَنَ بَعْضِ الْعُلَمَاءِ أَنَّهُ قَالَ فِي تَفْسِيرِ هَذِهِ الْآيَةِ هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ مَا جَزَاءُ مَنْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ بِالْمَعْرِفَة إِلَّا الْجَنَّةُ وَ أَرْوَى أَنَّ الْمَعْرِفَةَ التَّصْدِيقُ وَالتَسْلِيمُ وَالْإِخْلَاصُ فِي السِّرِّ وَ الْعَلَانِيَة وَأَرْوى أَنَّ حَقَ الْمَعْرِفَةِ أَنْ يُطِيعَ وَ لَا يَعْصِيَ وَ يَشْكُرَ وَ لَا يَكْفُرُ

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (61)

قوله تعالى: وَ مِنْ دُونِها جَنَّتَان (62)

1 - الصادق ال لَا تَقُولَنَّ إِنَّ الْجَنَّةَ وَاحِدَةٌ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتَانِ وَ لَا تَقُولَنَّ دَرَجَةً وَاحِدَةً إِنَّ اللهَ يَقُولُ دَرَجَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِنَّمَا تفاضل الْقَوْمُ بِالْأَعْمَالَ قَالَ وَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ

1. وسائل الشيعة، ج 31، ص187/ بحار الأنوار، ج 9، ص294/ الأمالي للصدوق، ص187/ تفسير البرهان/ تفسير نورالثقلين

2. الأمالي للطوسي، ص 570 تفسير البرهان

. الأمالي للطوسي، ص 570/ تفسير البرهان 4. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 251

5. بحار الأنوار، ج 3، ص 2/ الأمالي للصدوق، ص 386 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان الاختصاص، ص 225/ الجعفريات، ص 176

. بحار الأنوار، ج 8، ص 105 تفسیر نور الثقلين / روضة الواعظین، ج 1، ص 43؛ «انعمت» بدل «أنعمنا»

7.فقه الرضا (ع)، ص65

434

ص: 434

الرحمن /61

این است که «حمد مخصوص پروردگار عالمیان است». (یونس(10) و امّا لا اله الا الله، پاداش آن است و همین معنا را حق تعالی در قرآن فرموده: هَلْ جَزَاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الْإِحْسَانُ

بهشت

حضرت فرمود: آیا جزای کسی که بگوید لااله الا الله غیر از بهشت میباشد»!؟

2- پیامبر اے۔ ،توحید پاداش بهشت است.

3- پیامبر دخترم فاطمه نامیده شده زیرا خداوند متعال او و ذریه اش را از آتش جهنم نجات بخشیده است مشروط بر اینکه در زمان ملاقات پروردگارش به توحید و آنچه از جانب پروردگارشان آمده ایمان داشته باشند.

4- ابن عباس هَل جَزَاء الْإِحْسَانِ إِلا الإِحْسَانُ، رسول خدا فرمود: «آیا پاداشی کسی ک-ه

به او نعمت اعتقاد به توحید عطا کردهای چیزی جز بهشت میباشد؟!

ه امام علی ال امام علی نقل کرده است که رسول خدا درباره ی آیه ی هَل جَزَاء الإِحْسَانِ إِلا الإِحْسَانُ، فرمود: «خداوند عزوجل فرموده است پاداش کسی که نعمت توحید را ب-ه او ارزانی داشته ای چیزی جز بهشت نیست. 6 پیامبر و از انس روایت شده است که رسول خدا این آیه را تلاوت فرمود و گفت: آیا معنای چیزی را که خداوند میفرماید میدانید؟ گفتند خداوند و رسولش نسبت به آن داناترند. :فرمود: «پروردگار شما میفرماید آیا جزای کسی که نعمت توحید را به او دادیم جز بهشت

است»»؟

تعليم

-7- فقه الرضا - اولین چیزی که خداوند بر بندگانش واجب کرد و بر خلقش حتمی نمود

شناخت یگانگی [خدا] .است خدای تبارک و تعالی فرمود: خدا را آن گونه که باید بشناسند، نشناختند میفرماید: «خداوند را آن گونه که شایسته ی شناخت اوست نشناختند». [راوی می گوید: از بعضی از امامان روایت می کنیم که در تفسیر آيه: هَلْ جَزاءُ الْإِحْسَانِ إِلَّا الإحسان، فرمود: جزای کسی که خداوند به وسیله ی معرفت به او نعمت داده اس-ت ج-ز بهشت نیست و روایت میکنم که معرفت تصدیق و تسلیم شدن و اخلاص در نهان و آشکار است روایت میکنم که حق معرفت و شناخت واقعی آن است که خدا را اطاعت کند و معصیت

نکند و شکرگزار باشد و کفر نورزد.

پس

کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (61)

و پایین تر از آنها دو باغ بهشتی [دیگر] است. (62)

1- امام صادق عیاشی با استناد به سخن امام صادق : :فرمود نگویید که بهشت یکی است خداوند می فرماید: وَ مِنْ دُونِها جَنَّتَانِ و نگویید که بهشت تنها یک مرتبه دارد. خداوند میفرماید درجات بر روی درجات». انسانها فقط با اعمال خود بر یکدیگر برتری می جویند. :گفتم «مؤمنان به بهشت وارد میشوند و یکی بر دیگری برتری دارد و دوست دارد که دوست

435

ص: 435

الرحمن 62

الْمُؤْمِنَيْن يَدْخُلَانِ الْجَنَّةَ فَيَكُونُ أَحَدُهُمَا أَرْفَعَ مَكَانَا مِنَ الْآخَر فَيَشْتَهِي أَنْ يَلْقَى صَاحِبَهُ قَالَ مَنْ كَانَ فَوْقَهُ فَلَهُ أَنْ يَهْبِطَ وَ مَنْ كَانَ تَحْتَهُ لَمْ يَكُنْ لَهُ أَنْ يَصْعَدَ لِأَنَّهُ لَا يَبْلُغُ ذَلِكَ الْمَكَانَ وَلَكِنَّهُمْ إذَا أَحَبُّوا ذَلِكَ وَاشْتَهَوْهُ الْتَقَوْا عَلَى الْأَسِرَّة.

- - 2 - الصادق ال- إِنَّ النَّاسَ يَتَعَجَّبُونَ مِنَّا إِذَا قُلْنَا يَخْرُجُ قَوْمُ مِنْ جَهَنَّمَ فَيَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ فَيَقُولُونَ لَنَا فَيَكُونُونَ مَعَ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ فِى الْجَنَّةَ فَقَالَ يَا عَلَاءُ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ وَمِنْ دُونِهِما جَنَّتَانِنَا وَ اللَّهِ لَا يَكُونُونَ مَعَ أَوْلِيَاءِ اللَّهِ قُلْتُ كَانُوا كَافِرِينَ قَالَ ال لَا وَ اللَّهِ لَوْ كَانُوا كَافِرِينَ مَا دَخَلُوا الْجَنَّةَ قُلْتُ كَانُوا مُؤْمِنِينَ قَالَ لَا وَ اللَّهِ لَوْ كَانُوا مُؤْمِنِينَ مَا دَخَلُوا النَّارَ وَلَكِنْ بَيْنَ ذَلِكَ. - الصادق ال- لَا تَعْجَبُونَ مِنْ قَوْمٍ يَزْعُمُونَ أَنَّ اللَّهَ يُخْرِجُ قَوْمًا مِنَ النَّارِ فَيَجْعَلُهُمْ مِنْ أَصْحَابِ الْجَنَّةَ مَعَ أَوْلِيَائِهِ فَقَالَ أَ مَا يَقْرَءُونَ قُوْلَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتَانِ إِنَّهَا جَنَّةً دُونَ جَنَّةَ وَ نَارُ دُونَ نَارِ إِنَّهُمْ لَا يُسَاكِنُونَ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ وَقَالَ بَيْنَهُمَا وَاللَّهِ مَنْزِلَةً وَ لَكِنَّ لَا أَسْتَطِيعُ أَنْ أتَكَلَّمَ إِنَّ أَمْرَهُمْ لَأَضَيقُ مِنَ الْحَلْقَة إِنَّ الْقَائِمَ لَوْ قَامَ لَبَدَأَ بِهَواءِ

4 - الصادق ال- عَنْ عُثْمَانَ بْن مُحَمَّدِ بْنِ عِمْرَانَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ

وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتَانِ قَالَ خَضْرَاَوَتَان فِى الدُّنْيَا يَأْكُلُ الْمُؤْمِنُونَ مِنْهَا حَتَّى يَفْرُغُوا مِنَ الْحِسَابِ.

ه الرسول - جَنَّتَانِ مِنْ فِضَّةَ أبْنِيَتُهُمَا وَ مَا فِيهِمَا وَ جَنَّتَانِ مِنْ ذَهَب أَبْنِيَتُهُمَا وَ مَا فِيهِمَا. الرسول - فَلَا يَزَالُونَ يَا مِقْدَادُ مُحِبُّو عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِب اللَّهِ فِى الْعَطَايَا وَالْمَوَاهِبِ حَتَّى إِنَّ الْمُقَصِّرَ مِنْ شِيعَتِهِ لَيَتَمَنَّى فِي أَمْنِيَّتِهِ مِثْلَ جَمِيعِ الدُّنْيَا مُنْذُ يَوْمَ خَلَقَ اللَّهُ إِلَى يَوْمِ إِفْنَائِهَا قَالَ لَهُمْ رَبُّهُمْ لَقَدْ قَصَّرْتُمْ فِي أَمَانِيكُمْ وَ رَضِيتُمْ بِدُون مَا يَحِقَّ لَكُمْ فَانْظُرُوا إِلَى مَوَاهِبِ رَبَّكُمْ فَإِذَا بِقِبَابٍ وَ قُصُورٍ فِي أَعْلَى عِلِّيِّينَ مِنَ الْيَاقُوتِ الْأَحْمَرَ وَالْأَخْضَرِ وَالْأَصْفَر وَالْأَبْيَض فَلَوْلَا أَنَّهُ مَسَ- الْتَمَعَتِ الْأَبْصَارُ مِنْهَا فَمَا كَانَ مِنْ تِلْكَ الْقُصور مِنَ الْيَاقُوتِ الْأَحْمَر فَهُوَ مَفْرُوشُ بِالْعَبْقَرَى الْأَحْمَر وَ مَا كَانَ مِنْهَا مِنَ الْيَاقُوتِ الْأَخْضَرِ فَهُوَ مَفْرُوش بالسُّنْدِسِ الْأَخْضَرِ وَ مَا كَانَ مِنْهَا مِنَ الْيَاقُوتِ الْأَبْيَض فَهُوَ مَفْرُوش بالْحَرِيرِ الْأَبْيَض وَ مَا كَانَ مِنْهَا مِنَ الْيَاقُوتِ الْأَصْفَرَ فَهُوَ مَفْرُوشُ

مسح

إذا

1. بحار الأنوار، ج 8، ص 105 تفسير البرهان / بحار الأنوار، ج 66، ص 155 تفسیر نور الثقلين 2. بحار الأنوار، ج 8، ص 106 تفسير البرهان/ تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج8، ص 360/ الزهد، ص 95

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 345 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان 5. بحار الأنوار، ج 8، ص 105 تفسیر نور الثقلين

436

ص: 436

الرحمن / 62

خود را ببیند کسی که از او بالاتر است به او میگوید پایین بیا و کسی که از او پایین تر است، نمیتواند بالا برود زیرا به آنجا نمیرسد اما آنها وقتی دوست داشته باشند گرد هم آیند، روی

تختها جمع میشوند

2- امام صادق - علاء بن سیابه :گوید به امام صادق گفتم مردم از ما در عجبند، وقتی گفتیم که قومی از جهنم خارج میشوند و به بهشت وارد میشوند آنها می گویند: «آنها در بهشت با اولیاء خدا هستند». حضرت فرمود: ای علاء خداوند می فرماید: وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتَانِ ن--ه به خدا سوگند که آنها با دوستان خداوند نیستند» گفتم آنها کافر هستند». فرمود: «اگر آنها کافر باشند به بهشت وارد نمیشوند گفتم آنها مؤمن هستند فرمود: «نه به خدا سوگند اگر آنها مؤمن ،باشند به جهنم وارد نمیشوند و امر بین این دو است». 3- امام صادق ال حمران میگوید به امام صادق ال گفتم آنها میگویند که از قومی که

گمان می کنند خداوند قومی را از آتش خارج میکند و آنها را با اولیای خود از بهشتیان قرار میدهد تعجب نکنید فرمود: آیا این آیه را نخوانده اید؟ وَ مِنْ دُونِهما جَنَّتَانِ طبقات بهشت ب--ر بالای یکدیگر و طبقات جهنّم در پایین هم قرار دارد و فقط اولیاء الله در آن جای می گیرند. و فرمود: بین این دو و خداوند فاصله ایست اما من نمیتوانم از آن .بگویم جایگاه آنان از یک حلقه تنگ تر است و اگر حضرت قائم ظهور ،کند مجازات آنها را آغاز میکند.

4 امام صادق عثمان بن محمد بن حمران گوید از امام صادق درباره ی سخن خدای عز وجل: وَ مِنْ دُونِهِما جَنَّتَانِ .پرسیدم فرمود: دو سبزی در این دنیا هستند که مؤمنان از آن میخورند تا فارغ از حساب شوند». ه پیامبر دو بهشت که ساختمانش و آنچه که در آن ،است از نقره است و دو بهشت که

ساختمانش و آنچه که در آن است از طلا است. ع پیامبر ای مقداد پس اندازه دوستداران علی بن أبی طالب در بخششها و نعمت ها همواره افزایش می یابد تا جایی که شیعیانی که کمترین آروزهایشان همه دنیا است از روزی که خدا آن را آفریده تا روزی که نابودش سازد پس پروردگار به آنها میفرماید: به راستی که شما آرزویی کوتاه خواسته و به کمتر از شایستگی خود بسنده کردید پس به بخششهای پروردگارتان نگاه کنید. در این حال گنبدها و قصرهایی را در اعلی علیین میبینند که از یاقوت سرخ و سبز و زرد و سفید است. پس اگر آنها در تسخیر نبودند به راستی چشمها از دیدن آنها نابینا می شد. پس قصرهایی که از یاقوت سرخ هستند با پارچهها و فرشهای سرخ رنگ نیکو فرش شده اند که روشناییاش میدرخشد و قصرهایی که از یاقوت سبزند با سندس سبز فرش شده و قصرهایی که از یاقوت سفید هستند با حریر سفید فرش شده و قصرهایی که از یاقوت زرد

437

ص: 437

الرحمن

بالرِّيَاضِ الْأَصْفَر مَبْثُوثَةَ بالزُّمُرُّدِ الْأَخْضَرِ وَ الْفِضَّةِ الْبَيْضَاءِ وَالذَّهَبِ الْأَحْمَرِ قَوَاعِدُهَا وَأَرْكَانُهَا مِنَ الْجَوْهَرِ يُنَوِّرُ مِنْ أَبْوَابِهَا وَأَعْرَاصِهَا بَنُور مِثْلَ شُعَاع الشَّمْسِ عِنْدَهُ مِثْلِ الْكَوْكَبِ الدُّرِّيَّ فِ-ي النَّهَارِ الْمُضِي وَإِذَا عَلَى بَابِ كُلِّ قَصْر مِنْ تِلْكَ الْقُصُور جَنَّتَانِ مُدْهَامَّتَانِ فِيهِما عَيْنَانِ نَضَاخَتَانِ فيهما مِنْ كُلِّ فاكِهَةٍ زَوْجان.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (63)

قوله تعالى : مُدهامتان (64)

العليا

1 - الصادق ال- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى مُدْهَامَّتَانِ قَالَ يَتَّصِلُ مَا بَيْنَ مَكَّةَ وَ الْمَدِينَة

نخلا .

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (65)

قوله تعالى : فيهِما عَيْنَانِ نَضَّاخَتان (66)

1- على بن إبراهيم - عَيْنَانِ نَضَّاخَتَانِ أَي تَفُورَان. قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (67) قوله تعالى فيهما فاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَ رُمَّانٌ (68)

باب : فِيهِما فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ

1 - 1 - أمير المؤمنين ال- فَكَتَبَ إلَى قَيْصَرَ مِنْ على بن أبي طالب ال وَ أَمَّا سُوَّالُكَ عَنْ جَارِيَة تَكُونُ فِي الدُّنْيَا لِأَخَوَيْن وَ فِي الْآخِرَةِ لِوَاحِدِ فَتِلْكَ النَّخْلَةُ فِي الدُّنْيَا هِيَ لِمُؤْمِن مِثْلِي وَلِكَافِرَ مِثْلُكَ وَ نَحْنُ مِنْ وَلْدِ آدَمَ وَ فِي الْآخِرَةِ لِلْمُسْلِمِ دُونَ الْكَافِرِ الْمُشْرِكِ وَ هِيَ فِي الْجَنَّةِ لَيْسَتْ فِى النَّار وذلك قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فيهما فاكِهَةٌ وَنَخْل ورُمَّانٌ"

باب 2 : وَرُمَّانٌ

الا

1. تفسير فرات الكوفى، ص 213 تفسیر نورالثقلين

.. بحار الأنوار، ج 51، ص 49 تفسیر القمی، ج 2، ص 345 تفسير البرهان/ تفسير نور الثقلين .بحار الأنوار، ج8، ص133/ تفسیر القمی، ج2، ص346 تفسیر البرهان/ تفسير نورالثقلين . بحار الأنوار، ج 10، ص 62 إرشاد القلوب، ج 2، ص 367

ص: 438

الرحمن / 62

هستند فرشهایی از پر زرد رنگ با زمرد سبز و نقره سفید دارند که با طلای سرخ برپا داشته پایهها و ستونهای آن از گوهر است از درها و سرای آنها نوری به بیرون میزند که پرتو خورشید در مقابل آن مانند ستاره ای فروزان در روشنایی روز است و بر در هریک از آن قصرها دو باغ قرار دارد؛ جَنَّتَانِ مُدْهَامَّتَانِ فِيهِما عَيْنَانِ نَضَّاخَتانِ فِيهِما مِنْ كُلِّ فاكِهَةٍ زَوْجان.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (63)

هر دو خرم و سرسبزند. (64)

1- امام صادق المُدهامتان در دولت امام زمان راه میان مکه و مدینه با درخت خرما

اتصال می یابد

پس

کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (65)

در آنها دو چشمه ی جوشنده است. (66)

1- علی بن ابراهيم الله عَيْنانِ نَضَّاخَتانِ یعنی فوران میکنند.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟ (67)

در آنها میوههای فراوان و درخت خرما و انار است. (68)

است

وهم

بخش 1 در آنها میوههای فراوان و درخت خرما [است].

1-1- امام علی ال نامه امام علی ال به قیصر و اما پرسش تو از جاریه ای که در دنیا برای دو

برادر و در آخرت برای یکی بود؛ آن نخلهای است که در دنیا برای مؤمنی مانند من برای کافری مانند تو و ما همه فرزندان آدم هستیم و آن در آخرت برای مسلمانان است سوای مشرکان و آن در بهشت است در دوزخ نیست و گفته ی خدای تعالی است که فرموده: فِيهِما فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَ رُمَّانٌ.

بخش 2 و انار

ص: 439

الرحمن 97 در ایران

1-2- أمير المؤمنين ال- وَ الرُّمَّانُ مِنْ فَوَاكِهِ الْجَنَّةَ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِيهِما فَاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَ

رُمَّانٌ.

2-2- أمير المؤمنين ا كُلُوا الرُّمَّانَ بِشَحْمِهِ فَإِنَّهُ دِبَاغُ لِلْمَعِدَة وَ فِي كُلِّ حَبَّةٍ مِنْهَا إِذَا اسْتَقَرَّ فِي الْمَعِدَة حَيَاةُ الْقَلْب وَ إِنَارَةُ لِلنَّفْسِ وَتُمْرضُ وَسَوَاسَ الشَّيْطَانَ أَرْبَعِينَ صَبَاحَاً وَ الرُّمَّانُ مِنْ فَوَاكِهِ الْجَنَّة قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فِيهِما فَاكِهَةٌ وَنَخْلُ وَ رُمَّانٌ.

-3-2 - الصادق الا خمس مِنْ فَوَاكِهِ الْجَنَّةِ فِي الدُّنْيَا الرُّمَّانَ الإمْلِيسِى وَالنَّاحُ الشَّيْسَقَانَ وَ

السَّفَرْجَلُ وَالْعِنَبُ الرَّازِقِيُّ وَالرُّطَبُ الْمُشَانَ "

4-2- الصادق ال - الْفَاكِهَةُ مِائَةُ وَ عِشْرُونَ لَوْنَا سَيِّدُهَا الرُّمَّانَ " 5-2- الصادق ال- مَا عَلَى وَجْهِ الْأَرْضِ ثَمَرَةٌ كَانَتْ أَحَبَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ لهُ مِنَ الرُّمَّانِ وَ كَانَ

وَ اللَّهِ إِذَا أَكَلَهَا أَحَبَّ أَنْ لَا يَشْرَكَهُ فِيهَا أَحَدٌ

6-2- الصادق ال- مَا مِنْ شَيْءٍ أَشَارَكَ فِيهِ أَبْغَضَ إِلَيَّ مِنَ الرُّمَّانِ وَ مَا مِنْ رُمَّانَة إِلَّا وَفِيهَا

حَبَّةُ مِنَ الْجَنَّةِ فَإِذَا أَكَلَهَا الْكَافِرُ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَيْهِ مَلَكًا فَانْتَزَعَهَا مِنْهُ

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (69)

قوله تعالى : فيهِنَّ خَيْراتُ حِسان (70)

1 - الصادق ال- عَن الحَلَبِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أبا عبد الله الله عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ قَالَ هُنَّ صَوَالِحُ الْمُؤْمِنَاتِ الْعَارِفَاتِ قَالَ قُلْتُ حُورٌ مَقْصُورَاتٌ فِي الْخِيامِ قَالَ الْحُورُ هُنَّ البيضُ الْمَضْمُومَاتُ الْمُخَدَّرَاتُ فِي خِيَامِ الدُّرِّ وَ الْيَاقُوتِ وَ الْمَرْجَانِ لِكُلِّ خَيْمَةِ أَرْبَعَةُ أَبْوَابِ عَلَى كُلِّ بَابٍ سَبْعُونَ كَاعِباً حُجَّابَاً لَهُنَّ وَ يَأْتِيهِنَّ فِي كُلِّ يَوْمٍ كَرَامَةً مِنَ اللَّهِ عَزَّ ذِكْرُهُ لِيُبَشِّرَ اللَّهُ

عَزَّوَجَلَّ بهنَّ الْمُؤْمِنِينَ.

.. بحار الأنوار، ج 63، ص 156

. وسائل الشيعة، ج 87، ص158 طب الأئمة (ع)، ص134

. الکافی، ج 6، ص349 تفسیر نور الثقلين/ تفسير نورالثقلين

4. الکافی، ج 6، ص352/ تفسیر نورالثقلین

5 الکافی، ج 6، ص 352 تفسیر نور الثقلين

6. الکافی، ج 6، ص 353/ تفسیر نور الثقلين

. الکافی، ج 8، ص 156/ بحار الأنوار، ج8، ص161/ تفسیر البرهان

ص: 440

الرحمن

1-2- امام علی ال انار از میوه های بهشت است که خدای عزوجل فرموده: فِيهِما فاكِهَةٌ وَنَخْلٌ

وَرُمَّانٌ.

2-2- امام علی الانار را با پیهاش بخورید که نرم کننده معده است و هر دانه ای از انار که

در معده جای گیرد موجب حیات قلب و روشنی جان است و وسوسه شیطان را تا چهل شب ناخوش میکند و انار از میوه های بهشتی است و خداوند متعال فرموده است: فِيهما فاكِهَةٌ وَنَخْلٌ وَرُمَّانٌ

3-2- امام صادق ال پنج چیز از میوههای بهشت در این جهان هستند: انار ملس(إمليسي)،

سیب شامی به انگور رازقی و رطب مشان.

4-2- امام صادق میوه صدو بیست نوع است و سرور همه آن ها، انار است.

52 امام صادق بر روی زمین میوه ای دوست داشتنی تر از انار در نزد رسول خدا نبود

و به خدا سوگند دوست داشت زمانی که انار میخورد کسی در آن با ایشان شریک نشود. 62 امام صادق نزد من شریک شدن در هیچ چیز بدتر از شراکت در انار نیست و هیچ اناری نیست مگر اینکه در آن دانه ای بهشتی وجود دارد و چون کافر آن را بخورد خدا فرشته ای میفرستد تا آن دانه بهشتی را از آن برباید.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (69)

و در آن باغهای بهشتی زنانی نیکو خلق و زیبایند (70)

1- امام صادق حلبی گوید از امام صادق ا درباره ی سخن خدای عزوجل: فِيهِنَّ خَيْراتُ حسان پرسیدم فرمود: اینها همان زنان خوب مؤمن و عارفه هستند». عرض کردم: «مقصود از حُورٌ مَقْصُوراتٌ فِي الخِيامِ چه کسانی هستند؟ فرمود: «مقصود حوریه هایی است که پیوسته در

پرده به سر بردهاند و در میان خیمههایی از در و یاقوت و مرجان ،هستند بر هر خیمه ای چهار در است و بر هر دری هفتاد نار پستان دربانند و از کرامت الهی هر روزه آنها را به مؤمنان ارمغان

می دهند.

441

ص: 441

الرحمن / 71

2- الصادق ال عَن الْحُسَيْنِ بْن أَعْيَنَ أَخُو مَالِكِ بْنِ أَعْيَنَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبا عبد الله الله عَنْ قَوْل الرَّجُلِ لِلرَّجُلِ جَزَاكَ اللَّهُ خَيْراً مَا يَعْنِي بِهِ فَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ إِنَّ خَيْراً نَهَرُ فِي الْجَنَّةَ مَخْرَجُهُ مِنَ الْكَوْثَرِ وَ الْكَوْثَرَ مَخْرَجُهُ مِنْ سَاقِ الْعَرْشِ عَلَيْهِ مَنَازِلُ الْأَوْصِيَاءِ هِ ۖ وَ شِيعَتِهِمْ عَلَى حَافَتَيْ ذَلِكَ النَّهَر جَوَارِي نَابَنَاتُ كُلَّمَا قُلِعَتْ وَاحِدَةُ نَبَتَتْ أُخْرَى سُمِّيَ بِذَلِكَ النَّهَرُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ فَإِذَا قَالَ الرَّجُلُ لِصَاحِبِهِ جَزَاكَ اللَّهُ خَيْراً فَإِنَّمَا يَعْنِي بِذَلِكَ تِلْكَ الْمَنَازِلَ الَّتِى قَدْ أَعَدَّهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِصَفْوَتِهِ وَ خِيَرَتِهِ مِنْ خَلْقِهِ. - على بن إبراهيم - فِيهِنَّ خَيْراتٌ حِسانُ قَالَ حُورٌ نَابَتَاتُ عَلَى شَكٍّ الْكَوْثَرَ كُلَّمَا أُخِذَتْ مِنْهَا

وَاحِدَةٌ نَبَتَتْ مَكَانَهَا أُخْرَى.

4- الرسول - فِيهِنَّ خَيْراتُ حِسانُ يَعْنِي خَيْرَاتُ الْأَخْلَاقِ حِسَانُ الْوُجُوهِ.

ه الصادق الله - الخيراتُ الْحِسَانُ مِنْ نِسَاء أهل الدُّنْيَا وَ هنَّ أَجْمَلُ مِنَ الحور العين "

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (71)

قوله تعالى: حُورٌ مَقْصُوراتٌ فِي الحَيامِ (72)

1 - الرسول - عن النبي صلى الله عليه وسلم قَالَ مَرَرْتُ لَيْلَةَ أَسْرى بى بنَهَر حَافَتَاهُ قِبَابُ الْمَرْجَانِ فَنُودِيتُ مِنْهُ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رسول الله صلى الله عليه وسلم فَقُلْتُ يَا جَبْرَئِيلُ مَنْ هَؤُلَاءِ قَالَ هَؤُلَاءِ حُورُ مِنَ الْحُورِ الْعِينِ اسْتَأْذَنَّ رَبَّهُنَّ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُسَلِّمْنَ عَلَيْكَ فَأَذِنَ لَهُنَّ فَقُلْنَ نَحْنُ الْخَالِدَاتُ فَلَا نَمُوتُ وَنَحْنُ النَّاعِمَات فَلا نَبْأس أزواج رجال كرام ثُمَّ قرآن حُورٌ مَقْصُوراتٌ في الخيام.

2- على بن إبراهيم - قَولُهُ حُورٌ مَقْصُورَاتٌ فِي الْحَيَامِ قَالَيُقْصَرُ الطَّرْفُ عَنْهَا

- الرسول - الْخَيْمَةُ دُرَّةٌ وَاحِدَةُ طُولُهَا فِى السَّمَاءِ سِتّونَ مِيلا. 4- ابن عباس - الْخَيْمَةُ دُرَّةٌ مَجُوفَةٌ فَرْسَخُ فِى فَرْسَحْ فِيها أَرْبَعَةُ آلافِ مِصْراعِ مِنْ ذَهَبٍ

ا. الكافي، ج 8، ص230/ بحار الأنوار، ج 8، ص 162 بحار الأنوار، ج72، ص 139 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 8، ص 133 تفسیر القمی، ج 2، ص 346؛ «بتفاوت لفظى» تفسير البرهان/ تفسير نور الثقلين . بحار الأنوار، ج8، ص 213 / الاختصاص، ص 351/ تفسیر نور الثقلين

4. من لا يحضره الفقیه، ج 3، ص 469 تفسیر نورالثقلین

5. بحار الأنوار، ج 8، ص 107 تفسیر نور الثقلين

.بحار الأنوار، ج 8، ص134 تفسیر القمی، ج 2، ص346 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

. تفسير نور الثقلين . تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 255

ص: 442

الرحمن / 71

2- امام صادق - حسین بن اعین برادر مالک بن اعین :گوید از امام صادق پرسیدم: «اینکه ال

شخصی به دیگری میگوید خدا به تو پاداش خیر دهد مفهوم خیر چیست؟ امام فرمود:

«خیر نام نهری در بهشت است که سرچشمهاش کوثر است و کوثر از ساق عرش سرچشمه

میگیرد و بر آن نهر منزلگاههای اوصیاء و شیعیانشان بنا شده و در دو طرف این نهر دخترکانی بوجود میآیند که هرگاه یکی از آنها از جای بلند شود دیگری به جای او میروید و نامشان به نام آن نهر [خیر] نامیده شده و همین است مفهوم آیه: فِيهِنَّ خَيْراتٌ حِسان و مقصود گوینده از جزاک الله خیرا همان منازلی است که خداوند برای گزیدگان و نیکان فراهم کرده است». علی بن ابراهيم - فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ آنها گلهای نیلوفری هستند ک-ه ب-ر ساحل رود

کوثر میرویند هرگاه یکی از آنها کنده شود به جای آن گل دیگری میروید.

4- پیامبر فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ یعنی خوش اخلاق و زیبارو هستند. ه- امام صادق ال- الخيْرَاتُ الحِسَانُ از زنان دنیا هستند که از حورالعین زیباترند.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟ (71)

حوریانی که در خیمه های بهشتی مستورند. (72)

التوالي 1 پیامبر از پیامبر روایت شده است که فرمود شبی که به معراج رفتم بر رودی عبور کردم که کناره هایش خیمههایی از مرجان ،بود از طرف آن ندا داده شدم: «سلام بر تو ای رسول خدا گفتم ای جبرئیل اینها چه کسانی هستند؟ گفت: «اینها حوریانی از حورالعین هستند، از پروردگارشان عزوجل اجازه خواستند که بر تو سلام کنند و به آنها اجازه داد» آنها گفتند: «ما جاودانه هستیم و نمیمیریم و ما شاداب و باطراوتیم و سخت و ناپسند نمیشویم همسران مردانی والا مقام هستیم. سپس پیامبر این آیه را خواند حُورٌ مقصورات في الخيام.

2- علی بن ابراهيم - حُورٌ مَّقْصُورَاتٌ في الخِيَامِ؛ یعنی چشم از نگاه کردن به آنها باز میماند. -3- پیامبرا الخيمه؛ یک در است که طولش در آسمان شصت میل است. 4- ابن عبّاس ا الْخَيْمَةُ؛ درّی تو خالی است که یک فرسخ در یک فرسخ است و چهارهزار در

از طلا دارد.

443

ص: 443

الرحمن / 73

العليا

5 - الصادق ال- عَن الْحَلَبِيِّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِيهِنَّ خَيْرَاتٌ حِسَانٌ قَالَ هُنَّ صَوَالِحَ الْمُؤْمِنَاتِ الْعَارِفَاتِ قَالَ قُلْتُ حُورٌ مَقْصُورَاتٌ فِي الحَيامِ قَالَ الْحُورُ هُنَّ الْبيضُ الْمَضْمُومَاتُ الْمُخَدَّرَاتُ فِي حَيَامِ الدُّرِّ وَالْيَاقُوتِ وَ الْمَرْجَانِ لِكُلِّ خَيْمَةَ أَرْبَعَةُ أَبْوَابٍ عَلَى كُلِّ بَابِ سَبْعُونَ كَاعِباً حُجَّاباً لَهُنَّ وَيَأْتِيهِنَّ فِي كُلِّ يَوْمٍ كَرَامَةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ ذِكْرَهُ لِيُبَشِّرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِنَّ الْمُؤْمِنِينَ. ابن عباس - مَقْصُور اتفيا لخيامِ أَي مَحْبُوسَاتُ فِي الْحِجَالِ مَسْتُورَاتُ فِي الْقِبَابِ.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ (73)

قوله تعالى : لَيَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌ (74)

- أمير المؤمنين ال- لَا تَقُولُوا لِلْحَائِضِ طَامِتْ فَتَكْذِبُوا وَلَكِنْ قُولُوا حَائِضُ وَالطَّمْتُ هُوَ

الْجِمَاعُ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَمَّ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لا جَانٌ.

- الرسول - لَمْ يَمَسَّهُنَّ إِنْسِيُّ وَ لَا جَنِّى قَط.

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (75)

قوله تعالى: مُتَّكِئِينَ عَلَى رَفْرَفٍ خُضْرٍ وَعَبْقَرِيٌّ حِسان (76)

1۔ ابن عباس - الرَّفْرَفُ هِيَ الْمَجَالِس.

-2- ابن عبّاس - عَبْقَرِي حِسان اى و زَرَابِيِّ حِسَانٍ ای

قوله تعالى: فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبان (77)

قوله تعالى: تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الجلال و الإكرام (78)

1 - الباقر - عَنْ أَبي جَعْفَر ال فِي قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ فَقَالَ

جَلَالُ اللَّهِ وَ كَرَامَتُهُ الَّتِي أَكْرَمَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى الْعِبَادَ بِطَاعَتِنَا.

الکافی، ج 8، ص 156 بحار الأنوار، ج 3، ص458/ تفسیر نورالثقلین

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 254

. مستدرک الوسائل، ج 2، ص 36

4. بحار الأنوار، ج 8، ص213/ تفسير البرهان

5. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 255

6. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 255

7. بحارالأنوار، ج24، ص196 تفسیر القمی، ج 2، ص346 تفسير نور الثقلين تفسير البرهان/ بصائر الدرجات، ص311

444

ص: 444

الرحمن / 73

ه- امام صادق : حلبی :گوید از امام صادق ال درباره ی سخن خدای عزوجل: فِيهِنَّ خَيْراتُ حسان پرسیدم فرمود اینها همان زنان خوب مؤمن و عارفه هستند». عرض کردم: «مقصود از حُورٌ مَقْصُوراتٌ فِي الحَيامِ چه کسانی هستند؟ فرمود: «مقصود حوریه هایی است که پیوسته در

پرده به سر بردهاند و در میان خیمههایی از در و یاقوت و مرجان هستند بر هر خیمه ای چهار در است و بر هر دری هفتاد نار پستان دربانند و از کرامت الهی هر روزه آنها را به مؤمنان ارمغان

می دهند.

ع ابن عباس - مقصورات في الخيامِ یعنی در حجله ها حبس شده و در خیمه ها مخفی هستند.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (73)

هیچ انس و جنّی پیش از ایشان با آنها تماس نداشته است. (74)

1 امام علی نگویید زن طامت تا دروغ گفته باشید ولی بگویید حائض زیرا طمث به معنی

جماع است، خدای تعالی فرموده: لَمْ يَطْمِثْهُنَّ إِنْسٌ قَبْلَهُمْ وَ لَا جَانٌّ .

2- پیامبر یعنی هرگز هیچ انسانی و یا جنّی آنها را لمس نکرده است.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار می کنید؟! (75)

این در حالی است که بهشتیان بر تختهایی سبز رنگ بسیار ممتاز و زیبا تکیه

زده اند. (76)

1 - ابن عبّاس - الرفرف منازل [بهشتی] است.

ابن عباس عَبْقَرِى حِسانٍ یعنی فرشهای بسیار زیبا.

پس کدامین نعمتهای پروردگارتان را انکار میکنید؟! (77)

پربرکت و زوال ناپذیر است نام پروردگار صاحب جلال و بزرگوار تو. (78)

1 - امام باقر ال- تَبارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الجلال و الْإِكْرامِ، ما جلال خداوند و کرامت او هستیم که

مردم را به واسطه ی اطاعت از ما گرامی داشته است.

445 کی

ص: 445

سورة الواقعة

سُورَةُ الواقعه بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

1 - الرسول - عَن ابْنِ عَبَّاس قَالَ: قَالَ أَبُو بَكْرٍ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَسْرَعَ إِلَيْكَ الشَّيْبُ قَالَ شَيَّبَتْنِي

هودُ وَ الْوَاقِعةُ والمُرسلات وعم يتساءَلُونَ

ثَوَابُ القِرائَةِ

- الرسول - مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْوَاقِعَة كُلَ لَيْلَة لَمْ تُصِبْهُ فَاقَةً أَبَداً.

2 - الصادق ال- مَنْ قرأَ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ جُمُعَةِ سُورَةَ الْوَاقِعَة - أحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَحَبَّهُ النَّاسُ أَجْمَعِينَ وَ العليا لَمْ يَرَ فِي الدُّنْيَا بُؤْساً أَبَداً وَ لَا فَقْراً وَ لَا فَاقَةً وَ لَا آفَةً مِنْ آفَاتِ الدُّنْيَا وَكَانَ مِنْ رُفَقَاءِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ هَذِهِ السُّورَةُ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ لا خَاصَّةً لَمْ يَشْرَكْهُ فِيهَا أَحَدٌ.

3- الباقر ال- مَنْ قَرَأَ الْوَاقِعَةَ كُلَ لَيْلَة قَبْلَ أَنْ يَنَامَ لَقِيَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَ وَجْهُهُ كَالْقَمَرَ لَيْلَةَ

البدر

4- السجاد ال- لَمَّا حَضَرَتْهُ الْوَفَاةُ أَغْمِيَ عَلَيْهِ ثُمَّ فَتَحَ عَيْنَيْهِ وَ قَرَأَ إِذَا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ وَ إِنَّا فَتَحْنا لَكَ وَقَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي صَدَقَنَا وَعْدَهُ وَ أَوْرَثَنَا الْأَرْضَ نَتَبَوَّأْ مِنَ الْجَنَّةِ حَيْثُ نَشَاءُ فَنِعْمَ أَجْرُ الْعامِلِينَ ثُمَّ قُبِضَ مِنْ سَاعَتِهِ وَ لَمْ يَقُلْ شَيْئًا.

1. الخصال، ج 1، ص199/ تفسير نورالثقلين 2.مستدرک الوسائل، ج 4، ص204/ تفسیر نورالثقلین

. وسائل الشيعه، ج 6، ص112 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

4. ثواب الأعمال، ص117 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

الکافی، ج 1، ص 468 تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 259 تفسیر نور الثقلين

ص: 446

سوره واقعه بِسْمِ اللهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

سوره واقعه

1- پیامبر ابوبکر گفت: ای رسول خدا زود پیر شدی؟ فرمود: «سوره ی هود، واقعه و

المُرسَلات و عَمَّ يَتَسَاءَلُون مرا پیر کردند».

ثواب قرائت

1- پیامبر هرکس هر شب سوره واقعه را بخواند هرگز دچار تنگی در روزی نمیشود.

2 امام صادق هر کس در شبهای جمعه سوره واقعه را بخواند خداوند او را دوست

میدارد و محبوب همه مردم میگرداند و در دنیا با هیچ سختی و فقر و نیازی روبه رو نخواهد شد و به هیچ مصیبتی از مصیبتهای دنیا دچار نمیگردد و از دوستان علی ال به شمار می آید.

این سوره مخصوص امیرالمؤمنین علی ال میباشد و هیچکس در این سوره با او مشارکت ندارد. امام باقر ا هر کس سوره ی واقعه را قبل از خواب بخواند خداوند عزوجل را ملاقات

خواهد کرد و چهره اش مانند ماه شب چهارده درخشان خواهد شد. 4 امام سجاد ال هنگامی که وفات علی بن الحسین ال فرا رسید بیهوش شد و سپس دیده باز کرد و سوره إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ و إِنَّا فَتَحْنا را قرائت کرد و فرمود: آنها می گویند: «حم--د و ستایش مخصوص خداوندی است که به وعده ی خویش درباره ی ما وفا کرد و زمین (بهشت)

را میراث ما قرار داد که هرجا را بخواهیم منزلگاه خود قرار دهیم چه نیکوست پاداش عمل

کنندگان» (زمر/74) و همان ساعت قبض روح شد و چیز دیگری نفرمود.

ص: 447

الواقعه /

ه الرسول - أَنَّ عُثْمَانَ بْنَ عَفَّانَ دَخَلَ عَلَى عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ يَعُودُهُ فِي مَرَضِهِ الَّذِي مَاتَ فِيهِ فَقَالَ لَهُ مَا تَشْتَكِي قَالَ ذُنُوبِي قَالَ مَا تَشْتَهى قَالَ رَحْمَةَ رَبِّي قَالَ أَ فَلَا نَدْعُو الطَّبِيبَ قَالَ الطَّبِيبُ أَمْرَضَنِي قَالَ أَ فَلَا نَأْمُرُ بِعَطَائِكَ قَالَ مَنَعْتَنِيهِ وَ أَنَا مُحْتَاجُ إِلَيْهِ وَ تُعْطِينِيهِ وَأَنَا مُسْتَغْن عَنْهُ قَالَ يَكُونُ لِبَنَاتِكَ قَالَ لَا حَاجَةَ لَهُنَّ فِيهِ فَقَدْ أَمَرْتُهُنَّ أَنْ يَقْرَآنَ سُورَةَ الْوَاقِعَة فَإِنِّي سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْوَاقِعَة كُلَّ لَيْلَةٍ لَمْ تُصِبْهُ فَاقَةً أَبَداً.

- الصادق ال- إِنَّ فِيهَا مِنَ الْمَنَافِعِ مَا لَا يُحْصَى فَمِنْ ذَلِكَ إِذَا قُرئَتْ عَلَى الْمَيِّتِ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ

إِذَا قُرِئَتْ عَلَى مَنْ قَرُبَ أَجَلُهُ عِنْدَ مَوْتِهِ، سَهَلَ اللَّهُ عَلَيْهِ خُرُوجَ رُوحِهِ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى.

الصادق ال مَن اشتاق إلَى الْجَنَّة وَإِلَى صِفَتِهَا فَلْيَقْراً الْوَاقِعَةَ. "

الرسول ا مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْوَاقِعَةِ كُتِبَ لَيْسَ مِنَ الْغَافِلِينَ

9 - الرسول الله مَنْ كَتَبَهَا وَعَلَّقَهَا فِى مَنْزِلِهِ كَثُرَ الْخَيْرُ عَلَيْهِ وَ مَنْ أَدْمَنَ قِرَائَتَهَا زَالَ عَنْهُ الْفَقْرُ

وَ فِيهَا قَبُولُ وَ زِيَادَةٌ وَحِفْظُ وَ تَوْفِيقُ وَسَعَةٌ فِي الْمَالِ.

لم

10 - الرضا - خُذْ لِكُلِّ تُؤْلُول سَبْعَ شَعِيرَاتِ وَ اقْرَأَ عَلَى كُلِّ شَعِيرَة مِنْ أَوَّلَ سُورَة الْوَاقِعَة إِلَى قَوْلِهِ هَبَاءٌ مُنْبَيًّا بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ لَيْسَ لِوَقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ إِذَا رُجَتِ الْأَرْضُ رَجا وَيُسَتِ الجِبالُ بَسًا فَكانَتْ هَباءً منبنا ثم وَيَسْتَلُونَكَ عَنِ الجبال فَقُل يَنْسِفُها رَي نَسْفاً فَيَذَرُها قاعاً صَفْصَفاً لا تَرى فِيهَا عِوَجاً وَ لا أَمْتاً سَبْعاً ثُمَّ خُذْ شَعِيرَةٌ شَعِيرَةٌ وَ امْسَحْ بِهَا عَلَى التُؤْلُولَ ثُمَّ صُرَّهَا فِي خِرْقَة وَارْبَطُ عَلَى الْخِرْقَة حَجَرَاً وَ أَلْقِهَا فِي كَنِيفِ قِيلَ وَ يَنْبَغِي أَنْ تُعَالَجَ

فِي مُحَاق الشهر .

11 - أمير المؤمنين - يَقْرأُ مَنْ بِهِ التَّالُولُ فَلْيَقْراً عَلَيْهَا هَذِهِ الْآيَاتِ سَبْعاً فِي نُقْصَانِ الشَّهْرِ وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ اجْتَتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لهَا مِنْ قَرارِ، وَ بُسْتِ الجبالُ بَشَا فَكانَتْ هَباءً مُنْبَيًّا.

1. مستدرک الوسائل، ج 4، ص204

2. تفسير البرهان

ثواب الأعمال، ص 117 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان 4.مستدرک الوسائل، ج 4، ص 351 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 5. تفسير البرهان

6. المصباح للكفعمي، ص158/ الدعوات، ص199؛ «بالتفاوت لفظی»

. تفسير نور الثقلين

448

ص: 448

واقعه/

ه- پیامبر در بیماریی که عبدالله بن مسعود در آن بیماری از دنیا رفت، عثمان بن عفان برای عیادت از عبدالله بن مسعود نزد او آمد و به او گفت: «آیا دستور ندهیم تا از بیت المال] به تو عطا کنند؟ گفت: زمانی که به آن محتاج بودم آن را بر من منع کردی و الآن که نیازی به آن ندارم آن را به من عطا میکنی گفت برای دخترانت میباشد گفت آنها نیازی به آن ندارند؛ به آنها امر کرده ام که سوره واقعه بخوانند؛ چون من از رسول خدا شنیدم که می فرمود:

«هر کس سوره واقعه را هر شب بخواند هرگز نیازمند و تنگ دست نشود».

6 امام صادق در این سوره سودهای بی اندازه وجود دارد یکی از آنها این است که اگر بر مرده ای خوانده شود مورد بخشش خداوند قرار میگیرد و دیگر اینکه اگر بر کسی که در شرف مرگ است خوانده شود خداوند خروج روح از بدنش را آسان میگرداند و با اذن و اجازه ی خداوند

متعال به راحتی میمیرد.

امام صادق ا هرکس مشتاق بهشت و توصیف آن میباشد باید سوره ی واقعه را بخواند.

پیامبر هرکس این سوره را بخواند جزء بیخبران و غافلان نخواهد بود.

9 پیامبر اگر این سوره نوشته شده و در منزل قرار داده شود در آن منزل خیر و برکت زیاد خواهد شد و هرکس به خواندن آن عادت ،کند فقر و نداری از او دور میشود. پذیرش و

نگهداری و موفقیت و گشایش ،مالی از برکتهای مداومت بر قرائت این سوره به شمار میآید. 10 - امام رضا ال از برای هر ثؤلول هفت دانه جو بردار و در هر جوی هفت مرتبه بخوان از اوّل إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ لَيْسَ لِوَقْعَتِها كاذِبَةٌ خافِضَةٌ رافِعَةٌ إِذا رُجَتِ الْأَرْضُ رَجَا وَبُسَتِ الجِبالُ بَسّاً. فَكَانَتْ هَبَاءً مُنْبَتْاً و وَيَسْتَلُونَكَ عَنِ الْجِبَالِ فَقُلْ يَنْسِفُها رَبِّي نَسْفاً فَيَذَرُها قاعاً صَفْصَفاً لا تَرى فِيها عِوَجاً وَ لا أَمْتاً (طه/105107) پس از آن هر دانه جو را بر میداری و هر ثؤلولی میمالی و آن دانه های جو را بر خرقه ی نو میپیچی و سنگی بدان خرقه میبندی و در جایی پنهان

میکنی راوی :گوید من چنین کردم و در روز هفتم به آن ثؤلولها نظر کردم چیزی از آن باقی

نبود و سزاوار است که این عمل را در اواخر ماه به جا آرند. 11- امام علی ال کسی که زگیل دارد باید این آیات را هفت مرتبه در نیمه ی دوم ماه بر آن بخواند: وَ مَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبيثَةِ اجْتُنَّتْ مِنْ فَوْقِ الْأَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرارِ (ابراهيم /26). و بُستِ الجبالُ بَسّاً فَكانَتْ هَبَاء مُنْبَتا

449 کی

ص: 449

الواقعه /

قوله تعالى : إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ (1)

1 - على بن إبراهيم الله إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ لَيْسَ لِوَقْعَتِها كَاذِبَةٌ قَالَ الْقِيَامَةُ هِيَ حَقٌّ

2 - ابن عبّاس - إِذَا وَقَعَتِ الْوَاقِعَةُ أَى إِذَا قَامَتِ الْقِيَامَةُ.

-3 - السجاد ال- مَنْ لَمْ يَتَعَزَّ بِعَزَاءِ اللَّهِ تَقَطَّعَتْ نَفْسُهُ عَلَى الدُّنْيَا حَسَرَاتِ وَاللَّهِ مَا الدُّنْيَا وَالْآخِرَةُ

إِلَّا كَكَفَّتَى الْمِيزَانِ فَأَيُّهُمَا رَجَحَ ذَهَبَ بِالْآخَرِ ثُمَّ تَلَا قَوْلَهُ عَزَّوَجَلَّ إِذَا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ يَعْنِي الْقِيَامَةِ.

قوله تعالى: لَيْسَ لِوَقْعَتِها كاذِبَةٌ (2)

قوله تعالى : خافضةٌ رافِعَةٌ (3) :

1 - السجاد ال- خَفَضَتْ وَ اللَّهِ بِأَعْدَاءِ اللَّهِ إِلَى النَّارِ رافِعَةٌ رَفَعَتْ وَ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ إِلَى الْجَنَّةِ.

على بن إبراهيم - خافِضَةٌ قَالَ لِأَعْدَاءِ اللَّهِ رَافِعَةٌ لِأَوْلِيَاءِ اللَّهِ ابن عبّاس الله خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ أَي تَخْفِضُ نَاسًا وَ تَرْفَعُ نَاسًاً آخَرِينَ

قوله تعالى : إذا رُجَتِ الْأَرْضُ رَبَّا (4)

على بن إبراهيم - إِذا رُجَتِ الْأَرْضُ رَجًا قَالَ يُدَقُ بَعْضُهَا عَلَى بَعْضٍ " ابن عباس - إِذا رُجَتِ الْأَرْضُ رَجًا وَ قِيلَ: زُلْزِلَتْ زَلْزَالاً شَدِيداً.

قوله تعالى: وَيُسَتِ الجبالُ بَسا (5)

1- على بن إبراهيم و بُست الجبالُ بَنا قَالَ قُلِعَتِ الْجِبَالُ قلعاً

قوله تعالى: فَكانَتْ هَباءً منا (ع)

1. بحار الأنوار، ج 7، ص 119 تفسیر القمی، ج2، ص346/ تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 260

بحار الأنوار، ج 70، ص 92 الخصال، ج 1، ص 64 تفسير البرهان تفسير نور الثقلين .. بحار الأنوار، ج 70، ص 92 تفسير نور الثقلين الخصال، ج 1، ص 64/ تفسیر البرهان 5. تفسیر القمی، ج 2، ص 346 بحار الأنوار، ج 7، ص 119 تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان 6. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 260

. بحار الأنوار، ج 7، ص 119 تفسیر القمی، ج 2، ص346 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 260

. بحار الأنوار، ج 7، ص 119 تفسیر القمی، ج 2، ص 346 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

1450

ص: 450

واقعه / 1

هنگامی که واقعه ی عظیم [ قیامت] واقع شود. (1)

1- علی بن ابراهيم الله إِذَا َوقَعَتِ الواقِعَةُ ليسَ لوقْعَتِهَا كَاذِبَةٌ، حقیقت است.

2- ابن عباس الله إِذَا وَقَعَتِ الواقِعَةُ یعنی هنگامی که قیامت برپا شود.

امام سجاد ال- هرکس با آرامش خداوندی آرامش نیابد نفس او با حسرت خوردن به دنیا قطع میشود به خدا قسم که دنیا و آخرت مانند دو کفه ی ترازو میباشند، هر کدام از آنها که برتر باشد، دیگری میرود. سپس این آیه را تلاوت فرمود: إِذَا وَقَعَتِ الواقِعَةُ يعني قيامت.

هیچ کس نمی تواند آن را انکار کند. (2)

این واقعه] گروهی را پایین می آورد و گروهی را بالا میبرد. (3)

1- امام سجادا به خدا قسم که دشمنان خداوند در آتش جهنّم فرو میروند و رافِعَةٌ یعنی

اینکه به خدا قسم دوستان خداوند در بهشت مکان بالایی پیدا میکنند. - علی بن ابراهیم کلمه ی خَافِضَةٌ دربارهی دشمنان خدا است. رافعه درباره ی دوستان

خداست.

ابن عباس الله خافِضَةٌ رافِعَةٌ یعنی مردمی را پایین میآورد و مردمی دیگر را بالا میبرد.

در آن هنگام که زمین به شدت به لرزه در میآید. (4)

1- على بن ابراهيم - إِذَا رُجَّتِ الأَرْضُ رَجًا، یعنی بعضی از قسمتهای آن، قسمتهای دیگر

را می کوبد. 2- ابن عباس - إِذا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجّاً [در تفسیر این آیه گفته شده است: [در آن هنگام ک-ه

زمین به شدت به لرزه درآید.

و کوهها درهم کوبیده میشود (5)

1- علی بن ابراهیم و بُسَتِ الجِبَالِ بَسَّا یعنی اینکه کوه ها از جای کنده شوند.

و به صورت غبار پراکنده در می آید. (6)

451

ص: 451

الواقعه 7

- - 1 - أمير المؤمنين ال - أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى ... هَبَاءً

مُنبَا قَالَ الشُعَاعُ الشَّمْسِ يَخْرُجُ مِنْ كَوَّةَ الْبَيْت.

2- على بن إبراهيم - فَكَانَتْ هَبَاءَ مُنْبَيًّا قَالَ الْهَبَاءُ الَّذِي يَدْخُلُ فِي الْكُوَّةِ مِنْ شُعَاعِ الشَّمْس..

قوله تعالى: وَكُنتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً (7)

1- على بن إبراهيم الله- قَوْلُهُ تَعَالَى وَ كُنتُمْ أَزْواجاً ثَلَاثَةٌ قَالَ يَوْمَ الْقِيَامَة .

2 - الصادق - يَا جَابِرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافِ وَ هُوَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ كُنتُمْ أَزْواجاً ثَلَاثَةٌ فَأَصْحابُ اليَمَنَةِ ما أَصْحابُ الميمَنَةِ وَ أَصْحَابُ الْمُشْتَمَةِ مَا أَصْحَابُ المُشْتَمَةِ وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُون *

- أمير المؤمنين ال- عَن الْأَصْبَحَ بْن نُبَاتَةَ قَالَ: جَاءَ رَجُلُ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ الةِ فَقَالَ يَا أَمِيرَ

الْمُؤْمِنِينَ إِن نَاساً زَعَمُوا أَنَّ الْعَبْدَ لَا يَزْنِي وَ هُوَ مُؤْمِنُ وَلَا يَسْرِقُ وَهُوَ مُؤْمِ هُوَ مُؤْمِنُ وَ لَا يَشْرَبُ الْخَمْرَ وَ هُوَ مُؤْمِنُ وَ لَا يَأكُلُ الرِّبَا وَهُوَ مُؤْمِنُ وَ لَا يَسْفِكُ الدَّمَ الْحَرَامَ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَقَدْ ثَقُلَ عَلَيَّ هَذَا وَ حَرجَ مِنْهُ صَدْرِى حِينَ أَزْعُمُ أَنَّ هَذَا الْعَبْدَ يُصَلَّى صَلَاتِي وَيَدْعُو دُعَائِي وَيُنَاكِحْنِي وَأَنَاكِحُهُ وَ يُوَارِثُنِي وَ أَوَارِثُهَ وَ قَدْ خَرَجَ مِنَ الْإِيمَان مِنْ أَجْلِ ذَنْب يَسِير أَصَابَهُ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ الله صَدَقْتَ سَمِعْتَ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ وَالدَّلِيلُ عَلَيْهِ كِتَابُ اللَّهِ خَلَقَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ النَّاسَ عَلَى ثَلَاثِ طَبَقَاتِ وَ أَنْزَلَهُمْ ثَلَاثَ مَنَازِلَ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي الْكِتَابِ فَأَصْحَابُ الْمَيْمَنَةِ وَأَصْحَابُ الْمَشْتَمَةِ وَالسَّابِقُونَ فَأَمَّا مَا ذَكَرَ مِنْ أَمْرِ السَّابِقِينَ فَإِنَّهُمْ أَنْبِيَاءُ مُرْسَلُونَ وَ غَيْرُ مُرْسَلِينَ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحِ رُوحَ الْقُدُسِ وَ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ فَبِرُوحِ القدس بُعثُوا أَنْبِيَاءَ مُرْسَلِينَ وَ غَيْرَ مُرْسَلِين.

قوله تعالى: فَأَصْحابُ اليَمَنَةِ ما أَصْحابُ الميمنة (8)

1 - الصادق ال- يَا جَابرُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ ثَلَاثَةَ أَصْنَافِ وَ هُوَ قَوْلُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ وَ كُنتُمْ أَزْواجاً ثَلَاثَةً فَأَصْحابُ المَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ المَيْمَنَة وَ جَعَلَ فِي الْمُؤْمِنِينَ وَ أَصْحَابِ الْمَيْمَنَةِ رُوحَ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَ جَعَلَ

1.الجعفريات، ص178

2. بحار الأنوار، ج 7، ص 120 تفسير البرهان تفسير نور الثقلين تفسیر القمی، ج 2، ص 346 .. بحار الأنوار، ج 7، ص 209 تفسیر القمی، ج 2، ص346 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4. الکافی، ج 1، ص 271 بحار الأنوار، ج 25، ص 52 بصائر الدرجات، ص 445 تفسیر فرات الکوفی، ص 465/ تفسیر نورالثقلین

5.الکافی، ج 2، ص181/ تفسیر نورالثقلین

452

ص: 452

واقعه 7

1 امام علی مردی پرسید و گفت: ای امیرمؤمنان! از سخن خداى تعالى: فَكانَتْ هَباءً

مُنْبَتًا مرا آگاه کن. فرمود: «غبار پراکنده در نور خورشید است که از پنجره ی خانه خارج میشود». 2- علی بن ابراهيم - فَكَانَتْ هَبَاء مُنبَيًّا، هباء؛ آن چیزی است که در شکاف و ستونی از ن--ور

خورشید دیده میشود.

و شما [در آن زمان] سه گروه خواهید بود.

(7)

على بن ابراهيم - و كُنتُمْ أَزْوَاجًا ثَلاثَةً یعنی در روز قیامت.

2- امام صادق ال ای جابر همانا خدای عزوجل مخلوق را سه دسته آفرید، چنانچه فرماید: وَ كُنتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً، فَأَصْحابُ الميْمَنَةِ ما أَصْحَابُ الْمُيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ المَشْتَمَةِ ما أَصْحَابُ المَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ

امام علی ال اصبغ بن نباته گوید مردی خدمت علی ال آمد و گفت: «یا امیرالمؤمنین !

گروهی خیال میکنند که مؤمن زنا نمیکند دزدی نمیکند شراب نمی،نوشد، ربا نمیخورد، خون

حرام بر زمین جاری نمی.کند یا امیرالمؤمنین ! این سخن بر من بسیار سنگین است و دلم

همواره در اضطراب میباشد؛ من مشاهده میکنم این بنده مانند من نماز میگذارد و مثل من دعا

میخواند با من مناکحه می کند و از من ارث میبرد و من هم از وی ارث میبرم و اینک به خاطر یک گناه از ایمان خارج میگردد؟ علی فرمود: تو راست میگویی من از رسول خدا او شنیدم :فرمود خداوند در کتاب خود به این موضوع اشاره کرده و مردم را بر سه طبقه و مرتبه نهاده است، در آنجا که می فرماید: فَأَصْحابُ المَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ المَيِّمَنَةِ وَأَصْحابُ المَشْتَمَةِ ما أَصْحَابُ الْمُشْتَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ امّا آنها که سابقون هستند آنها پیامبران مرسل و

غیر مرسل میباشند».

[نخست] سعادتمندان و خجستگان هستند]؛ چه سعادتمندان و خجستگانی

1- امام صادق ال ای !جابر همانا خدای عزّوجل مخلوق را سه دسته آفرید، چنانچه فرماید: وَ كُنتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً فَأَصْحابُ المَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الميمنة، تعبیر به دست راستیها از این جهت است

4535

ص: 453

الواقعه

فِيهِمْ رُوحَ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَحِ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسُ وَ

يجيئون.

2- على بن إبراهيم فَأَصْحابُ اليَمَنَةِ ما أَصْحابُ المَيِّمَنَةِ هُمُ الْمُؤْمِنُونَ مِنْ أَصْحَابِ التَّبَعَ-اتِ

يُوقَفُونَ لِلْحِسَاب.

3- الرسول - خَلَقَ اللَّهُ الْخَلْقَ وَ هُوَ عَلَى ثَلَاثِ طَبَقَاتِ وَ أَنْزَلَهُمْ ثَلَاثَ مَنَازِلَ فَذَلِكَ قَوْلُهُ فِي الْكِتَابِ فَأَصْحابُ المَيْمَنَةِ وَأَصْحابُ المُشْتَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُون و أَمَّا مَا ذَكَرَتْ مِنْ أَصْحَاب

وَ الْمَيْمَنَةَ فَهُمُ الْمُؤْمِنُونَ حَقًّا بِأَعْيَانِهِمْ فَجَعَلَ فِيهِمْ أَرْبَعَةَ أَرْوَاحٍ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ رُوحَ الشَّهْوَةِ وَ رُوحَ الْبَدَنِ وَ لَا يَزَالُ الْعَبْدُ يُسْتَكْمَلُ بِهَذِهِ الْأَرْوَاحِ حَتَّى تَأْتِيَ حَالَاتْ 4- الرسول - أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَلْقَ قِسْمَيْنِ فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِهِمَا قِسْمَا۔ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ أَصْحَابُ الْيَمِينِ وَ أَصْحَابُ الشَّمالِ فَأَنَا مِنْ أَصْحَاب الْيَمِينِ وَأَنَا خَيْرُ أَصْحَابِ الْيَمِينِ - ثُمَّ جَعَلَ الْقِسْمَيْنِ أَثْلَاثَاً فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِهَا أَثْلَاثَاً وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ: فَأَصْحابُ الْمُيْمَنَةِ ما أَصْحَابُ الْمُيْمَنَةِ وَأَصْحَابَ المُشْتَمَةِ ما أَصْحابُ المُشْتَمَةِ وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ.

قوله تعالى : وَأَصْحابُ المُسْتَمَةِ ما أَصْحَابُ المُشْتَمَة (1)

1 1 - الباقر ال- إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَلْقَ عَلَى ثَلَاثِ طَبَقَاتِ وَ أَنْزَلَهُمْ ثَلَاثَ مَنَازِلَ وَ بَيَّنَ ذَلِكَ فِي كِتَابِهِ حَيْثُ قَالَ فَأَصْحابُ اليَمَنَةِ ما أَصْحابُ اليَمَنَةِ وَأَصْحابُ المُسْتَمَةِ ما أَصْحابُ المُشْتَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المُقَرَّبُونَ وَأَمَّا مَا ذَكَرْتَ مِنْ أَصْحَاب الْمَشْأَمَةِ فَمِنْهُمْ أَهْلُ الْكِتَابِ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَما يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقاً مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الحَقِّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ الحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ عَرَفُوا رسول الله له وَ الْوَصِيَّ مِنْ بَعْدِهِ وَ كَتَمُوا مَا عَرَفُوا مِنَ الْحَقِّ بَغْياً وَ حَسَداً فَسَلَبَهُمْ رُوحَ الْإِيمَانِ وَ جَعَلَ لَهُمْ ثَلَاثَةَ أَرْوَاحِ رُوحَ الْقُوَّةِ وَ روح الشَّهْوَة وَ رُوحَ البَدَن ثُمَّ أَضَافَهُمْ إلَى الأَنْعَام.

قوله تعالى: وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ (10)

قوله تعالى : أُولئِكَ المُقَرَّبُونَ (11)

1 الکافی، ج 1، ص 271/ بحار الأنوار، ج25، ص52/ بصائر الدرجات، ص445/ تفسیر نورالثقلین 2.بحارالأنوار، ج 7، ص 209/ تفسیر القمی، ج 2، ص346/ تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

3. تفسير نورالثقلين / بحار الأنوار، ج25، ص64/ بحارالأنوار، ج 66، ص179/ بصائر الدرجات، ص 449

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 346/ إعلام الوری ص 8/ بحار الأنوار، ج 16 ، ص 315 تأويل الآيات الظاهرة، ص587/ تفسير البرهان

د. بحار الأنوار، ج 66، ص 191

454

ص: 454

که

واقعه /

روز قیامت نامه اعمالشان به دست راستشان داده شود و یا به جهت این است که اهل

میمنت و برکتند برخلاف دست چپیها

2 علی بن ابراهيم الله - فَأَصْحَابُ المَيْمَنَةِ مَا أَصْحَابُ المَيْمَنَةِ، أنها مؤمن هستند که پیرو و تابع

بودهاند و برای حسابرسی نگه داشته میشوند. پیامبر فَأَصْحابُ الْمُيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمُيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ المَشْمَةِ ما أَصْحَابُ المَشْئَمَةِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُون. اما اصحاب میمنه همان مؤمنین واقعی هستند که در آنها چهار روح ق--رار

روح ،ایمان روح قوت روح شهوت و روح بدن و پیوسته این ارواح در اینده رو به کمال

داده

میگذارد تا حالاتی در او پیدا شود.

4- پیامبر خدا خلق را دو قسمت آفرید و مرا در بهترین قسم نهاد و این گفتار خدای عزوجل است أَصْحابُ الْيَمِينِ و أَصْحابُ الشِّمال من از اصحاب یمین هستم و این دو قسم را سه قسم فرمود و مرا در بهترین آنها نهاد و این گفتار خدای عزوجل است: فَأَصْحابُ المَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ المَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ المَسْتَمَةِ ما أَصْحابُ الْمُشْتَمَةِ وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ.

و [ گروه دیگر] شقاوتمندان و شومانند چه شقاوتمندان و شومانی (9)

1- امام باقر اما یاران طرف چپ آنها اهل کتاب هستند خداوند درباره ی آنها فرمود کسانی که کتاب آسمانی به آنان داده ایم او [پیامبر] را همچون فرزندان خود میشناسند [ولی] جمعی از آنان حق را آگاهانه کتمان میکنند این [فرمان تغییر قبله]

حکم حقی از طرف پروردگار توست، بنابراین، هرگز از تردید کنندگان در آن مباش!. (بقره /147-146) آنها رسول خدا را شناختند و به وصی او معرفت پیدا کردند، ولی از روی حسد و ستم حق را منکر شدند و خداوند هم روح ایمان را از آنها سلب کرد و سه روح را که عبارت باشند از روح قوت و شهوت و بدن در آنها باقی گذاشت بعد از این آن جماعت

را به عنوان چهارپا معرفی کرد.

و [سومین گروه] پیشگامان پیشگامند (10)

آنها مقربانند! (11)

455

ص: 455

الواقعه / 11

1 - على بن إبراهيم وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ قَدْ سُقُوا إِلَى الْجَنَّة بلَا حِسَابٍ .

ابن عباس - السَّابِقُونَ إِلَى الْهَجْرَة.

3- أمير المؤمنين - السَّابِقُونَ إِلَى الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ.

4 - الرسول - خَلَقَ اللَّهُ النَّاسَ عَلَى ثَلَاثِ طَبَقَاتِ وَ أَنْزَلَهُمْ ثَلَاثَ مَنَازِلَ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي الْكِتَابِ أَصْحابُ المَيْمَنَةِ وَأَصْحابُ المُشْتَمَةِ وَالسَّابِقُونَ فَأَمَّا مَا ذَكَرَهُ مِنْ أَمْرِ السَّابِقِينَ فَإِنَّهُمْ أَنْبِيَاءُ مُرْسَلُونَ وَ غَيْرُ مُرْسَلِينَ جَعَلَ اللَّهُ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحِ رُوحَ الْقُدُسِ وَ الْإِيمَان وَ رُوحَ الْقُوَّةَ وَ رُوحَ الشَّهْوَة وَ رُوحَ الْبَدَن فَبرُوحِ الْقُدُسِ بُعِثُوا أَنْبَيَاءَ مُرْسَلِينَ وَ غَيْرَ مُرْسَلِينَ وَ بِهَا عَلِمُوا الْأَشْيَاءَ وَ بِرُوحِ الْإِيمَانِ عَبدُوا اللَّهَ وَلَمْ يُشْرِكُوا بِهِ شَيْئاً وَ بِرُوحِ الْقُوَّةِ جَاهَدُوا عَدُوَّهُمْ وَ عَالَجُوا مَعَاشَهُمْ وَ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ أَصَابُوا لَذِيدَ الطَّعَامِ وَنَكَحُوا الْحَلَالَ مِنَ شَبَابِ النِّسَاءِ وَ بِرُوحِ الْبَدَنِ ذُبُوا وَ دَرَجُوا فَهَؤُلَاءِ مَغْفُورُ لَهُمْ مَصْفُوحُ عَنْ ذُنُوبِهِم . 5- الصادق ال- وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فَالسَّابِقُونَ هُمْ رُسُلُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَخَاصَّةُ اللَّهِ مِنْ خَلْقِهِ جَعَلَ فِيهِمْ خَمْسَةَ أَرْوَاحِ أَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُدُسِ فَبِهِ عَرَفُوا الْأَشْيَاءَ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْإِيمَانِ فَبِهِ خَافُوا اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الْقُوَّةِ فَبِهِ قَدَرُوا عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ وَأَيَّدَهُمْ بِرُوحِ الشَّهْوَةِ فَبِهِ اشْتَهَوْا طَاعَةَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ كَرِهُوا مَعْصِيَتَهُ وَ جَعَلَ فِيهِمْ رُوحَ الْمَدْرَجَ الَّذِي بِهِ يَذْهَبُ النَّاسَ وَ

يجيتون

6- الصادق ال- إِنَّ لِلْإِيمَان دَرَجَاتٍ وَ مَنَازِلَ يَتَفَاضَلُ الْمُؤْمِنُونَ فِيهَا عِنْدَ اللهِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ صِفْهُ لِي رَحِمَكَ اللَّهُ حَتَّى أَفْهَمَهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ سَبَقَ بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ كَمَا يُسَبَّقُ بَيْنَ الْخَيْلِ يَوْمَ الرِّهَانِ ثُمَّ فَضَّلَهُمْ عَلَى دَرَجَاتِهِمْ فِي السَّبْقِ إِلَيْهِ فَجَعَلَ كُلَّ امْرِئ مِنْهُمْ عَلَى دَرَجَة سَبْقِهِ لَا يَنْقُصُهُ فِيهَا مِنَ حَقَّهِ وَ لَا يَتَقَدَّمُ مَسْبُوقَ سَابِقاً وَ لَا مَفْضُولُ فَاضِلَا تَفَاضَلَّ بِذَلِكَ أَوَائِلُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ أَوَاخِرُهَا وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ لِلسَّابِقِ إِلَى الْإِيمَانِ فَضْلُ عَلَى الْمَسْبُوقِ إِذا لَلَحِقَ أَخِرُ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَوَّلَهَا نَعَمْ وَ لَتَقَدَّمُوهُمْ إِذَا لَمْ يَكُنْ لِمَنْ سَبَقَ إِلَى الْإِيمَانِ الْفَضْلُ عَلَى مَنْ أَبْطَأَ عَنْهُ وَلَكِنْ بِدَرَجَاتِ الْإِيمَانِ قَدَّمَ اللَّ-هُ

1. بحارالأنوار، ج 7، ص 209/ تفسیر القمی، ج 2، ص 346؛ «اولئک المقربون» محذوف

2. تفسير نور الثقلين؛ «بالتفاوت لفظى»

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص261

4. بحار الأنوار، ج 66، ص179 تفسیر نور الثقلين / بحار الأنوار، ج 25، ص 64

5. الکافی، ج 1، ص 1 تفسير نور الثقلين / بحار الأنوار، ج 25، ص 52 تفسیر فرات الکوفی، ص465

456

ص: 456

واقعه / 11

- علی بن ابراهيم - وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ آن هایی هستند که بدون هیچ

حسابرسی وارد بهشت میشوند.

روح

2- ابن عبّاس - السَّابِقُونَ پیشی گیرندگان در هجرت.

امام على ال- السَّابِقُونَ پیشی گیرندگان در به جا آوردن نمازهای پنجگانه.

4 پیامبر خدای عزوجل مردم را سه طبقه آفرید و در سه درجه جایگزینشان فرمود و این همان قول خدای عزوجل است أَصْحابُ المَيْمَنَةِ وَ أَصْحابُ المَسْتَمَةِ وَ السَّابِقُونَ. اما آنچه درباره ی سابقون فرموده آنها پیغمبرانی هستند مرسل و غیر مرسل که خدا در آنها پنج روح قرار داده: القدس، روح الایمان، روح القوّة، روح الشهوة و روح .البدن که به وسیله ی روح القدس بعثت آنها به پیغمبری مرسل و غیر مرسل انجام شد و نیز به وسیله ی آن همه چیز را دانستند و با روح ایمان خدا را عبادت کردند و چیزی را شریک او نساختند و با روح قوت با دشمن خود جنگیدند به امر معاش خود پرداختند و با روح شهوت از طعام لذیذ و نزدیکی حلال با زنان جوان برخوردار گشتند و با روح بدن جنبیدند و راه رفتند این دسته آمرزیده اند و از گناهانشان ترک اولای آنها چشم پوشی شده است.

ه- امام صادق - وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المُقَرَّبُونَ پیشی گرفتگان همان رسولان خدا و مخصوصین درگاه او از میان مخلوق می.باشند که خدا در ایشان پنج روح قرار داده است ایشان را به روح القدس مؤید ساخت تا به وسیله ی آن همه چیز را بدانند و بشناسند. 2 ایشان را با روح ایمان مؤید ساخت و با آن از خدای عزوجل بترسند -3 آنها را به روح قوه مؤید ساخت و با آن اطاعت خدا توانایی یافتند -4 آنها را به روح شهوت ميل و اشتها مؤید ساخت و با آن اطاعت خدا را خواستند و از نافرمانیش کراهت یافتند 5 در ایشان روح حرکت نهاد که همه ی مردم با آن رفت وآمد کنند.

بر

ع امام صادق ال ابو عمر و زبیری نقل کرد که از امام صادق ال پرسیدم: «آیا ایمان درجات و مراتبی دارد که مؤمنان نزد خدا نسبت به آنها بر یکدیگر برتری مییابند»؟ ایشان فرمود: «بله». :گفتم خدا شما را مورد رحمت خویش قرار دهد آن را برایم توضیح بده تا بدانم» فرمود: «خدا میان مؤمنان مسابقه قرار داد چنانکه میان اسبان در روز اسب دوانی مسابقه میگذارند آنها را بر حسب درجات سبقت بخشید و هر یک از مؤمنان را بر طبق درجه ی سبقتش در جایگاهی قرار داد و حق او را از آن درجه نکاست نه هیچ فرد عقب افتاده ای از جلو افتاده و نه هیچ کم فضیلتی بر صاحب فضیلت نزد خدا] پیشی نمیگیرد از این جهت پیشینیان این امت بر پسینیان برتری یافتند و اگر پیش رو در ایمان بر عقب افتاده فضیلتی نداشت آخر این امت از نظر مقام و فضیلت به اوّل آن میرسید اگر پیش رو در ایمان را بر عقب افتاده ،آن فضیلت و برتری نبود عقب افتادهها به پیش روان میرسیدند حتی از آنها سبقت می.گرفتند لیکن خدا به سبب درجات ،ایمان پیشروان را مقدم داشته و کوتاهی کنندگان را به خاطر تأخیر داشتن و عقب افتادن در ،ایمان مؤخر داشته است زیرا بعضی از مؤمنان متأخر را میبینیم که اعمالشان چون نماز و روزه

457

ص: 457

الواقعه / 11

السَّابقِينَ وَبِالْإِبْطَاءِ عَن الْإِيمَان أَخَّرَ اللَّهُ الْمُقَصِّرِينَ لِأَنَّا نَجِدُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الْآخِرِينَ مَنْ هُوَ أكْثَرُ عَمَلًا مِنَ الْأَوَّلِينَ وَأَكْثَرُهُمْ صَلَاةً وَ صَوْماً وَ حَجّا وَزَكَاةَ وَ جِهَادَاً وَ إِنْفَاقاً وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ سَوَائِقُ يَفْضُلُ بِهَا الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً عِنْدَ اللَّهِ لَكَانَ الْآخِرُونَ بِكَثْرَةِ الْعَمَلِ مُقَدَّمِينَ عَلَى الْأَوَّلِينَ وَلَكِنَّ أَبَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُدْرِكَ آخِرُ دَرَجَاتِ الْإِيمَان أَوَّلَهَا وَيُقَدَّمَ فِيهَا مَنْ أَخَّرَ اللَّهُ أَوْ يُؤَخَّرَ فِيهَا مَنْ قَدَّمَ اللَّهُ قُلْتُ أَخْبِرْنِي عَمَّا نَدَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْمُؤْمِنِينَ إِلَيْهِ مِنَ الِاسْتِبَاقِ إِلَى الْإِيمَانِ فَقَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ سَابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّماءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ قَالَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ

عَمَل

- أمير المؤمنين ال- وَ أَمَّا الْإِيمَانُ وَالْكُفْرُ وَالشِّرْكُ وَ زِيَادَتُهُ وَ نُقْصَانُهُ فَالْإِيمَانُ بِاللَّهِ تَعَالَى هُوَ أَعْلَى الْأَعْمَالِ دَرَجَةً وَأَشْرَفُهَا مَنْزِلَةً وَأَسْنَاهَا حَظًّا فَقِيلَ لَهُ الْإِيمَانُ قَوْلُ وَ عَمَلُ أَمْ قَوْلُ بِلَا فَقَالَ الْإِيمَانُ تَصْدِيقُ بِالْجَنَانِ وَ إِقْرَارُ بِالنِّسَانِ وَ عَمَلُ بِالْأَرْكَانِ وَ هُوَ عَمَلُ كُلُهُ وَ مِنْهُ النَّامُ وَ مِنْهُ الْكَامِلُ تَمَامُهُ وَ مِنْهُ النَّاقِصُ الْبَيْنَ نُقْصَانُهُ وَ مِنْهُ الزَّائِدُ الْبَيِّنُ زِيَادَتُهُ فَلَوْ كَانَ الْإِيمَانُ كُلُّهُ وَاحِداً لَا زِيَادَةَ فِيهِ وَ لَا نُقْصَانَ لَمْ يَكُنْ لِأَحَدٍ فَضْلُ عَلَى أَحَدٍ وَلَتَسَاوَى النَّاسُ فَبَتَمَامِ الْإِيمَانِ وَ كَمَالِهِ دَخَلَ الْمُؤْمِنُونَ الْجَنَّةَ وَنَالُوا الدَّرَجَاتِ فِيهَا وَ بِذَهَابِهِ وَ نُقْصَانِهِ دَخَلَ الْآخَرُونَ النَّارَ وَ كَذَلِكَ السَّبْقُ إِلَى الْإِيمَانِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ.

رَسُولُ الله لله

1 - الرسول الله فَأَنَا مِنَ السَّابقِينَ وَأَنَا خَيْرُ السَّابقين." -2- الرسول - لَمَّا أَنْ مَرضَ النَّبِيِّ الْمَرْضَةَ الَّتِي قَبَضَهُ اللَّهُ فِيهَا دَخَلْتُ فَجَلَسْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ وَ ه دَخَلَتْ عَلَيْهِ فاطمة الزَّهْرَا قَالَ أَ وَ لَا أَزِيدُكِ مَزِيدَ الْخَيْر كُلِّهِ قَالَتْ بَلَى قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ قِسْمَيْنِ فَجَعَلَنِي وَ زَوْجَكِ فِي أَخْيَرهِما قِسْماً وَ ذَلِكِ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَصْحَابُ الْيَمَنَةِ ما أَصْحابُ اليَمَنَةِ ثُمَّ جَعَلَ اللِاثْنَيْنِ ثَلَاثَاً فَجَعَلَنِي وَ زَوْجَكِ فِي أَخْيَرهَا ثُلُنَا وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المُقَرَّبُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيم."

1. الكافي، ج 2، ص 40/ بحار الأنوار، ج 22، ص 308؛ سوابق يفضل بها ... اولئك المقربون» محذوف

. بحار الأنوار، ج 66، ص 78 بحار الأنوار، ج 10، ص 53

. بحار الأنوار، ج 16 ، ص 120 / إعلام الوری ص 8 الأمالي للصدوق، ص 630 تأويل الآيات الظاهرة، ص587/ تفسیر القمی، ج 2، ص 346

4. بحار الأنوار، ج22، ص 496 تفسیر فرات الکوفی، ص 464؛ في جنات النعيم» محذوف

458

ص: 458

واقعه / 11

و حج و زکات و جهاد و انفاق از پیشینیان بیشتر است و اگر سوابق فضیلتی که مؤمنان به سبب آن بر یکدیگر برتری پیدا میکنند نبود میبایست متأخرین به واسطه ی عمل بسیار خود بر پیشینیان مقدّم .باشند ولی خدای عزوجل هرگز نخواسته شخصی که در پایین ترین درجات ایمان قرار دارد به درجه جلوتر برسد و آن کس را که خداوند مؤخّر داشته مقدم شود و یا آن کس که خدا او را مقدم داشته مؤخّر گردد. عرض کردم آنچه که خداوند مؤمنان را به خاطر سبقت در ایمانشان به آن دعوت کرده به من خبر بده پس فرمود: سخن خداوند عزوجل: پیشی گیرید به سوی آمرزش پروردگارتان و بهشتی که پهنای آن آسمان و زمین است و برای کسانی که به خدا و پیغمبران وی ایمان آورده اند آماده شده (حدید/21) و فرموده: السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ

المقربون.

امام علی ال ایمان و کفر و شرک و کم و زیادی آنها از این قرار است، ایمان به خداوند بالاترین اعمال میباشد و در مرتبهی عالی قرار دارد و گرامیتر از آن مقامی نیست و بهره اش از همه افزون تر است گفته شد یا امیرالمؤمنین ! ایمان گفتار و کردار است و یا تنها گفتار میباشد» فرمود: ایمان گواهی به قلب و اعتراف در زبان و عمل به اعضاء و جوارح میباشد ایمان همه اش عمل ،است ایمان گاهی کامل و گاهی نیمه کامل و زمانی ناقص و گاهی هم زائد است به طوری که این نقصان و زیادت به وضوح دیده میشود اگر همه در ایمان با هم مساوی بودند کسی را بر کسی فضیلت و برتری ،نبود با ایمان کامل مؤمنان وارد بهشت میگردند و به درجات آن نائل میشوند اگر کسانی ایمان آنها ناقص باشد و یا ایمان خود را از دست بدهند وارد دوزخ میشوند کسانی که در ایمان سابقه دارند بر دیگران برتری پیدا می کنند، خداوند در قرآنش فرموده: وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ

رسول خدا

1- پیامبر

عليه

پس من از سابقان هستم و در میان آنها از همه بهتر هستم.

-2 پیامبر سلمان گوید وقتی که پیامبر بیمار شد - بیماریی که در آن خداوند او را قبض روح کرد - وارد شدم و روبرویش نشستم و فاطمه زهرا نزد پیامبر آمد. [پیامبر ] :فرمود: «آیا بر [ دانستنیهای تو نیفزایم دانستنی هایی که همه ی خوبیها در آن است؟ فاطمه عرض کرد: «بله» فرمود: خدای تعالی خلق را دو قسمت آفرید و من و همسر تو را در بهترین قسمت قرار داد و آن سخن خدای عزوجل است فَأَصْحابُ الْمُيْمَنَةِ ما أَصْحَابُ الْمُيْمَنَة. سپس دو قسمت را سه قسمت قرار داد و من و همسر تو را در بهترین آن سه قرار داد و آن سخن خداوند است وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ.

ص: 459

الواقعه/11

3 - الصادق - نَطَقَ اللَّهُ بِهَذَا يَوْمَ ذَرَأَ الْخَلْقَ فِي الْمِيثَاقِ وَ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْخَلْقَ بِأَلْقَى عَامٍ فَقُلْتُ فَسِّرْ لِي ذَلِكَ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَمَّا أَرَادَ أَنْ يَخْلُقَ الْخَلْقَ خَلَقَهُمْ مِنْ طِينِ وَ رَفَعَ لَهُمْ نَاراً فَقَالَ ادْخُلُوهَا فَكَانَ أَوَّلَ مَنْ دَخَلَهَا محمد الله و أمير المؤمنين الله وَالْحَسَنَا وَ الْحُسَيْنُ وَتِسْعَةُ مِنَ الْأَئِمَّةِ ۖ إِمَامُ بَعْدَ إِمَامٍ ثُمَّ أَتْبَعَهُمْ بِشِيعَتِهِمْ فَهُمْ وَاللَّهِ السَّابِقُونَ

الوِلَايَةِ

- الرسول - عَن ابْنِ عَبَّاس قَالَ: سَأَلْتُ رَسُولَ اللَّهِ لِله عَنْ قَوْلَ اللَّهِ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ

أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ قَالَ: حَدَّثَنِي جَبْرَئِيلُ ال بتَفْسِيرهَا قَالَ: ذَاكَ عَلَى ال وَ شِيعَتُهُ إِلَى الْجَنَّة. 2 - الصادق ال عَنْ إِدْريس بن عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ تَفْسِيرِ هَذِهِ الْآيَة ما سَلَكَكُمْ فِي سَفَرَ قالُوا لَعَنَكَ مِنَ الْمُصَلِّينَ قَالَ عَنَى بِهَا لَمْ نَكُ مِنْ أَتْبَاعِ الْأَئِمَّةِ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِيهِمْ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ أَ مَا تَرَى النَّاسَ يُسَمُّونَ الَّذِي يَلِي السَّابِقَ فِي الْحَلْبَةِ مُصَلًّى فَذَلِكَ الَّذِي عَلَى حَيْثُ قَالَ لَوْنَكَ مِنَ الْمُصَلِّينَ لَمْ نَكَ مِنْ أَتْبَاعِ

السابقين." 3- الباقر ا أَنْتُمْ شِيعَةُ اللَّهِ وَ أَنْتُمْ أَنْصَارُ اللَّهِ وَ أَنْتُمُ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ وَ السَّابِقُونَ الْآخِرُونَ وَ السَّابِقُونَ فِي الدُّنْيَا وَ السَّابِقُونَ فِي الْآخِرَةَ إِلَى الْجَنَّةِ قَدْ ضَمِنَّا لَكُمُ الْجَنَّةَ بِضَمَانَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ ضَمَان رَسُول الله الله 4- أمير المؤمنين - عن الحسن بن عليعن أبيه الله في قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المُقَرَّبُونَ قَالَ إِنِّي أَسْبَقُ السَّابِقِينَ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَى رَسُولِهِ وَ أَقْرَبُ الْمُقَرَّبِينَ إِلَى اللَّهِ وَإِلَى

سوله التالي

5- أمير المؤمنين - فَأَنْشُدُكُمُ اللَّهَ أَ تَعْلَمُونَ حَيْثُ نَزَلَتْ وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ

والأنصار ... والسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ سُئِلَ عَنْهَا رَسُولُ اللَّهِ لا فَقَالَ أَنْزَلَهَا اللَّهُ تَعَالَى

1. بحار الأنوار، ج 36، ص 401 تفسیر نور الثقلين / تأويل الآيات الظاهرة، ص 620/ الغيبة للنعمانی، ص 90 2. شواهد التنزيل، ج 2، ص 295/ بحار الأنوار، ج 35، ص 335/ الأمالي للطوسى، ص 72 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان .الکافی، ج 1، ص 419/ بحار الأنوار، ج24، ص 7 المناقب، ص 4، ص 330 تفسير نور الثقلين / بحار الأنوار، ج24، ص 300 4. الکافی، ج 8، ص 213 تفسیر نور الثقلين

د. بحار الأنوار، ج 24، ص 8 كتاب سلیم بن قیس، ص 936

460

ص: 460

واقعه /11

3- امام صادق - [ داودبن کثیر رقی گوید: مرا از وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقربونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيم خبر ده. امام صادق الله فرمود: خدای تعالی این گفتار را در روزی که مخلوقات را به صورت ذرّ خلق کرد بیان فرمود دو هزار سال پیش از آنکه در این عالم آنها را خلق فرماید. عرض کردم آیه را برایم تفسیر فرما» فرمود: زمانی که خدای عزوجل اراده فرمود مخلوقات را بیافریند آنان را از گل آفرید و برای آنها آتشی افروخت و دستور داد که داخل آتش شوید، پس اولین کسی که داخل آن شد محمد الله و امیرالمؤمنین ال و حسن و حسین الله و نه نفر از امامان یکی پس از دیگری وارد شدند سپس شیعیان ایشان از آنها پیروی کردند، پس به خدا سوگند آنها پیشی گیرندگان هستند

ولایت

1 پیامبر از ابن عباس له نقل شده است که از رسول خدا درباره ی آیات و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ پرسیدم. حضرت الله فرمود: «جبرئیل به من گفت: آنها

علی و شیعیان او هستند آنها کسانی هستند که برای رفتن به بهشت سبقت میگیرند». 2 امام صادق ادریس بن عبدالله :گوید از امام صادق درباره ی تفسیر آیه چه چیز شما را به دوزخ وارد ساخت؟ میگویند ما از نمازگزاران نبودیم». مدثر /43_42) پرسیدم. فرمود: منظور این است که ما از پیروان ائمه که در این آیه اشاره می فرماید: السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربونَ .نبودیم مگر نه این است که هر کس زودتر خود را به محل اجتماع برای اسب دوانی نرساند مردم مصلی به او نمیگویند پس منظور از لَنَكُ مِنَ المُصَلِّینَ یعنی از پیروان

پیامبران نبودیم.

الليالي

امام باقر امام صادق فرمود: «پدرم به گروهی از شیعیان :فرمود: «شما پیروان خدا و یاوران خدا هستید و شما پیشگامان از امتهای آخرین به سوی ما هستید که در دنیا پیشگامان به سوی ولایت ما و در آخرت پیشگامان به سوی بهشت .هستید به ضمانت خدا و ضمانت رسول خدا بهشت را برای شما ضمانت کردیم 4۔ امام علی الحسن بن علی ا از پدر بزرگوارش درباره ی آيه: السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربون نقل میکند که فرمود من جلوتر از تمام سبقت گیرندگان به سوی خدا و پیامبرم و م--ن مقرب ترین مقربان خدا و پیامبر هستم».

ه- امام علی ال شما را به خدا قسم میدهم مگر نه این است وقتی آیه: وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ المُهَاجِرِينَ وَ الْأَنصارِ (توبه /100) ... و آيه السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربون نازل شد، و در این باره

الترم الى از پیامبر سؤال شد. حضرت فرمود: خداوند این آیات را در مورد انبیاء و جانشینان

461

ص: 461

الواقعه /11

ذِكْرُهُ فِي الْأَنْبِيَاءِ وَ أَوْصِيَائِهِمْ فَأَنَا أَفْضَلُ أَنْبِيَاءِ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبِ اللهِ وَصِنِّي أَفْضَلُ الْأَوْصِيَاءِ قَالُوا اللَّهُمَّ نَعَمْ.

6- أمير المؤمنين ال- أَنْشُدُكُمُ اللَّهَ سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ قَوْلِهِ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ أَنْزَلَهَا اللَّهُ فِي الْأَنْبِيَاءِ وَ أَوْصِيَائِهِمْ وَأَنَا أَفْضَلُ أَنْبِيَاءِ اللَّهِ [وَأَخِي] وَ وَصِنِّى عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب ال أَفْضَلُ الْأَوْصِيَاءِ فَقَامَ نَحْوُ مِنْ سَبْعِينَ بَدْرِيَا جُلُّهُمْ مِنَ الْأَنْصَارِ وَبَقِيَّتُهُمْ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ مِنْهُمْ أَبُو الْهَيْثَمِ بْنُ التَّيْهَانِ وَ خَالِدُ بْنُ زَيْدِ وَ أَبُو أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيُّ وَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ عَمَّارُ بْنُ يَاسِر [ وَ غَيْرُهُ] فَقَالُوا نَشْهَدُ أَنَّا قَدْ سَمِعْنَا رَسُولَ اللَّهِ اللهُ يَقُولُ ذَلِكَ. 7 - أمير المؤمنين ال- أنْشُدُكُمْ بِاللَّهِ الَّذِي يَعْلَمُ سَرَائِرَكُمْ وَيَعْلَمُ صِدْقَكُمْ إِنْ صَدَقْتُمْ وَ يَعْلَمُ كَذِبَكُمْ إِنْ كَذَبْتُم قَالَ فَهَلْ أَحَدٌ ذَكَرَهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِمَا ذَكَرَنِي إِذْ قَالَ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المُقَرَّبُونَ غَيْرِى قَالَ فَهَلْ سَبَقَنِي مِنْكُمْ أَحَدٌ إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ قَالُوا لَا.

الصادق ال- أَشْرَفُ شَرَاب أَهْلِ الْجَنَّةِ يَأْتِيهِمْ مِنْ عالى تَسَلَّمَ عَلَيْهِمْ فِي مَنَازِلِهِمْ وَ هِيَ عَيْنُ يَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ بَحْتَا وَ الْمُقَرَّبُونَ آل محمد الله يَقُولُ اللهُ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ رسول الله الله وَ خَدِيجَةُ وَ على بن أبى طالب وَ ذُرِّيَّاتُهُمْ تَلْحَقُ بهم. 9- الرسول - مَعَاشِرَ النَّاسِ إِن فَضَائِلَ عَلَى اللهِ وَ مَا خَصَّهُ اللَّهُ بِهِ فِي الْقُرْآنِ أَكْثَرُ مِنْ أَنْ أذْكُرَهَا فِي مَقَامِ وَاحِدٍ فَمَنْ أَنْبَأَكُمْ بهَا فَصَدِّقُوهُ بهَا مَعَاشِرَ النَّاسِ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَ أُولِى الْأَمْرِ فَقَدْ فَازَ فَوْزاً عَظِيماً السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ إِلَى بَيْعَتِهِ وَ التَّسْلِيمَ عَلَيْهِ بِإِمْرَةِ الْمُؤْمِنِينَ أُولئِكَ

المُقَرَّبُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيم. 10 - أمير المؤمنين ال- أنَا عَبْدُ اللَّهِ وَ أَخُو رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَ أَنَا الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ لَا يَقُولُهَا بَعْدِي

إِلَّا كَذَّابٌ مُفْتَر صَلَّيْتُ قَبْلَ النَّاسِ سَبْعَ سِنِين.

11 - أمير المؤمنين - السُّبَّاقَ خَمْسَةُ فَأَنَا سَابِقُ الْعَرَب وَ سَلْمَانُ اللَّه سَابِقُ فَارِسَ وَ صُهَيْبُ

سَابِقُ الرُّومِ وَ بِلَالُ سَابِقُ الْحَبَشِ وَ خَبَّابُ سَابِقُا ى النَّبْطِ .

1. کتاب سلیم بن قیس، ص643/ بحار الأنوار، ج 31، ص 410/ الاحتجاج، ج 1، ص147/ التحصين لابن طاوس، ص 25، ص632/ کمال الدین،

ج 1، ص 275 تفسیر نور الثقلين

2. کتاب سلیم بن قیس، ص 757 بحار الأنوار، ج 33، ص 147

. بحار الأنوار، ج 3، ص 377/ إرشاد القلوب، ج 2، ص 260/ الأمالي للطوسی، ص 549

.. بحار الأنوار، ج 24، ص 6 تفسیر القمی، ج 2، ص 411

5 الیقین، ص 360

ء العمدة، ص221

الخصال، ج 1، ص312/ تفسير نورالثقلين

462

ص: 462

واقعه / 11

ایشان نازل کرده است من افضل انبیاء و رسولان ..خدایم و علی بن ابی طالب ال جانشین من افضل اولیاء است؟ گفتند: «آری، به خدا قسم»!

6 امام علی شما را به خدا قسم میدهم در این باره که از پیامبر پرسیده شد درباره ی قول خداوند؛ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربون آن حضرت صلى الله عليه وسلم فرمود: «خداون--د ای--ن آی--ه را درباره ی انبیاء و اوصیای آن نازل کرده است و من افضل انبياء خدا و برادرم و وصیم علی بن ابی طالب افضل اوصیاء است؟ در اینجا حدود هفتاد نفر از اهل بدر که اکثرشان از انصار و بقیه از مهاجرین بودند به پا خاستند که از جمله ی آنان ابوالهیثم بن تیهان و ابوایوب خالد بن زید انصاری و از مهاجرین عمّار یاسر و غیر او بودند اینان :گفتند ما شهادت میدهیم

پیامبر شنیدیم که این مطلب را میفرمود.

از

امام علی شما را به خدا سوگند یا اینکه فرمود شما را به خدایی که راز نهانی شما را میداند و راست و دروغ شما را میداند سوگند میدهم وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ آیا در میان جمعیت شما کسی هست که پیش از من ایمان به خدا و رسولش آورده باشد و پیش از من

به هر دو قبله نماز خوانده باشد؟ عرض کردند: «نه»!

امام صادق ال عالی ترین آشامیدنی اهل بهشت است که از قسمت بالای قصرهای بهشتیان بر آنها فرو میریزد و آن چشمه ای است که مقربین از خالص آن می آشامند؛ و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ مقربین پیامبر اکرم . الله و خدیجه و علی بن ابی طالب ال

بازماندگان آنها هستند که ملحق به ایشان میشوند.

9 پیامبر ای مردم امتیازاتی که علی بن ابی طالب ال نزد پروردگار دارد و خدا در قرآن

نازل فرموده بیش از آن است که من بتوانم در یک سخنرانی بشمارم و بیان کنم هرکس بعد از

این از آن فضایل برای شما بیان کرد او را تصدیق کنید ای مرد هر کس خدا و رسول الله على ال و ائمه ی بعد از او را اطاعت کند رستگار است و همین اشخاص به فوز بهشت و نعمت خدایی نائل میشوند. أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ.

10 امام علی ال من بنده خدا و برادر رسول خدایم و من صدیق اکبرم، هر که بعد از من

چنین ادعایی کند، کذاب است من هفت سال قبل از سایر مردم نماز خواندم. 11- امام علی ال پیشگامان ملتها بر مسلمان شدن پنج تن .هستند. من پیشگام عرب و

سلمان پیشگام ایرانیان و صهیب پیشگام رومیان و بلال پیشگام حبشیان و خباب پیشگام

نبطی ها است.

463

ص: 463

الواقعه / 11

12 - أمير المؤمنين الا عن على الله قَالَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ نَزَلَتْ فِي

13 - ابن عباس الله سَبَقَ يُوشَعُ بْن نُون إِلَى مُوسَى وَ سَبَقَ صَاحِبُ يس إِلَى عِيسَى وَ سَبَقَ عَلِيُّ إِلَى

محمد الله الي

14 - الحسن ال- عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِى المْ فِي قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ

الله الى

قالَ: أَبي أَسْبَقُ السَّابِقِينَ إِلَى اللَّهِ وَإِلَى رَسُولِهِ وَأَقْرَبُ الْأَقْرَبِينَ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَى رَسُولِهِ الله 15 - الحسن الله - فَصَدَّق أبي رسول الله سابقاً وَ وَقَاهُ بِنَفْسِهِ ثُمَّ لَمْ يَزَلْ رَسُولِ اللهِ صلى الله عليه وسلم فِي كُلِّ مَوْطِن يُقَدِّمُهُ وَلِكُلِّ شَدِيدٍ يُرْسِلُهُ ثِقَةَ مِنْهُ بِهِ وَ طُمَانِينَةٌ إِلَيْهِ لِعِلْمِهِ بِنَصِيحَةَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَ أَنَّهُ أَقْرَبُ الْمُقَرَّبِينَ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ صلى الله عليه وسلم وَقَدْ قَالَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ فَكَانَ أَبي سَابَقَ السَّابقِينَ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى رَسُولِهِ وَ أَقْرَبَ الْأَقْرَبِينِ. 16 - الصادق ال- عن الصادق الله فِي قَوْلِهِ تَعَالَى وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ قَالَ نَحْنُ

السَّابِقُونَ وَنَحْنُ الْآخِرُونَ

17 - ابن عبّاس - سَابِقُ هَذِهِ الْأُمَّة أمير المؤمنين ال.

-18 - الرضا - إِنَّ اللهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَقُولُ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ الْعَارف

لِلْإِمَامَة حِينَ يَظْهَرُ الْإِمَامُ

العليوة

19 - الصادق ال- عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ اللهِ أَنَّ سَائِلًا سَأَلَهُ فَقَالَ ... فَأَخْبِرْنِي عَنْ خُرُوجِ الْإِمَامَة مِنْ وُلْدِ الْحَسَنِ الةِ إِلَى وُلْدِ الْحُسَيْن الله كَيْفَ ذَلِكَ وَ مَا الْحُجَّةُ فِيهِ قَالَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا أَنْزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي خَمْسَةِ نَفَرٍ شَهِدَتْ لَهُمْ بِالتَّطْهِيرِ مِنَ الشِّرْكِ وَ مِنْ عِبَادَةِ الْأَصْنَامِ وَ عِبَادَةِ كُلِّ شَيْءٍ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَصْلُهَا دَعْوَةُ إِبْرَاهِيمَ الحَيْثُ يَقُولُ - وَ اجْنُبْنِي وَ بَنِيَّ أَنْ نَعْبُدَ الْأَصْنَامَ وَ الْخَمْسَةُ الَّذِينَ نَزَلَتْ

1. بحار الأنوار، ج 35، ص 335 تفسیر نور الثقلين عيون أخبار الرضا (ع)، ج 2، ص 65 روضة الواعظین، ج 1، ص 85/ شواهد التنزیل، ج 2، ص 295 شواهد التنزیل، ج 2، ص 296 2.العمدة، ص 64 کشف الغمة، ج 1، ص 323/ کشف الیقین، ص394/ کشف الیقین، ص166/ الطرائف، ج 1، ص 20/ كشف الغمة، ج 1، ص 88 بحار الأنوار، ج 38، ص 239

.. تأويل الآيات الظاهرة، ص 620 تفسیر نور الثقلین

4. بحار الأنوار، ج 10، ص138 تفسیر نورالثقلین؛ «الله و رسوله ... و قد قال محذوف الأمالي للطوسی، ص563

5. بحار الأنوار، ج24، ص 4 المناقب، ج 4، ص 283 تفسير نور الثقلين؛ قوله تعالى والسابقون السابقون ... مقربون» محذوف 6. بحار الأنوار، ج 38، ص 225 تفسير نور الثقلين / بحار الأنوار، ج 38، ص228 تفسیر فرات الکوفی، ص463

. بحار الأنوار، ج 48، ص 274 رجال الکشی، ص 614

0464

ص: 464

واقعه 11

12 - امام على ال- السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ در شأن من نازل شده است.

13 - ابن عباس یوشع بن نون به سوی موسیا و صاحب یاسین به سوی عیسی

على ا به سوی محمد الله

ال

سبقت نموده است.

ال

14 امام حسن ال از امام حسن النقل شده است که درباره ی آیه و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربون، فرمود: پدر من در رسیدن به خداوند عزوجل و در رسیدن به رسول او، اسبق السابقین و نزدیکترین مقربان است».

الله الله 15 امام حسن پدرم تصدیق رسالت پیامبر را از همه جلوتر نمود و با جان خویش از او حمایت کرد. پیامبر در هر موقعیتی او را مقدم میداشت و برای هر پیشامدی انتخابش

می.کرد به واسطه ی اعتماد و اطمینانی که به او داشت میدانست او خیرخواه خدا و پیامبر است و او از همه مقربین نزدیکتر به خدا و پیامبر اوست خداوند در قرآن کریم فرموده است:

السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربونَ ، پدرم از همه سبقت گیرنده تر به سوی خدا و پیامبر بود و از

همه نزدیکتر بود.

16- امام صادق ال- السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربون ماييم السَّابِقُونَ و ما هستیم آخَرُون. 17 - ابن عباس السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، پیشی گیرنده ی این امت علی بن ابی طالب است. 18 - امام رضا - السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربون اینها کسانی هستند که عارف به مق--ام

امامت هستند موقعی که آشکار میشود.

نگاه

19- امام صادق ال سؤال کننده ای از او پرسید... مرا از خارج شدن امامت از فرزندان امام

حسن ال و قرار گرفتن آن در فرزندان امام حسین ال آگاه کن که آن چگونه است و دلیل آن چیست؟ فرمود: سخن خدای تبارک و تعالی خداوند فقط میخواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملا شما را پاک سازد احزاب (33) کاملاً شما را پاک سازد، این آیه در مورد پنج نفر نازل شد و به پاکی آنها از ،شرک پرستش بتها و پرستش هر چیزی غیر از خدا شهادت داد. اصل آن دعای ابراهیم است آنجا که میگوید و من و فرزندانم را از پرستش بتها دور دار و پنج نفری که آیه تطهیر در مورد آنها نازل ،شد رسول خدا، على ال، فاطمه ، حسن و حسین هستند و آنها مقصود دعای ابراهیم هستند سرور آنها در آن [آیه]

ال

رسول خدا الليل بود و فاطمه زنی بود که در طهارت شریک آنها شد و برای او در امامت

چیزی نیست ولی او مادر امامان است. هنگامی که خداوند پیامبرش را قبض روح کرد علی بن ابی طالب ال بعد از رسول خدا سزاوارترین مردم به امامت بود؛ به خاطر سخن خدای

465

ص: 465

إبراهيم الله

الواقعه / 11

فِيهِمْ صلى الله عليه وسلم : آيَةُ التّطهير رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِيُّ وَ فَاطِمَةُ وَالْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ وَ هُمُ الَّذِينَ عَنَتْهُمْ دَعْوَةُ ما فَكَانَ سَيَدُهُمْ فِيهَا رَسُولَ اللَّهِ وَ كَانَتْ فَاطِمَةُ امْرَأَةَ شَرِكَتْهُمْ فِي التَّطْهير و لَيْسَ لَهَا فِي الْإِمَامَة شَيْءٌ وَ هِيَ أُمُّ الْأَئِمَّةِ فَلَمَّا قَبَضَ اللَّهُ نَبِيَّهُ كَانَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب ال أَولَى النَّاسِ بِالْإِمَامَةِ بَعْدَ رَسُولِ اللَّهِ لِقَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ وَلِقَوْلِ رَسُول الله صلى الله عليه وسلم فِي الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ الهُمَا سَيّدا شَبَاب أَهْل الْجَنَّةَ وَأَبُوهُمَا خَيْرُ مِنْهُمَا وَ لِقَوْلِهِ الْحَسَنَا وَ الْحُسَيْنُ الإِمَامَا حَقٌّ قَامَا أَوْ قَعَدَا وَأَبُوهُمَا خَيْرُ مِنْهُمَا فَكَانَ عَلَى العَلَيْهِ أَوْلَى بِالْإِمَامَة مِنَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ اللِأَنَّهُ السَّابِقُ فَلَمَّا قُبِضَ كَانَ الْحَسَنُ اللهِ أَوْلَى بِالْإِمَامَة مِنَ الْحُسَيْنِ بِحُجَّةِ السَّبْقِ وَذَلِكَ قَوْلُهُ وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ فَكَانَ الْحَسَنُ الأَسْبَقَ مِنَ الْحُسَيْنِ اللهِ وَ أَوْلَى بِالْإِمَامَة فَلَمَّا حَضَرَتِ الْحَسَنَا الْوَفَاةُ لَمْ يَجُزْ أَنْ يَجْعَلَهَا فِي وُلْدِهِ وَأَخُوهُ نَظِيرُهُ فِي التطهير وَ لَهُ بذَلِكَ وَ بِالسَّبْقِ فَضِيلَةُ عَلَى وُلْدِ الْحَسَنِ الله.

العليا

زُرَارَةُ وَ أَبو بَصِيرٍ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَ بُرَيْدٌ 1 - الصادق ال- عَنْ أَبِي عُبَيْدَةَ الْحَذَاءِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ زَرَارَةُ وَأَبُو بَصِيرٍ وَ

مُحَمَّد بْنُ مُسْلِمٍ وَ بُرَيْدُ مِنَ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ.

- الصادق ال- أَحَبُّ النَّاسِ إِلَى أَحْيَاء وَ أَمْوَاتاً أَرْبَعَةُ بُرَيْدُ بْنُ مُعَاوِيَةَ بِالْبَاءِ الْمُفْرَدَة الْمَضْمُومَةِ وَالرَّاءِ الْمُهْمَلَةِ الْمَفْتُوحَةِ الْبَجَلِيُّ وَزَرَارَةُ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَ أَبُو بَصِيرِ قَالَ لَ فِ-ي الْأَرْبَعَة الْمَذْكُورينَ: إِنَّهُمْ مِنَ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ، أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ الصادق ال إنِّي لَأُحَدِّثُ الرَّجُلَ بِالْحَدِيثِ وَ أَنْهَاهُ عَن الْجِدَالِ وَ الْمِرَاءِ فِي دِينِ اللَّهِ وَ أَنْهَاهُ عَن الْقِيَاسِ، فَيَخْرُجُ مِنْ عِنْدِى فَيَتَأَوَّلُ حَدِيثى عَلَى غَيْر تأويلِهِ، إِنِّى أَمَرْتُ قَوْماً أَن يَتَكَلَّمُوا وَ نَهَيْتُ قَوْماً فَكُلُّ تَأَوَّلَ لِنَفْسِهِ يُرِيدُ الْمَعْصِيَةَ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ، فَلَوْ سَمِعُوا وَأَطَاعُوا لَأَوْدَعْتُهُمْ مَا أوْدَعَ أَبي أَصْحَابَهُ، إِنَّ أَصْحَابَ أَبي كَانُوا زَيْناً أَحْيَاء وَ أَمْوَاتاً أَعْنِي زُرَارَةَ وَ مُحَمَدِ بْنَ مُسْلِمِ وَ مِنْهُمْ لَيْثُ الْمُرَادِيُّ وَ بُرَيْدُ الْعِجْلِيُّ، هَؤُلَاءِ الْقَوَّامُونَ بِالْقِسْطِ هَؤُلَاءِ الْقَوَّامُونَ بِالْقِسْطِ وَهَوْلاءِ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ.

1 . دعائم الإسلام، ج 1، ص 35؛ بالتفاوت لفظى دعائم الإسلام، ج 1، ص 37

2. وسائل الشیعة، ج27، ص 144 رجال الکشی، ص136/ روضة الواعظین، ج 2، ص 290

. رجال ابن داود، ص157

4. رجال الکشی، ص 170

466

ص: 466

واقعه / 11

اس ال

الله

عزوجل وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ المقربون و به خاطر سخن رسول خدا در مورد حسن ا و

بهتر

حسین ا؛ آن دو سرور جوانان اهل بهشتند و پدرشان از آن دو بهتر است و به خاطر سخن پیامبر ، حسن و حسین الله - قیام کنند یا بنشینند - امامان بر حقند و پدرشان از آن دو است بنابراین، علی ال از حسن الله و حسین ال به امامت سزاوارتر بود؛ چون او پیشگام

در ایمان و عمل خیر است و هنگامی که از دنیا ،رفت حسن ال از حسین ال به دلیل

پیشگام بودن به امامت سزاوارتر بود و آن سخن خداوند است و السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ؛ حسن ال از

حسین پیشگام تر و به امامت سزاورتر بود و هنگامی که وفات حسن فرا رسید، جایز نبود آن را در فرزندان خود قرار دهد در حالی که برادرش در پاکی همانند اوست و او به خاطر آن

[پاکی] و به خاطر پیشگامی بر فرزندان حسن ال برتری دارد.

زراره و ابوبصیر و محمد بن مسلم و برید

1- امام صادق ابو عبیده حذاء :گوید از امام صادق شنیدم که میفرمود: زراره و ابوبصیر و محمد بن مسلم و برید از کسانی هستند که خداوند متعال فرموده است: وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ

أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ.

2 امام صادق محبوب ترین مردم نزد من چه زنده باشند چه مرده چهار نفر هستند بریدبن معاویه برید ،بجلی ،زراره محمد بن مسلم و ابوبصیر... امام در مورد چهار نفر مذکور فرمود: «آنها از کسانی هستند که خدای تعالی [درباره ی آنها] فرمود: السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ

المقربون.

می

امام صادق من به مردی حدیث میگویم و او را از جدال و ستیز در دین خدا نهی

کنم و از قیاس نهی میکنم؛ سپس از نزد من بیرون میرود و سخن مرا بر خلاف حقیقتش

تفسیر می ،کند من به گروهی دستور داده ام که سخن بگویند و گروهی را نهی کرده ام ولی هر کدام به دلخواه خود سخن مرا توجیه میکند تا خدا و پیامبرش را معصیت کند و اگر میشنیدند و اطاعت میکردند چیزی به آنها میگفتم که پدرم به اصحابش گفت، اصحاب پدرم در حال حیات و ممات مایهی زینت بودند؛ مقصودم زراره و محمد بن مسلم است و از جمله ی آنها است؛ لیث مرادی و برید ،عجلی اینها قیام کنندگان به ،عدالتند اینها قیام کنندگان به

و اینها هستند: السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقرّبونَ.

عدالتند

467

ص: 467

الواقعه/12

4- الصادق ال- مَا أَحْيَا ذِكرنَا وَأَحَادِيثَ أَبي إِلَّا زَرَارَةُ وَ أَبُو بَصِيرِ لَيْثُ الْمُرَادِيُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ مُسْلِمٍ وَ بُرَيْدُ بْنُ مُعَاوِيَةَ الْبَجَلِيُّ وَ لَوْلَا هَؤُلَاءِ مَا كَانَ أَحَدَ يَسْتَنْبِطُ هَذَا هَوْلَاءَ حُفَّاطُ الدِّينِ وَأَمَنَاءُ أَبِي عَلَى حَلَالِ اللَّهِ وَ حَرَامِهِ وَ هُمُ السَّابِقُونَ إِلَيْنَا فِي الدُّنْيَا وَالسَّابِقُونَ إِلَيْنَا فِي الْآخِرَةَ.

قوله تعالى : في جَنَّاتِ النَّعِيمِ (12)

قوله تعالى: ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ (13)

1 - الصادق - عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ فِي هَذِهِ الْآيَةِ ثُلَّهُ مِنَ الْأَوَّلِينَ ابْنُ آدم اللهِ الَّذِي قَتَلَهُ العل

أخُوهُ وَ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَ حَبِيبُ النَّجَّارُ صَاحِبُ يس وَقَلِيلُ مِنَ الْآخِرينَ على بن أبي طالب ال." - الصادق - ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ قَالَ: ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ حِزْقِيلُ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ

وَثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ عَلَى بْن أبي طالب القهر " 3- على بن إبراهيم - قَالَ عَلَى ابنُ ابراهيم ا في قَوْلِهِ ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ هُمْ أَتْبَاعُ الْأَنْبِيَاءِ .

قوله تعالى: وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرينَ (14)

1 - الصادق ال- قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ عَلَى بْن أَبِي طَالِب ال..

2- على بن إبراهيم - وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ هُمْ أَتْبَاعُ النَّبِيِّ مُحَمَّدُ

وانت الى

الكاظم ال- إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة كَانَ عَلَى عَرْشِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَرْبَعَةُ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ أَرْبَعَةُ وَعِيسَى الةِ وَأَمَّا الْأَرْبَعَةُ

العليا

مِنَ الْآخِرِينَ فَأَمَّا الْأَوَّلُونَ فَنُوحٌ وَإِبْرَاهِيمُ ال وَ مُوس

الْآخَرُونَ فَمُحَمَّدُ وَ عَلِيُّ وَ الْحَسَنُ وَالْحُسَيْنُ .

قوله تعالى: عَلى سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ (15)

1 - على بن إبراهيم على سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ أَى مَنْصُوبَة.

1 روضه الواعظين، ج 2، ص 290/ تفسير نورالثقلين

2. بحار الأنوار، ج 35، ص333/ تفسير البرهان

.. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 262

4. تفسیر القمی، ج 2، ص348/ تفسير البرهان

5. تفسير البرهان تفسير نور الثقلين / بحار الأنوار، ج 35، ص 333 بحار الأنوار، ج 38، ص 230 تأويل الآيات الظاهرة، ص 621

6. تفسير البرهان تفسیر القمی، ج 2، ص348

الأمالي للصدوق، ص 120

. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 262 تفسير البرهان تفسیر القمی، ج 2، ص348

468

ص: 468

واقعه/12

4 امام صادق ال هیچ کس نام ما و احادیث پدرم را زنده نکرده است مگر زراره و ابوبصیر و

محمّد بن مسلم و بریدبن معاویه و اگر اینها نبودند هیچ کس این را استنباط نمی کرد. اینان حافظان دین و امنای پدرم بر حلال و حرام خدایند و کسانی هستند که در دنیا به سوی ما پیشی می گیرند.

در باغهای پرنعمت بهشت جای دارند] (12)

گروه زیادی از آنها] از امتهای نخستین اند. (13)

1 - امام صادق - ثلةٌ مِّنَ الاوّلين وقليل مِّنَ الآخِرِينَ؛ ثُلةٌ مِّنَ الاوّلین، فرزند آدم است که برادرش او را کشت و مؤمن آل فرعون و حبیب نجار دوست و صاحب پس میباشند. و قليل من

الآخرين؛ على بن ابی طالب ال می باشد.

2- امام صادق ال- ثُلَّةٌ مِنَ الاوّلين وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرينَ؛ ثُلَّةٌ مِنَ الاوّلين؛ حزقيل مؤمن آل فرعون

است. و قليل مِّنَ الآخِرِينَ؛ علی بن ابی طالب ال است.

على بن ابراهيم ال ثلةٌ مِنَ الاوّلین آنها پیروان پیامبران می باشند.

و اندکی از امتهای آخرین (14)

1- امام صادق الله وَ قَليلٌ مِنَ الْآخِرينَ، علی بن ابی طالب الله می باشد.

2- علی بن ابراهيم و قليلٌ مِنَ الآخِرِينَ، آنها پیروان محمد الله می باشند.

امام کاظم ال چون روز قیامت شود بر عرش خدای عزوجل چهار کس از اولین و چهار

الله الله

کس از آخرین .باشند اوّلین؛ نوح و ابراهیم و موسی و عیسی و آخرین؛ محمد و آخرین؛ محمد و علی ال

العليا سپس بساطی پهن کنند.

حسن و حسین ال

العليا

(15)

[مقربان] بر تختهایی که در صفوف مختلف در کنار هم چیده شده قرار دارند.

1 - علی بن ابراهيم - عَلى سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ یعنی نصب شده.

469

ص: 469

الواقعه/ 16

2 - الباقر - إِنَّ أَسِرتَهَا مِنْ دُرِّ وَ يَاقُوتِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَلَى سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ يَعْنِي أَوْسَاطَ اللا السُّرُرُ مِنْ قُضْبَان اَلدُّرِّ وَ الْيَاقُوتِ مَضْرُوبَةً عَلَيْهَا الْحِجَالُ وَ الْحِجَالُ مِنْ دُرِّ وَ يَاقُوتِ أَخَفَّ مِنَ الرِّيشَ وَأَلْيَنَ مِنَ الْحَرِير.

قوله تعالى : مُتَكِئِينَ عَلَيْهَا مُتَقَابِلِينَ (16) قوله تعالى: يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ (17)

على بن إبراهيم الله يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ أى مَسْرُورُون. 2

- على بن إبراهيم - يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ أَى مَسْتُورُون .

السجاد - قَالَ رسول الله الله لِمُحِبِّينَا أَهْلَ الْبَيْتِ سَتَجِدُونَ مِنْ قُرَيْشَ أَثَرَةٌ فَاصْبِرُوا حَتَّى تَلْقَوْنِي عَلَى الْحَوْضِ شَرَابُهُ أَحْلَى مِنَ الْعَسَل وَأَبْيَضُ مِنَ اللَّبَنَ وَ أَبْرَدُ مِنَ الثَّلْجِ وَ أَلْيَنُ مِنَ الزَّبْدِ وَ أَنْتُمُ الَّذِينَ وَصَفَكُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِهِ يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ. 4- أمير المؤمنين ال- الْوِلْدَانُ أَوْلَادُ أَهْلِ الدُّنْيَا لَمْ يَكُنْ لَهُمْ حَسَنَاتٌ فَيُثَابُونَ عَلَيْهَا وَ لَا سَيِّئَات

فَيُعَاقَبُونَ عَلَيْهَا فَأَنْزَلُوا هَذِهِ الْمَنْزِلَةَ.

ه- الرسول - عن النبي صلى الله عليه وسلم أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ أَطْفَالِ الْمُشْرِكِينَ فَقَالَ هُمْ خَدَمُ أَهْلِ الْجَنَّةِ.

الله قوله تعالى: بِأَكواب وَ أَباريقَ وَ كَأْسٍ مِنْ مَعين (18)

1 - أمير المؤمنين ال- حَوْضَنَا مُتْرَعُ فِيهِ مَثْعَبَانِ يَنْصَبَّانِ مِنَ الْجَنَّةِ أَحَدُهُمَا مِنْ تَسْنِيمِ وَالْآخَرُ

مِنْ مَعِين.

قوله تعالى : لا يُصَدَّعُونَ عَنْهَا وَ لا يُنْزِفُونَ (19)

1 - على بن إبراهيم - وَ لا يُنْزِفُونَ أَنْ يُطْردُونَ.

قوله تعالى: وَفاكِهَةٍ لِمَا يَتَخَيَّرُونَ (20)

. بحار الأنوار، ج 8، ص218 / الاختصاص، ص357/ تفسیر البرهان

2. تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج8، ص134 تفسیر فرات الکوفی، ص 466؛ «ای مستورون» محذوف

4. بحارالأنوار، ج8، ص 26/ تفسیر فرات الکوفی، ص466

د. بحار الأنوار، ج 5، ص 291 تفسیر نورالثقلين تفسير البرهان . بحار الأنوار، ج 8، ص 108 تفسیر نورالثقلين تفسير البرهان

الخصال، ج 2، ص624

تفسير البرهان

ص: 470

واقعه 16

2 امام باقر تختهای آن از مروارید و یاقوت میباشد و این کلام خداوند است که می فرماید: عَلى سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ یعنی وسط آن تختها از شاخه هایی از مروارید و یاقوت درست شده است که حجله ها بر روی آنها برپا میشود و جنس آن حجلهها از مروارید و یاقوت میباشد.

سبکتر از پر و نرمتر از ابریشم

در حالی که بر آنها تکیه زده و روبه روی یکدیگرند. 16

نوجوانانی جاودان در شکوه و طراوت پیوسته بر گرد آنان می گردند. (17)

1- على بن ابراهيم - يَطُوفُ عَلَيْهِمْ ولدَانٌ تُخَلِدُونَ یعنی درحالی که شاد و خوشحال هستند. 2- علی بن ابراهيم - يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ یعنی [نوجوانانی] پوشیده. 3- امام سجاد ال- رسول خدا به دوستداران ما اهل بیت فرمود: «به زودی از قریش منیت و اختصاص دادن خلافت به خود مییابید پس صبر کنید تا کنار حوض کوثر] با من دیدار کنید؛ نوشیدنی آن از عسل شیرین تر از شیر سفیدتر از یخ خنکتر و از کره نرم تر است و شما کسانی هستید که خداوند در کتابش توصیف فرمود: يَطُوفُ عَلَيْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ.

4- امام علی - آنها اولاد اهل دنیا هستند که نه دارای اعمال نیکی هستند که به خاطر آنها ثواب داده شوند و نه کارهای زشت انجام داده اند که مجازات شوند به همین خاطر است که این مقام و منزلت به آنها داده شده است.

ه پیامبر از پیامبر درباره ی فرزندان مشرکان سؤال شد حضرت فرمود: «آنها

خدمتکاران اهل بهشت هستند.

با قدحها و کوزه ها و جامهایی لبریز از شراب طهور 18

1- امام على الحوض ما آبگاهی است بزرگ دارای دو مجرا که از بهشت سرچشمه

می گیرند؛ یکی از تسنیم است و دیگری از شراب طهور.

شرابی که نه از آن دردسر میگیرند و نه مست میشوند (19)

1- على بن ابراهيم - ولا يُنزِفُونَ یعنی رانده و دور نمیشوند.

و میوههایی از هر نوع که انتخاب کنند 20

4471

ص: 471

الواقعه /21

قوله تعالى: وَلحْم طَيْرِ مِمَّا يَشْتَهُونَ (21)

العليا

1 - الصادق ال- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ سَيِّدِ الْآدَامِ فِي الدُّنْيَا وَ

الآخِرَة فَقَالَ اللَّحْمُ مَا سَمِعْتَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ لحم طير بما يَشْتَهُونَ

أَ

2 - الصادق ال - سَيِّدُ إِدَامِ الْجَنَّةِ اللَّحْمُ

3- أمير المؤمنين - اللَّحْمُ سَيِّدُ الطَّعَامِ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةَ.

4- ابن عباس يَخْطُرُ عَلَى قَلْبِهِ الطَّيْرُ فَيَصِيرُ مُمَثَلًا بَيْنَ يَدَيْهِ عَلَى مَا اشْتَهَى.

قوله تعالى: وَ حُورٌ عينُ (22)

1 - الباقر - مَا مِنْ أَحَدٍ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا كَانَ لَهُ مِنَ الْأَزْوَاجِ خَمْسُمِائَةِ حَوْراءَ مَعَ كُلَّ حَوْرًا ، سَبْعُونَ غُلاماً وَ سَبْعُونَ جَارِيَة كَأَنَّهُنَّ الأَولُو الْمَشُورُ كَأَنَّهُنَّ اللُّؤْلُو الْمَكْنُونُ وَتَفْسِيرُ الْمَكْنُونِ بِمَنْزِلَةِ اللُّؤْلُؤِ فِي الصَّدَفِ لَمْ تَمَسَّهُ الْأَيْدِي وَلَمْ تَرَهُ الْأَعْيُنُ وَأَمَّا الْمَنْشُورُ فَيَعْنِي فِي

الكثرة

يَفْتَين

2- الرضا - أَبُو إِسْحَاقَ الْمَوْصِلِي: أَنَّ قَوْماً مِمَّا وَرَاءَ النَّهَر سَأَلُوا الرِّضَا اللهِ عَنِ الْحُورِ الْعِين مِمَ خُلِقْنَ وَ عَنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ إِذَا دَخَلُوهَا أَوَّلَ مَا يَأْكُلُونَ ... فَقَالَ أَمَّا الْحُورُ الْعِينُ فَإِنَّهُنَّ خُلِقْنَ مِنَ الزَّعْفَرَانِ وَالتُّرَابِ لَا الصادق ال - الْمُؤْمِنُ يُزَوِّجُ ثَمَانَمِائَة عَدْرَاءَ وَ أَرْبَعَةَ آلَافٍ تَيْب وَ زَوْجَتَيْنِ مِنَ الْحُورِ الْعِينِ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ ثَمَانُمِائَة عَدْرَاءَ قَالَ نَعَمْ مَا يَفْرِشُ فِيهِنَّ شَيْئًا إِلَّا وَجَدَهَا كَذَلِكَ قُلْتُ جُعِلْتَ فِدَاكَ مِنْ أَيِّ شَيْءٍ خُلِقْنَ الْحُورُ الْعِينُ قَالَ مِنْ تُرْبَةَ الْجَنَّةَ النُّورَانِيَّة وَ يُرَى مُخُ سَاقَيْهَا مِنْ وَرَاءِ سَبْعِينَ خَلَّة كَبِدُهَا مِرْآتُهُ وَ كَبَدُهُ مِرْآتُهَا، قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ لَهُنَّ كَلَامُ يُكَلِّمْنَ بِهِ أَهْلَ الْجَنَّةِ قَالَ نَعَمْ كَلَامُ يَتَكَلَّمْنَ بِهِ لَمْ يَسْمَعِ الْخَلَائِقُ بِمِثْلِهِ، قُلْتُ مَا هُوَ قَالَ يَقُلْنَ نَحْنُ الْخَالِدَاتُ فَلَا نَمُوتُ وَ

1 الکافی، ج6، ص308/ وسائل الشيعة، ج 25، ص 21/ بحار الأنوار، ج 63 ، ص 60 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

2.المحاسن، ج 2، ص ، ص 40 تفسیر نور الثقلین ، الکافی، ج 6، ص308 تفسیر نور الثقلين

4. بحار الأنوار، ج 8، ص108

ه. بحار الأنوار، ج 8، ص214

ء المناقب، ج 4، ص 355

*FVY

ص: 472

واقعه /21

و گوشت پرنده از هرگونه که مایل باشند. (21)

-1- امام صادق عبدالله بن سنان :گوید از امام صادق درباره ی بهترین غذا در دنیا و آخرت پرسیدم حضرت فرمود: گوشت است آیا کلام خداوند عزوجل را نشنیدی که می فرماید: و لحْمِ طَيْرِ مُمَّا يَشْتَهُونَ».

2 امام صادق که سرور خورش بهشت، گوشت است.

امام علی ا ،گوشت سرور خوراکها است در دنیا و در آخرت.

قلب انسان بهشتی خوردن گوشت پرنده خطور میکند پس طبق میل او

4۔ ابن عبّاس بر روبرویش [ آماده و نمایان میشود

و همسرانی از حورالعین دارند. (22)

1- امام باقر هیچ مؤمنی وارد بهشت نمیشود مگر اینکه پانصد حوری را به ازدواج خود در می آورد همراه هر حوری هفتاد خادم و هفتاد کنیزک میباشد آنها به مانند لؤلؤ منثور و لؤلؤ

مکنون میباشند معنای مکنون این است که مانند مروارید در داخل صدف میباشند که دستها آن را لمس نکرده اند و چشمها آن را ندیدهاند و معنای منثور این است که زیاد هستند.

2 امام رضا ال ابواسحاق موصلی :گوید گروهی از ماوراء النهر از امام رضا ال سؤال کردند: خداوند حوریان بهشتی را از چه چیزی آفریده...؟ فرمود: «حوریان بهشتی از زعفران و خاک

آفریده شده اند که فناپذیر نیستند.

امام صادق - مرد مؤمن با هشتصد دختر باکره و چهارهزار زن بیوه و با دو حورالعین در بهشت ازدواج می.کند .گفتم جانم فدای تو هشتصد باکره ؟ فرمود: «بلی! هرگاه بر یکی از آنها وارد میشود او را باکره میبیند گفتم جانم فدای تو حورالعین از چه چیزی خلق

شده اند؟ فرمود: از خاک نورانی بهشت و استخوان ساق پای او از پس هفتاد لباس فاخر دیده میشود جگر ،زن آینه ی مرد است و جگر مرد آینهای برای آن .زن گفتم: «قربان-ت گ--ردم آیا آنها با کلام با بهشتیان سخن میگویند؟ فرمود: «بلی! آنها با کلامی صحبت می کنن-د ک-ه مردمان مانند آن و یا بهتر از آن را نشنیده اند» گفتم آن کلام چیست؟ فرمود: «با کلام نرم و لطیف میگویند ما جاودان هستیم پس نمیمیریم ما در ناز و نعمت هستیم پس دچار سختی و

473

ص: 473

الواقعه / 23

نَحْنُ النَّاعِمَاتُ فَلَا نَبْأَسُ وَ نَحْنُ الْمُقِيمَاتُ فَلَا نَطْعَنُ وَنَحْنُ الرَّاضِيَاتٌ فَلَا نَسْخَطُ طُوبَى لِمَنْ خُلِقَ لَنَا وَ طُوبَى لِمَنْ خُلِقْنَا لَهُ نَحْنُ اللَّوَاتِي لَوْ أَن قَرْنَ إِحْدَانَا عُلَّقَ فِي جَوِّ السَّمَاءِ لَأَغْشَى نُورُهُ الْأَبْصَارِ. 4- الرسول - إِن أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةَ مِنَ الشُّهَدَاءِ مَنْ لَهُ اثْنَا عَشَرَ أَلْفَ زَوْجَةِ مِنَ الْحُورِ الْعِينِ وَ أَرْبَعَةُ آلَافٍ بكْر وَاثْنَا عَشَرَ أَلْفَ ثَيْب تَخْدُمُ كُلَّ زَوْجَةً مِنْهُنَّ سَبْعُونَ أَلْفَ خَادِمٍ غَيْرَ أَنَّ الْحُورَ الْعِينَ يُضَعَّفُ لَهُنَّ يَطُوفُ عَلَى جَمَاعَتِهِنَّ فِي كُلِّ أَسْبُوعِ فَإِذَا جَاءَ يَوْمُ إِحْدَاهُنَّ أَوْ سَاعَتُهَا اجْتَمَعْنَ إِلَيْهَا يُصَوِّتُنَ بِأَصْوَاتِ لَا أَصْوَاتَ أَخَلَى مِنْهَا وَ لَا أَحْسَنَ حَتَّى مَا يَبْقَى فِي الْجَنَّةِ شَيْءٍ إِلَّا اهْتَزَّ لِحُسْنِ أَصْوَاتِهِنَّ يَقُلْنَ أَلَا نَحْنُ الْخَالِدَاتُ فَلَا نَمُوتُ أَبَداً وَ نَحْنُ النَّاعِمَاتُ فَلَا نَبْأَسُ أَبَداً وَ نَحْنُ الرَّاضِيَاتُ فَلَا نَسْخَطُ أَبَداً . الصادق - لَوْ أَنَّ حَوْراءَ مِنْ حُور الْجَنَّةِ أَشْرَفَتْ عَلَى أَهْلِ الدُّنْيَا وَ أَبْدَتْ ذُوَّابَةً مِنْ ذَوَائِبهَا لَأَمَتْنَ أَهْلَ الدُّنْيَا أَوْ لَأَمَاتَتْ أَهْلَ الدُّنْيَا وَإِنَّ الْمُصَلَّى لَيُصَلَّى فَإِذَا لَمْ يَسْأَلُ رَبَّهُ أَنْ يُزَوِّجَهُ مِنَ الْحُور العين قُلْنَ مَا أَرْهَدَ هَذَا فِينَا.

ع الرسول الله إن فِي الْجَنَّةِ سُوقاً مَا فِيهَا شِرَى وَلَا بَيْعُ إِلَّا الصُّوَرُ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ مَن اشْتَهَى صُورَةً دَخَلَ فِيهَا وَإِنَّ فِيهَا مَجْمَعَ حُور العين يَرْفَعْنَ أَصْوَاتَهُنَّ بِصَوْتِ لَمْ يَسْمَعَ الْخَلَائِقُ

بمثله.

قوله تعالى : كَأَمثال اللُّؤْلُؤِ الْمُكْنُونِ (23)

قوله تعالى : جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (24)

قوله تعالى : لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا تَأْثِياً (25)

1 - ابن عباس - لا يَسْمَعُونَ فِيهَا لَغُوا أَى مَا لَا فَائِدَةَ فِيهِ مِنَ الْكَلَامِ وَلَا تَأْثِياً أَنْ لَا يَقُولُ

بعضهم لبعض: أتمت بأنهم لا يَتَكَلَّمُونَ بما فيه إنم

474

1. تفسیر القمی، ج 2، ص 82 تفسير البرهان 2. بحار الأنوار، ج 8، ص198/ تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج8، ص199

4.جامع الأخبار، ص173 5. بحار الأنوار، ج 8، ص 108

ص: 474

واقعه /23

گرفتاری نمیشویم ما ساکن و مقیم هستیم و دیگر کوچ نمیکنیم و ما راضی هستیم پس خشمگین نمیشویم خوش به حال کسی که برای ما آفریده شده است و خوش به حال کسی که ما برای او آفریده شده ایم و ما آنان زنانی هستیم که اگر موی یکی از ما در فضای آسمان آویزان شود، نور آن دیدگان را میپوشاند.

4 پیامبر پایین ترین افراد بهشت که شأن و منزلت آنها از شهیدان پایین تر است، کسانی هستند که دارای دوازده هزار زن از حورالعین بهشتی هستند و چهارهزار زن باکره و دوازده هزار زن بیوه هر کدام از آن زنان هفتاد هزار خدمتکار دارند جز اینکه خدمتکاران حوریان دو برابر است که در سرتاسر هفته در اطراف گروه خود میچرخند و وقتی که روز و یا ساعت یکی از آن زنان فرا میرسد همه ی آن زنان گرد او جمع میشوند و با صداهایی که بهتر و زیباتر از آنها پیدا نمیشود به آواز خواندن میپردازند تا آنجا که در بهشت چیزی باقی نمی ماند که از زیبایی صدای آنها به رقص در نیاید آن زنان می گویند هان بدانید که ما جاودانیم پس هرگز نمیمیریم ما در ناز و نعمت هستیم پس هرگز دچار فقر و سختی نمیگردیم. ما از زندگی خود راضی هستیم پس هرگز به خشم و غضب نمی آییم.

ه امام صادق ال اگر یک حوری از حوریان بهشتی بر مردمان دنیا روی آورد و طره ای از موهای خود را نمایان سازد اهل دنیا شیفته ی او میشوند و یا اینکه میمیرند و اگر نمازگزار در هنگام نماز از پروردگارش نخواهد که این حوریها را زوجه او ،بگرداند آن حوریان میگویند «این مرد، چقدر به ما بی علاقه است»!؟ ع پیامبر در بهشت بازاری است که در آن جز شکلهای مردان و زنان خرید و فروشی نیست هر کس شکلی را بخواهد در آن وارد میشود و به آن شکل در میآید و در آن محل اجتماع حورالعین است که با صدای رسا آوازی میخوانند که خلایق مثل آن را نشنیده اند.

همچون مروارید در صدف] پنهان. (23)

اینها پاداشی است مطابق اعمالی که انجام میدادند. (24)

در آنجا نه لغو و بیهوده ای میشنوند نه سخنان گناه آلود (25)

1- ابن عباس - لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً يعنی سخنی که فایده ای در آن نیست [نمیشنوند]. وَ لا تَأْثِیاً یعنی بعضی به بعضی دیگر نمیگویند گناه کردی چون آنها سخنی که در آن گناه

است نمی گویند.

Fro

ص: 475

الواقعه /26

2- على بن إبراهيم - لا يَسْمَعُونَ فِيها لَغْواً وَ لا تَأْثِياً قَالَ الْفُحْشَ وَ الْكَذِبَ وَالْخَنَى الْخَنَا).

قوله تعالى: إِلَّا قِيلاً سَلاماً سَلاماً (26)

قوله تعالى: وَأَصْحابُ الْيَمِينِ ما أَصْحابُ الْيَمينِ (27)

العليا

1 - على بن إبراهيم - قَوْلُهُ وَ أَصْحَابُ الْيَمِينِ مَا أَصْحَابُ الْيَمِينِ قَالَ: عَلَى بْن أَبِي طَالِبِ اللهِ وَ

أَصْحَابُهُ شِيعَتُهُ

2 - الرسول الله حُذَيْفَةَ بْنِ الْيَمَان أَنَّ رَسُولَ اللهِ صلى الله عليه وسلم أَرْسَلَ إِلَى بِلال فَأَمَرَهُ فَنَادَى بِالصَّلَاةِ قَبْلَ وَقْتِ كُلِّ يَوْمٍ فِي رَجَبِ لِثَلَاثَةَ عَشَرَ خَلَتْ مِنْهُ، قَالَ: فَلَمَّا نَادَى بِلَالُ بِالصَّلَاةِ فَزِعَ النَّاسَ مِنْ ذَلِكَ فَزَعاً شَدِيداً، وَ ذُعِرُوا وَ قَالُوا رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم بَيْنَ أَظْهُرِنَا لَمْ يَغِبَ عَنَّا وَ لَمْ يَمُتْ، فَاجْتَمَعُوا وَ حَشَدُوا فَأَقْبَلَ رَسُولُ اللَّهِ لله يَمْشِي حَتَّى انْتَهَى إِلَى بَاب مِنْ أَبْوَاب الْمَسْجِدِ فَأَخَذَ بِعِصَادَتِهِ، فِي الْمَسْجِدِ مَكَانُ يُسَمَّى السُّدَّةَ فَسَلَّمَ ثُمَّ قَالَ: هَلْ تَسْمَعُونَ يَا أَهْلَ السُّدَّةِ فَقَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا فَقَالَ هَلْ تُبَلِّغُونَ قَالُوا: ضَمِنَّا ذَلِكَ لَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ أَخْبرُكُمْ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَلْقَ قِسْمَيْنِ فَجَعَلَنِي فِي خَيْرِهِمَا قِسْماً وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ أَصْحابُ الْيَمِينِ وَ أَصْحابُ الشَّمالِ فَأَنَا مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ وَ أَنَا

خَيْرُ أَصْحَاب الْيَمِين. - الرسول ا عَن سلمان صلى الله عليه وسلم قَالَ دَخَلْتُ عَلَى رسول الله له فِي مَرَضِهِ الَّذِي قُبِضَ فِيهِ فَجَلَسْتُ بَيْنَ يَدَيْهِ وَسَأَلْتُهُ عَمَّا يَجِدُ وَ قُمْتُ لِأَخْرُجَ فَقَالَ لِيَ اجْلِسُ يَا سلمان فَسَيَشْهَدُ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أمْراً إِنَّهُ لَمِنْ خَيْر الْأُمُورَ فَجَلَسْتُ فَبَيْنَا أَنَا كَذَلِكَ إِذْ دَخَلَ رِجَالُ مِنْ أَهْلِ بَيْتِهِ وَ رِجَالُ مِنْ أَصْحَابِهِ وَ دَخَلَتْ فاطمة ابْنَتُهُ فِيمَنْ دَخَلَ فَلَمَّا رَأَتْ مَا برسول الله له مِنَ الضَّعْفَ خَنَقَتْهَا الْعِبْرَةُ حَتَّى فَاضِ دَمْعُهَا عَلَى خَدَّهَا فَأَبْصَرَ ذَلِكَ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ فَجَعَلَهُمْ قِسْمَيْنِ فَجَعَلَنِي وَ عَلِيّا فِي خَيْرِهِمَا قِسْماً وَ ذَلِكِ قَوْلُهُ تَعَالَى وَ أَصْحَابُ الْيَمِينِ م--ا

أَصْحابُ الْيَمِينِ.

الله

1. بحار الأنوار، . ر، ج 8، ص134 تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 2. تفسير نور الثقلين تفسير البرهان تفسیر القمی، ج 2، ص348

. تفسیر القمی، ج 2، ص 347

.. بحار الأنوار، ج 40، ص66/ الأمالي للطوسی، ص 606/ بحار الأنوار، ج22، ص 502

476

ص: 476

واقعه 26

2- على بن ابراهيم لا يَسْمَعُونَ فِيهَا لغُوا ولا تَأْثِيمًا يعنى نه فحش میشنوند و نه دروغ و ن--ه

ساز و آواز.

تنها سخنی که میشنوند «سلام» است، «سلام». (26)

و اصحاب یمین و خجستگان چه اصحاب یمین و خجستگانی (27)

-1- على بن ابراهيم ا و أَصْحَابُ اليَمِينِ مَا أَصْحَابُ اليَمِينِ منظور از یمین علی الله و یاران و

شیعیان او میباشد.

مکانی

بود

الله الله

2- پیامبر از حذيفة بن یمان نقل شده است که رسول خدا به دنبال بلال فرستاد و به او

دستور داد که پیش از وقت و بی موقع اذان بگوید سیزده روز از ماه رجب گذشته بود. وقتی بلال اذن داد، مردم از این کار به شدت ترسیدند و وحشت کردند و گفتند پیغمبر در میان ما

سر است؛ نه از ما پنهان شده است و نه مرده است بنابراین جمع شدند و گرد هم آمدند. آنگاه پیامبر پیاده آمد تا اینکه به دری از درهای مسجد رسید و دو طرف در را گرفت در مسجد

که سده نامیده میشد سلام کرد و گفت ای اهل سده میشنوید؟ گفتند: «بلی شنیدیم و اطاعت کردیم سپس :پرسید آیا ابلاغ میکنید؟ گفتند: ای رسول خدا ما آن را ضمانت میکنیم سپس رسول خدا فرمود: به شما خبر دهم که خداوند مردم را دوگونه خلق کرده است و من را در بهترین گروه قرار داده است و این گفته ی خداوند است که می فرماید: و أَصْحَابُ اليَمِينِ ؛ وأَصْحَابُ الشِّمال ؛ پس من جزو اصحاب یمین هستم و من در میان اصحاب یمین از همه بهتر هستم

الوالي پیامبر از سلمان نقل شده است که :گفت در بیماریی که پیامبر در آن از دنیا رفت، نزد رسول خدا آمدم و روبرویش نشستم و حال او پرسیدم و برخاستم تا بروم که به من فرمود: «ای سلمان له بنشین به زودی خدای عزوجل امری را که از بهترین امور است به تو نشان میدهد. پس نشستم و در آن حال ناگهان مردانی از اهلبیتش و مردانی از اصحابش وارد شدند و دخترش فاطمه در میان آنهایی که آمدند وارد شد و هنگامی که ضعف و ناتوانی رسول خدالو

را دید، غرق در گریه شد تا اینکه اشکش بر صورتش جاری شد رسول خدا آن را دید و فرمود: «خدای تعالی خلق را آفرید و آنها را دو قسمت قرار داد و من و علی ال را در بهترین دو

قسمت قرار داد و آن سخن خدای متعال است وَ أَصْحابُ الْيَمِينِ مَا أَصْحابُ الْيَمِينِ».

477

ص: 477

الواقعه / 27

4 - الرسول - إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَسَمَ الْخَلْقَ فَجَعَلَنِي فِى خَيْرِهِمَا قَسْماً فَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى وَ

أَصْحابُ الْيَمِينِ ما أَصْحابُ الْيَمِين. - الكاظم ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْل عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي الله فِي قَوْلِهِ عَزَّ وَ جَل قَالَ قُلْت وَ

أَصْحابُ الْيَمِينِ قَالَ هُمْ وَ اللَّهِ مِنْ شِيعَتِنَا.

أمير المؤمنين - أَنْزِلَتِ النُّبُوَّةُ عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم يَوْمَ الْإِثْنَيْنِ وَ أَسْلَمْتُ غَدَاةَ يَوْمِ الثَّلَاثَاءِ فَكَانَ النَّبِيُّ يُصَلِّى وَ أَنَا أَصَلَّى عَنْ يَمِينِهِ وَ مَا مَعَهُ أَحَدٌ مِنَ الرِّجَالَ غَيْرى - فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَأَصْحَابُ الله وَأَنَا يَ-

الْيَمِين إِلَى آخِر الْآيَة. - الكاظم الله عَنْ مُحَمَّدِ بْن أَبِي عُمَيْر قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ مُوسَى اللهِ أَخْبِرْنِي عَنْ تَحْتَمِ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ الةِ بِيَمِينِهِ لِأَيِّ شَيْءٍ كَانَ فَقَالَ إِنَّمَا كَانَ يَتَخَتَمُ بِيَمِينِهِ لِأَنَّهُ إِمَامُ أَصْحَابِ الْيَمِينَ بَعْدَ رَسُول الله صلى الله عليه وسلم وَقَدْ مَدَحَ اللَّهُ تَعَالَى أَصْحَابَ الْيَمِينِ وَ ذَمَّ أَصْحَابَ الشِّمَال .

- الباقر - إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ مَا تَوَجَّهَ إِلَى أَحَدُ مِنْ خَلْقِي أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ دَاعِ دَعَانِي [ وَلَّى ] يَسْأَلُ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ وَإِنَّ الْكَلِمَاتِ الَّتِي تَلَقَّاهَا آدَمُ مِنْ رَّبِّهِ قَالَ اللَّهُمَّ أَنْتَ وَلِنِّي فِي نِعْمَتِي وَ الْقَادِرُ عَلَى طَلِبَتِي وَقَدْ تَعْلَمُ حَاجَتِي فَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِلَّا مَا رَحِمْتَنِي وَ غَفَرْتَ لِي زَلَّتِي فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَيْهِ يَا آدَمُ أَنَا وَلِيُّ نِعْمَتِكَ وَ الْقَادِرُ عَلَى طَلِبَتِكَ وَقَدْ عَلِمْتَ حَاجَتِكَ فَكَيْفَ سَأَلْتَنِي بِحَقِّ هَوْلَاءِ فَقَالَ يَا رَبِّ إِنَّكَ لَمَّا نَفَخْتَ فِي الرُّوحَ رَفَعْتُ رَأْسِي إِلَى عَرْشِكَ فَإِذَا حَوْلَهُ مَكْتُوبُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ فَعَلِمْتُ أَنَّهُ أَكْرَمُ خَلْقِكَ عَلَيْكَ ثُمَّ عُرِضَتْ عَلَى الْأَسْمَاءُ فَكَانَ مِمَّنْ مَرَّ بِى مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ آلُ مُحَمَّدٍ وَ أَشْيَاعُهُمْ فَعَلِمْتُ أَنَّهُمْ أَقْرَبُ خَلْقِكَ إِلَيْكَ قَالَ صَدَقْتَ يَا آدَمُ ال

- الباقر ا لَوْ عَلِمَ النَّاسُ كَيْفَ ابْتِدَاء الْخَلْقِ مَا اخْتَلَفَ اثْنَانِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْخَلْقَ قَالَ كُنْ مَاءً عَذْباً أَخْلُقَ مِنْكَ جَنَّتِي وَ أَهْلَ طَاعَتِي وَكُنْ مِلْحاً أَجَاجاً أَخْلُقَ مِنْكَ نَارِى وَ أَهْلَ مَعْصِيَتِي ثُمَّ أَمَرَهُمَا فَامْتَزَجَا فَمِنْ ذَلِكَ صَارَ يَلِدُ الْمُؤْمِنُ الْكَافِرَ وَالْكَافِرُ الْمُؤْمِنَ ثُمَّ أَخَذَ

1. العمدة، ص8

. بحارالأنوار، ج27، ص 139: / بحار الأنوار، ج 84، ص 46 تأويل الآيات الظاهرة، ص699

شواهد التنزیل، ج 2، ص 300

4. علل الشرائع، ج 1، ص158/ تفسیر نورالثقلین

5. تأويل الآيات الظاهرة، ص628

4789

ص: 478

واقعه 27

4- پیامبر راستی خدای تعالی آفریدگان خود را به دو گروه تقسیم کرده است و مرا در

گروه شایسته ای از آن دو گروه قرار داد چنان که خود در قرآن به این دو گروه اشاره کرده است

أَصْحَاب الْيَمِين و اصحاب الشمال.

ه امام کاظم ال محمد بن فضیل :گوید از امام کاظم دربارهی سخن خدای عزوجل وَ

أَصْحابُ الْيَمِينِ پرسیدم فرمود: به خدا سوگند! آنها از شیعیان ما هستند».

التوالي

ع امام علی ال پیامبر روز دوشنبه به پیامبری رسید و من صبح روز سه شنبه مسلمان

شدم، پیامبر نماز میخواند و من در طرف راست او نماز میخواندم و از مردها کسی جز من با او نبود و خداوند نازل کرد: أصحابُ الْيَمِينِ مَا أَصْحابُ الْيَمِينِ.

امام كاظم ال- ابن ابی عمیر گوید به امام کاظم ال عرض کردم چرا امیرالمؤمنین ال انگشتر را به دست راست میکرد؟ حضرت فرمود: زیرا آن جناب بعد از رسول خدا امام و پیشوای

اصحاب یمین بودند و حق تعالی اصحاب یمین را مدح و اصحاب شمال را مذمت فرموده است. امام باقر ال خداوند عزیز میفرماید هیچ دعاکننده ای متوجّه درگاه من نشده که محبوبتر از آن کسی که دعا میکند و از من درخواست مینماید .باشد به حق محمد و اهل بیتش کلماتی را که آدما از خداوند تلقی نمود این بود که گفت اللَّهُمَّ أَنْتَ وَلِيِّي فِي نِعْمَتِي وَ الْقَادِرُ عَلَى طَلِبَتِي وَ قَدْ تَعْلَمُ حَاجَتِي فَأَسْأَلُكَ بِحَقِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ إِلَّا مَا رَحِمْتَنِي وَ غَفَرْتَ زَلَّتِي. خداون--د به آدم الخطاب نمود: «آدما من ولی نعمت تو هستم و قادر بر انجام درخواستت میباشم و حاجتت را نیز میدانم اما چه شد که از من به حق محمد و آل او درخواست نمودی»؟ عرض کرد: پروردگارا! وقتی روح در من دمیدی سر به جانب عرش بلند کردم دیدم در اطراف فرش نوشته است؛ لا إِلهَ إِلَّا اللهُ محمد رَسُولُ الله فهمیدم محمد ال گرامی ترین مخلوق نزد ت-و آنگاه که اسماء بر من عرضه شد در میان گروهی از اصحاب یمین که از پیش من عبور کردند آل محمد و پیروان آنها را مشاهده کردم فهمیدم آنها مقرب ترین مردم در نزد تو هستند». فرمود: «راست گفتی آدم »!

الليالي

است

9 امام باقر اگر مردم بدانند آغاز آفرینش چگونه بوده دو تن با یکدیگر در امر دین] اختلاف نکنند همانا خدای عزوجل پیش از آنکه مخلوق را بیافریند فرمود: آبی گوارا پدید آی، تا از تو بهشت و اهل طاعت خود را بیافرینم و آبی شور و تلخ پدید آی تا از تو دوزخ و اهل معصیتم را بیافرینم سپس به آن دو دستور فرمود تا آمیخته ،شدند از این جهت است که مؤمن کافر زاید و کافر مؤمن آنگاه گِلی را از صفحه ی زمین برگرفت و آن را به شدت مالش داد، به ناگاه مانند مور

479

ص: 479

الواقعه /28

طِيناً مِنْ أَدِيمِ الْأَرْضِ فَعَرَكَهُ عَرَكاً شَدِيداً فَإِذَا هُمْ كَالدَّرِّ يَدِبُّونَ فَقَالَ لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ إِلَى الْجَنَّةِ بِسَلَامِ وَ قَالَ لِأَصْحَابِ الشِّمَالِ إِلَى النَّارِ وَ لَا أَبَالِي ثُمَّ أَمَرَ نَاراً فَأَسْعِرَتْ فَقَالَ لِأَصْحَابَ الشِّمَالَ ادْخُلُوهَا فَهَابُوهَا فَقَالَ لِأَصْحَابِ الْيَمِينَ ادْخُلُوهَا فَدَخَلُوهَا فَقَالَ كُونِي بَرْداً وَ سَلَامًا فَكَانَتْ بَرْداً وَ سَلَاماً فَقَالَ أَصْحَابُ الشِّمَال يَا رَبِّ أَقِلْنَا - فَقَالَ قَدْ أَقَلْتُكُمْ فَادْخُلُوهَا فَذَهَبُوا فَهَابُوهَا فَثَمَّ ثَبَتَتِ الطَّاعَةُ وَالْمَعْصِيَةُ فَلَا يَسْتَطِيعُ هَوْلَاءِ أَنْ يَكُونُوا مِنْ هَوْلَاءِ وَلَا هَوْلاءِ مِنْ هَؤُلَاءِ. 10 - الرسول - عَنْ أَبِي جَعْفَر عَنْ أَبِيهِ عَنْ جَدِّهِ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ لِعَلِيِّ اللهِ أَنْتَ الَّذِي احْتَجَّ اللَّهُ بِكَ فِي ابْتِدَائِهِ الْخَلْقَ حَيْثُ أَقَامَهُمْ أَشْبَاحاً فَقَالَ لَهُمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى قَالَ وَ مُحَمَّدٌ رَسُولِي قَالُوا بَلَى قَالَ وَ عَلِيُّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فَأَبَى الْخَلْقُ كُلُّهُمْ جَمِيعًا إِلَّا اسْتِكْبَارًا وَ عَتَوْا عَنْ وَلَايَتِكَ إِنَّا نَفَرُ قَلِيلُ وَ هُمْ أَقَلُّ الْقَلِيلِ وَ هُمْ أَصْحَابُ الْيَمِين."

11 - الصادق ا ان أصحاب الْيَمِينِ هُمُ الَّذِينَ قَبَضَهُمُ اللَّهُ مِنْ كَيْفَ آدم الةِ الْأَيْمَنَ وَ ذَرَاهُم

فِي صُلْبِهِ وَأَصْحابُ الشِّمال هُمُ الَّذِينَ قَبَضَهُمُ اللَّهُ مِنْ كَيْفَ آدم الأَيْسَرَ وَ ذَرَاهُم فِي صُلْبِهِ. 12 - الصادق - مَهُمَا رَأَيْتَ مِنْ نَزَقِ أَصْحَابِكَ وَ خُرْقِهِمْ فَهُوَ مِمَّا أَصَابَهُمْ مِنْ لَطْحِ أَصْحَابِ

الشِّمَالِ وَ مَا رَأَيْتَ مِنْ حُسْنِ شِيَمٍ مَنْ خَالَفَهُمْ وَوَقَارِهِمْ فَهُوَ مِنْ لَطْخِ أَصْحَابِ الْيَمِينِ. 13 - الباقر - عَنْ زُرَارَةَ أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ أَبَا جَعْفَرَ العَنْ قَوْلِ اللَّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى إِلَى آخِرِ الآيَة فَقَالَ وَ أَبُوهُ يَسْمَعُ اللهَ حَدَّثَنِي أَبِي أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ قَبَضَ قَبْضَةً مِنْ تُرَابِ التُّرْبَةِ الَّتِي خَلَقَ مِنْهَا آدَمَ فَصَبَّ عَلَيْهَا الْمَاء الْعَذَبَ الْفُرَاتِ ثُمَّ تَرَكَهَا أَرْبَعِينَ صَبَاحاً ثُمَّ صَبَّ عَلَيْهَا الْمَاءَ الْمَالِحَ الْأَجَاجَ فَتَرَكَهَا أَرْبَعِينَ صَبَاحاً فَلَمَّا اخْتَمَرَتِ الطَّيِّنَةُ أَخَذَهَا فَعَرَكَهَا عَرَكاً شَدِيداً فَخَرَجُوا كَالذَّرٌ مِنْ يَمِينِهِ وَ شِمَالِهِ وَ أَمَرَهُمْ جَمِيعاً أَنْ يَقَعُوا فِي النَّارِ فَدَخَلَ أَصْحَابُ الْيَمِينِ فَصَارَتْ عَلَيْهِمْ بَرْداً

وَسَلَاماً وَ أَبَى أَصْحَابُ الشِّمَالِ أَنْ يَدْخُلُوهَا.

قوله تعالى: في سِدْرٍ مَخضُودٍ (28)

1 الکافی، ج 2، ص 6/ تفسیر نورالثقلین

2. تأويل الآيات الظاهره، ص 629

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 276 4. علل الشرایع، ج 1، ص 83

5 الکافی، ج 2، ص 7 تفسیر نور الثقلين

ص: 480

واقعه /28

به جنبش در آمدند سپس به اصحاب یمین :فرمود به سلامت به سوی بهشت و به اصحاب شمال :فرمود: «به سوی دوزخ و باکی هم ندارم آنگاه امر فرمود تا آتشی افروخته گشت و به اصحاب شمال فرمود در آن داخل ،شوید از آن ترسیدند و پرهیز ،کردند سپس به اصحاب یمین فرمود: داخل شوید» آنها داخل شدند پس فرمود: سرد و سلامت باش» آتش سرد و سلامت شد.

اصحاب شمال گفتند: «پروردگارا از لغزش ما در گذر و از نو بگیر فرمود: «از ن-و گ-رفتم داخل شوید، ایشان برفتند و باز ترسیدند در آنجا فرمانبرداری و نافرمانی پابرجا گشت، پس نه این دسته توانند از آنها باشند و نه آنها توانند از اینها باشند

10 - پیامبر رسول خدا که به علی اله فرمود: تویی که خدا نسبت به تو در آغاز آفرینش حجت را تمام کرد چون از همه نمونه ای برپاداشت و به آنان فرمود: «آیا پروردگارتان نیستم»؟ گفتند: «چرا» و فرمود محمد فرستاده ی من است؟ گفتند: «آری» و فرمود: علی ال امیرالمؤمنین است و همهی خلق از روی تکبّر و سرکشی از ولایت تو سرباز زدند جز

اندکی و آنان کمتر از کمند و آنان اصحاب یمین میباشند».

11- امام صادق ال اصحاب یمین کسانی هستند که خداوند آنها را از شانه ی راست آدم ال گرفت و در صلب او قرار داد و اصحاب شمال کسانی هستند که خداوند آنها را از شانه ی چپ آدم گرفت و در صلب او قرار داد.

12- امام صادق ا هرگاه در کسی جهل و حماقت و شتاب کاری در امور [بدون تدبر و تفکر] و بداخلاقی را ،دیدی بدان که طینت] او از اصحاب شمال و از اهل جهنّم است. و اگر دیدی کسی را باوقار و خوش ،اخلاق بدان که طینت او از اصحاب یمین و از اهل بهشت است. 13 امام باقر ا زراره :گوید مردی از امام باقر درباره ی این آیه پرسید و [به خاطر بیاور] زمانی را که پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم ذریهی آنها را برگرفت و آنها را گواه بر خویشتن ساخت و فرمود] آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: «آری». (اعراف/172) حضرت ا در حالی که پدرش میشنید پاسخ داد پدرم به من حدیث فرمود: «خدای عزوجل یک مشت از خاک زمینی که آدم را از آن آفرید برگرفت و آب گوارای فرات بر آن بریخت و آن را چهل صباح به حال خود گذاشت سپس بر آن آب شور و تلخ ریخت و چهل صباح دیگر واگذاشت. چون آن گل خمیر ،شد آن را برگرفت و به شدّت مالید، آنگاه آدمیان مانند از راست

مور و چپش به جنبش درآمدند به همگی دستور فرمود به آتش درآیند اصحاب یمین داخل شدند و آتش بر آنها سرد و سلامت گشت و اصحاب شمال از داخل شدن سرپیچی کردند».

آنها در سایهی درختان سدر» بی خار قرار دارند. 28)

ص: 481

الواقعه /29

1 - على بن إبراهيم - فِي سِدْرٍ مَخْضُودٍ قَالَ شَجَرُ لَا يَكُونُ لَهُ وَرَقُ وَ لَا شَوْكُ فِيهِ.

ابن عباس - سِدْرٍ مَخضُودٍ أَى نَبق مَخْضُودٍ أَى مَنْزُوعِ الشَّوْكَة. -3- الرسول - أقبلَ أَعْرَابِي فَقَالَ: يَا رَسُولَ الله صلى الله عليه وسلم قَدْ ذَكَرَ اللهُ فِي الْقُرْآن شَجَرَةٌ مُوذِيَةً وَمَا كُنتُ أَرَى أَنَّ فِى الْجَنَّةِ شَجَرَةً تُوذِى صَاحِبَهَا فَقَالَ رَسُولُ الله : مَا هِي؟ قَالَ: هِيَ السِّدْرُ فَإِنَّ لَهَا شوكاً فَقَالَ لَهُ: قَالَ اللهُ تَعَالَى وَسِدْرٍ مَخضُودٍ يَخْضِدُ اللهُ شَوْكَهُ فَجَعَلَ مَكَانَ كُلِّ شَوْكَةِ ثَمَرَةَ ثُمَّ ينفتق الثَّمَرَةُ مِنْهَا عَنِ اثْنَتَيْنِ وَسَبْعِينَ لَوْناً مِنْ طَعَامِ مَا مِنْهَا مِنْ لَوْن يُشْبِهُ الْآخَرَ.

قوله تعالى: وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ (29)

1 - الصادق ال- وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ قَالَ بَعْضُهُ إِلَى بَعْض .

2 - الله

ابن عباس - وَ طَلْحٍ مَنضُودٍ قَالَ ابْن عَبَّاس وَغَيْرُهُ هُوَ شَجَرُ الْمَوْرُ

قوله تعالى: وَظِلَّ مَمْدُودٍ (30)

-1 - الرسول - لَمَّا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ رَأَيْتُ فِيهَا شَجَرَةَ طُوبَى أَصْلُهَا فِي دَارِ عَلَى اللهِ وَ مَا فِي الْجَنَّةِ قَصْرُ وَ لَا مَنْزِلُ إِلَّا وَ فِيهَا فُتْرُ مِنْهَا وَأَعْلَاهَا أَسْفَاطُ خَلَل مِنْ سُنْدُس وَإِسْتَبْرَقَ يَكُونُ لِلْعَبْدِ الْمُؤْمِن أَلْفُ أَلْفَ سَفَطٍ فِى كُلِّ سَفَطِ مِائَةُ أَلْفِ خَلَّة مَا فِيهَا حُلَّةٌ يُشْبِهُ الْأُخْرَى عَلَى أَلْوَانِ مُخْتَلِفَةَ وَ هُوَ ثِيَابُ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَسَطْهَا ظِلُّ مَمْدُودٌ عَرْضُ الْجَنَّة كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ يَسِيرُ الرَّاكِبُ فِي ذَلِكَ الظَّلَّ مَسِيرَةً مِائَةِ عَامٍ فَلَا يَقْطَعُهُ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ وظل تمدُودٍ

2- على بن إبراهيم - وَ ظِلِّ تَدُودٍ قَالَ ظِلِّ مَمْدُودٌ وَسَط الْجَنَّةَ فِي عَرْضِ الْجَنَّةَ وَعَرْضُ الْجَنَّةِ

كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ يَسِيرُ الرَّاكِبُ فِي ذَلِكَ الظَّلِّ مَسِيرَةَ مِائَةِ عَامٍ فَلَا يَقْطَعُه.

. بحار الأنوار، ج 8، ص134 تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 269

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 272

4. تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسير البرهان/ تفسير نور الثقلين

د. بحار الأنوار، ج 8، ص108

6. بحار الأنوار، ج 8، ص137/ بحارالأنوار، ج 43، ص99/ تفسیر نورالثقلین

7. تفسیر القمی، ج 2، ص348 بحار الأنوار، ج 8، ص134 تفسیر القمی، ج 2، ص336 وبحار الأنوار، ج 18، ص408؛ «قال ظل ممدود

عرض الجنة محذوف/ تفسير البرهان

482

ص: 482

واقعه /29

1 - على بن ابراهيم في سِدْرٍ مَخضُودٍ آن درختی است که نه برگ دارد و نه خار. 2- ابن عباس الله سِدْرٍ مَخضُودٍ یعنی میوه درخت سدری که مخضود است یعنی خارش کن-ده

شده است.

پیامبر عربی بادیه نشین خدمت پیامبر آمد و عرض کرد: «ای رسول خدا! خداوند در قرآن نام از درخت موذی و آزاردهی برده است و من فکر نمیکردم در بهشت چنین درختی باشد که صاحب خود را اذیت میکند فرمود کدام درخت»؟ عرض کرد: «درخت سدر؛ زیرا دارای خار است. پیامبر فرمود: «مگر خداوند نمیفرماید: فِي سِدْرٍ مَخضُودٍ؛ مفهومش این است که خداوند خارهای آن را قطع میکند و به جای هر خار میوه ای قرار میدهد هر میوه ای هفتاد دو رنگ ماده ی غذایی دارد که هیچ یک شباهتی به دیگری ندارد».

اس الاله

و در سایهی درخت [ خوش رنگ و پربرگ] طلح. (29)

1 امام صادق ال و طلع منضُودٍ، یعنی متراکم و روی هم. 2- ابن عباس وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ؛ آن درخت موز است.

و سایه ای گسترده (30)

1- اشوالیه

1 پیامبر - وقتی داخل بهشت شدم درخت طوبی را دیدم اصل آن درخت در منزل علی بن ابی طالب بود هیچ قصر و منزلی در بهشت نیست مگر اینکه یک شاخه از آن درخت در آن وجود دارد، بالای آن درخت سبدهایی پر از سندس و استبرق وجود دارد که در هر سبدی هزار هزار سبد وجود دارد و در هر سبدی صدهزار حلّه است هیچ حلّه ای در آن نیس-ت ک-ه ب-ه دیگری شباهت داشته باشد با اینکه دارای الوان مختلف هستند آنها لباسهای اهل بهشت میباشند در وسط آن سایه ای است کشیده شده پهنای بهشت به قدر پهنای آسمان و زمین است بهشت برای افرادی که به خدا و رسول ایمان داشته باشند آماده شده. اگر شخص سواری مدت صد سال در آن سایه راه طی کند آن سایه تمام نخواهد شد و همین است قول خدا که می فرماید: وَظِلٍّ تَدُودٍ.

2- علی بن ابراهیم و ظل تَمدُودٍ آن سایه گسترده در وسط بهشت و در پهنای آن قرار دارد و عرض بهشت مانند عرض آسمان و زمین است شخصی که سواره است مدت صد سال نمی تواند آن سایه را بپیماید.

ص: 483

الواقعه /31

وَ

-3- الرسول - إن رسول الله له سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ يَوْمَ نَحْشُرُ المُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وفدا و يَتَنعُمُونَ فِي جَنَّاتٍ فِي ظِلٍّ تَمدُودٍ فِي مِثْل مَا بَيْنَ طلوع الفجر إلى طلوع الشَّمْسِ وَأَطْيَبَ مِنْ

ذلك.

4- الرسول - إِذَا أَرَادَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى قَبْضَ رُوحِ الْمُؤْمِن قَالَ فَيَدْخُلُ فَإِذَا هُوَ بِشَجَرَةَ

ذَاتِ ظِل ممدود.

- الصادق ا فَإِذَا انْتَهَى إِلَى بَاب الْجَنَّة قِيلَ لَهُ هَاتِ الْجَوَازَ قَالَ هَذَا جَوَازِى مَكْتُوبُ فِيهِ بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ هَذَا جَوَارُ جَائِزُ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ لِفُلَانِ بْن فُلَانِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ فَيُنَادِى مُنَادٍ يُسْمِعُ أَهْلَ الْجَمْعِ كُلَّهُمْ أَلَا إِنَّ فَلَانَ بْنَ فَلَان قَدْ سُعِدَ سَعَادَةً لَا يَشْقَى بَعْدَهَا أَبَداً قَالَ فَيَدْخُلُ فَإِذَا هُوَ بِشَجَرَة ذات ظلٍّ تَمدُودٍ وَ ماءٍ مَسْكُوب

قوله تعالى: وَ ماءٍ مَسْكُوبِ (31)

1 - على بن إبراهيم - ماءٍ مَسْكُوبٍ أَي مَرْشُوش.

قوله تعالى: وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ (32)

1 - الرسول الله عَنْ أَبي جَعْفَر القَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل ... وَهُوَ قَولُهُ عَزَّوَجَلَّ وَدانِيَةً عَلَيْهِمْ ظِلاها وذللَتْ قُطُوفُها تَقلِيلًا مِنْ قُرْبهَا مِنْهُمْ يَتَنَاوَلُ الْمُؤْمِنُ مِنَ النَّوْع الَّذِي يَشْتَهِيهِ مِنَ الثَّمَارِ بِفِيهِ وَ هُوَ مُتَكِيُّ وَ إِن الْأَنْوَاعَ مِنَ الْفَاكِهَة لَيَقُلْنَ لِوَلِيِّ اللَّهِ يَا وَلِيَّ اللَّهِ كُلْنِي قَبْلَ أَنْ تَأكُلَ هَذَا قَبْلِي

قوله تعالى : لا مَقْطُوعَةٍ وَ لا تَمنُوعَةٍ (33)

على بن إبراهيم - لا مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَةٍ أَنْ لَا يَنْقَطِعُ وَلَا يُمْنَعُ أَحَدٌ مِنْ أَخْذِهَا

1. بحار الأنوار، ج 8، ص159/ تفسیر نور الثقلين؛ «قول الله زوجل ... الرحمان و فدا ... » محذوف

. بحار الأنوار، ج 8، ص211

. الإختصاص، ص 350 تفسیر البرهان

4. بحار الأنوار، ج 8، ص 134 تفسیر القمی، ج 2، ص348/ تفسير البرهان

5 الکافی، ج 8، ص 99/ تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 8، ص134 تفسیر القمی، ج 2، ص348

484

ص: 484

واقعه /31

3- پیامبر درباره ی این آیات: يَوْمَ نَحْشُرُ الْمُتَّقِينَ إِلَى الرَّحْمنِ وَف-دا (مريم (85) و وَيَتَنَعَمُ-ونَ فِي جَنَّاتٍ فِي ظِلِّ مَمْدُودٍ سؤال شد، فرمود: «مؤمنان] در باغهای بهشتی از نعمته--ا به-ره م-ن--د

میشوند، در سایه ای که مثل فاصله ی بین طلوع فجر تا طلوع خورشید و بهتر از آن [است]. 4- پیامبر وقتی که خدای تبارک و تعالی بخواهد جان مؤمن را بگیرد. فرمود: «سپس وارد

بهشت میشود و ناگهان در زیر درختی که دارای سایهای گسترده است قرار میگیرد». ه امام صادق وقتی مؤمن به در بهشت می رسد به او گفته میشود: «برگه ی عبورت را نشان بده» میگوید: «این جواز عبور من است در آن نوشته شده است به نام خداوند بخشنده ی مهربان این جواز عبوری است که از طرف خداوند عزیز ،حکیم پروردگار جهانیان برای فلانی فرزند فلانی صادر شده است. آنگاه ندا دهنده ای با صدای بلند که همه میشنوند میگوید: «هان، بدانید که فلانی فرزند فلانی به سعادتی دست یافته است که پس از آن هرگز دچار بدبختی و شقاوت نمیگردد سپس داخل می.شود ناگهان درختی را میبیند که دارای سایه ی بزرگی است و آبی ریزان و میوه هایی آویزان از آن درخت اسم آن درخت رضوان ،است، از تنه ی آن درخت دو چشمه جاری است ظِلٍّ مَمْدُودٍ وَ ماءٍ مَسْكُوب.

و در کنار آبشارها (31)

الة

1- علی بن ابراهیم و مَاء مَّسْكُوبِ معنای مسکوب، پاشیده و پراکنده است.

و میوه های فراوان (32)

1- پیامبر از رسول خدا درباره ی سؤال پرسیده شد و ایشان در سخنی طولانی حال بهشتیان و میوه هایشان را وصف کردند که فرمود همین است گفتار خدای عزوجل و در حالی است که سایههای درختان بهشتی بر آنها فرو افتاده و چیدن میوههایش بسیار آسان است.

(انسان/14) و از بس نزدیک است مؤمن همان طور که بر تخت خویش تکیه زده با دهان خود میوه مورد نظرش را میچیند و هر یک از انواع میوه ها به آن دوست خدا میگویند: «مرا بخور پیش از آنکه آن دیگری را بخوری

که هرگز پایان نمیگیرد و ممنوع نمیشود. (33)

1- علی بن ابراهيم الله لا مَقطُوعَةٍ وَ لا تَمُنُوعَةٍ یعنی اینکه نه قطع میشود و نه کسی از چیدن

آن منع میشود.

485

ص: 485

الواقعه /33

2- الرضا - قَالَ الرِّضَا يَا سُلَيْمَانُ هَلْ يَعْلَمُ اللَّهُ جَمِيعَ مَا فِي الْجَنَّةِ وَالنَّارِ قَالَ الرِّضَا ال لَيْسَ عِلْمُهُ بِذَلِكَ بِمُوجِب لِانْقِطَاعِهِ عَنْهُمْ لِأَنَّهُ قَدْ يَعْلَمُ ذَلِكَ ثُمَّ يَزِيدُهُمْ ثُمَّ لَا يَقْطَعُهُ عَنْهُم وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَةٍ فَهُوَ جَلَّ وَ عَزَّ يَعْلَمُ ذَلِكَ وَلَا يَقْطَعُ عَنْهُمْ الزِّيَادَةَ أَ رَأَيْتَ مَا أَكَلَ أَهْلُ الْجَنَّةِ وَ مَا شَرَبُوا أَ لَيْسَ يُخْلِفُ مَكَانَهُ قَالَ بَلَى قَالَ أَ فَيَكُونُ يَقْطَعُ ذَلِكَ عَنْهُمْ وَ قَدْ أَخْلَفَ مَكَانَهُ قَالَ سُلَيْمَانُ لَا قَالَ فَكَذَلِكَ كُلَّمَا يَكُونُ فِيهَا إِذَا أَخْلَفَ مَكَانَهُ فَلَيْسَ بِمَقْطُوعَ عَنْهُمْ قَالَ سُلَيْمَانُ بَلْ يَقْطَعُهُ عَنْهُمْ وَ لَا يَزِيدُهُمْ قَالَ الرِّضَ اللَّهِ إِذَا يَبِيدُ مَا فِيهِمَا وَ هَذَا يَا سُلَيْمَانُ إِبْطَالُ الْخُلُودِ َو خِلَافُ الْكِتَابِ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُول وَ فَاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَ

لا ممنوعة.

الرسول - لَمَّا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ رَأَيْتُ فِيهَا شَجَرَةَ طُوبَى أَصْلُهَا فِي دَارٍ عَلَى اللهِ وَأَسْفَلُهَا ثِمَارُ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَطَعَامُهُمْ مُتَذَلِّلُ فِي بُيُوتِهِمْ يَكُونُ فِي الْقَضِيب مِنْهَا مِائَةً لَوْن مِنَ الْفَاكِهَةِ مِمَّا رَأَيْتُمْ فِي دَارِ (ثِمَارِ) الدُّنْيَا وَ مَا لَمْ تَرَوْهُ وَ مَا سَمِعْتُمْ بِهِ وَ مَا لَمْ تَسْمَعُوا مِثْلَهَا وَكُلَّمَا يُجْتَنَى مِنْهَا شَيْءٌ نَبَتَتْ مَكَانَهَا أُخْرَى لا مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَة * 4 - الصادق ال- عَنْ نَصْرِ بْن قَابُوسَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى وَ ظِلِ مَمْدُودٍ وَ مَاءٍ مَسْكُوبٍ وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَةٍ قَالَ يَا نَصْرُ، إِنَّهُ وَاللَّهِ لَيْسَ حَيْثُ يَذْهَبُ النَّاسُ إِنَّمَا هُوَ الْعَالَمُ وَ مَا يَخْرُجُ مِنْهُ.

ه الرسول - إِنَّ نَخْلَ الْجَنَّةَ لَا يُؤْخَذُ مِنْهُ شَيْءٌ إِلَّا أَعَادَهُ اللَّهُ كَمَا كَانَ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ لَا

- مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَةٍ *

ء أمير المؤمنين ال - الْجَنَّةُ الَّتِى أَعَدَّهَا اللَّهُ تَعَالَى لِلْمُؤْمِنِينَ خَطَّافَةُ لِأَبْصَارِ النَّاظِرِينَ فِيهَا دَرَجَاتٌ مُتَفَاضِلَاتٌ وَ مَنَازِلُ مُتَعَالِيَاتُ لَا يَبِيدُ نَعِيمُهَا وَلَا يَضْمَحِلُّ حُبُورُهَا وَلَا يَنْقَطِعُ سُرُورُهَا وَ دَامَتْ لَهُمُ النِّعْمَةُ فِي أَنْهَارَ وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لَا مَقْطُوعَةٍ وَ لا تَمنُوعَة.

1. بحار الأنوار، ج 10، ص 332/ الاحتجاج، ج 2، ص403/ التوحید، ص446/ عیون أخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 184 2. بحار الأنوار، ج 8، ص 137/ بحار الأنوار، ج 18، ص 408/ بحار الأنوار، ج43، ص 99

مجمع البحرین، ج 5، ص 416 تفسير البرهان/ بحار الأنوار، ج24، ص 104 / بصائر الدرجات، ص 505

4. بحار الأنوار، ج 8، ص 219/ الاختصاص، ص 357

5. بحار الأنوار، ج 75، ص 30

486

ص: 486

واقعه /33

2- امام رضا ا سپس امام رضا ال فرمود: ای سلیمان آیا خداوند تمام آنچه در بهشت و جهنم است میداند؟ امام فرمود: علم خدا به آنها موجب انقطاع عالم آخرت نمیشود زیرا خداوند میداند بعد اضافه میدهد و از آنها قطع نمی.کند خداوند می فرماید: وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَةٍ این را میداند و زیاده را از ایشان قطع نمی.کند مرا خبر ده که آنچه اه-ل بهشت میخورند و آنچه مینوشند آیا چنان نیست که بدل و جانشینی در جایش قرار دهد. سلیمان گفت: «بلی» حضرت فرمود: پس آیا خدا چنان باشد که آن را از ایشان قطع کند و حال آنکه در جایش بدل و جانشینی قرار داده سلیمان گفت: «نه» حضرت الله فرمود: «پس

همچنین هر چه در بهشت میباشد و میوههای فراوان که هرگز پایان نمی گیرد و ممنوع نمیشود سلیمان گفت: «بلی! آن را از ایشان قطع میکند و ایشان را زیاد نمیدهد. امام رضا الله فرمود: «در آن هنگام آنچه در آن است نابود میشود و اینکهای سلیمان باطل کردن خلود خلاف کتاب خدا است زیرا که خدای عزوجل میفرماید و فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَةٍ وقتی داخل بهشت شدم درخت طوبی را دیدم اصل آن درخت در منزل

پیامبر

ہو و

علی بن ابی طالب بود میوه های اهل بهشت از آن درخت آویزان است و غذای هرکسی در خانه ی خود از شاخه ی آن آویزان شده است و در هر شاخه آن درخت صد رنگ میوه وجود دارد که بخشی از آن رنگها را هرگز در دنیا ندیده است و فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلَا تَمنُوعَةٍ. 4۔ امام صادق النصر بن قابوس :گوید از امام صادق ال درباره ی این آیات ظل ممدود * و مَاء مَّسْكُوبٍ * و فَاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ * لا مَقْطُوعَةٍ ولا تَمنُوعَةٍ پرسیدم. حضرت ا فرمود: «ای نص--ر! ب-ه خدا قسم این آیات این گونه نیستند که مردم فکر میکنند این همان علم است و آنچه از آن

خارج میشود».

ه پیامبر از آن دانه و میوه ای چیده نمیشود مگر اینکه خداوند آن را به شکل اوّل

برمی گرداند و این کلام خداوند است که میفرماید: لا مَقْطُوعَةٍ ولا مَمْنُوعَةٍ. 6 امام علی ال بهشتی که خداوند آن را برای پرهیزکاران آماده کرده دیده ها را خیره می کند، در آنجا درجات متفاوتی است منزلها بلند و ،عالی نعمتش پایان پذیر نیست و آراستگی آن نابود نمیشود و سرور و شادمانی در آن قطع نمیشود نعمت برای آنها پیوسته هست در جوی های آبی که تغییر نکرده وَ فاكِهَةٍ كَثِيرَةٍ لا مَقْطُوعَةٍ وَلَا تَمنُوعَة.

0487

ص: 487

الواقعه /34

- الرسول - إن نَخْلَ الْجَنَّةِ جُدُوعُهَا ذَهَبُ أَحْمَرُ وَ كَرَبُهَا زَبَرْجَدُ أَخْضَرُ وَ شَمَارِيخُهَا دُر أَبْيَضُ وَسَعَفْهَا حُلَلٌ خُضْرُ وَ رُطَبُهَا أَشَدُّ بَيَاضِاً مِنَ الْفِضَّة وَأَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ وَاليَنُ مِنَ الزُّبْدِ لَيْسَ فِيهِ عَجَمُ طُولُ الْعِذْقِ اثْنَا عَشَرَ ذِرَاعاً مَنْضُودَةٌ مِنْ أَعْلَاهُ إِلَى أَسْفَلِهِ لَا يُؤْخَذُ مِنْهُ شَيْءٌ إلَّا أَعَادَهُ اللَّهُ كَمَا كَانَ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ لا مَقْطُوعَةٍ وَلا تَمنُوعَةٍ وَإِنَّ رُطَبَهَا لَأَمْثَالُ الْقِلَالَ وَ مَوْزَهَا

رُمَّانَهَا أَمْثَالُ الدُّلِي وَأَمْشَاطُهُمْ وَ مَجَامِرُهُمُ الدُّر.

الباقر ا أَن طُوبَى شَجَرَةُ فِى الْجَنَّةَ ثَابَةُ فِي دَار عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الله وَهِيَ لَهُ وَلِشِيعَتِهِ وَعَلَى تِلْكَ الشَّجَرَة أَسْفَاطُ فِيهَا حُلَلُ مِنْ سُنْدُس وَإِسْتَبْرَقَ يَكُونُ لِلْعَبْدِ مِنْهَا أَلْفُ أَلْفِ سَقَطَ فِي كُلِّ سَفَطٍ مِائَةُ أَلْفِ حَلَّة لَيْسَ مِنْهَا حُلَّةُ إِنَّا مُخَالِفَةً لِلَوْنِ الْأُخْرَى إِلَّا أَنَّ أَلْوَانَهَا كُلَّهَا خُضْرُ مِنْ سُندُس وَإِسْتَبْرَقَ فَهَذَا أَعْلَى تِلْكَ الشَّجَرَةَ وَوَسَطهَا ظِلُّهُمْ يُظِلُّ عَلَيْهِمْ يَسِيرُ الرَّاكِبُ فِي ظِلٍّ تِلْكَ الشَّجَرَةَ مِائَةَ عَام قَبْلَ أَنْ يَقْطَعَهَا وَأَسْفَلُهَا ثَمَرُهَا مُتَدَلَّ عَلَى بُيُوتِهِمْ يَكُونُ مِنْهَا الْقَضِيبُ مِثْلَ الْقَصَبَة فِيهَا مِائَةً لَوْن مِنَ الْفَوَاكِهِ مَا رَأَيْتَ وَ لَمْ تَرَ وَ مَا سَمِعْتَ وَ لَمْ تَسْمَعْ مُتَدَلَّ عَلَى بُيُوتِهِمْ كُلَّ مَا قَطَعُوا مِنْهَا ثَمَّ يَنْبُتُ مَكَانَهُ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى لَا مَقْطُوعَةٍ وَ لَا تَمنُوعَة

قوله تعالى: وَ فُرُشٍ مَرْفُوعَة (34)

1 - الرسول - يَا عَلَى تِلْكَ غُرَفُ بَنَاهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ لِأَوْلِيَائِهِ و فِيهَا فُرُضٌ مَرْفُوعَةٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ مِنَ الْحَرير والدِّيباج بألوان مُخْتَلِفَة وَ حَشْوُهَا الْمِسْك وَ الْكَافُورُ وَالْعَنْبَرُ وَ ذَلِكَ قولُ اللهِ عَزَّوَجَلَّ وَ فُرُشٍ مَرْفُوعَة

2 - الرسول - يَا عَلِيُّ تِلْكَ الْغُرَف بَنَى اللَّهُ لِأَوْلِيَائِهِ بالدُّرِّ وَالْيَاقُوتِ وَ الزَّبَرْجَدِ سُقُوفُهَا الذَّهَبُ مَحْكُوكَة بِالْفِضَّة لِكُلِّ غُرْفَة مِنْهَا أَلْفُ بَاب مِنْ ذَهَب عَلَى كُلِّ بَابٍ مِنْهَا مَلَكُ مُوَكَّلُ بِهِ وَ فِيهَا فُرُشُ مَرْفُوعَةُ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ مِنَ الْحَرِيرِ وَ الدِّيبَاحِ بِأَلْوَانِ مُخْتَلِفَةً وَ حَشْوُهَا الْمِسْكَ وَ الْعَنْبَرُ وَالْكَافُورُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ وَ فَرسُ مَرْفُوعَةٌ

1. الإختصاص، ص357/ تفسير البرهان

2 تفسیر فرات الكوفى، ص 210 / بحار الأنوار، ج8، ص 154

. الکافی، ج 8، ص97/ بحار الأنوار، ج 8، ص128/ بحار الأنوار، ج 8، ص157 تأويل الآيات الظاهرة، ص 721/ تفسیر القمی، ج2، ص 246

4. بحار الأنوار، ج 8، ص128

ص: 488

واقعه/34

-7- پیامبر ریشه های درخت خرمایی که در بهشت است طلای قرمز رنگ است و تنه و ساقه ی آن از زبرجد سبز رنگ و خوشههای آن مروارید سفید رنگ و برگ آن، لباسهای سبز رنگ است و خرمای آن سفیدتر از مروارید است و شیرین تر از عسل و نرمتر از کره در آن هیچ سفتی و سختی نیست درازی خوشه آن دوازده متر است از بالا تا پایین مرتب و چیده شده است. از آن دانه و میوه ای چیده نمیشود مگر اینکه خداوند آن را به شکل اول برمی گرداند و این کلام خداوند است که میفرماید لامَقطُوعَةٍ ولا تَنُوعَةٍ دانههای خرمای آن درشت است چون کوزه ی سفالین و موز و انار آن به بزرگی سطل شانههای اهل بهشت از جنس طلا است و آتشدانهای بخور ایشان از مروارید

امام باقر ال- همانا به من خبر داده شده که طوبی درختی است در بهشت که ریشه آن در خانه علی بن ابی طالب ال است و این درخت برای ایشان و پیروان اوست. بر روی درخت جامه دان هایی است که در هر یک از آنها لباسهایی فاخر از سندس و استبرق قرار دارد و برای هر بنده ای هزار هزار جامهدان است که در هر یک صدهزار لباس قرار دارد که رنگ هریک با دیگری متفاوت است مگر اینکه رنگ همه آنها سبز و از سندس و استبرق است. پس این بلندترین بخش درخت .است میانه آن سایههای درخت است که اگر سواری تیزرو در سایه آن درخت به تاخت برود صد سال طول میکشد تا آن را بپیماید پایین ترین آن میوه های درخت است که به خانه هایشان نزدیک است هر یک از شاخه های آن مانند چوبی است که صد نوع میوه بر آن روییده، از میوه هایی که دیده ای یا تاکنون ندیده ای خداوند متعال می فرماید: لا مَقْطُوعَةٍ و

لا ممنوعة.

و همسرانی والا مقام (34)

-1 پیامبر ای علی خداوند سبحان این غرفه ها را برای دوستانش آماده کرده است و در میان آنها همسرانی والامقام هستند و به روی یکدیگر افتاده که از رنگهای گوناگون حریر و دیبا هستند و درون آنها مشک و کافور و عنبر است و این است مفهوم سخن پروردگار و فُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ

2 پیامبر ای علی خداوند سبحان این غرفه ها را برای دوستانش از در و یاقوت و زبرجد ساخته است و سقف آنها طلا است که با نقره طرازبندی شده و هر غرفه هزار در طلایی دارد و بر هر دری فرشته و همسرانی والا مقام گماشته شده است.

489

ص: 489

الواقعه/ 35

-3- الباقر ال- إِنَّ أَسِرتَهَا مِنْ دُرِّ وَيَأْقُوتِ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَلَى سُرُرٍ مَوْضُونَهُ و عَلَى السُّرُرُ مِنَ

الْفُرش عَلَى قَدر سَتِّينَ غُرْفَةَ مِنْ غُرَفِ الدُّنْيَا بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْض وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللهِ وَ فُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ

قوله تعالى: إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشاء (35)

1 - الرسول - قَالَتْ عَجُورُ مِنَ الْأَنْصَارِ لِلنَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ادْعُ لِى بِالْجَنَّةِ فَقَالَ إِنَّ الْجَنَّةَ لَا يَدْخُلُهَا الْعَجُورُ فَبَكَتِ المَرْأَةُ فَضَحِكَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَقَالَ أَ مَا سَمِعْتِ قَوْلَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى إِنَّا أَنْشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاء فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكاراً.

- على بن إبراهيم - إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاء قَالَ الْحُورَ الْعِينَ فِي الْجَنَّةِ. 3- ابن عبّاس - إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاء قَالَ ابْنُ عَبَّاسِ : يَعْنِي النِّسَاءَ الْآدَمِيَّاتِ وَالْعَجْزَ الشَّمَطَ

يَقُولُ: خَلَقْنَاهُنَّ بَعْدَ الْكِبَرِ وَالْهَرَمِ فِي الدُّنْيَا خَلْقاً أَخَرَ

الجنة

1 - الباقر ال- إن أَهْلَ الْجَنَّةَ جُرْدُ مُرْدُ مُكَحَلِينَ مُكَلَّلِينَ مُطَوَّقِينَ مُسَوَّرِينَ مُحْتَمِينَ نَاعِمِينَ

مَحْبُورِينَ مُكَرَّمِينَ يُعْطَى أَحَدُهُمْ قُوَّةَ مِائَةِ رَجُلٍ فِي الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ وَالشَّهْوَةِ وَالْجِمَاعِ قُوَّةُ غِذَائِهِ قُوَّةُ مِائَةِ رَجُلٍ فِي الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ وَيَجِدُ لَذَّةَ غِذَائِهِ مِقْدَارَ أَرْبَعِينَ سَنَةً وَ لَذَّةَ عَشَائِهِ مِقْدَارَ أَرْبَعِينَ سَنَةً قَدْ أَلْبَسَ اللَّهُ وُجُوهَهُمُ النُّورَ وَأَجْسَادَهُمُ الْحَرِيرَ بيضَ الْأَلْوَانِ صُفْرَ الْحُلِيِّ

خُضْرَ الشَّيَاب. 2- الباقر ا إن أَهْلَ الْجَنَّةَ يُحْيَوْنَ فَلَا يَمُوتُونَ أَبَداً وَيَسْتَيْقِظُونَ فَلَا يَنَامُونَ أَبَداً وَيَسْتَغْنُونَ فَلَا يَفْتَقِرُونَ أَبَداً وَ يَفْرَحُونَ فَلَا يَحْزَنُونَ أبَداً وَيَضْحَكُونَ فَلَا يَبْكُونَ أَبَداً وَ يُكْرَمُونَ فَلَا يُهَانُونَ أَبَداً وَيَفْكَهُونَ وَ لَا يُقَطِّبُونَ أَبَداً وَ يُحْبَرُونَ وَيُسَرُّونَ أَبَداً وَ يَأْكُلُونَ فَلَا يَجُوعُونَ أَبَداً وَ يَرْوُونَ فَلَا يَظْمَئُونَ أَبَداً وَ يَكْسُونَ فَلَا يَعْرُونَ أَبَداً وَ يَرْكَبُونَ وَيَتَزَاوَرُونَ أَبَداً يُسَلِّمُ عَلَيْهِمُ الْوِلْدَانُ

1. بحار الأنوار، ج 8، ص218/ الاختصاص، ص357

2. مستدرک الوسائل، ج8، ص 410/ بحار الأنوار، ج16، ص294/ المناقب، ج 1، ص148

. بحارالأنوار، ج8، ص134/ تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 8، ص 110

5. الإختصاص، ص358/ تفسير البرهان

0490

ص: 490

واقعه / 35

امام باقر تختهای آن از مروارید و یاقوت میباشد و این کلام خداوند است که می:فرماید عَلَى سُرُرٍ مَّوْضُونَةٍ بر روی آن تختها فرشهایی گسترده است که اندازه ی آن شصت برابر اتاقهای دنیایی است که روی هم قرار داده شدهاند و این گفته ی خداوند عزوجل است که می فرماید: و فُرُشٍ مَرْفُوعَةٍ.

ما آنها را آفرینش نوینی بخشیدیم (35)

1 پیامبر اوری پیرزن اشجعیه در خدمت پیغمبر بود آن جناب فرمود: «در بهشت پیر

زنها داخل نمیشوند اشکهایش جاری شد حضرت رسول صلى الله عليه وسلم فرمود: «خداوند در قرآن می فرماید: إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنْشَاءً فَجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكاراً عُرُبًا أَتْرَاباً».

- .

2- على بن ابراهيم - إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشَاء، منظور از زنان، حورالعین در بهشت میباشد. 3- ابن عباس - إِنَّا أَنشَأْنَاهُنَّ إِنشاء مقصود زنان آدمی زاد و پیر هستند که موی سرشان سیاه و سفید شده است. میفرماید «ما» آنها را بعد از پیری و کهنسالی در دنیا، آفریدیم آفریدن دیگری که همیشه دوشیزه و همسن وسالند».

بهشت

1 امام باقر اهل ،بهشت بدون مو و بدون ریش و سبیل هستند سرمه زده اند، تاج بر سر گذاشته اند گردنبند و النگو و انگشتر به دست دارند دارای پوست لطیف هستند، زیبا و مورد احترام میباشند به هر کدام از آنها در خوردن و نوشیدن و اشتها و آمیزش جنسی، قوت و قدرت صد مرد داده شده است و لذتی که از یکبار ناهار خوردن می برد به اندازه ی چهل سال است و لذتی که از خوردن شام میبرد آن هم به اندازه ی چهل سال است خداوند چهره ی آنها را با نور و بدنهایشان را با ابریشم پوشانده .است رنگهایشان سفید است و زیورآلاتشان به رنگ زرد و لباسهایشان سبز رنگ

امام باقر بدانید که اهل بهشت همیشه زنده هستند و هیچ وقت نمی میرند، بیدارند و هرگز نمیخوابند همیشه بی نیاز هستند و هیچ وقت دچار فقر نمیشوند شادمانی می کنند و هیچ وقت غمگین نمیشوند و میخندند و هیچوقت گریه نمیکنند و همیشه مورد احترام هستند

پس هیچ وقت خوار و ذلیل نمیشوند اهل مزاح و شوخی هستند و هیچ وقت عصبانی نمیشوند همیشه شاد و خوشحال هستند میخورند و هیچ وقت گرسنه نمیشوند و دائماً می نوشند پس هیچ وقت تشنه نمیمانند و لباس پوشانده میشوند پس هیچ وقت برهنه نیستند. همیشه سواره هستند و دائماً به دیدار یکدیگر میروند و پسرانی که جاودان و مخلد هستند دائماً بر آنها سلام می کنند و در دستانشان همیشه سبوهایی از نقره و ظرفهایی از طلا میباشد و دائماً بر تختهایی تکیه داده اند و همیشه در حالی که بر تختهای آراسته بهشتی نشسته و [به

491

ص: 491

الواقعه / 35

الْمُخَلَّدُونَ أَبَداً بأَيْدِيهِمْ أَبَارِيقُ الْفِضَّةِ وَ آنِيَةُ الذَّهَبِ أَبَداً مُتَّكِئِينَ عَلَى سُرُرٍ أَبَداً عَلَى الْأَرَائِكِ يَنْظُرُونَ أَبَداً تَأْتِيهِمُ التَّحِيَّةُ وَالتَّسْلِيمَ مِنَ اللَّهِ أَبَداً نَسْأَلُ اللهَ الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِهِ إِنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ

قدير

- الباقر الن - إِنَّ أَرْضَ الْجَنَّةِ رُخَامُهَا فِضَّةُ وَ تُرَابُهَا الْوَرْسُ وَالزَّعْفَرَانُ وَكَنْسُهَا الْمِسْك وَ

رَضْرَاضُهَا الدُّرُّ وَالْيَاقُوتُ "

4 - الرسول - إِن أَنْهَارَ الْجَنَّةِ تَجْرِى فِي غَيْرِ أَخْدُودِ أَشَدُّ بَيَاضِاً مِنَ الثَّلْجِ وَأَحْلَى مِنَ الْعَسَ-لِ وَ أَلْيَنُ مِنَ الزَّيْدِ طِيَنُ النَّهَرِ مِسْكَ أَذْفَرُ وَ حَصَاةَ الدُّرُّ وَ الْيَاقُوتُ تَجْرِي فِي غَيُونِهِ وَ أَنْهَارِهِ حَيْثُ يَشْتَهِي وَ يُرِيدُ فِي جَنَّاتِهِ وَلِيُّ اللَّهِ فَلَوْ أَضَافَ مَنْ فِي الدُّنْيَا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَأَوْسَعَهُمْ طَعَاماً وَ شَرَاباً وَ حُلَكًا وَحُلِيّاً لَا يَنْقُصُهُ مِنْ ذَلِكَ شَيْ... 5 - الصادق ال هِشَامُ بْنُ الْحَكَم: سَأَلَ الزَّنْدِيقُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ فَقَالَ فَمِنْ أَيْنَ قَالُوا إِنَّ أَهْلَ الْجَنَّةِ

يَأْتِي الرَّجُلُ مِنْهُمْ إِلَى ثَمَرَةَ يَتَنَاوَلُهَا فَإِذَا أَكَلَهَا عَادَتْ كَهَيْتَتِهَا؟ قَالَ ال نَعَمْ ذَلِكَ عَلَى قِيَاسَ السِّرَاجِ يَأْتِي الْقَابِسَ فَيَقْتَبِسٌ عَنْهُ فَلَا يَنْقُصُ مِنْ ضَوْئِهِ شَيْئاً وَ قَدِ امْتَلَاتِ الدُّنْيَا مِنْهُ سِرَاجًا قَالَ أَ لَيْسُوا يَأْكُلُونَ وَيَشْرَبُونَ وَ تَزْعُمُ أَنَّهُ لَا تَكُونُ لَهُمُ الْحَاجَةُ قَالَ بَلَي لِأَنَّ غِذَاءَهُمْ رَقِيقُ لَا تَقْ-لَ لَهُ بَلْ يَخْرُجُ مِنْ أَجْسَادِهِمْ بِالْعَرَقِ قَالَ فَكَيْفَ تَكُونُ الْحَوْرَاءُ فِي كُلِّ مَا أَتَاهَا زَوْجُهَا عَدْرَاءَ قَالَ إِنَّهَا خُلِقَتْ مِنَ الطَّيب لَا تَعْتَرِيهَا عَاهَةً وَ لَا تُخَالِطُ حِسْمَهَا آفَةً وَ لَا يَجْرِي فِي تَقْبِهَا شَيْءٌ وَلَا يُدَنِّسُهَا حَيْضُ فَالرَّحِمَ مُلْتَزِقَةٌ إِذْ لَيْسَ فِيهِ لِسِوَى الْإِخَلِيل مَجْرَى قَالَ فَهِيَ تَلْبَسُ سَبْعِينَ حُلَّةً وَ يَرَى زَوْجُهَا مُخَ سَاقِهَا مِنْ وَرَاءِ حُلَلِهَا وَبَدَنِهَا قَالَ نَعَمْ كَمَا يَرَى أَحَدِكُمُ الدَّرَاهِيمَ إِذَا أُلْقِيَتْ فِي مَاءٍ صَافِ قَدْرُهُ قِيدُ رُمْح قَالَ فَكَيْفَ يُنَعَمُ أَهْلُ الْجَنَّةِ بِمَا فِيهَا مِنَ النَّعِيمِ وَ مَا مِنْهُمْ أَحَدٌ إِلَّا وَقَدِ افْتَقَدَ ابْنَهُ أَوْ أَبَاهُ أَوْ حَمِيمَهُ أَوْ أَمَّهُ فَإِذَا افْتَقَدُوهُمْ فِى الْجَنَّةِ لَمْ يَشْكُوا فِي مَصِيرِهِمْ إِلَى النَّارِ فَمَا يَصْنَعُ بِالنَّعِيمِ مَنْ يَعْلَمُ أَنَّ حَمِيمَهُ فِي النَّارِ يُعَذِّبُ قَالَ إِنَّ أَهْلَ الْعِلْمِ قَالُوا إِنَّهُمْ يُنْسَوْنَ ذِكْرَهُمْ

وَقَالَ بَعْضُهُمُ انْتَظَرُوا قُدومَهُمْ وَ رَجَوْا أَنَّ يَكُونُوا بَيْنَ الْجَنَّة وَ النَّارِ فِى أَصْحَاب الْأَعْرَافِ. ء الرسول - يَا أَبَا ذَرِّ، لَوْ أَنَ امْرَأَةَ مِنْ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّةَ اَطَّلَعَتْ مِنْ سَمَاءِ الدُّنْيَا فِي لَيْلَة ظَلْمَاءَ لَأَضَاءَتْ لَهَا الْأَرْضِ أَفْضَلَ مِمَّا يُضِيءُ الْقَمَرُ لَيْلَةَ الْبَدْرَ، وَ لَوَجَدَ رِيحَ نَشْرِهَا جَمِيعُ أَهْلِ الْأَرْضُ، وَلَوْ أَنَّ ثَوْباً مِنْ ثِيَاب أَهْلِ الْجَنَّةَ نَشَرَ الْيَوْمَ فِي الدُّنْيَا لَصَعِقَ مَنْ يَنْظُرُ إِلَيْهِ وَ مَا حَمَلَتْهُ أَبْصَارَهُمْ

492

1. الإختصاص، ص 358/ تفسير البرهان 2. بحار الأنوار، ج 8، ص218 تفسير البرهان . الإختصاص، ص 357 تفسیر البرهان 4. بحار الأنوار، ج 8، ص 136/ تفسیر البرهان

5. تفسير البرهان

ص: 492

واقعه 35

سرنوشت شوم آنها مینگرند. (مطففقین/35) و همیشه از جانب خداوند بر آنها سلام و درود فرستاده میشود. به لطف و رحمت خداوند از او بهشت میطلبیم و بر هر چیزی تواناست 3- امام باقرال سنگهای مرمر زمین بهشت از نقره است و خاک آن از ورس (شبیه زعفران)

وعليه

میباشد و جارو زدن آن با مشک است و شنهای آن از مروارید و یاقوت میباشد. 4- پیامبر نهرهای بهشت در جاهایی که حفره نیست جاری میشود، از برف سفیدتر و از عسل شیرینتر و از کره نرمتر .است گل آن ،نهر مشک بسیار خوشبو است و سنگریزه های آن مروارید و یاقوت چشمه ها و نهرهایش در هرجایی از بهشت که ولی خدا دوست داشته باشد و اراده کند جاری می.شود. اگر تمام کسانی که در دنیا هستند از جن گرفته تا انسان در آنجا مهمان باشند، غذا و نوشیدنی و لباسها و زیورآلات آنها را در بر میگیرد و هیچ چیزی از آن کم نمی آید و کاسته نمیشود.

ه- امام صادق - هشام بن حکم :گوید حضرت در جواب سؤال زندیقی که از او پرسیده بود: «از کجا میگویند هرگاه یکی از اهل بهشت به سوی میوه ای میرود که آن را بچیند و بخورد وقتی آن را میخورد آن میوه دوباره به شکل اول خود باز میگردد؟ چنین گفت: «بلی! نمونه اش چراغ است. کسی که به دنبال نور است از آن نور میگیرد اما چیزی از نور آن چراغ کم نمی شود و نور آن تمام دنیا را پر می.کند کند آن شخص :گفت آیا این گونه نیست که از بس که میخورند و می نوشند دیگر نیازی ندارند؟ حضرت فرمود: چون غذای آنها مایع است از پایین آنها خارج نمیشود بلکه به همراه عرق از بدنهایشان خارج میشود آن شخص پرسید چگونه است که هرگاه مرد با زوجهاش همبستر می شود، دوباره او باکره میشود؟ حضرت الله فرمود: زیرا از بوی خوش و عطر آفریده شده است و دچار عیب و نقص نمیگردد و جسمش دچار آسیب نمیشود و در شکاف او چیزی جاری نمیشود و حیض او را آلوده نمیکند بنابراین ،رحم چسبیده و پُر گوشت است و در آن فقط مجرای ادراری وجود دارد آن شخص پرسید آیا حوری بهشتی هفتاد دست لباس می پوشد و همسر او از آن لباسها و بدنش استخوان ساق پایش را میبیند؟ حضرت فرمود: «بلی! همچنان که یکی از شما میتواند سکه ی پول را در داخل آب ،ببیند هرچند عمق آن آب به اندازه ی طول نیزه باشد. پرسید: پس چگونه بهشتیان از نعمتهای بهشت بهره مند میشوند در حالی که کسی از آنها یافت نمیشود مگر اینکه پسرش و یا پدرش و یا دوستش و یا مادرش را از دست داده است. وقتی که آنها با او در بهشت نیستند و شکی ندارند که آنها به دوزخ میروند پس بهشت چه فایده ای دارد برای کسی که میداند یکی از نزدیکانش در دوزخ دچار عذاب است؟ حضرت فرمود: «اهل علم می گویند: یاد آنها را فراموش میکنند و برخی دیگر گفته اند: انتظار می کشند که آنها بیایند امیدوارند که آنها در بین بهشت و جهنم ،باشند، در بین اصحاب اعراف». ع پیامبر ای ابوذر اگر زنی از بهشت در شبی تیره سر از آسمان دنیا برآرد جهان را بهتر از ماه شب چهارده روشن کند و بوی خوشش به مشام همه مردم زمین برسد. نیز اگر جامه ای از بهشت به دنیا آید همه از دیدارش دل از دست بدهند و چشمانشان از دیدارش خیره گردد.

493

ص: 493

الواقعه /36

- الصادق ال- عَنْ يَعْقُوبَ بْنِ شُعَيْب عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ال قَالَ: إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ كُشِفَ غِطَاءُ مِنْ أَغْطِيَة الْجَنَّةِ فَوَجَدَ رِيحَهَا مَنْ كَانَتْ لَهُ رُوحُ مِنْ مَسِيرَة خَمْسِمِائَة عَامٍ إِنَّا صِنْفٌ وَاحِدٌ قُلْتُ مَنْ هُمْ قَالَ الْعَاقِ لِوَالِدَيْهِ. الرسول - إِيَّاكُمْ وَ عُقُوقَ الْوَالِدَيْنِ فَإِنَّ رِيحَ الْجَنَّةِ تُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ أَلْفِ عَامٍ وَ لَا يَجِدُهَا

عَاقَ وَ لَا قَاطِعُ رَحِمِ وَ لَا شَيْخُ زَانِ وَ لَا جَارٌ إِزارِهِ خُيَلَاءَ إِنَّمَا الْكِبْرِيَاء لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ. 9 - الرسول - مَنْ قَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ فَلْيُكْثِرْ مِنْ ذَلِكَ وَ مَنْ قَالَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ لَمْ يُصَلِ عَلَى آلِهِ لَمْ يَجِدْ رِيحَ الْجَنَّةِ وَ رِيحُهَا تُوجَدُ مِنْ مَسِيرَةِ خَمْسِمِائَةِ عَامٍ

قوله تعالى : فَجَعَلْنا هُنَّ أَبكاراً (36)

1 - الرسول - عَنِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم قَالَ لِأُمِّ سَلَمَةَ: هُنَّ اللَّوَاتِي قُبِضْنَ فِي دَارِ الدُّنْيَا عَجَائِزَ شَمْطَاءَ رَمْصَاءَ جَعَلَهُنَّ اللَّهُ بَعْدَ الْكِبَر أَتْرَاباً عَلَى مِيلادِ وَاحِدٍ فِى الِاسْتِوَاءِ، كُلَّمَا أَتَاهُنَّ أَزْوَاجُهُنَّ وَجَدُوهُنَّ أَبْكاراً.

قوله تعالى : عُرُباً أتراباً (37)

1 - ابن عباس - عُرُباً أَي مُتَحَنَّنَاتٍ عَلَى أَزْوَاجِهِنَّ مَتَحَبَّبَاتِ إِلَيْهِمْ وَقِيلَ: عَاشِقَاتِلِأَزْوَاجِهِنَّ 2- على بن إبراهيم الله عُرُباً قَالَ يَتَكَلَّمْنَ بالْعَرَبيَّة أَتْراباً يَعْنِي مُسْتَوَيَاتِ الْأَسْنَان. 3- الباقر ال- عَنْ أَبي جَعْفَر القَالَ إِنَّ الرَّبَّ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَقُولُ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِي وَ انْجُوا مِنَ النَّارِ بِعَفْوى وَتَقْسِمُوا الْجَنَّةَ بِأَعْمَالِكُمْ فَوَ عِزَّتِى لَأَنْزَلَنَّكُمْ دَارَ الْخُلُودِ وَ دَارَ الْكَرَامَةِ فَإِذَا دَخَلُوهَا صَارُوا عَلَى طُول آدَمَ سِتِّينَ ذِرَاعًا وَ عَلَى مَلَدِ مِيلَادِ عِيسَى ثَلَاثًا وَ ثَلَاثِينَ سَنَةً وَ عَلَى

1. الكافي، ج 2، ص348/ تفسیر البرهان

2. الکافی، ج 2، ص349/ تفسیر البرهان

. الأمالي للصدوق، ص 279 تفسير البرهان

4. تفسير نورالثقلین

. بحار الأنوار، ج 8، ص 110

6. بحار الأنوار، ج8، ص134 تفسير نور الثقلين؛ قال يتكلمن بالعربيه» و«اترابا يعنى مستويات الانسان محذوفتان/ تفسير البرهان/

تفسیر القمی، ج 2، ص348

494

ص: 494

واقعه 36

است

امام صادق - یعقوب بن شعیب از امام صادق روایت میکند که فرمود: وقتی روز

قیامت فرا رسد پوششی از پوششهای بهشت برداشته میشود و هرکس که دارای روح اگر در فاصله پانصد سال از بهشت ،باشد بوی آن را استشمام میکند مگر یک دسته». گفتم

آنها چه کسانی هستند؟ فرمود: کسانی که والدینشان آنها را طرد کرده اند». د پیامبر شما را برحذر میدارم از اینکه پدر و مادرتان شما را از خود برانند. بوی بهشت

در فاصله هزار سالی استشمام میشود اما کسی که از جانب پدر و مادرش طرد شده باشد کسی که صله ی رحم را قطع کند و آدم سالخورده ای که زنا کرده باشد و آدم متکبر از دریافت بوی آن محروم هستند.

9 پیامبر هرکس بگوید: صلّی الله علی محمد و آله خداوند می فرماید: «صلی الله علیک». باید این صلوات را زیاد بگوید و هرکس بگوید: «صلی الله على محمد و بر آل

پس محمد درود نفرستد نسیم بهشت را استشمام نخواهد کرد و نسیم بهشت از فاصله پانصد سال قابل استشمام است.

و همه را دوشیزه قرار دادیم. (36)

1- پیامبر از پیامبر درباره ی این آیه نقل شده است که به ام سلمه فرمود: «آنها زنانی هستند که در دنیا در سن پیری در حالی که موی سرشان سیاه و سفید شده و از چشمانشان چرک بیرون می آید قبض روح شدهاند خداوند آنها را بعد از پیری هم سن وسال قرار داد و در هم سن و سال بودن چنان به هم نزدیکند که گویا در یک زمان متولد شده اند. هرزمان همسرانشان نزد آنها می آیند آنها را دوشیزه می یابند.

زنانی که تنها به همسرشان عشق میورزند و خوش زبان و فصیح و

هم سن وسالند. (37)

-1- ابن عبّاس الله عُرُباً یعنی زنانی که بسیار شوهرانشان را دوست دارند و زیاد مورد علاقه ی و گفته شده است زنانی هستند که عشق و علاقه ی زیادی به همسرانشان

همسرانشان هستند

دارند».

2 علی بن ابراهیم عُرُبًا یعنی به عربی صحبت می یعنی به عربی صحبت میکنند و کلمه ی آترَابًا به معنی

هم سن و سالان هستند. امام باقر خداوند تبارک و تعالی میفرماید با لطف و رحمت من وارد بهشت میشوید و با عفو و بخشش من از عذاب جهنم نجات پیدا میکنید و با کارهای نیک خود بهشت را در میانتان تقسیم می.کنید پس به عزّتم قسم که شما را در خانه جاودانگی ساکن خواهم کرد، خانه ی کرامت و بزرگی که اگر در آن داخل شوند قدشان هفتاد متر بیشتر از قد آدم خواهد شد و به سن حضرت عیسی سی و سه ساله خواهند شد و در زبان به مانند محمد الله

عربی

495

ص: 495

الواقعه 38

لِسَانِ مُحَمَّدٍ الْعَرَبِيَّةِ وَ عَلَى صُورَةِ يُوسُفَ فِي الْحُسْنِ ثُمَّ يَعْلُو وُجُوهَهُمُ النُّورُ وَ عَلَى قَلْبِ أَيُّوبَ فِي السَّلَامَة مِنَ الْغِلِّ.

- أمير المؤمنين - فَضْلُ الْغُرَاة وَيَجْعَلُ اللَّهُ رُوحَهُ فِى حَوَاصِل طَيْرِ خُضْرٍ تَسْرَحُ فِي الْجَنَّةِ

حَيْثُ تَشَاءُ، عَلَى كُلِّ فِرَاشِ زَوْجَةً مِنَ الْحُورِ الْعِينِ عُرُبًا أَتْرَاباً فَقَالَ: أَخْبِرْنِي يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ال عَنِ الْعَرَبَةِ فَقَالَ: هِيَ الْغَيْجَةُ الرَّضِيَّةُ الشَّهَيَّةُ لَهَا سَبْعُونَ أَلْفَ وَصِيفِ وَسَبْعُونَ أَلْفَ وَصِيفَة، ضَعْفَالْخَلِيَّ بيضُ الْوُجُوهِ عَلَيْهِنَّ تِيجَانُ اللُّؤْلُوْ عَلَى رِقَابِهِمُ الْمَنَادِيلُ بِأَيْدِيهِمُ الْأَكُوبَةُ وَ الْأَبَارِيقُ

قوله تعالى : لِأَصْحاب اليمين (38)

1 - على بن إبراهيم - لِأَصْحَابِ الْيَمِينِ أَصْحَاب أمِير المُؤمِنِينَ ال.

قوله تعالى: ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ (39)

1 - على بن إبراهيم - ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ قَالَ مِنَ الطَّبَقَة الْأُولَى الَّتِي كَانَتْ مَعَ النَّى لله

- الرسول - ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ هُمَا مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ.

- الرسول - إِنَّ فِي الْجَنَّةِ عِشْرِينَ وَ مِائَةَ صَفٌ أُمَّتِي مِنْهَا ثَمَانُونَ صَفاً.

4- الصادق ال عَنْ أَسْبَاطِ عَنْ أَبي سَعِيدِ الْمَدَائِنِيٌّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَثُلَةٌ مِنَ الْآخِرِينَ قَالَ ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ حِزْقِيلُ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَثُلَةٌ مِنَ الْآخِرينَ على بن أبي طالب .

ه- الرسول ال- عَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ قَالَ: تَحَدَّتْنَا عِنْدَ رَسُول الله صلى الله عليه وسلم لَيْلَةً حَتَّى أَكْثَرْنَا الْحَدِيثَ ثُمَّ رَجَعْنَا إِلَى أَهْلِنَا، فَلَمَّا أَصْبَحْنَا غَدَوْنَا إلَى رَسُول الله صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: عُرضَتْ عَلَيَّ الْأَنْبِيَاءُ اللَّيْلَةَ

1. الإختصاص، ص 356 تفسیر البرهان . تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 272

.. بحار الأنوار، ج 8، ص134 تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 4.بحار الأنوار، ج8، ص134 تفسیر القمی، ج2، ص348/ تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان 5. بحار الأنوار، ج 38، ص 230/ المناقب، ج 2، ص6

ء الاحتجاج، ج 1، ص 50

. تأويل الآيات الظاهرة، ص 621 تفسیر القمی، ج2، ص348 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

496

ص: 496

واقعه / 38

سخن خواهند گفت و در زیبایی همچون یوسف خواهند گردید سپس چهره هایشان برتر و

بالاتر از نور خواهد شد و قلبشان مانند ایوب خالی از کینه و حسادت خواهد شد. 4- امام علی ال از فضیلت جهاد کنندگان این است که خدای روح شهید را بر بال های پرنده ی سبز رنگی قرار میدهد تا به هر سوی بهشت که میخواهد گردش کند ... بر هریک از این فرشها همسری از حورالعین که شوهر دوست و با یکدیگر هم سالند نشسته است پس از این سخنان جوان پرسشگر گفت یا امیرالمؤمنین ! به من از زن شوهر دوست خبر بده».

امیرالمؤمنین الله فرمود: او زن خندان و با کرشمهای است که نسبت به شوهر شیفته است و

هفتاد هزار کنیز و هفتاد هزار غلام دارد وی به طلا زینت شده و دارای چهره ای سپید است. بر سر این زنها تاجهایی از لؤلؤ بر شانههای ایشان شنلها و در دستهای آنان جام ها و کوزه هایی

وجود دارد».

اینها همه برای اصحاب یمین است. 38

1- على بن ابراهيم ا لأَصْحَابِ اليَمِينِ، یاران امام علی ا میباشد.

که گروهی از امتهای نخستین هستند. (39)

بالة

سالة

1 - علی بن ابراهيم تلةٌ مِّنَ الاوّلین آن دسته اوّل هستند که همراه پیامبره

بودند.

-2- پیامبر - ثُلَّةٌ مِنَ الاوّلين وَثُلَةٌ مِنَ الْآخِرِينَ، هر دو گروه از این امت هستند. امام صادق اهل بهشت صدوبیست صف هستند که هشتاد صف آن از این امت است. 4 امام صادق ال ابوسعید مدائنی :گوید از امام صادق درباره ی آیه: ثُلةٌ مِّنَ الاوّلين وثلةٌ مِّنَ الآخِرِینَ .پرسیدم. حضرت فرمود: ثُلةٌ مِّنَ الاوّلين حزقيل مؤمن آل فرعون است. و وثلةٌ مِّنَ الآخِرِينَ علی بن ابی طالب است.

ه پیامبر از ابن مسعود روایت شده است که گفت شبی نزد رسول خدا با هم سخن

گفتیم تا اینکه سخن گفتن ما طولانی شد سپس به خانههایمان .برگشتیم. هنگامی که صبح کردیم به سوی رسول خدا آمدیم فرمود: امشب پیامبران به همراه پیروان آنها از امتهایشان بر من عرضه شدند پس پیامبری بود که با او گروهی از امتش میآمد و پیامبری با

او گروه اندکی از امتش و پیامبری با او یک نفر از امتش و پیامبری با او یک مرد از امتش می آمد

497

ص: 497

الواقعه / 40

بِأَتْبَاعِهَا مِنْ أُمَمِهَا، فَكَانَ النَّبِيُّ يَجِيءُ مَعَهُ الثَّلَهُ مِنْ أُمَّتِهِ وَ النَّبِيُّ مَعَهُ الْعِصَابَةُ مِنْ أُمَّتِهِ وَالنَّبِيُّ مَعَهُ النَّفْسُ مِنْ أُمَّتِهِ وَ النَّبِيُّ مَعَهُ الرَّجُلُ مِنْ أُمَّتِهِ وَ النَّبِيُّ مَا مَعَهُ مِنْ أُمَّتِهِ أَحَدٌ حَتَّى أَتَى أَخَ-ي مُوسَى الله فِي كَبْكَبَة مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ فَلَمَّا رَأَيْتُهُمْ أَعْجَبُونِي فَقُلْتُ: أَيْ رَبِّ، مَنْ هَؤُلَاءِ؟ فَقَالَ: أَخُوكَ مُوسَى بْنُ عِمْرَانَ وَمَنْ مَعَهُ مِنْ بَنِي إِسْرَائِيلَ فَقُلْتُ: رَبِّ فَأَيْنَ أُمَّتِي؟ فَقَالَ: انْظُرْ عَنْ يَمِينِكَ فَإِذَا ظِرَابُ مَكَّةَ قَدْ سُدَّتْ بِوُجُوهِ الرِّجَالِ فَقُلْتُ: مَنْ هَؤُلَاءِ؟ فَقِيلَ: هَؤُلَاءِ أَمَتُكَ أَ رضيت؟ قُلْتُ: رَبِّ رَضِيتُ فَقِيلَ: إِنَّ مَعَ هَوْلَاءِ سَبْعِينَ أَلْفاً مِنْ أُمَّتِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ لَا حِسَابَ عَلَيْهِمْ قَالَ: فَأَنْشَأَ عُكَاشَةُ بْنُ مِحْصَن مِنْ بَنِي أَسَدِبْن خُزَيْمَةَ فَقَالَ: يَا نَبِيَّ اللَّهِ لهُ ادْعُ رَبَّكَ أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْهُمْ فَقَالَ: اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ مِنْهُمْ ثُمَّ أَنْشَأَ رَجُلُ آخَرُ فَقَالَ: يَا نَبِيَّ اللَّهِ ادْعُ رَبَّكَ أَنْ يَجْعَلَنِي مِنْهُمْ فَقَالَ: سَبَقَكَ بِهَا عُكَاشَةُ. فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم فِدَاكُمْ أَبي وَأُمِّى إِن اسْتَطَعْتُمْ أَنْ تَكُونُوا مِنَ السَّبْعِينَ فَكُونُوا، وَإِنْ عَجَزْتُمْ وَ قَصَّرْتُمْ فَكُونُوا مِنْ أَهْلِ الظَّرَابِ، فَإِنْ عَجَزْتُمْ وَ قَصَّرْتُمْ فَكُونُوا مِنْ أَهْلِ الْأَفُقِ وَ إِنِّى قَدْ رَأَيْتُ ثَمَّ نَاساً كَثِيراً يَتَهَا وَشُونَ كَثِيراً، فَقُلْتُ: هَؤُلَاءِ السَّبْعُونَ أَلْفَا فَاتَّفَقَ رَأَيْنَا عَلَى أَنَّهُمْ نَاسُ وَلِدُوا فِي الْإِسْلَامِ فَلَمْ يَزَالُوا يَعْمَلُونَ بِهِ حَتَّى مَاتُوا عَلَيْهِ. فَانْتَهَى حَدِيثُهُمْ إِلَى رَسولِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالَ: لَيْسَ كَذَلِكَ وَلَكِنَّهُمُ الَّذِينَ لَا يُسْرِفُونَ وَ لَا يَتَكَبَّرُونَ وَ لَا يَبْطَرُونَ وَ عَلَى رَّبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ. ثُمَّ قَالَ: إِنِّي لَأَرْجُو أَنْ يَكُونَ مَنْ تَبِعَنِي رَبِّعَ الْجَنَّةِ. قَالَ: فَكَبَّرْنَا ثُمَّ قَالَ: إِنِّي لَأَرْجُو أن يَكُونُوا ثلث أهل الْجَنَّةِ فَكَبَرْنَا ثُمَّ قَالَ إِنِّي لَأَرْجُو أَنْ يَكُونُوا شَطْرَ أهْلِ الْجَنَّةِ ثُمَّ لَنَا رَسُولُ الله اللهُ مِنَ الأولين وثله مِنَ الْآخِرِينَ

وسو

قوله تعالى: وَثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرينَ (40)

1- على بن إبراهيم - وَثُلَةٌ مِنَ الْآخِرِينَ قَالَ بَعدَ النَّبِي الله مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ.

2 - الصادق - وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبِ لَا مِنْ هَذِهِ الْأُمَّةِ. ال-

قوله تعالى : وَأَصْحابُ الشَّمال ما أَصْحابُ الشِّمال (41)

1. تفسير نور الثقلين

2.تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 271/ تفسير نورالثقلين تفسير البرهان / بحار الأنوار، ص8، ص134/ تفسیر القمی، ج2، ص348 3. تفسير البرهان/ بحار الأنوار، ج 35، ص333/ / تأويل الآيات الظاهرة، ص621

4987

ص: 498

واقعه/ 40

و پیامبری با او یک نفر هم از امتش نبود تا اینکه برادرم موسی در میان جماعتی متصل ب-ه هم از بنی اسرائیل آمد وقتی آنها را دیدم مرا به شگفتی واداشتند و عرض کردم: «پروردگارا! اینها چه کسانی هستند؟ فرمود: برادرت موسی بن عمران ال و کسانی از بنی اسرائیل که با او هستند» عرض کردم پروردگارا پس امّت من کجاست؟ فرمود: به سمت راستت نگاه کن. ناگهان دیدم] کوههای مکه با چهرههای مردان بسته و پوشیده شده است». گفتم: «اینها چه کسانی هستند». گفته شد اینها امّت تو .هستند آیا راضی شدی؟ عرض کردم: «پروردگارا! راضی شدم پس گفته شد همراه اینها هفتاد هزار نفر از امّت تو بدون حساب وارد بهشت میشوند. پس عكاشة بن محصن اسدی از بنی اسد بن خزیمه شعری خواند و گفت: «ای پیامبر خدا پروردگارت را بخوان که مرا از آنها قرار دهد پس پیامبر گفت: «خدایا! او را از آنها

الله

قرار بده». سپس مرد دیگری شعری سرود و :گفت ای پیامبر خدا پروردگارت را بخوان که مرا هم از آنها قرار دهد پیامبر فرمود: عکاشه از تو به آن سبقت گرفت، پس پیامبر

الله الله

فرمود: پدر و مادرم به قربان !شما اگر توانستید که از هفتاد هزار نفر باشید باشید] و اگر عاجز شدید و نتوانستید پس از اهل کوهها [ی مکه باشید؛ من مردم زیادی را آنجا دیدم که با تعداد زیادی در هم آمیخته میشوند پس گفتم این گروه هفتاد هزار نفرند پس اتفاق نظر پیدا کردیم بر اینکه آنها مردمی هستند که در اسلام به دنیا آمده و همواره به آن عمل کردند تا بر دین اسلام از دنیا رفتند پس سخن آنها به پیامبری رسید که فرمود این طور نیست که شما خیال کردید و لكن آنها کسانی هستند که اسراف نمیکنند و تکبّر نمی ورزند و طغیان نمی کنند و بر پروردگارشان توکل میکنند سپس فرمود من امیدوارم که پیروان من یک چهارم اهل بهشت باشند. پس ما گفتیم: «الله اکبر». سپس فرمود من امیدوارم که یک سوم اهل بهشت باشند». گفتیم: «الله اکبر». سپس فرمود: «من امیدوارم که نصف اهل بهشت باشند». سپس رسول خدا صلى الله عليه وسلم تلاوت فرمود: «ثُلَّةٌ مِنَ الْاوّلين وَ ثُلَّةٌ مِنَ الْآخِرِينَ».

خدا الليل

پس

و گروهی از امتهای آخرین (40)

1- على بن ابراهيم - و ثُلَةٌ مِّنَ الآخِرِینَ؛ کسانی از همین امت هستند که پس از رسول

خدا هستند.

امام صادق ا و ثُلةٌ مِّنَ الآخِرينَ ؛ علی بن ابی طالب است که از این امت میباشد.

و اصحاب شمال چه اصحاب شمالی [ که نامه اعمالشان به نشانه ی جرمشان

به دست چپ آنها داده شده]!؟ (41)

499 کی

ص: 499

الواقعه /42

1 - الصادق ال- وَ الْكِتَابُ الْإِمَامُ فَمَنْ نَبَدَهُ وَرَاءَ ظَهْرِهِ كَانَ كَمَا قَالَ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَ

مَنْ أَنْكَرَهُ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الشَّمَالِ الَّذِينَ قَالَ اللهُ ما أَصْحابُ الشِّمال.

2- على بن إبراهيم - وَ أَصْحابُ الشِّمال ما أَصْحابُ الشِّمال قَالَ: أَصْحَابُ الشِّمَالِ أَعْدَا : آل

مُحَمَّد وَأَصْحَابِهِمُ الَّذِينَ وَالُوهُمْ.

قوله تعالى : في سَمُومِ وَ حَمِيمٍ (42)

می

ا على بن إبراهيم - في سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ قَالَ السَّمُومُ اسْم النَّارِ وَالْحَمِيمُ مَا : قَدْ حَمِي

قوله تعالى: وَظِلٌّ مِنْ يَحْمُومٍ (23)

- ابن عبّاس - وَظِلٌّ مِنْ يَحْمُوم أَنْ دُخَانَ أَسْوَدَ شَدِيدِ السَّوَادِ. 2- على بن إبراهيم - وَ ظِلِّ مِنْ يَحْمُومٍ قَالَ: ظِلُّ (ظلْمَةً) شَدِيدُ الْحَرِّ.

قوله تعالى: لا بارد و لا گریم (24)

-1- على بن إبراهيم - لا بارِدِ وَ لا كَرِيم قَالَ لَيْس بطيب قوله تعالى : إنهم كانوا قبل ذلِكَ مُتْرَفِينَ (25) ابن عباس - إِنَّهُمْ كَانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفِينَ أَنْ كَانُوا فِى الدُّنْيَا مُتَنَعَمِينَ " قوله تعالى: وَ َكانُوا يُصِرُّونَ عَلَى الحِنْثِ الْعَظِيمِ (26)

قوله تعالى: وَكَانُوا يَقُولُونَ أَ إِذا مِتْنا وَكُنَّا تُراباً وَعِظَاماً أَإِنَّا

لمبْعُوثُونَ (27)

قوله تعالى : أَ وَ آبَاؤُنَا الْأَوَّلُونَ (48)

1. بحار الأنوار، ج 8، ص11 تفسير العياشی، ج 2، ص302/ تفسیر نورالثقلين؛ و الكتاب الامام فمن نبذه ... ظهورهم» محذوف

2. تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

. تفسير القمي، ج 2، ص348 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

.. بحار الأنوار، ج 8، ص267

5. تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسیر البرهان/ تفسير نورالثقلين 6. تفسیر القمی، ج 2، ص 348 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان .. بحار الأنوار، ج 8، ص 269

ص: 500

واقعه/ 42

1- امام صادق ال [در آیه ی 71 سوره ی اسراء منظور از کتاب امام است. هرکس او را پشت افکندند و هرکس او را انکار

افکند، چنان است که خداوند فرمود: «ولی آنها، آن را پشت سر

کند از اصحاب شمالی است که خداوند فرمود: ما أَصْحابُ الشمال».

سر

2- على بن ابراهيم و أَصْحَابُ الشِّمَالِ مَا أَصْحَابُ الشِّمال ؛ اصحاب شمال دشمنان آل

محمد و یاران آنها میباشند که ولایت آنها را پذیرفته اند.

است.

الله الله

آنها در میان بادهای کُشنده و آب سوزان قرار دارند. (42)

1- على بن ابراهيم في سَمُومٍ وحَمِيمٍ، سَمُومٍ اسم آتش و حمیم آبی است که داغ و جوشان

و در سایه ی دودهای متراکم و آتش زا (43)

1 - ابن عباس - وَ ظِلٌّ مِنْ يَحْمُومِ یعنی دود سیاهی که بسیار سیاه است. على بن ابراهيم ا و ظل من يَحْمُومِ، گفته است که آن سایه ای است که بسیار گرم است.

سایه ای که نه خنک است و نه آرام بخش (44)

- علی بن ابراهيم - لا بَارِدِ و لا گریم یعنی اینکه مطلوب نیست.

آنها پیش از این [ در عالم دنیا] مست و مغرور نعمت بودند. (45)

1 - ابن عباس - إِنَّهُمْ كَانُوا قَبلَ ذلِكَ مُتْرَفِینَ یعنی در دنیا از نعمتها برخوردار بودند.

و همواره بر گناهان بزرگ اصرار می ورزیدند. (46)

و می گفتند: «هنگامی که ما مُردیم و خاک و استخوان ،شدیم آیا برانگیخته خواهیم

شد»؟! (47)

و آیا پدران نخستین ما [ برانگیخته میشوند]»؟! (48)

501

ص: 501

الواقعه / 49

قوله تعالى: قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ (29) قوله تعالى: لَمَجْمُوعُونَ إِلى مِيقَاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ (50) قوله تعالى : ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضّالُونَ المُكَذِّبُونَ (51)

قوله تعالى: لَاكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُومٍ (52)

1 - الباقر ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ هَاشِمٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبي جَعْفَرَ اللهِ قَالَ: قَالَ لَهُ الْأَبْرَشُ الْكَلْبِيُّ - بَلَغَنِى أَنَّكَ قُلْتَ فِي قَوْلِ اللَّهِ يَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ أَنَّهَا تُبَدَّلُ خُبْزَةً فَقَالَ أَبُو جَعْفَر اللَّهِ صَدَقُوا تُبَدِّلُ الْأَرْضِ خُبْرَةً نَقِيَّةَ فِي الْمَوْقِفِ يَأْكُلُونَ مِنْهَا فَضَحِكَ الْأَبْرَشُ وَ قَالَ أَ مَا لَهُمْ شُغُلُ بِمَا هُمْ فِيهِ عَنْ أَكْلِ الْخُبُرِ فَقَالَ وَيْحَكَ فِي أَيِّ الْمَنْزِلَتَيْنِ هُمْ أَشَدُّ شُغُلَا وَأسْوَاْ حَالَا إِذَا هُمْ فِي الْمَوْقِفِ أَوْ فِي النَّارِ يُعَذِّبُونَ فَقَالَ لَا فِي النَّارِ فَقَالَ وَيْحَكَ وَ إِنَّ اللَّهَ يَقُولُ لَاكِلُونَ مِنْ شَجَرِ مِنْ زَقَومٍ فَمَالِونَ مِنْهَا الْبُطُونَ فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ قَالَ فَسَكَتَ.

2 - الرسول - وَ الَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِهِ لَوْ أَن قَطْرَةً مِنَ الزَّقَومِ قَطَرَتْ عَلَى جِبَالِ الْأَرْضِ

لَسَاخَتْ أَسْفَلَ سَبْع أَرَضِينَ وَ لَمَا أَطَاقَتْهُ، فَكَيْفَ بِمَنْ هُوَ طَعَامُهُ؟!. 3- الرسول - وَ لَوْ أَن قَطْرَةَ مِنَ الزَّقَومِ وَالصَّرِيع قُطِرَتْ فِي شَرَابِ أَهْلِ الدُّنْيَا لَمَات أَهْلُهَا

مِنْ نَتْنِهَا.

4- الباقر ال- شَجَرة الزقومِ شَجَرَةُ تَخْرُجُ فِى أَصْلِ الْجَحِيمِ طَلْعُهَا كَأَنَّهُ رُؤْسُ الشَّيَاطِينِ سَبْعُونَ أَلْفَ غُصْنٍ مِنْ نَارٍ فِى كُلِّ غُصْن سَبْعُونَ أَلْفَ ثَمَرَة مِنْ نَارِ كُلُّ ثَمَرَةٍ كَأَنَّهَا رَأْسُ الشَّيْطَانِ قُبْحاً وَ نَتْنا تَنْشِبُ عَلَى صَخْرَة مُمَلَّسَة سَوْحَاءَ كَأَنَّهَا مِرآةٌ زَلِقَةُ بَيْنَ أَصل الصَّخْرَة إِلَى الصَّحْرَةَ سَبْعُونَ أَلْفَ عَام أَغْصَانُهَا تُشْرَبُ مِنْ نَارٍ ثِمَارُهَا نَارُ وَ فُرُوعُهَا نَارُ فَيُقَالُ لَهُ يَا شَقِيٌّ أَصْعَدْ فَكُلَّمَا صَعِدَ زَلِقَ وَ كُلَّمَا زَلِقَ صَعِدَ فَلَا يَزَالُ كَذَلِكَ سَبْعِينَ أَلْفَ عَامٍ فِي الْعَذَابِ وَإِذَا أَكَلَ مِنْهَا ثَمَرَةٌ يَجدُهَا أَمَرَّ مِنَ الصَّبِر وَ أَنْتَنَ مِنَ الْجِيفِ وَ أَشَدَّ مِنَ الْحَدِيدِ فَإِذَا وَاقَعَتْ بَطْنَهُ غَلَتْ فِي بَطْنِهِ كَغَلْيِ الْحَمِيمِ فَيَذْكُرُونَ مَا كَانُوا يَأْكُلُونَ فِي دَارِ الدُّنْيَا مِنْ طِيبِ الطَّعَامِ.

1. بحار الأنوار، ج 10، ص156/ تفسیر نورالثقلین

الدروع الواقيه، ص274

3.إرشاد القلوب، ج 1، ص 106/ تفسیر نورالثقلین

4. الإختصاص، ص363

502

ص: 502

بگو: اولین و آخرین (49)

واقعه / 49

همگی در موعد روزی معین گردآوری میشوند. (50)

شما ای گمراهان تکذیب کننده (51) سپس

به یقین از درخت [نفرت انگیز] زقوم میخورید 52

1- امام باقر ال ابرش کلبی به حضرت باقرال گفت شنیدم شما درباره ی آیه در آن روز که

این زمین مبدل میشود. ابراهیم (48) فرمودید این زمین تبدیل به نان میشود». فرمود: «راست گفته اند زمین تبدیل به نان پاک میشود و در محشر از آن میخورند. ابرش خندید و گفت: دیگر هیچ گرفتاری ندارند که از خوردن بازمانند؟ فرمود: وای بر تو در کدام یک از این دو جا گرفتاریشان بیشتر و ناراحت تر هستند وقتی در قیامت و محشرند یا موقعی که در آتش جهنم عذاب میشوند؟ گفت: «در آتش» فرمود: «وای بر تو! خداوند می فرماید: لَاكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زقوم فَالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الحَمِيمِ فَشارِبُونَ شُرْبَ الهِيمِ ابرش سکوت کرد. 2۔ 2 پیامبر به خدایی که جان محمد در دست قدرت اوست اگر قطره ای از زقوم جهنم الی

را در دنیا بچکانند زندگی را بر مردم دنیا تباه خواهد کرد پس آنکه خوراکش زقوم است

خواهد کرد.

چه

پیامبر اگر قطره ای از آبهای زقوم و ضریع جهنم در آبهای اهل دنیا ریخته شود

تمام اهل دنیا از بویش میمیرند.

4 امام باقر درخت زقوم، درختی است که از قعر جهنم میروید. شکوفه ی آن مانند سرهای شیاطین است. هفتاد شاخه از آتش جهنّم] دارد. در هر شاخهای هفتادهزار میوه از آتش است، هر میوه ای در زشتی و بوی بد مانند سرهای شیاطین است بر روی سنگی نرم و فرو رفته آویخته میشود گویا آینه تیزی است فاصله ی بین پایه سنگی تا پایهی سنگ [دیگر] هفتادهزار سال است شاخه های درخت زقوم از آتش می.نوشد میوه هایش آتش است و شاخه اش آتش است. به او گفته میشود ای بدبخت بالا برو هرچه بالا ،رود تیز و تند شود و هرچه تیز [و تند شود، بالا رود و هفتاد هزار سال پیوسته این چنین در عذاب است و هنگامی که میوه ای از آن بخورد آن را تلخ تر از گیاه صبر گیاهی است که عصاره ی تلخی دارد بدبوتر از مردار و تیزتر از آهن مییابد. وقتی در شکمش قرار بگیرد در شکمش میجوشد همچون جوشش آب سوزان پس غذاهای گوارا و دلچسبی که در دار دنیا میخوردند یاد میکنند.

5037

ص: 503

الواقعه /53

قوله تعالى: فَالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ (53)

قوله تعالى: فَشَارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ (54)

1 - الصادق ال- ابْنُ آدَمَ ال خُلِقَ أَجْوَفَ لَا بُدَّ لَهُ مِنَ الطَّعَامِ وَالشَّرَابِ -

قوله تعالى: فَشارِبُونَ شُرْبَ الهيمِ (55)

1 - على بن إبراهيم - فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ قَالَ: مِنَ الزَّقَومِ وَ الْهِيمُ الإِبل. 2 - الصادق ال- عَنْ هِشَامِ بْنِ سُلَيْمَانَ بْنِ خَالِدٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنِ الرَّجُلِ يَشْرَبُ

بِالنَّفَسِ الْوَاحِدِ قَالَ يُكْرَهُ ذَلِكَ وَ قَالَ ذَاكَ شُرْبُ الْهِيمِ قُلْتُ وَ مَا الْهِيمُ قَالَ هِيَ الْإِبِلُ." 3 - الصادق ال- عَنْ مُعَاوِيَةَ بْن وَهْبٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الشُّرْب بَنَفَسٍ وَاحِدِ

فَكَرِهَهُ وَ قَالَ ذَلِكَ شُرْبُ الْهِيمِ قُلْتُ وَ مَا الْهِيمُ قَالَ الْإِبِلُ.

4 - الصادق ال- عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْن عَلِيَّ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ: ثَلَاثَةُ أَنْفَاسِ فِي الشُّرْبِ

أَفْضَلُ مِنْ نَفَسٍ وَاحِدٍ فِي الشَّرْبِ وَ قَالَ كَانَ يَكْرَهُ أَنْ يُشَبَّهَ بِالْهِيمِ قُلْتُ وَ مَا الْهِيمُ قَالَ الرَّمْل. ه - الصادق - عَنْ أَبِي بَصِير قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَقُولُ ثَلَاثَةُ أَنْفَاسِ أَفْضَلُ فِي الشَّرْب

مِنْ نَفَسٍ وَاحِدٍ وَ كَانَ يَكْرَهُ أَنْ يُتَشَبَّهَ بالهيم وَ قَالَ الْهِيمُ النِّيبُ ابن عباس فَشَارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ أَيْ كَشَرْبِ الْهِيمِ وَهِيَ الْإِبِلُ الَّتِي أَصَابَهَا الْهُيَامُ وَهُوَ

شِدَّةُ الْعَطَش فَلَا تَزَالُ تَشْرَبُ الْمَاءَ حَتَّى تَمُوت..

الصادق - عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَلِيٍّ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ قَالَ: ... كَانَ يَكْرَهُ أَنْ يُشَبَّهَ بِالْهِيمِ

قلت وَ مَا الْهِيمُ قَالَ الرمل

1.بجار الأنوار، ج 8، ص302/ تفسیر نورالثقلین

2. تفسیر القمی، ج 2، ص348 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

. المحاسن، ج 2، ص 576 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان 4. المحاسن، ج 2، ص 576 تفسیر نورالثقلین

5. معانى الأخبار، ص 150 تفسير نور الثقلين/ تفسير البرهان 6. تهذيب الأحكام، ج 9، ص 95 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 275

. معاني الأخبار، ص 150

500

ص: 504

و شکم ها را از آن پر میکنید (53)

واقعه /53

و روی آن از آب سوزان مینوشید. (54)

1- امام صادق - خدای بزرگ آدمی را میان تهی دارای) (شکم آفرید و ناگزیر خوراک و آب

می خواهد.

ملا

و همچون شتران ،تشنه از آن می آشامید. (55)

1- علی بن ابراهیم فشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ یعنی از آب کشنده زقوم مینوشند و اهیم به معنای

گروه شتران است.

2 امام صادق - هشام بن سلیمان بن خالد :گوید از امام صادق پرسیدم: «آیا فردی که آب را با یک نفس مینوشد، اشکال دارد؟ فرمود: «مکروه است و آن شرب اله-ي-م اس--ت». پرسیدم:

اهیم چیست؟ فرمود: «گله ی شتران».

امام صادقال معاوية بن وهب گوید از امام صادق ال پرسیدم: «شخصی [آب] را به یک نفس می نوشد. فرمود: «مکروه است» و فرمود: این نوشیدن اهیم است». گفتم: «الهیم چیست؟

فرمود: «شتر».

4 امام صادق حلبی از امام صادق روایت میکند که فرمود هنگام نوشیدن اگر در سه نفس بنوشید بهتر از این است که در یک نفس بنوشید و فرمود زشت است که در نوشیدن به الهيمِ تشبیه شود پرسیدم: «اهیم چیست»؟ فرمود: «گلهی شتران».

ه امام صادق ابوبصیر :گوید از امام صادق شنیدم که می فرمود: «در سه نفس نوشیدن، بهتر از یک نفس نوشیدن است و کراهت داشت که به اه-ی-م ت-ش-ب-ی-ه ش--ود» و فرمود:

است».

«اهیم، شتر پیر ع ابن عباس - فَشارِبُونَ شُرْبَ الهیمِ یعنی یعنی مانند آشامیدن شتری که خیلی زیاد تشنه

شده است؛ در نتیجه پیوسته آب میخورد تا بمیرد.

امام صادق حلبی :گوید امام صادق فرمود: هنگام نوشیدن اگر در سه نفس بنوشید

بهتر از این است که در یک نفس بنوشید». و فرمود: «زشت است که نوشیدن ب-ه اله-ي-م تشبيه شود». پرسیدم: «اهیم چیست؟ فرمود: «رمل و ریگ».

505

ص: 505

الواقعه / 56

الصادق ال- عَنْ رَوْحِ بْنِ عَبْدِ الرَّحِيمِ قَالَ: كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ يَكْرَهُ أَنْ يُتَشَبَّهَ بِالْهِيمِ قُلْتُ وَ

مَا الْهِيمُ قَالَ الْكَثِيبُ.

- الصادق ال عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْكُوفِيِّ بِإِسْنَادِهِ رَفَعَهُ إِلَى أَبي عَبْدِ اللَّهِ الأَنَّهُ قِيلَ لَهُ الرَّجُلُ يَشْرَبُ بِنَفَسٍ وَاحِدٍ قَالَ لَا بَأْسَ قُلْتُ فَإِنَّ مَنْ قِبَلَنَا يَقُولُ ذَلِكَ شُرْبُ الْهِيمِ فَقَالَ إِنَّمَا شُرْبُ الْهِيمِ مَا لَمْ يُذكَر أَسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ. 10 10 - الصادق ال- عَنْ عُثْمَانَ بْن عِيسَى عَنْ شَيْخ مِنْ أَهْلِ الْمَدِينَة قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ عَنْ رَجُل يَشْرَبُ فَلَا يَقْطَعُ حَتَّى يَرْوَى فَقَالَ فَهَلِ اللَّذَهُ إِنَّا ذَاكَ قُلْتَ فَإِنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّهُ شُرْبُ الهيم فَقَالَ كَذَبُوا إِنَّمَا شُرْبُ الْهِيمِ مَا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْهِ.

قوله تعالى: هذا نُزُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ (50)

1- على بن إبراهيم - هَذَا نُزُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ قَالَ: هَذَا ثَوَابُهُمْ يَوْمَ الْمُجَازَاةِ. 2- على بن إبراهيم هَذَا نُزُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ قَالَ: هَذَا شَرَابُهُمْ يَوْمَ الْمُجَازَاةِ.

قوله تعالى : نَحْنُ خَلَقْنَاكُمْ فَلَوْ لَا تُصَدِّقُونَ (57) قوله تعالى : أَفَرَأَيْتُمْ مَا تُمْنُونَ (58)

1- على بن إبراهيم - قوله أَفَرَأَيْتُمْ مَا تُنُونَ يَعْنِي النُّطْفَة

قوله تعالى : أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخَالِقُونَ (59)

قوله تعالى: نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الموتَ وَمَا نَحْنُ بِمَسْبُوقِينَ (.) قوله تعالى : عَلى أَنْ نُبَدِّلَ أَمْثَالَكُمْ وَ تُنْشِتَكُمْ في ما لا تَعْلَمُونَ (1)

1. المحاسن، ج 2، ص 576/ تفسیر نورالثقلین

2. معاني الأخبار، ص 149 تفسير نورالثقلين/ تفسير البرهان

. معانی

الأخبار، ص 149/ تفسير نور الثقلين تفسير البرهان/ تفسير البرهان

4. تفسیر القمی، ج 2، ص348/ تفسير البرهان 5. تفسیر نورالثقلین

6. بحارالأنوار، ج 9، ص 241 تفسیر القمی، ج 2، ص348/ تفسیر البرهان

506

ص: 506

واقعه 56

امام صادق - روح بن عبد الرحیم گوید: امام صادق ال نمی پسندید که مانن-د اله-ي-م باشد. عرض کردم: «الهیم چیست؟ فرمود تپه ی شن و ماسه [ یعنی امام ال از خوردن آب باسرعت و به یک نفس کراهت داشتند.

9- امام صادق ال محمد بن علی کوفی در حدیث مرفوعی آورده است: امام صادق ال فرمود: «آیا آدمی باید با یک نفس بنوشد؟ فرمود اشکالی ندارد گفتم کسانی که نزد ما هستند، می گویند: «آن شرب اهیم است». حضرت فرمود: شرب اهِيمِ آن است که هنگام نوشیدن، اسم خداوند برده نشود.

10 امام صادق عثمان بن عیسی از یکی از شیوخ مدینه روایت میکند: از امام صادق ال پرسیدم: تکلیف آن کسی که آب را با یک نفس و بدون اینکه مکث کند می نوشد تا اینکه سیراب شود چیست»؟ فرمود: «آیا لذتی جز آن وجود دارد؟ گفتم آنها می گویند که آن هم-ان شرب اهیم است». فرمود: «دروغ گفتند: شرب اهیم نوشیدنی است ک-ه ب-ا ن-ام خداوند عزوجل

نباشد».

این است وسیله ی پذیرایی از آنها در روز جزا! (56)

1- علی بن ابراهيم - هَذَا نُزُهُمْ يَومَ الدِّينِ، یعنی این پاداش آنها در روز پاداش است. 2- علی بن ابراهيم - هذا نُزُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ، این است آشامیدنی آنها در روز مجازات.

ما شما را آفریدیم پس چرا [آفرینش مجدد را] تصدیق نمی کنید؟! (57)

آیا از نطفه ای که [در رحم] میریزید آگاهید؟! (58)

1- علی بن ابراهيم - أَفَرَأَيْتُم مَّا تُمنُونَ یعنی نطفه.

آیا شما آن را در دوران جنینی] آفرینش [ پی در پی می دهید یا ما

آفریدگاریم؟! (59)

ما در میان شما مرگ را مقدر ساختیم و هرگز کسی بر ما پیشی نمی گیرد. (60)

تا شما را به صورت دیگری تبدیل کرده و در جهانی که نمیدانید آفرینشی [تازه]

بخشیم! (61)

507

ص: 507

الواقعه/62

قوله تعالى: وَلَقَدْ عَلِمْتُمُ النَّشْأَةَ الْأُولى فَلَوْ لا تَذَكَّرُونَ (62)

- -

ا السجاد الله عَجَبُ كُلُّ الْعَجَبِ لِمَنْ أَنْكَرَ الْمَوْتَ وَ هُوَ يَرَى مَنْ يَمُوتُ كُلَّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ وَ

العَجَبُ كُلُّ الْعَجَبِ لِمَنْ الكَرَ النشاةَ الأُخْرَى وَهُوَ يَرَى النشاة الأولى

النَّشْأَةَ

قوله تعالى : أَفَرَأَيْتُمْ ما تَحْرُثُونَ (63)

1 - الصادق ال- إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَزْرَعَ زَرْعاً فَخُذْ قَبْضَةً مِنَ الْبَدْر وَاسْتَقْبل الْقِبْلَةَ وَ قُلْ أَفَرَأَيْتُمْ ما تَحْرُثُونَ أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ ثَلَاثَ مَرَأتِ ثُمَّ تَقُولُ بَل الله الزارع ثَلَاثَ مَرَاتِ ثُمَّ قُل

اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ حَبّاً مُبَارَكاً وَارْزُقْنَا فِيهِ السَّلَامَةَ ثُمَّ انْتُرِ الْقَبْضَةَ الَّتِي فِي يَدِكَ فِي الْقَرَاحِ. 2 - الصادق ال- إِذَا غَرَسَت غَرْساً أَوْ نَبْتاً فَاقْراً عَلَى كُلِّ عُودٍ أَوْ حَبَّة سُبْحَانَ الْبَاعِثِ الْوَارِثِ . 3- الرسول الله لَا يَقُولَنَ أَحَدُكُمْ زَرَعْتُ وَلْيَقُلْ حَرَنت. 4- الصادق ال إِن بَنِي إِسْرَائِيلَ أَتَوْا مُوسَى فَسَأَلُوهُ أَنْ يَسْأَلَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُمْطِرَ السَّمَاءَ عَلَيْهِمْ إِذَا أَرَادُوا وَيَحْبِسَهَا إِذَا أَرَادُوا فَسَأَلَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ ذَلِكَ لَهُمْ فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ ذَلِكَ لَهُمْ يَا مُوسَى فَأَخْبَرَهُمْ مُوسَى فَحَرَثُوا وَلَمْ يَتْرُكُوا شَيْئًا إِلَّا زَرَعُوهُ ثُمَّ اسْتَنْزَلُوا الْمَطَرَ عَلَى إِرَادَتِهِمْ وَ حَبَسُوهُ عَلَى إِرَادَتِهِمْ فَصَارَتْ زُرُوعُهُمْ كَأَنَّهَا الْجِبَالُ وَالْآجَامُ ثُمَّ حَصَدُوا وَدَاسُوا وَ ذَرَّوْا فَلَمْ يَجدُوا شَيْئاً فَضَجُوا إِلَى مُوسَى وَ قَالُوا إِنَّمَا سَأَلْنَاكَ أَنْ تَسْأَلَ اللَّهَ أَنْ يُمْطِرَ السَّمَاءَ عَلَيْنَا إِذَا أَرَدْنَا فَأَجَابَنَا ثُمَّ صَيَّرَهَا عَلَيْنَا ضَرَرَاً فَقَالَ يَا رَبِّ إِنَّ بَنِي إِسْرَائِيلَ صَجُوا مِمَّا صَنَعْتَ بِهِمْ فَقَالَ وَ مِمَّ ذَاكَ يَا مُوسَى قَالَ سَأَلُونِي أَنْ أَسْأَلَكَ أَنْ تُمْطِرَ السَّمَاءَ إِذَا أَرَادُوا وَ تَحْبْسَهَا إِذَا أَرَادُوا فَأَجَبْتَهُمْ ثُمَّ صَيَّرْتَهَا عَلَيْهِمْ ضَرَرَاً فَقَالَ يَا مُوسَى أَنَا كُنْتُ الْمُقَدَّرَ لِبَنِي إِسْرَائِيلَ فَلَمْ يَرْضَوْا بِتَقْدِيرِى فَأَجَبْتُهُمْ إِلَى إِرَادَتِهِمْ فَكَانَ مَا رَأَيْتَ

الصادق ال عَنْ صَالِحٍ بْن عَلِيِّ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ رَجُلٍ ذَكَرَهُ عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: مَرَّ أَبُو عَبْدِ الله الله بنَاس مِنَ الْأَنْصَارِ وَهُمْ يَحْرَثُونَ فَقَالَ لَهُمُ احْرُثُوا فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ لهُ ۖ قَالَ يُنبتُ اللَّهُ بالريح كَمَا يُنبت بالْمَطَرِ قَالَ فَحَرَثُوا فَجَادَتْ زُرُوعُهُمْ.

ا الکافی، ج 3، ص258/ تفسیر البرهان

الکافی، ج 5، ص 262 وسائل الشيعة، ج 19، ص37 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

الکافی، ج 5، ص263/ تفسیر نورالثقلین

4. بحار الأنوار، ج 100، ص63 تفسیر نور الثقلين

5. الکافی، ج 5، ص 262 تفسیر نورالثقلین

6. الکافی، ج 5، ص 262 تفسیر نورالثقلین

508

ص: 508

واقعه/62

شما عالم نخستین را دانستید پس چرا متذکر نمیشوید [ که جهانی بعد از آن

است]؟! (62)

1- امام سجاد ال- بسیار جای تعجب است از کسی که مرگ را انکار میکند و او در هر روز و هر شب مشاهده میکند که کسی میمیرد و باز بسیار جای تعجب است از کسی که زنده شدن

دوباره را انکار میکند با اینکه پیدایش اول را میبیند

آیا درباره ی آنچه کشت میکنید اندیشیده اید؟! 63)

1- امام صادق ال هرگاه خواستی زراعتی ،بکاری یک مشت از بذر آن را بردار و رو به قبله بایست و بگو أَفَرَأَيْتُم مَّا تَحْرُثُونَ أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ. این را سه بار بگو: بلکه کشاورز واقعی خدا است. سپس بگو بار خدایا آن را دانه ای مبارک بگردان و سلامتی را به واسطه ی آن به ما ارزانی دار و سپس آن یک مشت دانه را در زمین صاف و هموار بپاش

2 امام صادق وقتی درختی یا دانهای کاشتی بر هر شاخه یا دانه بخوان پاک و منزه

است [خدایی که] سبب [ هر چیز] و وارث [آن است].

3- پیامبر هیچ یک از شما نگوید رویاندم» بلکه بگوید: «کاشتم».

4۔ امام صادق ال بنی اسرائیل به نزد موسی آمدند و از او درخواست کردند که از خدای عزوجل بخواهد، آسمان به ارادهی آنها ببارد موسی ال از خدا درخواست کرد و خدای عزوجل فرمود: «باید زراعت کنند تا من به خواسته ی آنها عمل کنم موسی به آنها خبر داد، آنها

هم

کشت

و زرع کردند سپس آسمان به درخواست آنها بارید و به درخواست آنها متوقف شد

در اثر آن زراعتهای آنها مثل کوه قد ،کشید آن وقت درو کردند اما هیچ چیز نیافتند پس با زاری و شکایت به نزد موسی آمدند و گفتند ما از تو خواستیم آسمان به میل ما ببارد اما چیزی جز

ضرر نصیب ما نشد موسیال ال به درگاه الهی عرضه داشت خدایا بنی اسرائیل میگویند: «باریدن باران به میل ما فقط باعث ضرر ما شد خطاب رسید ای) موسى من تقدیر کننده ی مقدرات هستم و بنی اسرائیل از آنجا که به تقدیر من راضی نشدند و خواستند خودشان تقدیر امور را

به دست بگیرند، من هم خواست آنها را اجابت کردم و نتیجه اش همان شد که دیدند».

ه امام صادق ابن عطیه از شخصی روایت میکند امام صادق به گروهی از انصار که مشغول کاشتن بودند عبور کرد و به آنها فرمود: «بکارید چون رسول خدا فرمود: «خداوند با باد میرویاند همان گونه که با باران میرویاند. پس کاشتند و زراعتشان محصول داد.

1509

ص: 509

الواقعه /64

قوله تعالى: أَأَنتُمْ تَزْرَعُونَهُ أَمْ نَحْنُ الزَّارِعُونَ (64)

1- الصادق ال- عَنْ شُعَيْبِ الْعَقَرْقُوفِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: قَالَ لِي إِذَا بَذَرْتَ فَقُلِ اللَّهُمَّ قَ-دْ

بَذَرْتُ وَأَنتَ الزارع فَاجْعَله حباً مُتَرَاكِما

العلية

قوله تعالى : لَوْ نَشاءُ لَجَعَلْناهُ حُطاماً فَظَلْتُمْ تَفَكَّهُونَ (65)

قوله تعالى: إِنَّا المَغْرَمُونَ (ءء)

قوله تعالى: بَلْ نَحْنُ مَحْرُومُونَ (67)

قوله تعالى : أَفَرَأَيْتُمُ الْمَاءَ الَّذِي تَشْرَبُونَ (68) قوله تعالى : أَأَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمَزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ (69)

1 - على بن إبراهيم - مِنَ الْمَزْنِ قَالَ مِنَ السَّحَابِ.

قوله تعالى : لَوْ نَشَاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْكُرُونَ (70)

1- على بن إبراهيم - لَوْ نَشاءُ جَعَلْنَاهُ أَجاجاً مَالِحاً رُعَاقَاوَ قَدْ تَقَدَّمَ: الْأَجَاجُ الْمُرُّ

قوله تعالى : أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتي تُورُونَ (71)

1- على بن إبراهيم - أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ أَي تُوقِدُونَهَا وَ تَنْتَفِعُونَ بِهَا. 2 - الصادق ال- إِن نَارَكُمْ هَذِهِ جُزْءٌ مِنْ سَبْعِينَ جُزْءاً مِنْ نَارِ جَهَنَّمَ وَقَدْ أَطْفِئَتْ سَبْعِينَ مَرَّةً بالْمَاء ثُمَّ الْتَهَبَتْ - وَلَوْلَا ذَلِكَ مَا اسْتَطَاعَ آدَمِيٌّ أَنْ يُطْفِتَهَا وَإِنَّهَا لَيُؤْتَى بِهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ حَتَّى

- تُوضَعَ عَلَى النَّارِ فَتَصْرُخُ صَرْحَةً لَا يَبْقَى مَلَكُ مُقَرَّبُ وَ لَا نَبِيُّ مُرَسَلُ إِلَّا حَتَّى عَلَى رَكْبَتَيْهِ فَزَعاً

مِنْ صَرْخَتِهَا.

1 الکافی، ج 5، ص262/ تفسیر البرهان

. بحار الأنوار، ج 9، ص 241؛ «أأنتم انزلتموه ... المنزلون» محذوف تفسير نور الثقلين؛ «من المزن ... منزلون»/ تفسير البرهان

3. تفسير نور الثقلين

4. تفسير نور الثقلين

5. تفسیر القمی، ج1، ص366/ تفسیر البرهان

510

ص: 510

واقعه/64

آیا شما آن را میرویانید یا ما میرویانیم؟! (64)

1- امام صادق - هرگاه دانه را پاشیدی بگو بار خدایا من دانه را پاشیدم ولی کشاورز تو

هستی پس آن را به دانه ای مبارک تبدیل نما.

اگر میخواستیم آن را مبدل به کاه در هم کوبیده می کردیم تا در تعجب

فروروید! (65)

به گونه ای که میگفتید به راستی ما زیان کرده ایم. (66)

بلکه ما به کلی محروم شده ایم (67)

آیا به آبی که مینوشید اندیشیده اید؟! (68)

آیا شما آن را از ابر نازل کرده اید یا ما نازل می کنیم؟! (69)

1 علی بن ابراهیم مِنَ المُزنِ، یعنی از ابر.

اگر میخواستیم این آب گوارا را تلخ و شور قرار میدادیم پس چرا شکر

نمی کنید؟! (70)

1- علی بن ابراهيم لو نَشَاء جَعَلْنَاهُ أُجَاجًا یعنی شور و تلخ و معنای کلمه ی أُجَاج، تلخ

است.

آیا درباره ی آتشی که میافروزید فکر کرده اید؟! (71)

-1- علی بن ابراهيم - أَفَرَأَيْتُمُ النَّارَ الَّتِي تُورُونَ آن را می افروزید و بهره مند میشوید.

2 امام صادق این آتش شما نسبت به آتش جهنّم یک جزء از هفتاد جزء است و هفتاد بار با آب خاموش شده سپس شعله ور شده است و اگر این نبود هیچ انسانی نمی توانست آن را خاموش کند روز قیامت آورده میشود تا بر روی آتش قرار داده شود پس چنان فریاد میزند که

هیچ فرشته مقربی و نه پیامبر مرسلی باقی نمیماند مگر اینکه به خاطر وحشت از فریاد آن، ب--ر

زانو مینشیند.

511

ص: 511

الواقعه /72

قوله تعالى : أَأَنتُمْ أَنشَأْتُمْ شَجَرَتَها أَمْ نَحْنُ المَنْشِؤُنَ (72)

قوله تعالى: نَحْنُ جَعَلْناها تَذْكِرَةً وَ مَتَاعاً لِلْمُقْوينَ (73)

على بن إبراهيم - لِلْمُقْوِينَ أَى لِلْمُحْتَاجين

قوله تعالى: فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظيمِ (74)

1- الرسول - لَمَّا أَنْزَلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ قَالَ النَّبِيِّ اجْعَلُوهَا

في ركوعكم 2 - أمير المؤمنين - يا رسول الله صلى الله عليه وسلم مَا أَقُولُ فِي السُّجُودِ فِي الصَّلَاةِ فَنَزَلَ سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى قَالَ فَمَا أَقُولُ فِي الرُّكُوعِ فَنَزَلَ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ فَكَانَ أَوَّلَ مَنْ قَالَ ذَلِكَ وَ أَنَّهُ صَلَّى قَبْلَ النَّاسِ كُلِّهِمْ سَبْعَ سِنِينَ وَأَشْهُراً مَعَ النَّبِيِّ وَ صَلَّى مَعَ الْمُسْلِمِينَ أَرْبَعَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ بَعْدَ النَّبِيِّ ثَلَاثِينَ سَنَةً .

-2 أمير المؤمنين ال رُوىَ عَنْ جُوَيْريَةَ بْن مُسْهر فى خبر رد الشمس على اميرالمؤمنين ال ببابل انه قال فَالْتَفَتَ إِلَيَّ وَقَالَ يَا جُوَيْرِيَةَ بْنَ مُسْهِرٍ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَقُولُ فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ العظيم و إني سألت اللهَ عَزَّوَجَلَّ بِاسْمِهِ الْعَظِيمِ فَرَدَّ عَلَى الشَّمْسَ.

وَ إِنِّى سَأَلْتُ

قوله تعالى: فَلا أُقْسِمُ بِمَواقع النُّجُومِ (75)

1 - على بن إبراهيم - فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ أَى فَأُقْسِمُ.

2 - الصادقين المخلاة - إن مَوَاقِعَ النُّجُومِ رُجُوعُهَا لِلشَّيَاطِينِ.

5٫

3 - الصادقين الله - إِنَّ مَوَاقِعَ النُّجُومِ رُجُوعُهَا لِلشَّيَاطِينِ فَكَانَ الْمُشْرِكُونَ يُقْسِمُونَ بِهَا، فَقَالَ

سُبْحَانَهُ فَلَا أُقْسِمُ بِهَا.

. بحار الأنوار، ج 9، ص 241 تفسير البرهان تفسير نورالثقلين / تفسیر القمی، ج 2، ص348

2. من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص315 تفسیر نورالثقلين / تهذيب الأحكام، ج2، ص313 بحار الأنوار، ج 82، ص105 عوالی اللآلی، ج 2،

ص 35/ مستدرک الوسائل، ج16، ص437

. بحار الأنوار، ج38، ص203

4. من لا يحضره الفقیه، ج 1، ص 203/ بحار الأنوار، ج 33، ص 439/ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص315/ تفسیر نورالثقلین 5.بحار الأنوار، ج 9، ص 241 تفسیر القمی، ج 2، ص348 و تفسیر نورالثقلین

512

6. تفسير البرهان

. تفسير نور الثقلين

ص: 512

واقعه / 72

آیا شما درخت آن را آفریده اید یا ما آفریده ایم؟! (72)

ما آن را وسیلهی یادآوری [ برای همگان و وسیلهی زندگی برای مسافران قرار

داده ایم. (73)

1- على بن ابراهيم - للمُقوینَ یعنی برای نیازمندان.

حال که چنین است به نام پروردگار بزرگت تسبیح گوی و او را پاک و منزه

بشمار]. (74)

1- پیامبر هنگامی که خداوند تبارک و تعالی این آیه را فرو فرستاد: فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ

پیامبر خدا فرمود این ذکر را در رکوع خود قرار دهید.

2- امام علی ال ای رسول خدا در سجده نماز چه بگویم؟ پس نازل شد منزه شمار نام پروردگار بلندمرتبه ات را. (اعلی) عرض کرد: «در رکوع چه بگویم؟ پس نازل شد: فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ، پس علی اولین کسی بود که آن را گفت و هفت سال و چند ماه قبل از همه ی

الا الله مردم با پیامبر نماز خواند و چهارده سال همراه مسلمانان و سی سال بعد از پیامبر نماز

خواند.

امام على جويرية بن مسهر :گفت ما به همراه امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب ال از جنگ خوارج باز میآمدیم تا اینکه به زمین بابل رسیدیم و حضرت رو به من کرده فرمود: «ای جويرية بن مسهر همانا خداوند عزوجل میفرماید: فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ و من خداوند عزوجل را به نام عظیمش خواندم و از او درخواست کردم و او خورشید را بر من باز گردانید.

سوگند به جایگاه ستارگان و محلّ طلوع و غروب آنها ] (75)

-1- على بن ابراهيم - فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ یعنی قسم میخورم.

2 امام باقر و امام صادق - مقصود فروافتادن ستارگان برای راندن شیطانها میباشد. امام باقر و امام صادق ال جایگاه ستارگان دور کردن شیاطین به وسیله ی آنها است.

مشرکان به آنها قسم میخوردند؛ خداوند سبحان فرمود به آنها سوگند نمیخورم».

513

ص: 513

العليا

الواقعه/ 75

4- الصادق ال- قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلَا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ قَالَ كَانَ أَهْلُ الْجَاهِلِيَّة يَحْلِفُونَ بهَا فَقَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ قَالَ عَظُمَ أَمْرُ مَنْ يَحْلِفُ

5 - الصادق ال- عَنْ يُونُسَ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ

النُّجُوم قَالَ أعظم إثْمَ مَنْ يَحْلِفُ بهَا.

ء الصادق ال عَن الْمُفَضَّل بن عُمَرَ الْجُعْفِيٌّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ يَقُولُ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَلا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمُ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمُ يَعْنِي بِهِ الْيَمِينَ بِالْبَرَاءَةِ مِنَ الْأَئِمَّة يَحْلِفُ بهَا الرَّجُلُ يَقُولُ إِنَّ ذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عَظِيمٍ

- الكاظم - أنَّ هَارُونَ الرَّشِيدَ بَعَثَ إِلَى موسى بْنِ جَعْفَرَاهِ ۖ فَأَحْضَرَهُ فَلَمَّا حَضَرَ عِنْدَهُ قَالَ

ال- لَهُ إِنَّ النَّاسَ يَنْسِبُونَكُمْ يَا بَنِي فاطمة إِلَى عِلْم النَّجُومِ وَ أَنَّ مَعْرِفَتكُمْ بِهَا مَعْرِفَةً جَيدَةً وَ فُقَهَا الْعَامَّةِ يَقُولُونَ إِنَّ رسول الله صلى الله عليه وسلم قَالَ إِذَا ذَكَرُوا أَصْحَابِي فَاسْكُنُوا وَإِذَا ذَكَرُوا الْقَدَرَ فَاسْكُنُوا وَإِذَا ذُكِرَ النُّجُومُ فَاسْكُنُوا وَ أمير المؤمنينَ الله كَانَ أَعْلَمَ الْخَلَائِقِ بِعِلْمِ النُّجُومِ وَأَوْلَادُهُ وَذُرِّيَّتُهُ الَّذِينَ تَقُولُ الشَّيعَةُ بإمَامَتِهِمْ كَانُوا عَارِفِينَ بِهَا فَقَالَ لَهُ الْكَاظِمُ هَذَا حَدِيثُ ضَعِيفٌ وَ إِسْنَادُهُ مَطْعُونُ فِيهِ وَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ مَدَحَ النُّجُومَ وَ لَوْلَا أَنَّ النُّجُومَ صَحِيحَةُ مَا مَدَحَهَا اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الْأَنْبِيَاءُ كَانُوا عَالِمِينَ بِهَا وَ قَدْ قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فِي حَقِّ ابراهيم الله خَلِيلِ الرَّحْمَنِ وَ كَذلِكَ نُرِي ابراهيم مَلَكُوتَ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَلِيَكُونَ مِنَ الْمُوقِنِينَ وَ قَالَ فِي مَوْضِعِ آخَرَ فَنَظَرَ نَظْرَةٌ فِي النُّجُومِ فَقالَ إِنِّي سَقِيمٌ فَلَوْ لَمْ يَكُنْ عَالِماً بِعِلْمِ النجُومِ مَا نَظَرَ فِيهَا وَ مَا قَالَ إِنِّي سَقِيمٌ وَ إِدْرِيسُكَانَ أَعْلَمَ أَهْلِ زَمَانِهِ بِالْنُّجُومِ وَاللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى قَدْ أَقْسَمَ بِهَا فَقَالَ فَلَا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ وَ قَالَ فِي مَوْضِع آخَرَ وَ النَّازِعَاتِ غَرْقاً إِلَى قَوْلِهِ فَالمُدَبِّرَاتِ أَمْراً وَ يَعْنِي بِذَلِكَ اثْنَيْ عَشَرَ بُرْجاً وَ سَبْعَ سَيَّارَاتِ وَالَّذِي يَظْهَرُ بِاللَّيْلِ وَالنَّهَارِ بِأَمْرِ اللَّ-هِ عَزَّوَجَلَّ وَ بَعْدَ عِلْمٍ الْقُرْآنِ مَا يَكُونُ أَشْرَفَ مِنْ عِلْم النجوم وَهُوَ عِلْمُ الْأَنْبِيَاءِ وَالْأَوْصِيَاءِ وَ

الکافی، ج 7، ص 450 وسائل الشیعة، ج 23، ص 264 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

2.الکافی، ج 7، ص 450 تفسير البرهان وسائل الشیعة، ج 23، ص 265/ بحار الأنوار، ج 101، ص 285؛ «قسم» ب-دل «يحلف»/ تفسير

نور الثقلين

. من لا يحضره الفقیه، ج 3، ص 377 تفسير البرهان تفسير نور الثقلين وسائل الشيعة، ج 23، ص214

514

ص: 514

واقعه/ 75

4- امام صادق ال- فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ، فرمود: «اعراب جاهلی به آن قسم می خوردند. به همین خاطر است که خداوند متعال فرمود: فَلا أُقْسِمُ بِمَواقع النُّجُومِ و فرمود: سخت اس-ت ک-ار کسی که به آن قسم بخورد بی گمان باید به قسم خود پایبند باقی بماند».

ه امام صادق - یونس از یکی از یارانمان نقل میکند از امام صادق درباره ی سخن خداوند: فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ پرسیدم فرمود: «بسیار بزرگ است گناه کسی ک-ه ب-ه آن قسم

بخورد».

فاطمه علي

ع امام صادق المفضل بن عمر :گوید از امام صادق شنیدم که می فرمود: کلام خداوند عزوجل: فَلَا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ یعنی سوگند خوردن به بیزاری از ائمه ی هدی است که شخص به آن قسم میخورد خدا می فرماید: إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ. امام کاظم ال- هارون الرشيد موسى بن جعفر ال را به حضور خود آورد و گفت: «ای زاده ی مردم شما را ستاره شناس میدانند و میگویند شماها آن را خوب میدانید». در حالی که

فقهای عامه میگویند: رسول خدا فرموده: «درباره ی اصحاب من خاموش باشید و درباره ی

قدر خاموش باشید و دربارهی نجوم هم خاموش باشید و امیرالمؤمنین داناترین مردم به

نجوم بود و هم فرزندانش که امامان شیعه هستند داناترند امام کاظم فرمود: این حدیث ضعیف است و سندش مورد طعن است؛ خداوند متعال ستاره ها را ستوده و اگر علم نجوم درست

نبود خدای عزوجل نمیستود پیامبران بدان دانا بودند و خدا درباره ی ابراهیم خلیل الرحمن ال فرمود و این چنین ملکوت آسمانها و زمین و حکومت مطلقه خداوند بر آنها را به ابراهیم

نشان دادیم تا به آن استدلال کند و اهل یقین گردد (انعام/75) و در جای دیگر فرموده: [سپس]

نگاهی به ستارگان افکند ... و گفت: «من بیمارم و با شما به مراسم جشن نمی آیم]». (صافات /89-88) و اگر علم نجوم نمیدانست در آنها نمی نگریست و نمی گفت من بیمارم

ادریس الاعلم زمانش به نجوم بوده و خداوند متعال سوگند یاد کرده به مواقع نجوم سوگند به جایگاه ستارگان و محلّ طلوع و غروب آنها در جای دیگر قرآن فرمود سوگند به فرشتگانی

که جان مجرمان را بشدت از بدنهایشان بر می کشند (نازعات تا اینکه میفرماید و آنها که امور را تدبیر میکنند نازعات (5) و مقصود دوازده برج و هفت سیاره است و آنچه در شب و روز به فرمان خدای عزوجل پدیدار میشود و پس از علم قرآن اشرف از علم نجوم نیست و آن دانش انبیاء و اوصیاء و وارثان انبیاء صلى الله عليه وسلم است که خدای عزوجل فرمود و [نیز] علاماتی قرار داد و

علم الله

4515

ص: 515

الواقعه /76

وَرَثَة الْأَنْبِيَاءِ الَّذِينَ قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ وَ عَلامَاتِ وَ بِالنَّجم هُمْ يَهْتَدُونَ وَنَحْنُ نَعرف هذا العلم و

مَا نَذَكُرُهُ

قوله تعالى: وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ (76)

قوله تعالى: إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كَرِيمٌ (77)

قوله تعالى : في كِتَابٍ مَكْنُونِ (78)

العليا

1 - الصادق ال- عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ [ عَبْدِ الرَّحِيمِ الْقَصِيرِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ نَ وَ الْقَلَمِ، قَالَ: إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْقَلَمَ مِنْ شَجَرَةٍ فِى الْجَنَّةِ يُقَالُ لَهَا الْخَلَّدُ ثُمَّ قَالَ لِنَهَرٍ فِي الْجَنَّةِ كُنَّ مِدَاداً فَجَمَدَ النَّهَرُ وَ كَانَ أَشَدَّ بَيَاضاً مِنَ التَّلْحِ وَ أَحْلَى مِنَ الشَّهْدِثُمَّ قَالَ لِلْقَلَمِ اكْتُبْ قَالَ وَ مَا أَكْتُبُ يَا رَبِّ - قَالَ اكْتُبْ مَا كَانَ وَ مَا هُوَ كَائِنُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ، فَكَتَبَ الْقَلَمُ فِي رَقٌ أَشَدَّ بَيَاضِ-ا مِ-نَ الْفِضَّةِ وَ أَصْفَى مِنَ الْيَاقُوتِ ثُمَ طَوَاهُ فَجَعَلَهُ فِي رَكْنِ الْعَرْشِ ثُمَّ خَتَمَ عَلَى فَمِ الْقَلَمِ فَلَمْ يَنْطِقُ بَعْدُ وَ لَا يَنْطِقُ أَبَداً، فَهُوَ الْكِتَابُ الْمَكْنُونُ الَّذِي مِنْهُ النَّسَخَ كُلَّهَا، أَ وَلَسْتُمْ عَرَبَاً فَكَيْفَ لَا تَعْرِفُونَ مَعْنَى الْكَلَامِ، وَأَحَدُكُمْ يَقُولُ لِصَاحِبِهِ انْسَخُ ذَلِكَ الْكِتَابَاً وَ لَيْسَ إِنَّمَا يُنْسَخُ مِنْ كِتَابٍ أُخِذَ مِنَ الْأَصْل وَ هُوَ قَوْلُهُ: إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا كُنتُمْ تَعْمَلُون ؟

قوله تعالى : لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ (79)

1 - الكاظم ال - الْمُصْحَفُ لَا تَمَسَّهُ عَلَى غَيْرِ طُهْرٍ وَ لَا جُنُباً وَ لَا تَمَسَّ خَيْطَهُ وَلَا تُعَلِّقْهُ إِنَّ اللَّهَ

تَعَالَى يَقُولُ لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ "

2- الباقر ال- عَن الْبَاقِر ا فِي قَوْلِهِ تَعَالَى لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ قَالَ مِنَ الْأَحْدَاثِ وَ الْجَنَابَاتِ

وَ قَالَ لَا يَجُوزُ لِلْجُنُبِ وَ الْحَائِضِ وَالْمُحْدِثِ مَسُّ الْمُصْحَفِ.

3 - الصادق ال- عَن دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ التَّعْوِيذِ يُعَلِّقُ عَلَى الْحَائِضِ

قَالَ نَعَمْ لَا بَأْسَ قَالَ وَ قَالَ تَقْرَؤُهُ وَ تَكْتُبُهُ وَ لَا تُصِيبُهُ يَدْهَا.

1. تفسیر القمی، ج 2، ص 379/ تفسیر نورالثقلين 2 . تفسير القمي، ج 2، ص379/ تفسیر نورالثقلین

3. تهذيب الأحكام، ج 1، ص 127 / الإستبصار، ج 1، ص 113 وسائل الشيعة، ج 1، ص 384/ بحار الأنوار، ج 77، ص 256/ تفسیر

نور الثقلين تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 77، ص 309 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

5.الکافی، ج 3، ص106/ تفسیر نورالثقلین

ص: 516

واقعه 76

[شب هنگام] به وسیله ی ستارگان هدایت میشوند. (نحل (16) ما هم این علم را میشناسیم و آن

را فاش نمی کنیم

تا

و این سوگندی است بسیار بزرگ، اگر بدانید! (76)

که آن قرآن پر ارزشی است. (77)

که در کتاب محفوظی جای دارد 78

1 - امام صادق ال عبد الرحمن قصیر :گوید از امام صادق درباره ی ن، سوگند به قلم.

(قلم/1) پرسیدم. فرمود: راستی خدا قلم را از درختی در بهشت آفرید به نام خُلد، سپس به نهری از بهشت فرمود: مداد شو و آن نهر بسته شد و از برف سفیدتر و از عسل شیرین تر بود، سپس به قلم فرمود: «بنویس» گفت پروردگارا چه بنویسم؟ فرمود: بنویس آنچه بوده و آنچه خواهد بود روز قیامت» و قلم در برگی سفیدتر از نقره و پاکتر از یاقوت ،نوشت سپس خدا آن را لوله کرد و در رکن عرش نهاد سپس دانه های قلم را مهر کرد و پس از آن سخن نگفت و هرگز نگوید و همان است کتاب مکنونی که همه ی نسخه ها از آن است آیا شما عرب نیستید؟ چگونه معنی سخن را نفهمید؟ یکی از شما به یارش میگوید این کتاب را نسخه ،بردار، آیا نیست که نسخه از کتاب دیگر است که اصل آن است و سخن خداوند همان است که میفرماید ما آنچه را انجام

میدادید مینوشتیم ! . (جائیه/(29)).

و جز پاکان نمیتوانند به آن دست زنند [و دست یابند]. (79)

1- امام کاظم ال قرآن را در حالت ناپاک بودن و جنب بودن لمس نکن و به نخ آن دست نزن

و آن را آویزان نکن خداوند می فرماید: لا يَمَسُّهُ إِلا الْمُطَهَّرُونَ.

2- امام باقرال جایز نیست که آدم جنب و کسی که در حال حیض است و کسی که به حدث

آلوده است به قرآن دست بزند.

امام صادق الداودبن فرقد :گوید از امام صادق پرسیدم آیا آویزان کردن دعا به گردن

زن حائض اشکالی ندارد؟ امام صادق الله فرمود: «اشکالی ندارد فرمود: «جایز است که زن

حائض دعا و قرآن بخواند و بنویسد اما به نوشته ی آن دست نساید»؟

ص: 517

الواقعه 80

4- ابن عبّاس - لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ مَعْنَاهُ فِي الْقَوْلِ الْأَوَّلَ لَا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمَلَائِكَةُ الَّذِينَ وُصِفُوا شو

بِالطَّهَارَةِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ فِي الْقَوْلِ الثَّانِي: إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ مِنَ الشَّرْسِ.

العليا

5 - الصادق ال - القُرْآنُ كُلُّهُ تَقَريعُ وَ بَاطِنُهُ تَقْرِيبُ ء الصادق الله عَنْ جَمَاعَةَ الصَّائِعَ قَالَ: سَمِعْتَ الْمُفَضَّلَ بْنَ عُمَرَ يَسْأَلُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ هَلْ يَفْرِضُ اللَّهُ طَاعَةَ عَبْدِ ثُمَّ يَكُتُهُ خَبَرَ السَّمَاءِ فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ اللَّهُ أَجَلُّ وَ أَكْرَمُ وَأَرْأَفُ بِعِبَادِهِ وَ أَرْحَمُ مِنْ أَنْ يَفْرِضَ طَاعَةَ عَبْدِ ثُمَّ يَكُنَّهُ خَبَرَ السَّمَاءِ صَبَاحاً وَ مَسَاءً قَالَ ثُمَّ طَلَعَ أَبُو الْحَسَن موسى ال فَقَالَ لَهُ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم يَسُرُّكَ أَنْ تَنْظُرَ إِلَى صَاحِب كِتَابٍ عَلِيٌّ فَقَالَ لَهُ الْمُفَضَّلُ وَأَيُّ شَيْءٍ يَسُرُّنِى إِذا أَعْظَمَ مِنْ ذَلِكَ فَقَالَ هُوَ هَذَا صَاحِبُ كِتَابَ عَلِيٍّ الْكِتَابِ الْمَكْنُونِ الَّذِي قَالَ اللهُ عَزَّوَجَلَّ لا يَمَسُّهُ إِلَّا المُطَهَّرُونَ "

قوله تعالى : تَنْزِيلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِينَ (80)

قوله تعالى : أفَبهذا الحَدِيثِ أَنْتُمْ مُدْهِنُونَ (81)

قوله تعالى: وَتَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ (82)

الله الله

1- الرسول - عَن النَّبيِّ صلى الله عليه وسلم فِي قَوْلِهِ وَ تَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ قَالَ شُكْرَكُمْ تَقُولُونَ

مُطِرْنَا بِنَوْءِ كَذَا وَكَذَا وَ بِنَجْمِ كَذَا وَكَذَا. ابن عبّاس - مُطِرَ النَّاسُ عَلَى عَهْدِ رسول الله صلى الله عليه وسلم فَقَالَ النَّبِي أَصْبَحَ مِنَ النَّاسِ شَاكِرُ وَ مِنْهُمْ كَافِرُ قَالُوا هَذِهِ رَحْمَةً وَضَعَهَا اللَّهُ وَ قَالَ بَعْضُهُمْ لَقَدْ صَدَقَ نَوْءُ كَذَا فَنَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فَلا أُقْسِمُ بِمَواقِعِ النُّجُومِ حَتَّى يَبْلُغَ وَ تَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ

الرسولَ - أَنَّ النَّاسَ أَمْحِلُوا عَلَى عَهْدِ نَبِيٍّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا يَا نَبِيَّ اللَّهِ لَوِ اسْتَقَيْتَ لَنَا فَقَالَ عَسَى قَوْمُ إِن سُقُوا أَنْ يَقُولُوا سَقِينَا بِنَوْءِ كَذَا وَكَذَا فَاسْتَسْقَى نَبِيُّ اللَّهِ الله لَهُمْ فَمُطِرُوا فَقَالَ رَجُلُ إِنَّهُ قَدْ كَانَ بَقِيَ مِنَ الْأَنْوَاءِ كَذَا وَكَذَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَتَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ.

ا . تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 282

2. معاني الأخبار، ص 232 تفسير بحر العرفان، ج 5، ص118 . بحار الأنوار، ج 48، ص 22/ الغيبة للنعمانی، ص 326

.. بحار الأنوار، ج 55، ص 328

. بحار الأنوار، ج 55، ص327

. بحار الأنوار، ج 55، ص 329

कान

ص: 518

واقعه / 80

4- ابن عبّاس - لا يَمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُونَ؛ [دو قول وجود دارد] معنای آیه در قول اول ای--ن اس--ت که جز فرشتگان که به پاکی از گناهان توصیف شدهاند کسی نمیتواند به آن دست یابد و در

قول دوم این است که جز پاک شدگان از شرک کسی نمیتواند به قرآن دست یابد.

کند؟

5 امام صادق ال کل قرآن ظاهرش کوبنده و باطنش نزدیک کننده است. ع امام صادق الصائغ :گوید شنیدم مفضل بن عمر ، از حضرت صادق ا می پرسید: «ممکن

است خدا اطاعت شخصی را بر مردم واجب نماید ولی آن شخص را از اخبار آسمان محروم

حضرت صادق ال فرمود: «خداوند بزرگتر و کریمتر و رئوفتر و مهربانتر است به بندگان خود

العليا

از اینکه پیروی از شخصی را واجب نماید ولی او را صبح و شام از اخبار آسمان محروم

در این موقع حضرت ابوالحسن موسی بن جعفر ال وارد شد امام صادق فرمود: «خوشحالی از دیدار کسی که صاحب کتاب علی الله است آن کتابی که خداوند می فرماید: لا يَمَسُّهُ إِلَّا

المُطَهَّرُون».

آن از سوی پروردگار جهانیان نازل شده (80)

کند».

آیا این سخن را این) قرآن را با اوصافی که گفته شد) سست و کوچک

می شمرید؟ (81)

و به جای شکر روزیهایی که به شما داده شده [آن را] تکذیب می کنید؟ (82)

1- پیامبر شکر شما این است که تکذیب میکنید و میگویید باران ما به نوء چنانی است. 2- ابن عباس - بارانی که در عهد رسول خدا به مردم بارید و پیغمبر فرمود: «برخی مردم شکرگزارند و برخی ناسپاس» گفتند این رحمتی است خدا داده و دیگران گفتند: «ن--وء فلانی است و این آیه آمد تا رسید به وَ تَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ».

پیامبر مردم در عهد پیغمبر به قحطی افتادند و گفتند: «ای نبی خدا! کاش برای

ایل

ما باران میخواستی فرمود: بسا که مردمی باران یابند و گویند از نوء چنانی است و پیغمبر استسقاء کرد و باران ،آمد مردی :گفت از انواء) چنان و چنان مانده بود و خدا فرو فرستاد و الجعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ».

519

ص: 519

الواقعه /83

4 - . الرسول - نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي رَجُلٍ مِنَ الْأَنْصَارِ فِي غَزْوَة تَبُوكَ وَ نَزَلُوا الْحِجْرَ فَأَمَرَهُمْ رسول الله صلى الله عليه وسلم أَنْ لَا يَحْمِلُوا مِنْ مَائِهَا شَيْئاً ثُمَّ ارْتَحَلَ ثُمَّ نَزَلَ مَنْزِلَا آخَرَ وَلَيْسَ مَعَهُمْ مَاءُ فَشَكَوْا ذَلِكَ إِلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَامَ فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ ثُمَّ دَعَا فَأَرْسَلَ اللَّهُ سَحَابَةً فَأَمْطَرَتْ عَلَيْهِمْ حَتَّى اسْتَقَوْا مِنْهَا فَقَالَ رَجَلُ مِنَ الْأَنْصَارِ لِآخَرَ مِنْ قَوْمِهِ يُتَّهَمُ بِالنِّفَاقِ وَيْحَكَ قَدْ تَرَى مَا دَعَا النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَأَمْطَرَ اللَّهُ عَلَيْنَا السَّمَاءَ فَقَالَ إِنَّمَا مُطِرْنَا بِنَوْءِ كَذَا وَكَذَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ وَتَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُونَ.

قوله تعالى: فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْخَلْقُومَ (83)

1 - على بن إبراهيم - فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الحُلْقُومَ يَعْنِي النَّفْسَ قَالَ: مَعْنَاهُ فَإِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ

قوله تعالى: وَأَنتُمْ حِينَئِذٍ تَنْظُرُونَ (84)

1 - الصادق ال- عَنْ أَبي بَصِير قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فَلَوْ لَا إِذَا بَلَغَتِ الْخَلْقُومَ إِلَى قَوْلِهِ إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ فَقَالَ إِنَّهَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ ثُمَّ أَرى مَنْزِلَهُ مِنَ الْجَنَّةِ فَيَقُولُ رُدُّونِي إِلَى اَلدُّنْيَا حَتَّى أَخْبرَ أَهْلِي بمَا أَرَى فَيُقَالُ لَهُ لَيْسَ إِلَى ذَلِكَ سَبِيل

قوله تعالى: وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَ لكِنْ لا تُبْصِرُونَ (85)

قوله تعالى: فَلَوْ لا إِن كُنتُمْ غَيْرَ مَدينين (86)

1 - على بن إبراهيم - فَلَوْ لا إِنْ كُنتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ قَالَ: مَعْنَاهُ فَلَوْ كُنْتُمْ غَيْرَ مُجَازِينَ عَلَى الله

أفعالِكُمْ

قوله تعالى : ترجِعُونَها إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ (87)

1 - أمير المؤمنين ال- فَأَصْبَحَ الْمَرْءُ بَعْدَ صِحَتِهِ مَريضاً وَ بَعْدَ سَلَامَتِهِ نَقِيصاً يُعَالِجُ كَرْباً وَ يُقَاسِي تَعَباً فِي حَشْرَجَةِ السِّبَاقِ وَ تَتابع الْفُوَاقِ وَ تَرَدُّدِ الأنين و الذَّهول عَن الْبَنَاتِ وَالْبَنِينَ وَ الْمَرْءُ قَدِ اشْتَمَلَ عَلَيْهِ شُغُلُ شَاعِل وَ هُوَ هَائِلُ قَدِ اعْتُقِلَ مِنْهُ اللَّسَانُ وَ تَرَدَّدَ مِنْهُ الْبَنَانُ فَأَصَابَ

.. بحار الأنوار، ج 55، ص328

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 350 تفسير البرهان

الکافی، ج 3، ص 135/ تفسیر نورالثقلين بحار الأنوار، ج 6، ص169/ تفسیر البرهان

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 350/ تفسير البرهان

520

ص: 520

واقعه /83

4- پیامبر این آیه درباره ی یک مرد انصاری در غزوهی ،تبوک فرود آمد. در حج-ر من-زل کردند و پیغمبر فرمود چیزی از آب آن برنگیرند و در منزل دیگر آب نداشتند و به

ال الى پیغمبر ا شکایت بردند و آن حضرت دو رکعت نماز خواند و دعا کرد و خدا یک ابری فرستاد و بر آنها بارید تا سیراب شدند و مردی انصاری به دیگری که متهم به نفاق بود گفت: «وای ب--ر تو دیدی پیغمبر ادعا کرد و خدا باران به ما داد؟ در پاسخش :گفت باران ما به سبب نوء چنانی بود و خدا فرو فرستاد و تَجْعَلُونَ رِزْقَكُمْ أَنَّكُمْ تُكَذِّبُون.

پس

چرا هنگامی که جان به گلوگاه میرسد [توانایی بازگرداندن آن را

ندارید]؟! (83

1- علی بن ابراهيم الله فلولا إِذَا بَلَغَتِ الحُلِقُومَ منظور نَفْس و جان است. معنایش این است که

وقتی جانها به حنجره ها برسد.

و شما در این حال نظاره میکنید و کاری از دستتان ساخته نیست. (84)

1 - امام صادق ا ابوبصیر گوید: از امام صادق درباره ی آیه: فَلولا إِذَا بَلَغَتِ الحُلقُ-ومَ * و أَنتُمْ حِينَئِذٍ تَنظُرُونَ * ونَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنكُمْ ولكن لا تُبْصِرُونَ * فَلولا إِن كُنتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ * تَرْجِعُونَهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِينَ .پرسیدم. حضرت فرمود: «وقتی به حنجره ها برسد و اگر مؤمن باشد، خانه و جایگاه خود را در بهشت میبیند و آنگاه میگوید مرا» به دنیا بازگردانید تا چیزهایی را که دیده ام به اهل آن خبر دهم به او گفته میشود برای این کار راهی وجود ندارد.

سوال

و ما از شما به او نزدیک تریم ولی نمیبینید. (85)

اگر با انتقال به سرای دیگر هرگز در برابر اعمالتان جزا داده نمیشوید. (86) 1- على بن ابراهيم - فلولا إِن كُنتُمْ غَيْرَ ،مَدِینِینَ معنای آن این است که اگر اجازه ی انجام

کارهای خود را نداشته باشید.

پس آن روح] را بازگردانید اگر راست میگویید (87)

1- امام علی مردم شبشان را از تندرستی به بیماری صبح میکنند بعد از سلامتی به کمبودی درد را درمان میکند؛ رنج را اندازه گیری میکند؛ هنگام مرگ پشت سر هم صدای شهقه اش میآید و ناله اش بر میگردد و دختران و پسران را فراموش می کند، پس برای آن شخص در آن وقت کاری که سرگرم کننده و بیمناک است فرا میرسد زبانش بسته میشود و انگشتانش بر می گردد. سپس او را ناراحتی فرا میگیرد و از دنیای تاراج شده جدا میشود؛ نه سود

521

ص: 521

الواقعه 88

مَكْرُوها وَ فَارَقَ الدُّنْيَا مَسْلُوباً لَا يَمْلِكُونَ لَهُ نَفْعاً وَ لَا لِمَا حَلَّ بِهِ دَفْعًا يَقُولُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ فِي كِتَابِهِ فَلَوْ لَا إِنْ كُنتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ تَرْجِعُونَهَا إِنْ كُنتُمْ صَادِقِينَ.

- على بن إبراهيم - ترجِعُونَها يَعْنِي بِهِ الرُّوحَ إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ تَرُدُّونَهَا فِي الْبَدَنِ إِنْ كُنْتُمْ

صادِقِينَ.

قوله تعالى: فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ (88)

1 - الباقر ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْن زَيْدِ عَنْ أَبِيهِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر اللَّهِ عَنْ قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ فَأَمَّا إِنْ كَانَ

مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحٌ وَ رَيْحَانٌ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ فَقَالَ هَذَا فِي امير المؤمنينَ الوَ الْأَئِمَّةِ مِنْ بَعْدِهِ .

- ابن عبّاس - فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ نزلت في على و أصحابه.

3- الباقر ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَر الفَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ

الْمُقَرَّبِينَ قَالَ ذَاكَ مَنْ كَانَتْ لَهُ مَنْزِلَةٌ عِنْدَ الْإِمَامِ 4 - الصادق ال- نَزَلَتْ هَاتَانِ الْآيَتَانِ فِي أَهْلِ وَلَايَتِنَا وَ أَهْل عَدَاوَتِنَا فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِين

فَرَوْحٌ وَ رَيْحَانٌ يَعْنِي فِي قَبْرِهِ وَجَنَّةُ نَعِيمٍ يَعْنِي فِي الْآخِرَةِ. 5 - الصادق ال- عَنْ أَبِى بَصِير قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اليَقُولُ فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحٌ وَ

رَيْحَانٌ قَالَ فِي قَبْرِهِ وَ جَنَّةٌ نَعِيمٍ قَالَ فِي الْآخِرَةَ. 6- الصادق ال- إِذَا مَاتَ الْمُؤْمِنُ شَيَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَك إِلَى قَبْرِهِ فَإِذَا أُدْخِلَ قَبْرَهُ أَتَاهُ مُنْكَرُ

وَ نَكِيرُ فَيُقْعِدَانِهِ وَيَقُولَان لَهُ مَنْ رَبُّكَ وَ مَا دِينَكَ وَ مَنْ نَيْكَ فَيَقُولُ رَبِّيَ اللهُ وَ مُحَمَّد نَبِيِّي وَ الْإِسْلَامُ دِينِي فَيَفْسَحَانِ لَهُ فِى قَبْرِهِ مَدَّ بَصَرِهِ وَ يَأْتِيَانِهِ ِبالطَّعَامِ مِنَ الْجَنَّةِ وَيُدْخِلَانِ عَلَيْهِ الرَّوْحَ وَ الرَّيْحَانَ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحٌ وَ رَيْحَانٌ يَعْنِي فِي قَبْرِهِ وَ جَنَّهُ نَعِيمِ يَعْنِي فِي الْآخِرَةَ.

قوله تعالى: فَرَوْحُ وَرَيْحَانٌ وَ جَنَّةٌ نَعِيمٍ (89)

الله

1. بحار الأنوار، ج 74، ص 375/ الأمالي للطوسی، ص 684/ مجموعة ورام، ج2، ص88

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 350 تفسیر البرهان

، بحار الأنوار، ج 24 ص 4 تفسير البرهان تأويل الآيات الظاهرة، ص 629 4.المناقب، ج3، ص231/ بحار الأنوار، ج 39، ص223

5. بحار الأنوار، ج24، ص 4 تأويل الآيات الظاهرة، ص 630/ تفسير البرهان

6. بحارالأنوار، ج 65، ص 9/ الأمالي للصدوق، ص 474 بشارة المصطفى، ص 200 تأويل الآيات الظاهرة ، ص 629/ روضة الواعظین، ج 2،

ی 273 تفسير البرهان

. بحار الأنوار، ج 6، ص217 تأويل الآيات الظاهرة ، ص 629 تفسیر القمی، ج 2، ص 350 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان بحار الأنوار، ج 6، ص 222/ الأمالي للصدوق، ص 290 جامع الأخبار، ص 166 روضة الواعظين، ج 2، ص 297/ مجموعة ورام، ج2،

ص/167 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

522

ص: 522

واقعه 88

و نه زیانی را مالک است و نه توان دفع بلایی را دارد که بر او وارد میشود. خدای عزوجل در کتابش میفرماید: فَلَوْ لا إِنْ كُنتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ تَرْجِعُونَها إِنْ كُنتُمْ صَادِقِين.

2 علی بن ابراهيم - ترجِعُونَهَا یعنی وقتی جان به حنجره ها برسد روح را به بدن باز گردانید

اگر راست میگویید.

[ولی] هرگاه او از مقربان باشد. (88)

1 امام باقر محمد بن زید از پدرش نقل میکند از امام باقر درباره ی آیات: فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ المقربينَ * فَرَوحٌ و رَيْحَانٌ و جَنَّةُ نَعِیم پرسیدم، حضرت الله فرمود: «این درباره ی امیرالمؤمنین علیا و امامانی است که پس از او می آیند».

العلم

ابن عباس الله فَأَمَّا إِنْ كانَ مِنَ المقربین این آیه درباره ی علی و یارانش نازل شده است. امام باقرال محمد بن حمران گوید از امام باقر درباره ی آيه: فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ المقربينَ

پرسیدم. حضرت فرمود: او کسی است که در نزد امام جایگاهی داشته باشد 4 امام صادق این دو آیه درباره ی دوستان و دشمنان ما نازل شده است؛ فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ

المقربينَ * فَرَوحُ و رَيْحَانُ یعنی در قبرش، و جَنَّةُ نَعِیم یعنی در آخرت. ه - امام صادق - ابوبصیر گوید: از امام صادق شنیدم که می فرمود: «فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ

المقربينَ، فَرَوح و رَيْحَانُ یعنی در قبرش و جَنَّةُ نَعِیم یعنی در آخرت».

امام صادق وقتی مؤمن میمیرد هفتاد هزار فرشته تا قبرش او را همراهی میکنند

وقتی داخل قبرش قرار داده میشود نکیر و منکر به نزد او می آیند و او را می نشانند و به او

میگویند « پروردگار تو کیست؟ دین تو چیست؟ و پیامبر تو چه کسی است؟ او در پاسخ

می گوید: «خداوند پروردگار من است و محمد ال پیامبر من است و اسلام دین من و آنها در

. یک چشم به هم زدن قبر او را برایش فراخ میسازند و از بهشت برای او غذا می آورند و راحتی و خوشی را به او میدهند و این کلام خداوند عزوجل است که میفرماید: فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ المقربينَ، فَرَوح و رَيْحَانٌ و جَنَّةُ نَعِیمِ یعنی در قبرش نصیبش میشود، و جَنَّةُ نَعِیم یعنی در آخرت.

در روح و ریحان و بهشت پرنعمت است. (89)

ص: 523

الواقعه /90

1 - أمير المؤمنين الله - إِنَّ ابْنَ آدَمَ إِذَا كَانَ فِي آخِرِ يَوْمٍ مِنْ أَيَّامِ الدُّنْيَا وَ أَوَّلِ يَوْمٍ مِنْ أَيَّامٍ الْآخِرَةَ مُثْلَ لَهُ مَالُهُ وَ وَلَدُهُ وَ عَمَلُهُ فَيَلْتَفِتْ إِلَى مَالِهِ فَيَقُولُ وَ اللَّهِ إِنِّي كُنْتُ عَلَيْكَ حَريصاً شَحِيحاً فَمَا لِي عِنْدَ كَفَيَقُولُ خُذْ مِنِّي كَفَنَكَ قَالَ فَيَلْتَفِتْ إِلَى وَلَدِهِ فَيَقُولُ وَاللَّهِ إِنِّي كُنْتُ لَكُمْ مُحِبّاً وَ إِنِّي كُنْتُ عَلَيْكُمْ مُحَامِيَا فَمَا ذَا لِى عِنْدَكُمْ فَيَقُولُونَ نُوَدِّيكَ إِلَى حُفْرَتِكَ نُوَارِيكَ فِيهَا قَالَ فَيَلْتَفِتْ إِلَى عَمَلِهِ فَيَقُولُ وَاللَّهِ إِنِّى كُنْتُ فِيكَ لَزَاهِداً وَ إِنْ كُنْتَ عَلَيَّ لَتَقِيلًا فَمَا ذَا عِنْدَكَ فَيَقُولُ أَنَا قَرِينُكَ فِي قَبْرِكَ وَ يَوْمِ نَشْرِكَ حَتَّى أَعْرَضَ أَنَا وَ أَنْتَ عَلَى رَبِّكَ قَالَ فَإِنْ كَانَ لِلَّهِ وَلِيّاً أَتَاهُ أَطْيَبَ النَّاسِ رِيحاً وَ أَحْسَنَهُمْ مَنْظَراً وَ أَحْسَنَهُمْ رِيَاشاً فَقَالَ أَبْشِرْ بِرَوْحِ وَ رَيْحَانِ وَ جَنَّةِ نَعِيمٍ وَ مَقْدَمُكَ خَيْرُ مَقْدَمٍ فَيَقُولُ لَهُ مَنْ أَنْتَ فَيَقُولُ أَنَا عَمَلُكَ الصَّالِحُ ارْتَحِلَّ مِنَ الدُّنْيَا إِلَى

الحنة.

قوله تعالى: وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ (90)

العلمية

1 - الصادق ال- عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ

فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ فَقَالَ قَالَ رسول الله له لعلى الهُمْ شِيعَتُكَ. 2- الباقر ا وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ قَالَ أَبُو جَعْراق

هم شيعتنا محبونَا "

3- الباقر ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَر الله فَقَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ قَالَ ذَاكَ مَنْ كَانَتْ لَهُ مَنْزِلَةُ عِنْدَ الْإِمَامِ قُلْتُ وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ قَالَ ذَاكَ مَنْ وَصَفَ هَذَا الْأَمْرِ

4- على بن إبراهيم - وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ يَعْنِي مَنْ كَانَ مِنْ أَصْحَاب

أمير الْمُؤْمِنِينَ اللة.

1 الکافی، ج 3، ص231/ تفسیر نورالثقلین 2. الكافي، ج 8، ص 260 تفسیر نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج24، ص 1 تأويل الآيات الظاهرة، ص628/ تفسير البرهان

4.بحارالأنوار، ج24، ص4/ تأويل الآيات الظاهرة، ص 630 تفسير البرهان؛ «فاما ان كان من المقربين قال ذاک ... عن-د الام-ام ق-ل-ت»

محذوف 5. تفسیر القمی، ج 2، ص 350/ تفسیر نورالثقلین

524

ص: 524

واقعه /90

1- امام علی - هنگامی که بنده در آخرین روز زندگیش در دنیا و نخستین روز از آخرت قرار میگیرد مال او و فرزند او و عملش در برابر او ممثل و مجسم می.شود پس رو به مال خود کرده میگوید «سوگند به خدا من در طلب تو حریص و آزمند بودم و بر صرف تو بسیار بخل می ورزیدم حال تو چه داری که مرا در این سفر به کار آید؟ مال جواب میدهد کفنت را از من برگیر» بعد متوجه فرزندانش میشود و میگوید به خدا قسم من دوستدار شما بودم و من بودم که از شما پشتیبانی میکردم اکنون نزد شما چیست که دستگیر من باشد و با من چگونه همراهی میکنید؟ آنان به او پاسخ میدهند ما فقط میتوانیم تو را به گورت رسانده و آنجا دفن ،کنیم آنگاه به عمل خویش روی میکند و میگوید به خدا قسم که تو بر من سخت گرانبار بودی و من به تو بی رغبت بوده و از تو روی میگرداندم، اکنون تو چگونه مرا همراهی میکنی؟ و عمل به او پاسخ میدهد من در گورت و در آن روز که محشور خواهی شد با تو همنشین و همراه خواهم بود تا من و تو بر پروردگارت هر دو عرضه شویم حضرت الله فرمود: پس اگر آن شخص ولی و دوست خدا باشد نزد او کسی میآید که از جهت خوشبویی و خوبی منظره و زیبایی و در برداشتن لباسهای فاخر و قیمتی نیکوترین مردم است و به وی گوید: بشارت و مژده باد تو را به راحتی و آسایش و زندگی دایم و روزی پاک و پاکیزه و بهشت پر نعمت و مقدم و ورود تو بهترین ورودها باشد پس شخص محتضر به او میگوید: «تو کیستی؟

می گوید من عمل صالح تو هستم کوچ کن از دنیا به سوی بهشت

اما اگر از اصحاب یمین باشد. (90)

1 - امام صادق ال- وَ امّا إِنْ كانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ؛ فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ پيامبر

اکرم ا به علی اله فرمود: «آنها شیعیان تواند».

2- امام باقر و اما إِنْ كانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ ؛ فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ، أَنه-ا

شیعیانمان هستند که ما را دوست دارند.

امام باقرال محمد بن حمران گوید از امام باقر درباره ی :آیه: فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ المقربينَ پرسیدم. حضرت فرمود: «او کسی است که در نزد امام جایگاهی داشته باشد». درباره ی آیه ی و أَمَّا إِن كَانَ مِنَ أَصْحَابِ اليَمِينِ پرسیدم، حضرت فرمود: «آن کسی است که ب-ا ای-ن ص-فت، وصف شده است».

العليلا

4- على بن ابراهيم - وَ امّا إِنْ كانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ مقصود کس--ی اس-ت ک-ه از اصحاب

امیرالمؤمنین ال باشد.

4525

ص: 525

الواقعه /91

الرسول ا عَن أَبي جَعْفَر ال ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ جَدَّهُ : أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ لِعَلِى اللَّ: أَنْتَ الَّذِي احْتَجَ اللهُ بكَ فِى ابْتِدَائِهِ الْخَلْقَ حَيْثُ أَقَامَهُمْ أَشْبَاحاً، فَقَالَ لَهُمْ: أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا: بَلَى قَالَ: وَ مُحَمَّدٌ رَسُولِى قَالُوا: بَلَى قَالَ: وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَصِيِّي فَأَبَى الْخَلْقُ جَمِيعًا إِلَّا اسْتِكْبَاراً وَ عَتَوْا مِنْ وَلَايَتِكَ إِلَّا نَفَرُ قَلِيلُ، وَ هُمْ أَقَلُّ الْقَلِيلِ، وَهُمْ أَصْحَابُ الْيَمِينِ.

قوله تعالى: فَسَلامُ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ (91)

1 - الباقرا- هُمُ الشَّيعَةُ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ لِنَبِيِّهِ ا فَسَلامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ يَعْنِي أَنَّكَ

تَسْلَمُ مِنْهُمْ لَا يَقْتُلُونَ وَلْدَكَ. 2

- -

العليا

- الرسول قال رسول الله له على الله هُمْ شِیعَتُكَ فَسَلِمَ وَلْدَكَ مِنْهُمْ أَنْ يَقْتُلُوهُمْ على بن إبراهيم قَالَ عَلى بن إبراهيم ال فِي قَوْلِهِ فَسَلامُ لَكَ يَا مُحَمَّد مِنْ أَصْحَابِ

الْيَمِينِ أَنْ لَا يَعْذِّبُوا. 4- الباقر ال- مَعنَى قَوْلِ الْعَبْدِ لِأَخِيهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ أَى السَّلَامَةُ لَكَ مِنِّي كَمَا قَالَ تَعَالَى فَسَلَامُ

لَكَ مِنْ أَصْحَاب الْيَمِينِ أَى سَلَامَةُ

قوله تعالى: وَ أَمَّا إنْ كانَ مِنَ المُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ (92)

1 - الباقر ا ثُمَّ بَعَثَ اللَّهُ مُحَمَّدَا وَ هُوَ بِمَكَّةَ عَشْرَ سِنِينَ فَلَمْ يَمُتْ بِمَكَّةَ فِي تِلْكَ الْعَشْرِ سِنِينَ أَحَدٌ يَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَأَنَّ مُحَمَّد الله رسول الله ، إِلَّا أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ بِإِقْرَارِهِ وَ هُوَ إِيمَانُ التَّصْدِيقِ وَلَمْ يُعَذِّب اللَّهُ أَحَداً مِمَّنْ مَاتَ وَ هُوَ مُتَّبِعُ لِمَحمد الله عَلَى ذَلِكَ إِنَّا مَنْ أَشْرَكَ بالرَّحْمَنِ وَ تَصْدِيقُ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَنْزَلَ عَلَيْهِ وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ فَنْزُلُ مِنْ حَمِيمٍ وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ فَهَوْنَاءِ مُشْرِكُون. 2 - الباقر ال- عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرَ اللهِ فَقَوْلُهُ عَزَّ وَ جَل وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ

المُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ قَالَ الْجَاحِدِينَ لِلْإِمَامِ.

1. أمالي للطوسي، ص233/ تفسیر البرهان

2. بحار الأنوار، ج 24، ص 1 بحار الأنوار، ج 65، ص 53 تأويل الآيات الظاهرة، ص628/ تفسير البرهان

الکافی، ج 8، ص 260 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 350

5. روضة الواعظین، ج2، ص459

ء. الکافی، ج 2، ص 30 بحار الأنوار، ج 66، ص87 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

7. بحار الأنوار، ج24، ص 87 تأويل الآيات الظاهرة، ص 630/ تفسير البرهان

526

ص: 526

واقعه / 91

ه پیامبر رسول خدا به علی اله فرمود: تو آن کسی هستی که خداوند در ابتدای آفرینش انسانها در آن موقعی که به صورت سایه و شبح ،بودند با تو بر آنها حجت و دلیل آورد

و به آنها فرمود: آیا من پروردگار شما نیستم؟ گفتند: «بلی» هستی. فرمود: «آیا محمد فرستادهی من نیست؟ گفتند «بلی هست و فرمود: «آیا امیرالمؤمنین على ال جانشين من

نیست؟ اما همه ی مردم از روی تکبّر و نافرمانی از ولایت تو سرباز زدند به جز افراد کمی که از کم هم کمترند و آنها همان اصحاب یمین هستند.

به او گفته میشود] سلام بر تو از سوی اصحاب یمین [ که از یاران تواند]. (91)

1 امام باقر آنها شیعیان هستند. خداوند متعال به پیامبر فرمود: فَسَلامٌ لكَ مِنْ

أَصْحَابِ اليَمِينِ یعنی تو از آنها در امان میمانی و فرزندان تو را نیز نمی 2- پیامبر رسول خدا به علی فرمود: آنان پیروان و شیعیان تو هستند و فرزندان تو

از آنها در امان هستند و توسط آنان کشته نمیشوند».

علی بن ابراهیم ای محمد سلام بر تو از سوی اصحاب یمین [که از یاران تواند

به خاطر اینکه عذاب نشوند.

4 امام باقر - معنی اینکه بندهای به برادر دینی خود سلام میدهد این است که برای تو از سوی خود سلامتی آرزو میکنم و مانند این گفتار خداوند است که می فرماید: فَسَلامُ لَ-كَ مِ-نْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ یعنی سلامت.

اما اگر او از تکذیب کنندگان گمراه باشد. (92)

الله الله

1- امام باقر البعد از آن خداوند محمد را در مکه به رسالت مبعوث کرد و تا مدت ده

سال اعتقاد پیروان حضرت رسول این بود که خداوند یکی است و شریکی ندارد و اینکه محمد رسول او می،باشد هرکس به این دو اعتقاد داشت و از دنیا میرفت وارد بهشت میشد و همهی پیروان محمد که به این عقیده مردند از پیروان او به حساب می آیند، مگر آنهایی که مشرک مرده باشند گواه بر این مطلب این است که خداوند عزوجل فرموده است: وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ المُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ فَنْزُلُ مِنْ حَمِيمٍ وَتَصْلِيَةُ جَحِيمِ اینها هم مشرکانند. 2- امام باقر محمدبن حمران گوید از امام باقر درباره ی آیه ی: و أَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ

الضَّالین پرسیدم. حضرت فرمود: آنها کسانی هستند که امام را انکار می کنند».

527

ص: 527

الواقعه /93

- الصادق ال- إِذَا مَاتَ الْكَافِرُ ... فَإِذَا أُدْخِلَ قَبْرَهُ وَ فَارَقَهُ النَّاسُ أَتَاهُ مُنْكَرُ وَ نَكِيرُ فِي أَهْوَل صُورَةٍ فَيُقِيمَانِهِ ثُمَّ يَقُولَان لَهُ مَنْ رَبُّكَ وَ مَا دِينُكَ وَ مَنْ نَبِيُّكَ فَيَتَلَجْلَجُ لِسَانُهُ وَ لَا يَقْدِرُ عَلَى الْجَوَاب فَيَضْرِبَانِهِ ضَرْبَةً مِنْ عَذَابِ اللَّهِ يُدْعَرُ لَهَا كُلُّ شَيْءٍ ثُمَّ يَقُولَانِ لَهُ مَنْ رَبُّكَ وَ مَا دِينُكَ وَ مَنْ نَبِيُّكَ فَيَقُولُ لَا أَدْرِى فَيَقُولَان لَهُ لَا دَرَيْتَ وَ لَا هُدِيتَ وَ لَا أَفْلَحْتَ ثُمَّ يَفْتَحَانِ لَهُ بَاباً إِلَى النَّارِ وَ يُنْزَلَانِ إِلَيْهِ الْحَمِيمَ مِنْ جَهَنَّمَ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ 4- على بن إبراهيم - وَ أَمَّا إِنْ كانَ مِنَ المُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ فَنُزُلُ مِنْ حَمِيمٍ وَ تَصْلِيَةُ جَحِيمٍ فِي أَعْداءِ

آل محمد الله 2

روو

قوله تعالى : فَنُزُلُ مِنْ حَمِيمٍ (93)

1 - الصادق ال- نَزَلَتْ هَاتَانِ الْآيَتَانِ فِي أَهْل وَكَايَتِنَا وَ أَهْل عَدَاوَتِنَا فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ فَرَوْحُ وَ رَيْحَانٌ يَعْنِي فِي قَبْرِهِ وَ جَنَّةُ نَعِيمٍ يَعْنِي فِي الْآخِرَةِ وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ فَنُزُل مِنْ حَمِيمٍ يَعْنِي فِي قَبْرِهِ وَتَصْلِيَةُ جَحِيمٍ يَعْنِي فِي الْآخِرَةِ

2 - أمير المؤمنين ال- حَتَّى إِذَا انْصَرَفَ الْمُشَيِّعُ وَرَجَعَ الْمُتَفَجِّعُ أَقْعِدَ فِي حُفْرَتِهِ نَجِيَّ-ا لِبَهْتَةِ السُّؤَالِ وَ عَشْرَةَ الِامْتِحَانِ وَ أَعْظَمُ مَا هُنَالِكَ يَلِيَّةٌ نُزُولُ الْحَمِيمِ وَ تَصْلِيَةُ الْجَحِيمِ وَ فَوْرَاتُ السَّعِيرِ وَ سَوْرَاتُ الزَّفِيرِ لَا فَتْرَةٌ مُرِيحَةُ وَلَا دَعَةٌ مُزِيحَةُ وَ لَا قُوَّةً حَاجِزَةٌ وَ لَا مَوْتَةً نَاجِزَةً وَ لَا

سِنَةٌ مُسَلِّيَةٌ بَيْنَ أَطْوَارِ الْمَوْتَاتِ وَ عَذَابِ السَّاعَاتِ.

قوله تعالى: وَ تَصْلِيَةُ جَحيم (94) قوله تعالى: إِنَّ هذا هُوَ حَقُّ الْيَقِينِ (95)

قوله تعالى: فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ (96)

1 - الصادق ال وَ تَصْلِيَّةُ جَحِيمٍ يَعْنِي فِي الْآخِرَةِ.

1. الأمالي للصدوق، ص 290 جامع الأخبار، ص 166 روضة الواعظین، ج 2، ص 297 مجموعة ورام، ج2، ص167/ بحار الأنوار، ج 6،

ص 222

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 350/ تفسیر نورالثقلین

3. بحار الأنوار، ج 65 ، ص 9/ الأمالي للصدوق، ص 474 بشارة المصطفى، ص 200 تأويل الآيات الظاهرة، ص629 4. نهج البلاغه، ص 113/ تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 6، ص 217 / / الأمالي للصدوق، ص 290 تأويل الآيات الظاهرة، ص 629 تفسیر القمی، ج 2، ص 350

528

ص: 528

واقعه/93

امام صادق ا هرگاه کافر بمیرد ... زمانی که او را در قبرش گذارند و مردم از او جدا شوند،

نکیر و منکر در هراسناکترین شکل بر او وارد شوند و او را بر پا دارند و از پروردگار، پیغمبر و

دینش سؤال می میکنند کافر زبانش به لکنت میافتد و قادر به جواب نیست. در آن زمان آن چنان ضربتی از عذاب خدا بر او میزنند که همه چیز از آن ضربه به لرزه و ترس میافتد، و دوباره از او

سؤال میکنند گوید نمی دانم به او میگویند ندانستی و ره نیافتی و رستگار نمی باشی. پس دری از دوزخ بر روی او باز میکنند و آب جوشان مخصوص دوزخ برایش می آورند و این سخن خدای متعال است که میفرماید: وَ أَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ. 4- علی بن ابراهيم و امّا إِنْ كانَ مِنَ المُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ وَ تَصْلِيَّةُ جَحِيمٍ؛ ای--ن

آیات درباره ی دشمنان آل محمد الله است.

با آب سوزان دوزخ پذیرایی میشود. (93)

ہو

1- امام صادق - این دو آیه درباره ی دوستان و دشمنان ما نازل شده است: فَأَمَّا إِن كَانَ مِنَ المقربينَ، فَرَوح و ریحان یعنی در قبرش و جَنَّةُ نَعِیم یعنی در آخرت. و أَمَّا إِن كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الصَّالِينَ فَنُزُل مِّنْ حَمِيمٍ یعنی در قبرش و تَصْليَةُ جَحِیم یعنی در آخرت ها

2- امام علی ال اما هنگامی که تشییع کنندگان بروند و مصیبت زدگان بازگردند، در گودال قبر دراز کشیده برای بازجویی نهانی و بیم پرستش و لغزش آزمایش زمزمه غم آلود دارد و بزرگترین بلای آنجا فرود آمدن در آتش سوزان دوزخ و بر افروختگی شعله ها و نعره های آتش است که نه یک لحظه آرام گیرد تا استراحت کند و نه آرامشی وجود دارد که از درد او بکاهد؛ نه

قدرتی که مانع کیفر او شود و نه مرگی که او را از این همه ناراحتی برهاند؛ و نه خوابی که

اندوهش را بر طرف سازد در میان انواع مرگها و ساعتها مجازات گوناگون، گرفتار است.

و سرنوشت او ورود در آتش جهنم است. (94)

این مطلب حق و یقین است (95)

پس به نام پروردگار بزرگت تسبیح کن و) او را منزه بشمار) (96)

1 امام صادق او تصليةُ جَحِيمِ یعنی در آخرت.

529

ص: 529

الفَضِيلَةُ

سُورَةُ الحديد بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

-1 الرسول الله عن العرباض بن سارية قال: إن النبي كان يقرأ المُسَبْحَاتِ قَبْلَ أَن يَرْقُد -

ثَوَابُ القِرائَةِ

1 - الصادق - مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَدِيدِ وَ الْمُجَادَلَةِ فِي صَلَاة فَريضَةِ أَدْمَنَهَا لَمْ يُعَذِّبُهُ اللَّهُ حَتَّى

يَمُوتَ أَبَداً وَ لَا يَرَى فِى نَفْسِهِ وَ لَا أَهْلِهِ سُوءاً أَبَداً وَ لَا خَصَاصَةٌ فِي بَدَنِهِ .

- الرسول الله وَ مَنْ أَدْمَنَ قِرَاتَتَهَا وَكَانَ مُقَيَّداً مَغْلُولاً مَسْجُوناً سَهَّلَ اللَّهُ خُرُوجَهُ وَ لَوْ كَانَ

مَا كَانَ مِنَ الْجِنَايَاتِ.

- الرسول - مَنْ قَرَأَ سُورَةَ الْحَدِيدِ كُتِبَ مِنَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ. *

-4- الباقر ا مَنْ قَرَأَ الْمُسْبحَاتِ كُلَّهَا قَبْلَ أَنْ يَنَامَ لَمْ يَمُتْ حَتَّى يُدْرِكَ الْقَائِمَ وَ إِنْ مَاتَ كَانَ -

الله

الله الى

فِي جَوَارٍ مُحَمَّدِ النَّبيِّ 5- الرسول - مَنْ كَتَبَهَا وَ عَلَّقَهَا عَلَيْهِ وَ هُوَ فِي الْحَرْبِ لَمْ يُصِبْهُ سَهْمُ وَ لَا حَدِيدٌ وَ كَانَ قَوِيَّ

القلب فِي طَلَبِ الْقِتَالِ وَ إِنْ قُرِئَتْ عَلَى مَوْضِعِ فِيهِ حَدِيدٌ خَرَجَ مِنْ وَقْتِهِ مِنْ غَيْرِ أَلَمٍ

1. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 289

2. ثواب الأعمال، ص 117 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان

3. تفسير البرهان

4. مستدرک الوسائل، ج 4، ص 351/ تفسیر نورالثقلین الکافی، ج 2، ص 620 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

6. تفسیر البرهان

ص: 530

فضیلت

سوره حدید بسم الله الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

1 پیامبر عرباض بن ساریه :گوید پیامبر اکرم همیشه قبل از اینکه بخوابد مسبحات (سوره هایی که با سبّح الله و يسبّح الله آغاز میشود یعنی سوره های حدید، حشر، ص-ف، جمعه و

(تغابن را میخواند

ثواب قرائت

اللون الى

1- امام صادق - هر کس سوره حدید و مجادله را در نماز واجب به طور پیوسته بخواند، خداوند او را دچار عذاب نخواهد ساخت تا آنکه برای همیشه به خواب رود و هیچ وقت در وجود خودش و خانوادهاش بدی نخواهد دید و در بدنش نیز هیچ مریضی نخواهد یافت.

2- پیامبر هرکس این سوره را بخواند حقی بر خداوند است که او را از عذابش در امان بدارد و در بهشت خود به او نعمت ،دهد و هرکس به خواندن آن عادت کند هرچند که در بند و زنجیر و زندانی ،باشد خداوند خروج او را از زندان آسان مینماید هر چند که مرتکب جنایتهای

زیادی شده باشد.

3- پیامبر هر کس سوره حدید را بخواند جزء کسانی که به خدا و رسولش ایمان آوردند

خواهد بود. 4 امام باقر هرکس مسبحات را قبل از خواب بخواند نمی،میرد مگر این که امام قائم

را میبیند و اگر بمیرد در جوار رسول خدا خواهد بود.

ه پیامبر هر کس آن را بنویسد و بر خود آویزان ،نماید اگر در حالت جنگ باشد، هیچ تیر و هیچ آهنی بر او آسیب نمی رساند و در جنگ شجاع خواهد بود و اگر در جایی از بدن که آهن در آن فرو رفته است خوانده شود فوراً و بدون هیچ دردی از بدنش خارج خواهد شد.

ص: 531

الحديد /

قوله تعالى: سَبَّحَ الله ما فِي السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (1)

1 - السجاد ال- سُئِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ اللهِ عَنِ التَّوْحِيدِ فَقَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ عَلِمَ أَنَّهُ يَكُونُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ أَقْوَامُ مُتَعَمِّقُونَ فَأَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ الْآيَاتِ مِنْ سُورَةِ الْحَدِيدِ إِلَى قَوْلِهِ وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ فَمَنْ رَامَ وَرَاءَ ذَلِكَ فَقَدْ هَلَكَ 2- على بن إبراهيم - سبح الله ما في السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ قَالَ هُوَ قَوْله

أعْطِيتُ جَوَامِعَ الْكَلَام. 3- أمير المؤمنين ال- إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَدْعُوَ اللَّهَ تَعَالَى بِاسْمِهِ الْأَعْظَمِ فَيُسْتَجَابَ لَكَ فَاقْرَأْ مِنْ

أَوَّلَ سُورَة الْحَدِيدِ إِلَى قَوْلِهِ وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُور.

قوله تعالى: لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ

قديرٌ (2)

1 - أمير المؤمنين ال- كَلِمَاتٌ مَنْ قَالَهُنَّ عِنْدَ وَفَاتِهِ دَخَلَ الْجَنَّةَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيمُ ثَلَاثَ مَرَاتِ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ثَلَاثَ مَرَاتِ تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ تَحْيِي وَيُمِيتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ " 1-2 - الرسول الله مَنْ قَالَ حِينَ يَدْخُلُ السُّوقَ سُبْحَانَ اللَّهِ وَالْحَمْدُ لِلَّهِ وَلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ لَهُ الْمُلْكُ وَ لَهُ الْحَمْدُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَ هُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرُ أُعْطِيَ مِنَ الْأَجْرِ بِعَدَدِ مَا خَلَقَ اللهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ قوله تعالى : هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ

عليمٌ (3)

1 - الرسول - قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم لَقَدْ أَسْرَى بي رَبِّي فَأَوْحَى إِلَيَّ مِنْ وَرَاءِ الْحِجَاب مَا أَوْحَى وَ كَلَّمَنِي فَكَانَ مِمَّا كَلَّمَنِي أَنْ قَالَ يَا مُحَمَّد عَلَى الةِ الْأَوَّلُ وَعَلَى الْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ وَ

532

1 الکافی، ج 1، ص91/ تفسیر نورالثقلین

2. تفسیر نورالثقلین/ تفسیرالبرهان؛ «الکلم» بدل «الكلام»

.. بحار الأنوار، ج 90، ص 230

. بحار الأنوار، ج 89، ص 316

د. بحار الأنوار، ج 10، ص 174

ص: 532

حديد / .

آنچه در آسمانها و زمین است برای خدا تسبیح میگویند؛ و او توانا و حکیم

است. (1)

1- امام سجادا از امام سجاد درباره ی ،توحید پرسش ،شد، فرمود: خدای عزوجل می دانست که در آخرالزمان مردمی محقق و موشکاف به دنیا می آیند، از این رو سوره: قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ و آیات سوره ی حدید را که آخرش وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ است نازل فرمود، پس هرکه

برای خداشناسی غیر از این جوید هلاک است. 2- علی بن ابراهيم سَبَّحَ الله ما فِي السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ جوامع الحك--م

بهترین و جامعترین (کلمات به من داده شده است. امام علی هرگاه خواستی خداوند را به اسم اعظمش بخوانی و اجابت شوی سوره ی

حدید را از اول تا هُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُور بخوان.

مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن اوست؛ زنده میکند و میمیراند؛ و او بر

هر چیز تواناست. (2)

1- امام علی - هرکس هنگام مرگش این کلمات: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ الْحَلِيمُ الْكَرِيم و سه مرتبه: الحمدُ للهِ رَبِّ الْعالَمينَ و سه مرتبه : تَبارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ المُلكُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِير را

،بگوید وارد بهشت میشود

2 پیامبر اگر کسی هنگام ورود به بازار بگوید: سبحان الله الحمد الله لا اله الا الله وحده لا شريك له، له الملك وله الحمد يحيى ويميت و هو حي لا يموت بيده الخير، و هو على كل شیء قدیر، خدا روز قیامت به اندازه ی همه ی آفریده ها به او پاداش میدهد.

اوست اول و آخر و پیدا و پنهان؛ و او به هر چیز داناست. (3)

-1- پیامبر امام صادق فرمود: رسول خدا فرمود: پروردگارم» مرا شبانه به معراج برد و آنچه را باید وحی میکرد از پس پرده و حجاب به من وحی فرمود و با من سخن گفت. از جمله

مطالبی که با من سخن گفت این بود که فرمود: ای محمد علی ال اوّل، على الآخر، ظاهر و باطن است و او به هر چیز داناست پیامبر عرضه داشت: «پروردگارا! آیا تو نیستی که

533

ص: 533

الحديد /

والله الى

هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ فَقَالَ يَا رَبِّ أَ لَيْسَ ذَلِكَ أَنْتَ قَالَ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ أَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا يَا مُحَمَّد الله إنى أنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا الْأَوَّلُ وَ لَا شَيْءٍ قَبْلِي وَأَنَا الْآخِرُ فَلَا شَيْءٍ بَعْدِي وَأَنَا الظَّاهِرُ

فَلَا شَيْءٍ فَوْقِي وَأَنَا الْبَاطِنُ فَلَا شَيْءَ تَحْتِي وَأَنَا اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ يَا مُحَمَّد الله

على الْأَوَّلُ أَوَّلُ مَنْ أَخَذَ مِيثَاقِي مِنَ الْأَئِمَّةِ يَا مُحَمَّد الله عَلَى اللهِ الْآخِرُ آخِرُ مَنْ أَقْبضُ

لله رُوحَهُ مِنَ الْأَئِمَّة للهِ وَ هُوَ الدَّابَّةُ الَّتِي تُكَلِّمُهُمْ يَا مُحَمَّد عَلى الةِ الظَّاهِرُ أَظْهِرُ عَلَيْهِ جَمِيعَ مَا أَوْصَيْتُهُ إِلَيْكَ لَيْسَ لَكَ أَنْ تَكْتُمَ مِنْهُ شَيْئاً يَا مُحَمَّد عَلَى الةِ الْبَاطِنُ أَبْطَنْتُهُ سِرَى الَّذِي

أَسْرَرْتُهُ إِلَيْكَ فَلَيْسَ فِيمَا بَيْنِي وَبَيْنَكَ سِرُّ أَرْوِيهِ عَنْ عَلَى اللهِ مَا خَلَقْتُ مِنْ حَلَالِ أَوْ حَرَامِ إِنَّا

وَ عَلَى العَلِيمٌ با 2- على بن إبراهيم - هُوَ الْأَوَّلُ قَالَ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ الْآخِرِ قَالَ يَبْقَى بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ. 3- أمير المؤمنين ال- سَبَقَ الْأَوْقَاتَ كَوْنُهُ وَالْعَدَمَ وُجُودُهُ وَالِابْتِدَاءَ أَزَلُهُ بِتَشْعِيرِهِ الْمَشَاعِرَ

عُرِفَ أَنْ لَا مَشْعَرَ لَهُ.

به

ابن عبّاس - عَنْ أَبي زَمَيْل قَالَ: سَأَلْتُ ابْنَ عَبَّاس الله عَمَّا يَجِدُ الْإِنْسَانُ فِي صَدْرِهِ مِنَ الشَّكَ فَقَالَ مَا نَجَا مِنْ ذَلِكَ أَحَدٌ وَ قَدْ أَنْزَلَ اللهُ فَإِنْ كُنتَ فِي شَكٍّ إِذَا وَجَدْتَ ذَلِكَ فَقُلْ هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَ الْباطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ *

الوِلَايَةِ

1 - أمير المؤمنين ال- مَعَاشِرَ الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُسْلِمِينَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ أَثْنَى عَلَى نَفْسِهِ فَقَالَ هُوَ الْأَوَّلُ يَعْنِي قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ الْآخِرُ يَعْنِي بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ وَ الظَّاهِرُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَالْباطِنُ لِكُلِّ شَيْءٍ سَوَاءٌ عِلْمُهُ عَلَيْهِ سَلُونِي قَبْلَ أَنْ تَفْقِدُونِي فَأَنَا الْأَوَّلُ وَأَنَا الْآخِرُ إلى آخر كلامه أنا الأول و الْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيم

1. بحار الأنوار، ج 40، ص38/ بحار الأنوار، ج 91، ص 180؛ «یا محمد انى انا الله ... بكل شئ عليم» محذوف

2. تفسیر القمی، ج 2، ص 350 تفسیر البرهان

الکافی، ج 1، ص 139

.. بحار الأنوار، ج92، ص 137

5. بحار الأنوار، ج 39، ص348/ المناقب، ج 2، ص386؛ «انا الاول و الاخر ... الى آخر» محذوف

534

ص: 534

حدید/

چنین صفاتی داری؟ خداوند فرمود: ای محمد من خدایی هستم که جز من معبودی نیست... ای محمد همانا من خدایی هستم که جز من معبودی ،نیست منم اول و چیزی قبل از من نیست و منم آخر و چیزی بعد از من ،نیست منم ظاهر و چیزی آشکارتر از من نیست و منم باطن و چیزی پوشیده تر از من نیست و من خدایی هستم که جز من معبودی نیست و به هر چیزی دانا هستم؛ ای محمد علی اوّل است؛ اولین کسی که در میان امامان پیمان مرا پذیرفت؛ ای محمد ال على الآخر ،است آخرین کسی که در میان امامان روحش را خواهم گرفت و او جنبنده ای است که در آستانه ی رستاخیز با مردم سخن خواهد گفت؛ ای محمد الله على ال ظاهر است [یعنی] تمام آنچه به تو سفارش کرده ام بر او آشکار خواهم نمود و تو حق نداری چیزی را از او پنهان بداری؛ ای محمد ا على باطن است [یعنی] آن سر خویش که نزد تو به راز نهادم را نزد او پنهان ،داشتم پس میان من و تو سری وجود ندارد که بخواهم آن را از علی دریغ بدارم؛ حلال یا حرامی نیافریدم مگر اینکه علی الله به آن آگاه

است.

2 علی بن ابراهيم الله هو الأول يعنى قبل از هر چیزی و الآخِرُ یعنی پس از هر چیزی باقی

می ماند.

امام علی هستی او از زمانها و وجود او از نیستی و همیشگی او از اول پیشی گرفته

هویدا است نه به تأویل مباشرت که با کسی روبرو شود.

4۔ ابن عبّاس ابی زمیل گوید: از ابن عباس در مورد شکهایی که انسان در سینه ی خ--ود احساس میکند پرسیدم جواب داد: کسی از آن نجات نیافت و خداوند نازل کرده است: فَإِن كُنْتَ فِي شَكٍّ؛ اگر در شک بودی هرگاه چنین احساسی داشتی بگو: هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَ

الْبَاطِنُ وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ).

است

ولایت

1- امام علی ال ای مؤمنین و مسلمانها خدای عزوجل خود را ستوده و ثنا گفته و فرموده است که او اول است یعنی پیش از هر چیز و آخر است یعنی بعد از هر چیز و بر هر چیز ظاهر و بر هر چیز باطن و علم او بر هر چیز یکسان است ظاهراً) مراد این است که علم خدا نسبت به تمام اشیاء از ظواهر و بواطن یکسان است و علم او نسبت به فرد فرد از نظر کمی و زیادی فرق نمیکند سپس فرمود اکنون از من بپرسید پیش از آنکه مرا از دست دهید منم اوّل و منم آخر... منم اوّل و آخر و ظاهر و باطن و به هر چیز عالم و دانا.

535

ص: 535

الحديد /

2 - أمير المؤمنين الا أن أمير المؤمنين الله كَانَ قَاعِداً فِي الْمَسْجِدِ وَ عِنْدَهُ جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالُوا لَهُ حَدَّثْنَا يَا اميرالمؤمنين الله فَقَالَ لَهُمْ وَيْحَكُمْ إِنَّ كَلَامِي صَعْبُ مُسْتَصْعَبُ لَا يَعْقِلُهُ إِنَّا الْعَالِمُونَ قَالُوا لَا بُدَّ مِنْ أَنْ تُحَدِّثَنَا قَالَ قُومُوا بِنَا فَدَخَلَ الدَّارَ فَقَالَ أَنَا الذي أَنَا الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَ الظَّاهِرُ وَ الْبَاطِنُ فَغَضِبُوا وَ قَالُوا كَفَرَ وَ قَامُوا فَقَالَ ا على ال لِلْبَابِ يَا بَابُ اسْتَمْسِكَ عَلَيْهِمْ فَاسْتَمْسَكَ عَلَيْهِمُ الْبَابُ فَقَالَ أَ لَمْ أَقُلْ لَكُمْ إِنَّ كَلَامِي صَعْبُ مُسْتَصْعَبُ لَا يَعْقِلُهُ إِنَّا الْعَالِمُونَ تَعَالَوْا أُفَسِّرْ لَكُمْ أَمَّا قَوْلِى أَنَا الَّذِي عَلَوْتُ فَقَهَرْتُ فَأَنَا الَّذِي عَلَوْتُكُمْ بِهَذَا السَّيْفِ فَقَهَرْتُكُمْ حَتَّى آمَنْتُمْ بِاللَّهِ وَرَسُولِه أَمَّا قَوْلِى أَنَا الْأَوَّلُ فَأَنَا أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ أَسْلَمَ وَ أَمَّا قَوْلِى أَنَا الْآخِرُ فَأَنَا آخِرُ مَنْ سَجَّى عَلَى النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم ثَوْبَهُ وَ دَفَنَهُ وَأَمَّا قَوْلِي أَنَا الظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ فَأَنَا عِنْدِي عِلْمٌ الظَّاهِرِ وَالْبَاطِن قَالُوا فَرَّجْتَ عَنَّا فَرَّجَ الله عنك

3- الرسول - قَالَ عَلِيُّ لِلشَّمْسِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خَلْقَ اللَّهِ الْجَدِيدَ بَعْدَ أَنْ هَمْهَمَ هَمْهَمَةً تَزَلْزَلَتْ مِنْهَا الْبَقِيعُ فَأَجَابَتْهُ الشَّمْسُ وَ قَالَتْ وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ يَا أَخَا رسول الله صلى الله عليه وسلم وَ وَصِيَّهُ أَشْهَدُ أَنَّكَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَ أَنَّكَ عَبْدُ اللَّهِ وَ أَخُو رسول الله له حقاً ... قَالُوا يَا رسول الله أَنَّكَ أَخْبَرْتَنَا بِأَنْ اللَّهَ هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ فِي كِتَابِهِ الْمُنْزَلَ عَلَيْكَ فَقَالَ رسول الله له ووَيْحَكُمْ وَ أَنَّى لَكُمْ بِعِلْمٍ مَا قَالَتْ لَهُ الشَّمْسُ أَمَّا قَوْلُهَا إِنَّكَ الأَوَّلَ فَصَدَقَتْ إِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ مِمَّنْ دَعَوْتُهُ إِلَى الْإِيمَان مِنَ الرِّجَالِ وَ خَدِيجَةُ مِنَ النِّسَاءِ وَأَمَّا قَوْلَهَا الْآخِرُ فَإِنَّهُ آخِرُ الْأَوْصِيَاءِ وَ أَنَا خَاتَمُ الانبياء للهِ وَخَاتَمُ الرُّسُلَ وَأَمَّا قَوْلُهَا الظَّاهِرُ فَإِنَّهُ ظَهَرَ عَلَى كُلِّ مَا أَعْطَانِيَ اللَّهُ مِنْ عِلْمِهِ فَمَا عَلِمَهُ مَعِي غَيْرُهُ وَ لَا يَعْلَمُهُ بَعْدِي سِوَاهُ وَ مَن ارتَضَاهُ لِسِرِّهِ مِنْ وُلْدِهِ وَ أَمَّا قَوْلُهَا الْبَاطِنُ فَهُوَ وَ اللَّهِ الْبَاطِنُ عَلَى الْأَوَّلِينَ وَالْآخِرِينَ وَسَائِر الْكُتُبِ الْمُنْزَلَة عَلَى النَّبِيِّينَ وَالْمُرْسَلِينَ وَ مَا زَادَنِيَ اللَّهُ تَعَالَى مِنْ عِلْمٍ مَا لَمْ يَعْلَمُوهُ وَفَضْلِ مَا لَمْ يُعْطَوْهُ فَمَا ذَا تُنْكِرُونَ فَقَالُوا بِأَجْمَعِهِمْ نَحْنُ نَسْتَغْفِرُ اللَّهَ يَا رَسولِ اللَّهَ هُ ۖ لَوْ عَلِمْنَا مَا تَعْلَمُ لَسَقَطَ الْإِقْرَارُ بِالْفَضْل لَكَ وَ لِعَلِيٌّ فَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ لَنَا فَأَنْزَلَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَوْ تَسْتَغْفِرْ هَمَّ لَنْ يَغْفِرَ اللهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفَاسِقِينَ وَ هَذَا فِي سُورَةِ الْمُنَافِقِينَ فَهَذَا مِنْ

دلائله الطبية.

536

ا. بحارالأنوار، ج42، ص189

.. بحار الأنوار، ج 35، ص 278 تفسیر البرهان؛ «بتفاوت»

ص: 536

حدید /3

امام علی روزی امیرمؤمنان در مسجد نشسته بود و گروهی از یاران ایشان نزد حضرت بودند. به حضرت عرض کردند ای) امیرالمؤمنین سخنی برایمان !(بگو حضرت فرمود: «وای بر شما! سخن من سخت و [تحمّل آن دشوار است و جز دانایان آن را درک نمی کنند. عرض کردند: حتماً باید برایمان سخن بگویی امام فرمود همراه من بیایید و خود، داخل خانه شد و سپس

فرمود: ... منم اوّل و آخر و ظاهر و باطن با شنیدن این (سخنان یاران حضرت خشمگین شده گفتند: «علی کافر گشته است و برخاستند که بروند؛ علی الخطاب به درب خانه فرمود: «از رفتن ایشان جلوگیری کن درب خانه نیز مانع رفتن آنها شد حضرت فرمود: «مگر به شما نگفتم سخن من سخت و تحمل آن دشوار است و جز دانایان آن را درک نمیکنند؟ بیایید تا آنچه گفتم] برایتان توضیح دهم؛ اما اینکه گفتم منم آن که برتری و تسلط یافتم منظورم این است که من آن کسی هستم که با این شمشیر بر شما برتری یافته و مسلط شدم تا اینکه به خدا و رسولش ایمان آوردید ... اما اینکه گفتم منم اول [منظورم این است که من اولین کسی هستم که به خداوند ایمان آورده و مسلمان شدم؛ اما اینکه گفتم منم آخر منظورم این است که من آخرین کسی هستم که جنازه مطهر] پیامبر را با پیراهنش پوشانده و به خاک سپردم؛ اما اینکه گفتم منم ظاهر و باطن منظورم این است که دانش ظاهر و باطن در اختیار من است آن افراد گفتند: «اندوه ما را برطرف

نمودی، خداوند نیز اندوه تو را برطرف کند.

عطا

3- پیامبر علی الله خورشید را مورد خطاب قرار داده و فرمود: السلام علیک یا خلق الله الجدید» در این لحظه خداوند متعال خورشید را به سخن آورده به طوری که به زبان عربی فصیح گفت: سلام بر تو ای برادر و وصی رسول خدا؛ گواهی میدهم که اوّل و آخر و ظاهر و باطن تویی، و تو بنده خدا و برادر راستین رسول او هستی ... گفتند: «بلی» ای رسول خداست زیرا شما خود ما را در کتابی که بر شما نازل گشته آگاه کردید که اوّل و آخر و ظاهر و باطن خداست. پیامبر فرمود: «وای بر شما! شما از کجا میدانید مفهوم سخنان خورشید چیست؟ منظور خورشید از انّك الأوّل آن است که شهادت داده علی اولین کسی است که از میان مردان به رسول خدا ایمان آورده است و خدیجه اولین زنی است که به پیامبر ایمان آورد اما منظورش از الآخر آن است که علی آخر اوصیاست چون من خاتم پیامبرانم؛ اما مقصودش از «الظاهر» آن است که او بر تمام دانشی که خداوند به من فرموده آگاهی یافته است و غیر از من این دانش به کسی جز علی داده نشده و او نیز آن را به هر کدام از فرزندانش که بخواهد منتقل خواهد کرد اما منظورش از «الباطن» آن است که به خدا سوگند او ب-ر علم اولین و آخرین واقف است و همچنین تمام کتابهایی که بر پیامبران نازل گردیده است. و آنچه را که خداوند از علم به من آموخته بر شما پوشیده است و فضیلتی که به من داده به شما نداده است. چه چیزی را انکار میکنید؟ پس جملگی باهم گفتند: ای رسول خدا ما از خدا طلب آمرزش میکنیم اگر آنچه را که شما میدانید ما هم میدانستیم هرگز از اقرار به منزلت شما و علی روی گردان نمیشدیم شما نیز از خدا برای ما طلب آمرزش کنید. سپس خداوند آیه: سَواءٌ عَلَيهِم أَستَغفَرتَ هُم أَم لَم تَستَغفِر لَهُم لَن يَغْفِرَ اللهُ لَهُم إِنَّ اللهَ لا يَهدي القوم الفاسِقِينَ را نازل کرد.

شما

537

ص: 537

الحديد /

4 - الرسول الله عَنْ سُلَيْم بْن قَيْسِ الْهَلَالِيٌّ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَاذَرَ جُنْدَبَ بْن جُنَادَةَ الْغِفَارِيَّ قَالَ رَأَيْتُ السَّيِّدَ مُحَمَّد الله وَ قَدْ قَالَ لِامير المؤمنين الله ذَاتَ لَيْلَة إِذَا كَانَ غَداً اقْصِدْ إِلَى جِبَالَ الْبَقِيع وَ قِفْ عَلَى نَشَرَ مِنَ الْأَرْضِ فَإِذَا بَزَغَتِ الشَّمْسُ فَسَلَّمْ عَلَيْهَا ... قَالَ الةِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خَلَقَ اللَّهِ الْجَدِيدَ الْمُطِيعَ لَهُ فَسَمِعُوا دَويَّا مِنَ السَّمَاءِ وَ جَوَابَ قَائِل يَقُولُ وَ عَلَيْكَ السَّلَامُ يَا أَوَّلُ يَا آخِرُ يَا ظَاهِرُ يَا بَاطِنُ يَا مَنْ هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ فَلَمَّا سَمِعَ أَبُو بَكْرٍ وَعُمَرُ وَ الْمُهَاجِرُونَ وَالْأَنْصَارُ كَلَامَ الشَّمْسِ صَعِقُوا ثُمَّ أَفَاقُوا بَعْدَ سَاعَاتِهِمْ وَ قَدِ انْصَرَفَ امير المؤمنين الله عَنِ الْمَكَانِ فَوَافَ-وْا رَس--ول الله صلى الله عليه وسلم مَعَ الْجَمَاعَةِ وَ قَالُوا أَنْتَ تَقُولُ إِنَّ عَلِيّا بَشَرٌ مِثْلُنَا وَقَدْ خَاطَبَتْهُ الشَّمْسَ بِمَا خَاطَبَ بِهِ الْبَارِئُ نَفْسَهُ فَقَالَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم وَ مَا سَمِعْتُمُوهُ مِنْهَا فَقَالُوا سَمِعْنَاهَا تَقُولُ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَوَّلُ قَالَ صَدَقَتْ هُوَ أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بي فَقَالُوا سَمِعْنَاهَا تَقُولُ يَا آخِرُ قَالَ صَدَقَتْ هُوَ آخِرُ النَّاسِ عَهْداً بي يُغسلُنِي وَ يُكَفِّنُنِي وَيُدْخِلْنِي قَبْرِى فَقَالُوا سَمِعْنَاهَا تَقُولُ يَا ظَاهِرُ قَالَ صَدَقَتْ بَطْنُ سِرَى كُلِّهِ لَهُ قَالُوا سَمِعْنَاهَا تَقُولُ يَا مَنْ هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ قَالَ صَدَقَتْ هُوَ الْعَالِمُ بِالْحَلَالِ وَالْحَرَامِ وَ الْفَرَائِضِ وَ السُّنَن وَ مَا شَاكَلَ ذَلِكَ فَقَامُوا كُلُّهُمْ وَقَالُوا لَقَدْ أَوْقَعَنَا مُحَمَّدُ فِي طَغْيَاءَ وَخَرَجُوا مِنَ

النبي

اليه

بَاب الْمَسْجِدِ. - الرسول - عَنْ جَابِرِ بْن عَبْدِ اللَّهِ قَالَ: لَقِيتُ عَمَّاراً فِي بَعْض سكلِ الْمَدِينَةِ فَسَأَلْتُهُ عَن فَأَخْبرَ أَنَّهُ فِي مَسْجِدِهِ فِي مَلَإٍ مِنْ قَوْمِهِ وَ أَنَّهُ لَمَّا صَلَّى الْغَدَاةَ أَقْبَلَ عَلَيْنَا فَبَيْنَا نَحْنُ

كَذَلِكَ وَ قَدْ بَزَغَتِ الشَّمْسَ إِذْ أَقْبَلَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب الله فَقَامَ إِلَيْهِ النَّبِيُّ اللهِ ۖ فَقَبَّلَ مَا بَيْنَ عَيْنَيْهِ وَ أَجْلَسَهُ إِلَى جَنْبِهِ حَتَّى مُسَتَ رَكْبَتَاهُ رَكْبَتَيْهِ ثُمَّ قَالَ يَا عَلِيُّ ثُمْ لِلشَّمْسَ فَكَلَّمْهَا فَإِنَّهَا تُكَلِّمُكَ فَقَامَ أَهْلَ الْمَسْجِدِ وَ قَالُوا أَ تَرَى عَيْنَ الشَّمْسِ تُكَلِّمُ عَلِيّاً وَ قَالَ بَعْضَ لَا يَزَالُ يَرْفَعُ خَسِيسَةَ ابْنِ عَمِّهِ وَ يُنَوِّهُ بِاسْمِهِ إِذْ خَرَجَ عَلَى الفَقَالَ لِلشَّمْس كَيْفَ أَصْبَحْتَ يَا خَلْقَ اللَّهِ فَقَالَتْ بِخَيْرٍ يَا أَخَا

رَسُولِ اللَّهِ يَا أَوَّلُ يَا آخِرُ يَا ظَاهِرُ يَا بَاطِنُ يَا مَنْ هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ فَرَجَعَ عَلى إِلَى النَّبى الإلَى الله الى

فَتَبَسَّمَ النَّبِيُّ الله وَ قَالَ يَا عَلِيٌّ تُخْبرُنِي أَوْ أَخْبرُكَ فَقَالَ مِنْكَ أَحْسَنُ يَا رَسُولَ اللَّهِ فَقَالَ النَّبِيُّ أَمَّا قَوْلُهَا لَكَ يَا أَوَّلُ فَأَنْتَ أَوَّلَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَقَوْلُهَا يَا آخِرُ فَأَنْتَ آخِرُ مَنْ يُعَايِنُنِي عَلَى مَغْسَلِى وَ قَوْلُهَا يَا ظَاهِرُ فَأَنْتَ آخِرُمَنْ يَظْهَرُ عَلَى مَخْرُون سِرَى وَ قَوْلُهَا يَا بَاطِنُ فَأَنْتَ الْمُسْتَبْطِنُ بِعِلْمِي وَأَمَّا الْعَلِيمُ بِكُلِّ شَيْءٍ فَمَا أَنْزَلَ اللهُ تَعَالَى عِلْماً مِنَ الْحَلَالِ وَ الْحَرَامِ وَ الْفَرَائِضِ

. بحار الأنوار، ج 41، ص 179

ص: 538

شما

ر حديد

4- پیامبر که شبی به امیرالمؤمنین فرمود فردا به کوههای بقیع برو و بر مکان بلندی از زمین بایست. وقتی خورشید طلوع کرد بر آن سلام کن.... گفت سلام بر تو ای اول و ای آخر، و ای ظاهر، و ای باطن و ای کسی که به هر چیزی عالم هستی وقتی ابو بکر و عمر و مهاجرین و انصار سخن خورشید را شنیدند از هوش رفتند. آنان بعد از چند ساعت بهوش آمدند در حالی که امیر المؤمنین ال از آن مکان رفته بود همگی خود را به حضور پیامبر رسانیدند و عرض کردند: میگویی علی بشری مثل ما .است خورشید او را با سخنانی مخاطب قرار داد که خداوند خود را با آن مخاطب قرار داده است پیامبر فرمود: از او چه شنیدید؟ گفتند: از خورشید شنیدیم که میگفت: «سلام بر تو ای اوّل فرمود: راست گفته است او اوّل کسی است که به من ایمان آورده است گفتند از خورشید شنیدیم که میگفت ای آخر» فرمود راست گفته است، او آخرین کسی است که با من تجدید دیدار می.کند او مرا غسل و کفن میکند و مرا داخل قبرم مینماید گفتند از خورشید شنیدیم که میگفت ای ظاهر فرمود راست گفته است، همه علم من برای او ظاهر شده است :گفتند از خورشید شنیدیم که میگفت: «ای باطن» فرمود: راست گفته است همه اسرارم در باطن اوست .گفتند از خورشید شنیدیم که می گفت: «ای که به هر چیزی عالم هستی» فرمود راست گفته است اوست عالم به حلال و حرام و واجبات و مستحبات و آنچه از این قبیل .است همه برخاستند و گفتند «محمد ما را در ظلمت

و بعد از درب مسجد بیرون رفتند».

سلیم بن قیس هلالی :گوید از ابوذر شنیدم که میگفت آقایم محمدی را دیدم

کسی

انداخت»!!

اشی از

ه پیامبر ال جابر بن عبدالله گوید عمار را در کوچه ای در مدینه دیدم و درباره ی پیامبر

او سؤال کردم او خبری را برای من بیان کرد مبنی بر اشہ

که پیامبر در مسجد در میان جمعی از قومش بود هنگامی که نماز صبح را خواند به سوی ما آمد با هم نشسته بودیم که خورشید طلوع کرد در آن زمان علی بن ابی طالب ابر ما وارد شد. پیامبر پیامبری در مقابلش برخاست و بین دو چشمش را بوسید و او را به گونهای نزد خود نشاند که زانوهایشان به یکدیگر چسبیده بود. سپس فرمود ای علی برخیز و با خورشید سخن ،بگو زیرا او با تو سخن میگوید مردم برخاستند و میگفتند آیا معتقدی که خورشید با علی سخن میگوید؟ برخی می گفتند: او همیشه پسر عموی بی مقدارش را مدح میکند و میستاید علی ال خارج شد و به خورشید گفت: ای مخلوق !خداوند چگونه ای؟ پس خورشید گفت خوبم ای برادر رسول خدا ای اول و ای آخر ای ظاهر و ای باطن ای کسی که به همه چیز آگاه است علی نزد پیامبر بازگشت. پیامبر لبخند زد و فرمود ای علی تو میگویی یا من بگویم؟ فرمود: از زبان شما بشنوند بهتر است ای رسول خدا پیامبر فرمود: سخن خورشید به تو چنین بود ای ،اول زیرا تو اولین کسی هستی که به خدا ایمان آورد گفت ای ،آخر زیرا تو آخرین کسی هستی که در هنگام غسلم مرا به چشم خود خواهی دید گفت ای !ظاهر زیرا تو اولین کسی هستی که بر پنهانیهای رازم آگاه می شوی و گفت ای باطن زیرا تو تنها تویی که باطن علم مرا میشناسی». و گفت: «تو عالم

539

ص: 539

و الحديد

وَالْأَحْكَامِ وَالتَّنْزِيلِ وَالتَّأْوِيلِ وَالنَّاسِخِ وَ الْمَنْسُوخِ وَ الْمُحْكَمِ وَالْمُتَشَابِهِ وَالْمُشْكِلِ إِلَّا وَأَنْتَ بِهِ عَلِيمٌ وَ لَوْ لَا أَنَّ تَقُولَ فِيكَ طَائِفَةٌ مِنْ أُمَّتِي مَا قَالَتِ النَّصَارَى فِي عِيسَى اللَّهِ لَقُلْتُ فِيكَ مَقَالًا لَا تَمُرُّ بِمَلَإٍ إِلَّا أَخَذُوا التُّرَابَ مِنْ تَحْتِ قَدَمَيْكَ يَسْتَشْفُونَ بِهِ قَالَ جَابِرُ فَلَمَّا فَرَغَ عَمَّارُ مِ-نْ حَدِيثِهِ أَقْبَلَ سَلْمَانَ الله فَقَالَ عَمَّارُ الله وَهَذَا سَلْمَانَ الله كَانَ مَعَنَا فَحَدَّثَنِي بِهِ سَلْمَانُ اللَّهُ أَيْضاً كَمَا

حَدَّثَنِي عَمَّار

باب 1 : هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ

1-1 - الرسول - الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي كَانَ فِى أَوْلِيَّتِهِ وَحْدَانِيّاً وَ فِى أزلِيَّتِهِ مُتَعَظَّماً بِالْإِلَهِيَّة ... و

هُوَ الْكَيْنُونَ أولا والديموم أبداً.

2-1 - الباقر ال كَانَ أَولا بلَا كَيْفَ وَ يَكُونُ آخِراً بِلَا أَيْن.

1-3- الصادق ال- عَن ابْن أبي يَعْفُور قَالَ: سَأَلْتُ أبا عبد الله عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَ قُلْتُ أَمَّا الْأَوَّلُ فَقَدْ عَرَفْنَاهُ وَأَمَّا الْآخِرُ فَبَيِّنْ لَنَا تَفْسِيرَهُ فَقَالَ إِنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ إِلَّا يَبيدُ أَوْ يَتَغَيَّرُ أَوْ يَدْخُلُهُ التَّغَيرُ وَالزَّوَالُ أَوْ يَنْتَقِلُ مِنْ لَوْن إِلَى لَوْن وَ مِنْ هَيْئَةَ إِلَى هَيْئَة وَ مِنْ صِفَة إِلَى صِفَة وَ مِنْ زِيَادَة إِلَى نُقْصَانِ وَ مِنْ نُقْصَانِ إِلَى زَيَادَة إِلَّا رَبَّ الْعَالَمِينَ فَإِنَّهُ لَمْ يَزَلْ وَ لَا يَزَالُ بِحَالَة وَاحِدَة هُوَ الْأَوَّلَ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ هُوَ الْآخِرُ عَلَى مَا لَمْ يَزَلْ وَ لَا تَخْتَلَفُ عَلَيْهِ الصِّفَاتُ وَالْأَسْمَاءُ كَمَا تَخْتَلِفٌ عَلَى غَيْرِهِ مِثْلُ الْإِنْسَانِ الَّذِي يَكُونُ تُرَاباً مَرَّةً وَ مَرَّةً لَحْماً وَدَماً وَ مَرَّةً رُفَاتاً وَ رَمِيماً وَ كَالْبُسْر الَّذِي يَكُونُ مَرَّةً بَلَحاً وَ مَرَّةً بُسْراً وَ مَرَّةَ رُطَبَاً وَ مَرَّةً تَمْراً فَتَتَبَدَّلُ عَلَيْهِ الْأَسْمَاءُ وَالصِّفَاتُ وَاللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ بِخِلَافِ ذَلِكَ.

4-1- الرضا - اعْلَمْ عَلَّمَكَ اللَّهُ الْخَيْرَ أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى قَدِيمُ وَ الْقِدَمُ صِفَتُهُ الَّتِي دَلَّتِ الْعَاقِلَ عَلَى أَنَّهُ لَا شَيْءٍ قَبْلَهُ وَ لَا شَيْءَ مَعَهُ فِي دَيْمُومِيَّتِهِ فَقَدْ بَانَ لَنَا بِإِقْرَارِ الْعَامَّةِ مُعْجِزَةُ الصِّفَة أَنَّهُ لَا شَيْءَ قَبْلَ اللَّهِ وَلَا شَيْءَ مَعَ اللَّهِ فِي بَقَائِهِ وَ بَطَلَ قَوْلُ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ كَانَ قَبْلَهُ أَوْ كَانَ مَعَهُ شَيْءٍ وَ ذَلِكَ أَنَّهُ لَوْ كَانَ مَعَهُ شَيْءٍ فِي بَقَائِهِ لَمْ يَجْزْ أَنْ يَكُونَ خَالِقَا لَهُ لِأَنَّهُ لَمْ يَزَلْ مَعَهُ فَكَيْفَ

1. تأويل الآيات الظاهرة، ص 631 بحار الأنوار، ج 41، ص181/ تفسیر البرهان

2. التوحيد، ص44

3 التوحيد، ص 142/ تفسیر نور الثقلين

4. الکافی، ج 1، ص 115 بحار الأنوار، ج 4، ص 182 التوحيد، ص 314 و تفسیر نور الثقلين وتفسير البرهان؛ «تفاوت لفظی»

540

ص: 540

حدید/

به هر چیزی ،هستی زیرا خداوند علمی از حلال و حرام و واجبات و احکام و تنزیل و تفسیر و ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و مشکل را نازل نکرد مگر آنکه تو عالم به آن باشی. اگ-ر گروهی از امتم آن چه را نصاری در مورد عیسی ال ،گفتند در مورد تو نمی گفتند، سخنی گفتم که بر هر گروهی میگذشتی خاک قدمت را مایه شفای بیماری خویش مییافتند». جابر گفت: هنگامی که عمّار سخنش را به پایان رساند سلمان آمد عمار :گفت سلمان هم با ما بود. سلمان هم همان سخنی را گفت که عمار بیان کرد.

می

بخش 1: اوست اوّل و آخر؛

ان الى

1-1- پیامبر سپاس و ستایش خدایی را سزا است که در اولویت خود تنها بوده و در ازلیتش

به الوهیت و خدایی بزرگی را بر خود ،بسته و آن پروردگار ثابت ازلی و دائم همیشگی است. 2-1- امام باقر اوّلی بود بیچگونگی و آخری خواهد بود بیکجا کجا یعنی بیمکانی که از

آن سؤال شود. 3-1- امام صادق - ابن ابی یعفور گوید از امام صادق ال درباره ی کلام خداوند عزوجل هو الأول والآخِرُ والظَّاهِرُ والبَاطِنُ وهُو بِكُل شَيْءٍ عَلِیمٌ پرسیدم و گفتم: «مقصود از اول را دانستیم، اما تفسیر آخر چیست؟ پس فرمود هر چیزی نابود میشود و یا تغییر میکند یا دچار تغییر و زوال میشود یا از رنگی به رنگ دیگر و از شکلی به شکل ،دیگر از صفتی به صفت دیگر و از فزونی به نقصان تغییر مییابد جز پروردگار جهانیان او پیوسته به یک حالت است، او تنها اوّل است قبل از هر چیزی او تنها آخر ،است بی آنکه زوال یابد صفات و نامهای او تغییر نمی کند در حالی که صفات و اسماء غیر او تغییر مییابد مانند انسان که مدتی خاک است و زمانی گوشت و خون و مدتی جنازه و استخوان پوسیده و یا مانند بسر که مدتی بلح و مدتی بسر و زمانی رطب و زمانی خرما است. این چنین صفات و اسامی آن تغییر می یابد حال آنکه خداوند عزوج-ل ب-ر خلاف آن است».

4-1- امام رضا - علی بن محمد از امام رضا ا نقل کرده است خداوند دانایت کناد بدان که

خداوند قدیم است یعنی) از ازل بوده (است و ازلی بودن صفتی است که به آدم عاقل می فهماند که چیزی قبل از او نبوده است و در بقاءش نیز چیزی با او و همراه او نخواهد بود، با اقرار عامه و معجزه صفت برای ما روشن میشود که چیزی قبل از خدا نبوده و در بقاءش نیز چیزی به همراهش نخواهد بود و گفتار کسانی که گمان میکنند قبل از او و یا همراه او چیزی بوده است باطل میگردد. زیرا اگر چیزی به همراه او میبود نمی بایست خداوند خالق او باشد زیرا آن چیز همیشه از ازل با خدا بوده است پس خدا چگونه میتواند خالق چیزی باشد که همیشه به

ه 1541

ص: 541

الحديد /

يَكُونُ خَالِقَا لِمَنْ لَمْ يَزَلْ مَعَهُ وَ لَوْ كَانَ قَبْلَهُ شَيْءٌ كَانَ الْأَوَّلَ ذَلِكَ الشَّيْءُ لَا هَذَا وَكَانَ الْأَوَّلُ أولَى بِأَنْ يَكُونَ خَالِقَا لِلْأول.

5-1- على بن إبراهيم - هُوَ الْأَوَّلُ قَالَ أَى قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ الْآخِرُ قَالَ يَبْقَى بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ 6-1- الباقر ال- عَنْ عَلِيِّ بْنِ مَهْزِيَارَ قَالَ: كَتَبَ أَبُو جَعْفَر الإِلَى رَجُل بِخَطَّهِ وَ قَرَأَتُهُ فِي دُعَاءِ كتب بِهِ أَنْ يَقُولَ يَا ذَا الَّذِي كَانَ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ يَا خَالِقَ كُلِّ شَيْءٍ ثُمَّ خَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ ثُمَّ يَبْقَى وَ يَفْنَى كُلُّ شَيْ...

7-1- أمير المؤمنين ال- إن قيلَ كَانَ فَعَلَى تَأويل أَزَلَيَّةِ الْوُجُودِ وَ إِنْ قِيلَ لَمْ يَزَلْ فَعَلَى تَأْوِيل

تقى العَدَم

ال ابن عباس - الْأَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ بِلَا ابْتِدَاءِ وَ الْآخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ بِلَا انْتِهَا، فَهُوَ الْكَائِنُ لَمْ يَزَلْ وَ الْبَاقِي لَا يَزَالُ وَ الظَّاهِرُ هُوَ الْغَالِبَ الْعَالِي عَلَى كُلِّ شَيْءٍ فَكُلُّ شَيْءٍ دُونَهُ وَ الْبَاطِنُ الْعَالِمُ بِكُلِّ شَيْءٍ فَلَا أَحَدَ أَعْلَمُ مِنْهُ

9-1- الصادق - عَنِ الْمَيْمُونِ الْبَانِ قَالَ: سَمِعْتُ أبا عبدالله ال وَ قَدْ سُئِلَ عَنِ الْأَوَّلِ وَ الْآخِرِ فَقَالَ الْأَوَّلُ لَا عَنْ أَوَّل قَبْلَهُ وَ لَا عَنْ بَدْءِ سَبَقَهُ وَ الْآخِرُ لَا عَنْ نِهَايَة كَمَا يُعْقَلُ مِنْ صِفَةِ الْمَخْلُوقِينَ وَ لَكِنْ قَدِيمُ أَوَّلُ آخِرُ لَمْ يَزَلْ وَ لَا يَزُولُ بِلَا بَدْءٍ وَ لَا نِهَايَة لَا يَقَعُ عَلَيْهِ الْحُدُوتُ وَ لَا يَحُولُ مِنْ حال إِلَى حَالَ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ.

1 - 10 - الصادق ال- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي كَانَ قَبْلَ أَنْ يَكُونَ كَانَ لَمْ يُوجَدْ لِوَصْفِهِ كَانَ بَلْ كَانَ أَولَا كَائِنَا لَمْ يُكَوِّنْهُ مُكَوِّنُ جَلَّ ثَنَاؤُهُ بَلْ كَوَّنَ الْأَشْيَاءَ قَبْلَ كَوْنِهَا فَكَانَتْ كَمَا كَونَهَا عَلِمَ مَا كَانَ وَ مَا هُوَ كَائِنُ كَانَ إِذْ لَمْ يَكُنْ شَيْءٍ وَ لَمْ يَنْطِقُ فِيهِ نَاطِقُ فَكَانَ إِذْ لَا كَانَ.

1-11- الصادق ال- أَنَّ التَّدْبِيرَ وَاحِدٌ لَمْ يَخْتَلِفْ مُتَّصِلُ فِيمَا بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَمَا فِيهَا فَبَيِّنْ لِي كَيْفَ قُلْتَ هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَ هُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ وَ أَشْبَاهَ ذَلِكَ قُلْتُ هُوَ الْأَوَّلُ بِلَا كَيْفَ وَ هُوَ

542

1. الكافي، ج 1، ص 120/ تفسیر نورالثقلین

2. تفسير نور الثقلين

3.التوحيد، ص47

، الکافی، ج 8، ص18/ تفسیر نور الثقلين

5. تفسیر بحر العرفان، ج 15، ص 291

الکافی، ج 1، ص 116 بحار الأنوار، ج 3، ص284/ تفسیر البرهان

7. التوحيد، ص 60 تفسير نور الثقلين

ص: 542

حدید/

همراهش بوده است و اگر آن شیء قبل از خدا بوده باشد آن شیء سرآغاز خواهد بود نه این (خدا) و شایسته آن خواهد بود که آن ،اوّل، خالق این دوم، باشد.

5-1- على بن ابراهيم هو الأول يعنی قبل از هر چیزی و والآخِرُ یعنی پس از هر چیزی

باقی میماند.

من

6-1 امام جواد علی بن مهزیار :گوید امام جواد به خط خویش برای مردی نوشته بود و آن را خواندم دعایی که بخواند ای کسی که پیش از هر چیز بوده بعد از آن هر چیزی را

آفریده بعد از آن میماند و هر چیزی نیست و نابود میشود. 7-1- امام علی ال اگر گفته شود بود؛ مقصود ازلیت وجود اوست نه اخبار از زمان گذشته]

اگر گفته شود خواهد بود؛ مقصود نفی نیستی مطلق از اوست [نه اخبار از آینده او].

اد ابن عبّاس او اوّل است یعنی قبل از هر چیزی بوده بدون اینکه ابتدایی داشته باشد و آخر است یعنی بعد از [فنا و نابودی هر چیز خواهد بود بدون اینکه انتهایی داشته باشد؛ پس او است که همیشه بوده و همیشه جاودانه خواهد ماند؛ و او ظاهر است یعنی بر هر چیزی،

است و هر چیزی از او پایین تر است؛ و او باطن است یعنی به هر چیزی

موجودی

غالب و چیره کسی از او داناتر نیست.

داناست

9-1- امام صادق میمون البان :گوید از امام صادق درباره ی الاوّل و الأخر سؤال شد و آن حضرت فرمود: اوّل یعنی اوّلی پیش از او نبوده است و آغازی قبل از او نبوده است. آخ--ر ب--ه معنای نهایتی که صفت مخلوقات ،است نمیباشد بلکه به معنای قدیم است. اول و آخری است که پیوسته بوده و هست و آغاز و پایان ندارد و حدوث بر او واقع نمیشود و از حالتی به حالت دیگر تغییر نمی یابد و خالق هر چیزی است. 10-1- امام صادق - سپاس از آن خدا است که بوده است پیش از آنکه بودنی باشد. بودن نمی تواند وجودش را وصف ،کند سپس فرمود بود آنگاه که هیچ نبود و گوینده ای او را ستایش نمی نمود، بود آنگاه که بود شدنی نبود. 11-1- امام صادق [قسمتی از مناظره طبیب هندی با امام صادق ال ]: طبیب هندی گفت:

آگاه

... به من بگو چگونه :گفتی خداوند اوّل و آخر است و از دقایق امور با خبر و از همه چیز است. و سخنانی مانند این؟ من امام صادق ( گفتم خداوند اوّل است بدون اینکه به کیفیت و چگونگی متصف شود و او آخر است بدون اینکه نهایتی داشته باشد او مانندی ندارد؛ آفریدگان اشیاء را بدون وجود ماده ای اولیه و بدون وجود شبیه و مانندی ،آفرید بدون اینکه نیاز به ممارست داشته و رنجور و خسته گردد و نیاز به اندیشیدن داشته باشد و بدون اینکه این آفریدنش متصف به چگونگی و صفت گردد؛ همچنانکه خودش نیز متصف به کیفیت و چگونگی نمیشود؛ بلکه این اتصاف به کیفیت و ،چگونگی مربوط به آفریدگان است و آنها هستند که کیفیت و

543

ص: 543

الحديد /

الْآخَرُ بِلَا نِهَايَة لَيْسَ لَهُ مِثْلُ خَلَقَ الْخَلْقَ وَ الْأَشْيَاءَ لَا مِنْ شَيْءٍ وَ لَا كَيْفَ بِلَا عِلَاجِ وَ لَا مُعَانَاةٍ وَلَا فِكْر وَ لَا كَيْفَ كَمَا أَنَّهُ لَا كَيْفَ لَهُ وَإِنَّمَا الْكَيْفُ بِكَيْفِيَّة الْمَخْلُوقِ لِأَنَّهُ الْأَوَّلُ لَا بَدْءَ لَهُ وَلَا شِبْهَ وَ لَا مِثْلَ وَ لَا ضِدَّ وَ لَا نِدَّ لَا يُدْرَكَ بِبَصَر وَ لَا يُحَسَ بلَمْسَ وَلَا يُعْرَفُ إِنَّا بِخَلْقِهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى قَالَ فَصِف لِى قُوَّتَهُ قُلْتُ إِنَّمَا سُمِّيَ رَبُّنَا جَلَّ جَلَالُهُ قَوِيَا لِلْخَلْقِ الْعَظِيمِ الْقَوِي الَّذِي خَلَقَ مِثْلَ الْأَرْضِ وَ مَا عَلَيْهَا مِنْ جَبَالِهَا وَ بِحَارِهَا وَ رَمَالِهَا وَأَشْجَارِهَا وَ مَا عَلَيْهَا مِنَ الْخَلْقِ الْمُتَحَرِّكِ مِنَ الْإِنْسِ وَ مِنَ الْحَيَوَانِ وَ تَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَ السَّحَابِ الْمُسَخَّرَ الْمُتَقَلَ بِالْمَاءِ الْكَثِيرِ وَالشَّمْسِ وَ الْقَمَرِ وَعِظَمِهِمَا وَعِظَمِ نُورِهِمَا الَّذِي لَا تُدْرِكْهُ الْأَبْصَارُ بُلُوغاً وَ لَا مُنْتَهَى وَالنُّجُومِ الْجَارِيَةِ وَ دَوَرَآنِ الْفَلَكِ وَ غِلَظِ السَّمَاءِ وَعِظَمِ الْخَلْقِ الْعَظِيمِ 1-12 - أمير المؤمنين - الْأَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ لَا قَبْلَ لَهُ وَالْآخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ وَلَا بَعْدَ لَهُ

الَّذِي لَيْسَتْ لِأَوَّلِيَّتِهِ نِهَايَةٌ وَلَا لِآخِرِيَّتِهِ حَدُّ وَ لَا غَايَةٌ.

1-13- أمير المؤمنين ا الْأَوَّلُ الَّذِي لَمْ يَكُنْ لَهُ قَبْلُ فَيَكُونَ شَيْءٍ قَبْلَهُ وَالْآخِرُ الَّذِي لَمْ

يَكُن لَيْسَ لَهُ بَعْدُ فَيَكُونَ شَيْءٌ بَعْدَهُ.

14-1 - أمير المؤمنين ا الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلَ فَلَا شَيْءَ قَبْلَهُ وَ الْآخِرِ فَلَا شَيْءٍ بَعْدَهُ .

15-1 - أمير المؤمنين ال هُوَ الْأَوَّلُ لَمْ يَزَل 16-1 - أمير المؤمنين - وَ لَمْ يَزَلْ أَولَا قَبْلَ الْأَشْيَاءِ بلَا أَوَّلِيَّة وَ آخِراً بَعْدَ الْأَشْيَاءِ بِلَا نِهَايَة. 17-1 - أمير المؤمنين الله الْحَمْدُ لِلَّهِ الْأَوَّلَ قَبْلَ كُل أَوَّل وَالْآخِرِ بَعْدَ كُلَّ آخِرَ وَ بِأَوَلَتِهِ

وَجَبَ أَنْ لَا أَوَّلَ لَهُ وَ بِآخِرِيَّتِهِ وَجَبَ أَنْ لَا آخِرَ لَه.

18-1 - أمير المؤمنين ال- عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: جَاءَ حِبْرُ مِنَ الْأَحْبَارِ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ال فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِين مَتَى كَانَ رَبُّكَ فَقَالَ لَهُ ثَكِلَتْكَ أَمُّكَ وَ مَتَى لَمْ يَكُنْ حَتَّى يُقَالَ مَتَى كَانَ كَانَ رَبِّي قَبْلَ الْقَبْلَ بلَا قَبْل وَ بَعْدَ الْبَعْدِ بَلَا بَعْدِ وَلَا غَايَةَ وَلَا مُنْتَهَى لِغَايَتِهِ انْقَطَعَتِ

544

.. بحار الأنوار، ج 3، ص 193

2. تفسير نور الثقلين

. نهج البلاغه، ص 813 تفسير نورالثقلين؛ «بتفاوت»

4. نهج

البلاغه، ص 140 / تفسیر نور الثقلين؛ «بتفاوت»

5. بحار الأنوار، ج 54، ص 27 تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 4، ص 317 / تفسیر نور الثقلين؛ «بتفاوت»

7 نهج البلاغه، ص 146

ص: 544

حديد /3

صفت دارند چراکه خداوند اوّلی است که ابتدا ،شبیه مانند مخالف و نظیر ندارد؛ با چشم ادراک نمی گردد و با لمس نمودن شناخته نمیشود؛ و جز با [دیدن] آفرینشش درک نمیشود». طبیب هندی گفت قدرت و توانایی خدا را برایم توصیف نما من :گفتم پروردگارمان نیرومند و قوی نامیده شده است؛ به خاطر آفرینش بزرگ و نیرومندی که انجام داده است، او کسی است که همچون زمین را به همراه ،کوهها ،دریاها ،ریگزارها درختان و آفریدگان متحرک یعنی انسان و حیوان آفریده است و همچنین به خاطر آفرینش دگرگونی بادها و ابرهایی که میان آسمان و زمین مسخرند و با آب فراوان سنگین گشته اند و آفرینش خورشید و ماه و بزرگی آندو و بزرگی نورشان که چشمها نه آن دو را دریابند و نه به نهایت نورشان دست یابند؛ و آفرینش ستارگان شناور [در فضا] و گردش سیارات در مدار خویش و ستبری آسمان و بزرگی آفریدگانی که در آسمان هستند [یعنی فرشتگان] 12-1- امام علی ال آغاز پیش از هر چیز است و او را پیش نیست و آخر پس از هر چیز

او را بعدی نیست تا :گوید اوّلیت او را نهایتی نیست و آخریت او را حد و غایتی نیست.

13-1- امام علی ال اوست اوّل پس برای او مبدئی نبوده تا پیش از او چیزی باشد و اوست

آخر پس برای او مرجعی نیست تا بعد از او چیزی باشد.

14-1- امام علی ال سپاس خدای راست که اوّل است و چیزی پیش از او نیست و آخر است

و پس از او موجودی نیست.

است

15-1 امام علی ال اول بودن او را ابتدا و همیشگی او را پایان و به سر رسیدن نیست. 16-1- امام علی الان هرگز نابود نشود و همیشه از نخست بوده پیش از همه چیز و بی آغاز، و

پس از همه چیز میباشد بی پایان

17-1 امام علی پیش از هر چیزی است که آن را نخستین ،انگارند و پس از هر چیزی است که او را آخرین شمارند چون پیش از او چیزی ،نیست باید او را ابتدایی نباشد و چون پس

از او چیزی نیست باید او را انتهایی نباشد.

181- امام علی ال یکی از دانشمندان یهودی محضر امیرالمؤمنین ا آمد و گفت: «ای

امیرالمؤمنین از کی پروردگار تو بوده است؟ حضرت به او فرمود: مادرت به عزای نو بنشیند، کی

نبوده است تا گفته شود او کی بوده پروردگار من پیش از پیش که پیشی ندارد بوده تا ابدی که بعدی ندارد میباشد؛ اینجا نه نهایتی هست و نه آخری دارد نهایت در او راهی ندارد و او نهایت

545

ص: 545

الحديد /

الْغَايَاتُ عِنْدَهُ فَهُوَ مُنْتَهَى كُلِّ غَايَة فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ أَ فَنَبِيُّ أَنْتَ فَقَالَ وَيْلَكَ إِنَّمَا أَنَا عَبْدُ مِنْ عَبِيدِ مُحَمَّد الله

1 - 19 - الصادق ال- وَ رُويَ أَنَّهُ سُئِلَ اللَّهِ أَيْنَ كَانَ رَبُّنَا قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ سَمَاءَ وَ أَرْضاً فَقَالَ اللَّهِ أَيْنَ

سؤال عَنْ مَكَان وَكَانَ اللهُ وَلَا مَكَانَ "

20-1- الباقر - عَنْ زُرَارَةَ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَر الأَ كَانَ اللَّهُ وَ لَا شَيْءَ قَالَ نَعَمْ كَانَ وَلَا شَيْءٍ قُلْتُ فَأَيْنَ كَانَ يَكُونُ قَالَ وَ كَانَ مُتَكِنَا فَاسْتَوَى جَالِسًا وَ قَالَ أَحَلْتَ يَا زِرَارَةُ وَ سَأَلْتَ عَن الْمَكَانِ إِذْ لَا مَكَانَ.

21-1 - الجواد مُحَمَّدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي هَاشِمِ الْجَعْفَرِيِّ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِ-ي جَعْفَرِ الثَّانِي فَسَأَلَهُ رَجُلُ فَقَالَ أَخْبِرْنِي عَن الرَّب تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَهُ أَسْمَاءُ وَ صِفَاتُ فِي كِتَابِهِ وَ أَسْمَاؤُهُ وَ صِفَاتُهُ هِيَ هُوَ فَقَالَ أَبُو جَعْفَر الله إِنَّ لِهَذَا الْكَلَامِ وَجْهَيْنِ إِنْ كُنْتَ تَقُولُ هِيَ هُوَ أَيْ إِنَّهُ ذُو عَدَدٍ وَ كَثْرَةِ فَتَعَالَى اللَّهُ عَنْ ذَلِكَ وَ إِنْ كُنْتَ تَقُولُ هَذِهِ الصَّفَاتُ وَالْأَسْمَاءُ لَمْ تَزَلْ فَإِنَّ لَمْ تَزَلْ مُحْتَمِلُ مَعْنَيَيْنِ فَإِنْ قُلْتَ لَمْ تَزَلْ عِنْدَهُ فِي عِلْمِهِ وَ هُوَ مُسْتَحِقُهَا فَنَعَمْ وَإِنْ كُنْتَ تَقُولُ لَمْ يَزَلْ تَصْويرُهَا وَهِجَاؤُهَا وَ تَقْطِيعُ حُرُوفِهَا فَمَعَاذَ اللَّهِ أَنْ يَكُونَ مَعَهُ شَيْءٌ غَيْرَهُ بَلْ كَانَ اللَّهُ وَلَا خَلْقَ ثُمَّ خَلَقَهَا وَسِيلَةٌ بَيْنَهُ وَ بَيْنَ خَلْقِهِ يَتَضَرَّعُونَ بِهَا إِلَيْهِ وَ يَعْبُدُونَهُ وَ هِيَ ذِكْرُهُ وَ كَانَ اللَّهُ وَ لَا ذِكْرَ وَالْمَذْكُورُ بالذِّكْرِ هُوَ اللَّهُ الْقَدِيمُ الَّذِي لَمْ يَزَلْ وَالْأَسْمَاءُ وَالصِّفَاتُ مَخْلُوقَاتُ وَالْمَعَانِي وَ الْمَعْنِيُّ بِهَا هُوَ اللَّهُ الَّذِي لَا يَلِيقُ بِهِ الِاخْتِلَافُ وَ لَا الِاخْتِلَافُ وَ إِنَّمَا يَخْتَلِفُ وَ يَأْتَلِفُ الْمُتَجَنِّى فَلَا يُقَالُ اللَّهُ مُؤْتَلِفٌ وَلَا اللَّهُ قَلِيلُ وَ لَا كَثِيرُ وَ لَكِنَّهُ الْقَدِيمُ فِي ذَاتِهِ لِأَنَّ مَا سِوَى الْوَاحِدِ مُتَجَنِّى وَ اللَّهُ وَاحِدٌ لَا مُتَجَنِّى وَ لَا مُتَوَهَّمُ بِالْقِلَّةِ وَالْكَثْرَةِ وَ كُلَّ مُتَجَنِّى أَوْ مُتَوَهُم بِالْقِلَّةِ وَالْكَثْرَةِ فَهُوَ مَخْلُوقُ دَالُّ عَلَى خَالِقِ لَهُ فَقَوْلُكَ إِنَّ اللَّهَ قَدِيرٌ خَبَّرْتَ أَنَّهُ لَا يُعْجِرُهُ شَيْءٍ فَنَفَيْتَ بِالْكَلِمَة الْعَجْرَ

وَ جَعَلْتَ الْعَجْزَ سِوَاهُ وَ كَذَلِكَ قَوْلُكَ عَالِمُ إِنَّمَا نَفَيْتَ بِالْكَلِمَةِ الْجَهْلَ وَ جَعَلْتَ الْجَهْلَ سِوَاهُ وَ

إذا أقنى الله الأشياء أفنى الصُّورَةَ والهجاء وَالتَّقْطِيعَ وَ لَا يَزَالُ مَنْ لَمْ يَزَلْ عَالِمَا

546

1. الكافي، ج 1، ص 90/ تفسير نور الثقلين 2. الكافي، ج 1، ص 90

الکافی، ج 1، ص 90/ تفسير نورالثقلين

4.الکافی، ج 1، ص116

ص: 546

حدید/

هر نهایتی است. عرض کرد ای امیر المؤمنین آیا تو پیغمبری؟ فرمود: «وای بر تو جز این نیست که من بنده ای از بندگان محمد هستم.

19-1- امام صادق از امیر المؤمنین ال پرسیده شد کجا بود پروردگار ما پیش از آنکه

آسمانی و زمینی بیافریند؟ فرمود: «کجا پرسش از جا ،است، خدا بود و جایی نبود». 20-1- امام باقر زراره :گوید به امام باقر عرض کردم آیا خدا بوده و چیزی نبوده. فرمود: آری خدا بوده و چیزی نبوده گفتم پس کجا بوده؟ حضرت تکیه کرده بود، راست نشست و فرمود: ای ،زراره سخن محالی !گفتی چون از مکان لا مکان پرسیدی 21-1 امام جواد ال محمد بن ابی عبدالله به صورت مرفوع از ابوهاشم جعفری نقل کرده است نزد امام جواد بودم که مردی از آن حضرت سؤال نمود و عرض کرد: «مرا از پروردگار عالم تبارک و تعالی خبر ده که او نامها و صفات زیادی در کتابش که قرآن است، دارد که آیا آن نام ها و صفاتش خود آن جناب است؟ حضرت فرمود: این سخن دو وجه دارد؛ اگر می گویی که اینها او هستند؛ به این معنی که خدا صاحب عدد و کثرت است خدا از این برتر است و اگر می گویی که این صفات و نامه همیشه بودهاند این لفظ همیشه دو معنی را احتمال دارد؛ پس اگر بگویی که همیشه اینها در نزد خدا در علمش بودهاند و آن جناب سزاوار اینها بوده، آری و اگر میگویی که همیشه تصویر و تعداد حروف اینها و تقطیع حروف اینها بوده معاذ الله که با خدا چیز دیگری بوده است بلکه خدا بود و خلقی نبود و سپس آنها را خلق کرد و اسماء و صفات خود را وسیله ی میان خود و خلق خود ساخت تا به وسیله ی آنها به درگاه وی زاری کنند و او را بپرستند و اینها ذکر او باشند خدا بود و ذکری نبود و آنچه به وسیلهی این ذکرها از او یاد شود همان خدای قدیمی است که همیشه بوده و اسماء و صفات مخلوقند با معانی ک-ه مبدأ آنه-ا است و مقصود از همه آن خدایی است که اختلاف بر او نشاید و نه پیوستن و ائتلاف، جدایی و پیوست از آن تجزیه پذیر است پس خدا به پیوستگی و بیشی و کمی موصوف نمیشود بلکه او به ذات خود قدیم است چراکه آنچه جز خدای واحد است تجزیه پذیر است و خدا واحدی است که نه تجزیه پذیر است و نه کم و بیش در ذات او تصوّر میشود و هر آنچه تجزیه پذیر است یا آنچه در آن تصوّر کم و بیش میشود مخلوقی است که دلالت بر خالق خویش دارد. و گفتار ت--و که خدا قادر است خبر از آن است که چیزی او را درمانده نمیکند و با این کلمه عجز را از او

نفی کردی و عجز را از او جدا ساختی و همچنین گفتار تو که خدا عالم ،است، همانا با این کلمه

جهل را از او نفی کردی و جهل را جدا نمودی و چون خدا همه چیز را فنا میکند شکل و تلفظ

بند بند حروف را هم فنا میکند ولی تا همیشه کسی که همیشه بوده است، عالم است.

547

ص: 547

الحديد /

22-1 - الكاظم وَ هُوَ الْأَوَّلُ الَّذِي لَا شَيْءَ قَبْلَهُ وَ الْآخِرُ الَّذِي لَا شَيْءٍ بَعْدَهُ 1-23- الحسن ال- الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَكُنْ لَهُ أَوَّلُ مَعْلُومُ وَ لَا آخِرُ مُتَنَاهِ وَلَا قَبْلُ مُدْرَكُ وَ لَا بَعْدُ مَحْدُودُ وَلَا أَمَدُ بِحَتَّى وَ لَا شَخْصُ فَيَتَجَزَا وَلَا اخْتِلَافُ صِفَة فَيَتَنَاهَى فَلَا تُدْرِكُ الْعُقُولُ وَ أَوْهَامُهَا وَلَا الْفِكَرُ وَ خَطَرَاتُهَا وَلَا الْأَلْبَابُ وَ أَذْهَانُهَا صِفَتَهُ فَتَقُولَ مَتَى وَلَا بُدِئَ مِمَّا وَلَا ظَاهِرُ عَلَى مَا وَلَا بَاطِنُ فِيمَا. 24-1 - الباقر ال- كَتَبَ أَبُو جَعْفَر ا إِلَى رَجُلٍ بِخَطَّهِ وَ قَرَأَتُهُ فِي دُعَاءِ كَتَبَ بِهِ: أَنْ يَقُولَ يَا

ذا الَّذِي كَانَ قَبْلَ كُل شَيْءٍ ثُمَّ خَلَقَ كُلَّ شَيْءٍ ثُمَّ يَبْقَى وَيَفْنَى كُلَّ شَيْ...

25-1 - الصادق ال - كَانَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ لَا شَيْءَ غَيْرَ اللَّهِ مَعْرُوفُ وَ لَا مَجْهُولُ كَانَ عَزَّوَجَلَّ وَ

لَا مُتَكَلَّمَ وَلَا مُريدَ وَ لَا مُتَحَرَّكَ وَ لَا فَاعِلَ

26-1 - الباقر - أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى كَانَ وَ لَا شَيْءٍ غَيْرُهُ

باب 2: وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ

2-1 - الرضا ال - وَأَمَّا الظَّاهِرُ فَلَيْسَ مِنْ أَجْلِ أَنَّهُ عَلَا الْأَشْيَاءَ بركوب فَوْقَهَا وَقُعُودٍ عَلَيْهَا وَ تَسَلَّم لِذُرَاهَا وَ لَكِنْ ذَلِكَ لِقَهْرِهِ وَلِغَلَبَتِهِ الْأَشْيَاءَ وَ قُدْرَتِهِ عَلَيْهَا كَقَوْلِ الرَّجُلِ ظَهَرْتُ عَلَى أَعْدَائِي وَأَظْهَرَنِي اللَّهُ عَلَى خَصَّمِي يُخْبرُ عَنِ الْفَلْج وَ الْغَلَبَة فَهَكَذَا ظُهُورُ اللَّهِ عَلَى الْأَشْيَاءِ وَ وَجْهُ آخَرُ أَنَّهُ الظَّاهِرُ لِمَنْ أَرَادَهُ وَ لَا يَخْفَى عَلَيْهِ شَيْءٌ وَأَنَّهُ مُدَّبَّرُ لِكُلِّ مَا بَرَأَ فَأَيُّ ظَاهِرٍ أَظْهَرُ وَ أَوْضَحُ مِنَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لِأَنَّكَ لَا تَعْدَمُ صَنْعَتَهُ حَيْثُمَا تَوَجَّهْ-تَ وَ فِيكَ مِنْ أَثَارِهِ مَا يُغْنِيكَ وَ الظَّاهِرُ مِنَّا الْبَارِزُ بنَفْسِهِ وَالْمَعْلُومُ بِحَدِّهِ فَقَدْ جَمَعَنَا الاسْمُ وَ لَمْ يَجْمَعْنَا الْمَعْنَى وَأَمَّا الْبَاطِنُ فَلَيْسَ عَلَى مَعْنَى الِاسْتِبْطَانِ لِلْأَشْيَاءِ بِأَنْ يَغُورَ فِيهَا وَلَكِنْ ذَلِكَ مِنْهُ عَلَى اسْتِبْطَانِهِ لِلْأَشْيَاءِ عِلْماً وَحِفْظاً وَ تَدْبيراً كَقَوْلِ الْقَائِل أَبْطَنْتُهُ يَعْنِي خَبَّرْتُهُ وَ عَلِمْت.

548

1. التوحيد، ص 76

2. التوحيد، ص45

. التوحيد، ص 47 تفسیر نورالثقلین

4. التوحيد، ص 227 تفسیر نور الثقلين

5. الکافی، ج 8، ص94/ تفسیر نورالثقلین

6.الکافی، ج 1، ص122/ تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

ص: 548

حدید /3

پس از

22-1 امام کاظم خداوند اوّلی است که پیش از او چیزی نبوده و آخری است که

او چیزی نمیباشد. 23-1 - امام حسن ال سپاس خدایی را سزاست که او را اولی معلوم و آخری متناهی و قبلی قابل درک و بعدی محدود نبود و نه نهایتی که در باب آن تا گفته شود و نه شخصی تا آنکه متجزی شود و نه اختلاف صفتی که نهایتی داشته باشد پس نه عقلها و خیالهای آنها و نه فکرها و خطورات آنها و نه عقلهای خالص و ذهنهای آنها صفتش را دریابند تا آنکه بگویند که در چه زمان بوده و از چه چیز آغاز شده و بر چه ظهور دارد و در چه پنهان است. 24-1- امام باقر الامام ال به خط خویش برای مردی نوشته بود و من آن را خواندم در دعاء نوشته بود که بخواند ای کسی که پیش از هر چیز بوده بعد از آن هر چیزی را آفریده بعد از آن

می ماند و هر چیزی نیست و نابود میشود.

25-1- امام صادق چیزی جز او با او ،نبوده چه معروف و چه نامعروف خدا عزوجل بود و

متکلم و مرید و متحرک و فاعل نبود.

26-1 امام باقر ا راستی خدا تبارک و تعالی بود و چیزی جز او نبود.

پیکی ای ظاهر بودن خدا ابه غلبه قدرت

1-2- امام رضا ال- نام ظاهر بدین سبب نیست که بر اشیا سوار شده و بر پشت آن نشسته

بخش 2 و پیدا و پنهان

است و بر

قله آن قرار گرفته است بلکه به سبب توانایی و غلبه و قدرت بران ،است 2 برای هر که او را

یند ظاهر است

به هر سوه

رس و نگاه کنی مخلوقات آن را می بینی

همان طور که اگر شخصی بگوید بر دشمنانم آشکار شدم و خداوند مرا بر دشمنم آشکار گرداند، از

غلبه بر دشمن خبر میدهد و ظهور خداوند بر اشیا نیز چنین است معنای دیگرش این است که د او برای هر آن که او را طلب کند ظاهر است و چیزی از او پنهان نمیماند و اوست مدبّر هر آنچه خلق کرده است پس کدامین ظاهر از خداوند اشکارتر و واضح تر است؟ زیرا به هر سو روی 16

و افغا نشانه خواهر بودن

آوری مخلوقات او را میبینی اگر تنها به خود بنگری آثار او را مییابی در حالی که ظاهر در خواست

میان اشیا بدین معناست که خود آن شیء و حدودش واضح است در مورد لفظ مشترک هستیم

اما از لحاظ معنا متفاوت هستیم اشتراک لفظی باطن به معنای رفتن در میان و باطن اشياء معنای باطن

نیست که در آن فرو رود بلکه بدین معناست که علم و حفظ و تدبیر اشیا را در باطن خود دارد در برگرفته است همان طور که «آبطَنْتُه» یعنی در مورد آن آگاه هستم.

علم وصفها وتدبير اشياء

را در باطن خود دارد

549

ص: 549

الحديد /

2-2- أمير المؤمنين ال - كُلُ ظَاهِرٍ غَيْرَهُ [ غَيْرُ بَاطِن] بَاطِنُ وَكُلٌّ بَاطِن غَيْرَهُ غَيْرُ 2-3- أمير المؤمنين ال- وَ الظَّاهِرَ فَلَا منين ال وَ الظَّاهِرِ فَلَا شَيْءٍ فَوْقَهُ وَالْبَاطِن فَلَا شَيْءَ دُونَه. "

4-2- أمير المؤمنين ال وَالظَّاهِرَ لَا بِرُؤْيَة وَ الْبَاطِن لَا بِلَطَافَة.

ظَاهِر

5-2- أمير المؤمنين ال - الظَّاهِرُ لَا يُقَالُ مِمَّا وَالْبَاطِنُ لَا يُقَالُ فِيمَا. 6-2- أمير المؤمنين - الظَّاهِرُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ بِالْقَهْرِ لَهُ وَ فِيهَا الَّذِي بَطَنَ مِنْ خَفِيَّاتِ الْأُمُورِ

وَ ظَهَرَ فِي الْعُقُول بمَا يُرَى فِي خَلْقِهِ مِنْ عَلَامَاتِ التَّدْبير.

باب 3: وَ هُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ

1-3- أمير المؤمنين ال وَ عَلِمَهَا لَا بِأَدَاةِ لَا يَكُونُ الْعِلْمُ إِلَّا بِهَا وَ لَيْسَ بَيْنَهُ وَبَيْنَ مَعْلُومِهِ عِلْمٌ

العلية لا

2-3- الصادق - عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ هَلْ يَكُونُ الْيَوْمَ شَيْءٌ لَمْ يَكُنْ فِي عِلْمِ اللَّهِ بِالْأَمْسِ قَالَ لَا مَنْ قَالَ هَذَا فَأَخْزَاهُ اللَّهُ قُلْتُ أَ رَأَيْتَ مَا كَانَ وَ مَا هُوَ كَائِنُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ أَ لَيْسَ فِي عِلْمِ اللهِ قَالَ بَلَى قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْخَلْقِ. 3-3- الصادق ال- عَنْ أَبي بَصِير قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ الله الله يَقُولُ لَمْ يَزَلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ رَبَّنَا وَ الْعِلْمُ ذَاتُهُ وَ لَا مَعْلُومَ وَ السَّمْعُ ذَاتُهُ وَ لَا مَسْمُوعَ وَالْبَصَرُ ذَاتُهُ وَ لَا مُبْصَرَ وَالْقُدْرَةُ ذَاتُهُ وَلَا مَقْدُورَ فَلَمَّا أَحْدَثَ الْأَشْيَاءَ وَكَانَ الْمَعْلُومُ وقَعَ الْعِلْمُ مِنْهُ عَلَى الْمَعْلُوم .

العليا

4-3- الصادق ال عَنْ أَبَان بن عُثْمَانَ الْأَحْمَر قَالَ: قُلْتُ لِلصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ اللهِ أَخْبِرْنِي عَن اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَمْ يَزَلْ سَمِيعاً بَصِيرًا عَلِيمًا قَادِراً قَالَ نَعَمْ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ رَجُلًا يَنْتَحِلُ مُوَالَاتِكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ يَقُولُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لَمْ يَزَلْ سَمِيعاً بسَمْع وَ بَصِيراً ببَصَر وَ عَلِيماً بِعِلْمٍ وَ قَادِراً بقُدْرَة فَغَضِبَ اللهِ ثُمَّ قَالَ مَنْ قَالَ ذَلِكَ وَ دَانَ بِهِ فَهُوَ مُشْرِكٌ وَ لَيْسَ مِنْ وَكَايَتِنَا عَلَى شَيْءٍ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى ذَاتُ عَلَّامَةٌ سَمِيعَةُ بَصِيرَةٌ قَادِرَةٌ ؟

550

1 نهج البلاغه، ص 96/ تفسیر نورالثقلین

2. نهج البلاغه، ص 140 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت» 3. نهج البلاغه، ص 212 تفسیر نورالثقلين

.4. بحار الأنوار، ج 4، ص 306 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت»

5. تفسير نور الثقلين

الکافی، ج 8، ص18/ تفسير نورالثقلين 7. الکافی، ج 1، ص 148 تفسیر نور الثقلين

الكافي، ج 1، ص 107

9. التوحيد، ص 144 تفسیر نور الثقلین

ص: 550

حدید/

2-2- امام على ال هر آشکاری غیر او نهان است و نهانی است که جز او آشکار نیست. 3-2- امام علی برتر است و از او بالاتر چیزی نیست نزدیک است و از او نزدیکتر نیست. 4-2- امام علی ال- آشکار است نه با دیدن ،چشم و پنهان است نه به معنی ظریف و لطیف

بودن.

5-2- امام علی ال آشکار است و نمیتوان گفت از چه چیزی آشکار شده پنهان است که

گفته نمیشود در چه چیزی پنهان است». 6-2 امام علی ال آنکه باطن امور پوشیده را ادراک نموده و علمش در آن نفوذ فرموده تا چه رسد به امور ظاهره و در عقول به واسطه ی آنچه در خلقش دیده میشود از علامات تدبیر کمال

ظهور دارد.

بخش و او به هر چیز داناست.

3-1- امام على الي . بر همه چیز

آگاه است اما نه به اسباب دانش او جز ذات او نیست، بین او

و معلوماتش واسطه ای نیست که بدان وسیله دانای به معلوم شده باشد. 2-3- امام صادق - منصور بن حازم :گوید از امام صادق سؤال :کردم: «آیا میشود که امروز چیزی موجود شود که دیروز در علم خدا نبوده باشد حضرت فرمود: نه هر که این سخن را بگوید خدا او را خوار و رسوا میگرداند عرض کردم مرا خبر ده که آیا چنین نیست که آنچه بوده و آنچه خواهد بود تا روز قیامت همه در علم خدا باشد فرمود بلی چنین است و چنین بود پیش از آنکه خلائق را بیافریند.

3-3- امام صادق ابوبصیر :گوید شنیدم امام صادق امی:فرمود: همیشه خدای عزوجل پروردگار ما بوده و علم ذات او بود؛ در زمانی که معلومی ،نبوده شنوایی ذات او بود در زمانی که مسموع و شنیدنی ،نبوده بینایی ذات او بود در زمانی که دیدنی ،نبوده توانایی و قدرت ذاتش بود در زمانی که مقدور قدرت پذیر نبوده است پس چون همه چیز را پدید آورد، علمش بر معلوم و

دانستنی واقع شد.

-4-3- امام صادق ابان بن عثمان احمر :گوید به امام صادق :گفتم: «مرا از خدای تبارک و تعالی خبر ده که آیا همیشه شنوا و بینا و دانا و توانا بوده است؟ فرمود: «آری». گفتم: «مردی که مدعی پیروی شما اهل بیت ،است میگوید همیشه خدا به شنیدن شنواست و به دیدن بینا و به دانش دانا و به قدرت توانا امام در خشم شد و فرمود هر که چنین گوید و بدان معتقد باشد مشرک است و هیچ پیرو ما .نیست خدای تبارک و تعالی ذاتی است علامه و شنوا و

بینا و توانا.

55 1

ص: 551

الحديد /

5-3- الباقر ا كَانَ اللَّهُ وَ لَا شَيْءٍ غَيْرُهُ وَ لَمْ يَزَلْ عَالِماً بِمَا كَوَّنَ فَعِلْمُهُ بِهِ قَبْلَ كَوْنِهِ كَعِلْمِهِ

بِهِ بَعْدَ مَا كَونَهُ

6-3- الكاظم ال- عَنْ أيوب بن نُوحٍ أَنَّهُ كَتَبَ إِلَى أَبِي الْحَسَنِ يَسْأَلُهُ عَنِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ أَ كَانَ يَعْلَمُ الْأَشْيَاءَ قَبْلَ أَنْ خَلَقَ الْأَشْيَاءَ وَكَوْنَهَا أَوْ لَمْ يَعْلَمْ ذَلِكَ حَتَّى خَلَقَهَا وَأَرَادَ خَلْقَهَا وَ تَكْوِينَهَا فَعَلِمَ مَا خَلَقَ عِنْدَ مَا خَلَقَ وَ مَا كَوَّنَ عِنْدَ مَا كَوَّنَ فَوَقَعَ بِخَطَّهِ لَمْ يَزَلِ اللَّهُ عَالِمَا بِالْأَشْيَاءِ قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ الْأَشْيَاءَ كَعِلْمِهِ بِالْأَشْيَاءِ بَعْدَ مَا خَلَقَ الْأَشْيَاءَ.

7-3- أمير المؤمنين - أحَاطَ بِالْأَشْيَاء عِلْماً قَبْلَ كَوْنِهَا فَلَمْ يَزْدَدَ بِكَوْنِهَا عِلْمًا عِلْمُهُ بِهَا قَبْلَ

أَنْ يُكَوِّنَهَا كَعِلْمِهِ بَعْدَ تَكْوِينِهَا.

3_18

الكاظم ال- عَلِمَ الْأَشْيَاءَ قَبْلَ كَوْنِهَا.

-3-9- الصادق اللا عَنْ مَنْصُوربن حازم قَالَ: سَأَلْتُهُ يَعْنِي أَبَا عَبْدِ اللَّهِ اللهِ هَلْ يَكُونُ الْيَوْمَ شَيْءٌ لَمْ حَازِمٍ

يَكُنْ فِي عِلْمِ اللهِ عَزَّوَجَلَّ قَالَ لَا بَلْ كَانَ فِي عِلْمِهِ قَبْلَ أَنْ يُنْشِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ 3-10 - الكاظم - عِلْمُ اللَّهِ لَا يُوصَفُ مِنْهُ بِأَيْنِ وَلَا يُوصَفُ الْعِلْمُ مِنَ اللَّهِ بِكَيْفِ وَلَا يُفْرَدُ

الْعِلْمُ مِنَ العلم من اللهِ وَ لَا يُبَانُ اللَّهُ مِنْهُ وَ لَيْسَ بَيْنَ الله وَ بَيْن عليه حد

قوله تعالى: هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يَعْلَمُ ما يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَ ما يَخْرُجُ مِنْهَا وَ مَا يَنْزِلُ مِنَ السَّماءِ وَم-ا يَعْرُجُ فيها وَ هُوَ مَعَكُمْ أينَ ما كُنتُمْ وَاللهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ (4)

باب 1 : هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ

1 - 1 - الصادقين الخلا - وَسِعَ عِلْمُهُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضِ.

2-1- على بن إبراهيم - هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ اى فِي سِتَّةِ أَوْقَات.

1. التوحيد، ص145/ تفسیر نورالثقلین الکافی، ج 1، ص107/ تفسير نورالثقلين

3.الکافی، ج 1، ص 135/ تفسير نور الثقلين؛ كعلمه بعد تكوينها» محذوف

4. الکافی، ج 1، ص 149 / تفسیر نور الثقلين

5. التوحيد، ص135/ تفسیر نورالثقلین

6. التوحيد، ص138/ تفسير نور الثقلين

. بحار الأنوار، ج 55، ص1

8. تفسير البرهان

552

ص: 552

حدید 4

داده

53 امام باقر خدا بود و هیچ چیز غیر او نبود و همیشه عالم بود به آنچه هستی موجود فرموده پس علمش به آن پیش از بودنش چون علم اوست به آن بعد از آنکه آن را هستی

داده و به وجود آورده.

63 امام کاظم ال ایوب بن نوح از امام کاظم ا :پرسید آیا خدای عزوجل همه چیز را میدانست پیش از آنکه همه چیز را بیافریند و به وجود آورد یا نمیدانست آن را تا اینکه آنها را خلق کرد و خواست آنها را بیافریند و به وجود بیاورد و علم پیدا کرد به آنچه آفرید هنگامی که آفرید و آنچه را به وجود آورد هنگامی که به وجود آورد پس امام به خط خود نگاشت همیشه خدا دانا بود به همه چیز پیش از آنکه اشیاء را بیافریند مانند علم او به آنها پس از

آنکه همه چیز را آفرید.

7-3- امام علی ال از روی علم و دانش پیش از وجود آنها به همه چیز احاطه فرموده پس به واسطه ی آنها بر علمش نیفزوده است پس علم او به همه چیز پیش از آنکه آنها را در وجود آورد چون علم اوست بعد از آنکه آنها را موجود ساخته است.

کند،

د امام كاظم ال [خدا به وسیله ی علم چیزها را پیش از بودن آنها دانسته است. 9-3- امام صادق - منصور بن حازم :گوید از امام صادق پرسیدم: «آیا امروز چیزی هست ال

که در علم خدا عزوجل نبوده باشد؟ فرمود: نه، بلکه پیش از آنکه آسمانها و زمین را خلق

در علمش بوده است». 10-3- امام کاظم ال علم از خدا با این کجا و کو وصف نمیشود و علم از خدا به کیف و چون وصف نمیشود و علم از خدا تنها نمیشود و خدا از آن جدا نمی شود و در میان خدا و علمش حد و اندازه نیست.

او کسی است که آسمانها و زمین را در شش روز شش) دوران ) آفرید؛ سپس بر

عرش قدرت قرار گرفت و به تدبیر جهان پرداخت؛ آنچه را در زمین داخل می شود می داند و آنچه را از آن خارج میشود و آنچه از آسمان نازل می گردد و آنچه به آسمان بالا می رود؛ و هر جا باشید او با شماست و خداوند نسبت به آنچه انجام می دهید .بیناست (4)

بخش 1: او کسی است که آسمانها و زمین را در شش روز شش دوران ) آفرید. 1-1- امام باقر ال و امام صادق ال علمش آسمانها و زمین را فرا گرفته است. 2-1- على بن ابراهيم هو الذِي خَلَقَ السَّمَاواتِ والأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّام يعني در شش زمان

خلق کرد.

553

ص: 553

الحديد / 5

1-3- الباقر ال- إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ فَالسَّنَةُ تَنْقُصُ سِتَةَ أَيَّامٍ. -4-1 - الصادق ال - إِنَّ اللَّهَ خَلَقَ الْخَيْرَ يَوْمَ الْأَحَدِ وَ مَا كَانَ لِيَخْلُقَ الشَّرِّ قَبْلَ الْخَيْرِ وَ فِي يَوْمِ الْأَحَدِ وَ الْإِثْنَيْنِ خَلَقَ الْأَرَضِينَ وَ خَلَقَ أَقْوَاتَهَا فِي يَوْمِ الثَّلَاثَاءِ وَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ يَوْمَ الْأَرْبَعَاءِ وَ يَوْمَ الْخَمِيسِ وَ خَلَقَ أَقْوَاتَهَا يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا

بَيْنَهُما فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ

باب 2 : ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ

1-2 - الباقر - إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْمَاؤُهُ خَلَقَ الْأَرْضِ قَبْلَ السَّمَاءِ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى ال-

الْعَرْش لتدبير الأمور

2-2- أمير المؤمنين ال- قَوْلُهُ الرَّحْمنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوى يَعْنِي اسْتَوَى تَدْبِيرُهُ وَ عَلَا أَمْرُهُ وَ قوله وَ هُوَ الَّذِي فِي السَّماءِ إِلَهُ وَ فِي الْأَرْضِ إِله وَ قَوْلُهُ وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ وَ قَوْلُهُ مَا يَكُونُ مِنْ تجويثَلاثَةَ إِلَّا هُوَ رابعُهُمْ فَإِنَّمَا أَرَادَ بِذَلِكَ اسْتِينَا ، أَمَنَائِهِ بِالْقُدْرَةِ الَّتِي رَكْبَهَا فِيهِمْ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِهِ وَ أَنَّ فِعْلَهُمْ فِعْلُهُ

باب 3: وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ وَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ 3-1 - الكاظم - هُوَ اللَّهُ فِي السَّمَاوَاتِ وَ فِي الْأَرْضِ وَ هُوَ الَّذِي فِي السَّماءِ إِلهُ وَ فِي الْأَرْضِ إِلهُ

وَ هُوَ الَّذِي يُصَوِّرُكُمْ فِي الْأَرْحَامِ كَيْفَ يَشاءُ وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُم.

قوله تعالى: لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ (5) قوله تعالى: يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَ هُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ

الصُّدُور (ء)

1 - الباقر ال- مَا يَنْقُصُ مِنَ اللَّيْلِ يَدْخُلُ فِى النَّهَارِ وَ مَا يَنْقُصُ مِنَ النَّهَارِ يَدْخُلُ فِي اللَّيْلِ.

1. بحار الأنوار، ج 54، ص 89

2. الكافي، ج 8، ص145 تفسیر البرهان

. بحارالأنوار، ج54، ص 89

. بحار الأنوار، ج 3، ص 310 .. بحار الأنوار، ج 10، ص 345

6. تفسیر البرهان

4554

ص: 554

حدید/5

شد.

3-1- امام باقر خدا آسمانها و زمین را در شش روز ،آفرید، پس از سال شش روز

کاسته

4-1- امام صادق به راستی که خدا خیر را روز یکشنبه آفرید و نمیشد که شر را پیش از خیر بیافریند و در روز یکشنبه و دوشنبه زمینها را آفرید و خوراک آنها را روز سه شنبه آفرید و آسمانها را روز چهارشنبه و پنجشنبه قوتهایشان را روز جمعه و این است فرموده ی عزوجل: هو الذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ.

خدا

بخش :2 سپس بر عرش قدرت قرار گرفت و به تدبیر جهان پرداخت. 1-2- امام باقر به راستی که خدای عزوجل زمین را پیش از آسمان آفرید؛ سپس برای تدبیر

کارها بر عرش استوار شد.

2-2- امام علی خدای رحمان بر عرش استیلا دارد (طه (5) یعنی تدبیر خداوند نسبت به امور آفرینش استوار و پا برجا گردید و فرمانش برتری یافت و اینکه فرمود: اوست که هم در آسمان خداست و هم در زمین خداست. (زخرف (84) و اینکه فرمود: وَ هُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُم و این که فرمود: هیچ گاه سه نفر با هم نجوا نمیکنند مگر این که خداوند چهارمین آنهاست (مجادله (7) منظور خداوند در این آیات این است که امانتداران الهی با قدرتی که خدا به آنها بخشیده بر تمام مخلوقاتش سلطه دارند و کار آنها کار اوست. به همین خاطر، این حضور ب-ه خداوند نسبت داده شده است.

بخش و هر جا باشید او با شماست و خداوند نسبت به آنچه انجام می دهید بیناست. 1-3- امام کاظم ال او خدای آسمانها و زمین است اوست که هم در آسمان خداست و هم در زمین خداست. (زخرف (84) و او کسی است که شما را در رحم مادران، آن چنان که میخواهد تصویر می.کند آل عمران (6) و هر جا باشید او با شماست.

مالکیت و حاکمیت آسمانها و زمین از آن اوست؛ و همه امور به سوی او

بازگردانده می شود. (5)

شب را در روز داخل میکند و روز را در شب؛ و او به آنچه در درون سینه ها وجود

رادر

دارد داناست (6)

1- امام باقر آنچه از شب کم میشود وارد روز میشود و آنچه از روز کم میشود، داخل

در شب میشود.

555

ص: 555

الحديد /7

على بن إبراهيم - هُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ قَالَ: بِالصَّمَائِرِ فَإِنَّهُ مُحْكَمُ

قوله تعالى: آمِنُوا بِالله وَ رَسُولِهِ وَ أَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُسْتَخْلَفِينَ فِيهِ فَالَّذِينَ

آمَنُوا مِنْكُمْ وَأَنفَقُوا لَهُمْ أَجْرٌ كَبِيرٌ (7)

1 - الصادق ال- عَلَى بَابِ الْجَنَّةِ مَكْتُوبُ الْقَرْضُ بِثَمَانِيَةَ عَشَرَ وَالصَّدَقَةُ بِعَشَرَةَ، وَذَلِكَ أَنَّ

الْقَرْضَ لَا يَكُونُ إِنَّا لِمُحْتَاجِ وَ الصَّدَقَةَ رُبَّمَا وُضِعَتْ فِي يَدِ غَيْرِ مُحْتَاج

قوله تعالى: وَما لَكُمْ لا تُؤْمِنُونَ بِالله وَالرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ لِتُؤْمِنُوا بِرَبِّكُمْ وَ

قَدْ أَخَذَ ميثاقَكُمْ إِن كُنتُمْ مُؤْمِنِينَ (8)

قوله تعالى: هُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ عَلى عَبْدِهِ آيَاتٍ بَيِّنَاتٍ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ

إلَى النُّورِ وَ إِنَّ اللَّهَ بِكُمْ لَرَؤُفٌ رَحِيمٌ (1) 1 - الصادقين الخالد - فِي قَوْلِهِ لِيُخْرِجَكُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ يَقُولُ مِنَ الْكُفْرِ إِلَى الْإِيمَانِ يَعْنِي

إِلَى الْوَلَايَة لِعَلِي الا.

قوله تعالى: وَ ما لَكُمْ أَلا تُنْفِقُوا في سَبيلِ الله وَالله ميراثُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْل الفَتح وَقاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقاتَلُوا وَكُلاً وَعَدَ الله الحسنى وَ اللهُ بمَا تَعْمَلُونَ خَبِيرٌ (10)

العليا

1 - الصادق - أبو عَمْرو الزُّبَيْرِيُّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ لِلْإِيمَانِ دَرَجَاتٍ وَ مَنَازِلَ يَتَفَاضَلُ الْمُؤْمِنُونَ فِيهَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَثُمَّ ذَكَرَ مَا فَضَّلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ أَوْلِيَاءَهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ فَقَالَ عزَّ وَ جَل قَالَ لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا فَهَذَا ذِكْرُ دَرَجَاتِ الْإِيمَان وَ مَنَازِلِهِ عِنْدَ اللهِ عَزَوَجَلَّ.

1. تفسیر القمی، ج 2، ص 350 تفسیر القمی، ج 2، ص 350 / تفسیر البرهان/تفسير نورالثقلين 2. تفسیر القمی، ج 2، ص 350 تفسیر القمی، ج 57، ص 35

المناقب، ج 3، ص 80/ تفسیر البرهان

4.الکافی، ج 2، ص 40 بحار الأنوار، ج 22، ص308 الأمالي للطوسى، ج 21، ص 563 و دعائم الإسلام، ج 1، ص 10 و تفسیر البرهان

556

ص: 556

حدید 7

2- علی بن ابراهیم و هُو عَليمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ؛ مقصود، ضمیر انسانهاست.

به خدا و پیامبرش ایمان بیاورید و از آنچه شما را جانشین و نماینده [خود] در آن قرار داده انفاق کنید؛ زیرا کسانی که از شما ایمان بیاورند و انفاق کنند، اجر بزرگی دارند. (7)

1- امام صادق بر در بهشت نوشته شده است ،قرض هیجده و صدقه ده پاداش دارد، و

این بدان سبب است که ،قرض تنها برای نیازمند است ولی صدقه چه بسا در دست کسی قرار

می گیرد که نیازمند نیست.

چرا به خدا ایمان نمی آورید در حالی که پیامبر شما را میخواند که به پروردگارتان ایمان بیاورید و از شما پیمان گرفته است [ پیمانی از طریق فطرت و خرد، اگر اهل ایمان آوردن هستید؟! (8)

او کسی است که آیات روشنی بر بندهاش نازل میکند تا شما را از تاریکیها به

سوی نور خارج کند؛ و خداوند نسبت به شما رئوف و مهربان است. (9) 1- امام باقر و امام صادق ا ليُخْرِجَكُم مِّنَ الظُّلُمَاتِ إِلى النُّورِ؛ از [ظلمات] كف--ر خ-ارج

شدن به معنای ولایت علی ال را پذیرفتن است.

چرا در راه خدا انفاق نمی کنید در حالی که میراث آسمانها و زمین همه از آن

خداست و کسی چیزی را با خود نمی برد؟! کسانی که قبل از پیروزی انفاق کردند و جنگیدند با کسانی که پس از پیروزی انفاق کردند یکسان نیستند؛ آنها والا مقام تر از کسانی هستند که بعد از فتح انفاق نمودند و جنگ کردند؛ و خداوند به هر دو وعده نیک داده؛ و خدا به آنچه انجام میدهید آگاه است. (10)

1- امام صادق - ابو عمرو زبیری :گوید به امام صادق عرض کردم برای ایمان درجات و مراتبی است که مؤمنین نسبت به آنها نزد خدا بر یکدیگر برتری دارند؟ فرمود: «... خداوند متعال پیامبران خود را هم بر یکدیگر فضیلت داده است ... نیز فرمود: لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَ قاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا... این است بیان درجات

و مراتب ایمان نزد خدای عزوجل

557

ص: 557

الحديد / 11

2 - الصادق ال- يَخْرُجُ رَجُلُ مِنْ وُلْدِ ابْنِى مُوسَى اسْمُهُ اسْمُ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ الةِ فَيُدْفَنُ فِي أَرْضِ طُوسَ وَ هِيَ بِخُرَاسَانَ يُقْتَلُ فِيهَا بِالسَّمِّ فَيُدْفَنُ فِيهَا غَرِيباً مَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أجْرَ مَنْ أَنفَقَ مِنْ قَبل الفتح و قاتل

قوله تعالى: مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ

گریم (11)

العليا

الكاظم الله - عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْمَاضِي الله فِي قَوْلِهِ تَعَالَى مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً

فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ قَالَ صِلَةُ الْإِمَامِ فِي دَوْلَةِ الْفَسَقَةِ. - الصادق ال- عَنْ مُعَاوِيَةَ بْن عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ مَنْ ذَا

الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَنَا قَالَ ذَاكَ صِلَةُ الرَّحِمِ وَالرَّحِمَ رَحِمُ آلِ مُحَمَّدِ لله خَاصَّة . 3 - الصادق ال- مَا مِنْ شَيْءٍ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ مِنْ إِخْرَاجِ الدَّرْهَم إِلَى الْإِمَامِ اللهِ وَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ لَيَجْعَلُ لَهُ الدَّرْهَمَ فِي الْجَنَّةِ مِثْلَ جَبَل أَحْدِ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يَقُولُ مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ ثُمَّ قَالَ هُوَ وَ اللَّهِ فِي صِلَةِ الْإِمَامِ الخَاصَّةً .

4- الصادق ال يَا مَيَّاحُ دِرْهَمُ يُوصَلُ بِهِ الْإِمَامُ الله أَعْظَمُ وَزْناً مِنْ أَحد. 5 - الصادق ال- رُويَ عَن الصَّادِقِ الأَنَّهُ قَالَ لِبَعْض تَلَامِيذِهِ يَوْماً أَيَّ شَيْءٍ تَعَلَّمْتَ مِنِّي قَالَ لَهُ يَا مَوْلَايَ ثَمَانَ مَسَائِلَ قَالَا قُصَّهَا عَلَى لِأَعْرِفَهَا قَالَ ... الرَّابِعَةُ قَالَ رَأَيْتُ كُلَّ مَنْ وَجَدَ شَيْئاً يُكْرَمُ عِنْدَهُ اجْتَهَدَ فِي حِفْظِهِ وَ سَمِعْتُ قَوْلَهُ تَعَالَى مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ فَأَحْبَبْتُ الْمُضَاعَفَةَ وَ لَمْ أَرَ أَحْفَظَ مِمَّا يَكُونُ عِنْدَهُ فَكَلَّمَا وَجَدْتُ شَيْئاً يُكْرَمُ عِنْدَهُ وَجَهْتُ بِهِ إِلَيْهِ لِيَكُونَ لِى ذُخْراً إِلَى وَقْتِ حَاجَتِى قَالَ أَحْسَنْتَ وَ اللَّهِ. 6- أمير المؤمنين - وَ أنْفِقُوا أَمْوَالَكُمْ وَخُذُوا مِنْ أَجْسَادِكُمْ فَجُودُوا بِهَا عَلَى أَنْفُسِكُمْ وَلَا تَبْخَلُوا بِهَا عَنْهَا فَقَدْ قَالَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ إِنْ تَنْصُرُوا اللهَ يَنْصُرْكُمْ وَيُثَبِّتْ أَقْدَامَكُمْ وَ قَالَ تَعَالَى مَنْ ذَا

1. الأمالي للصدوق، ص118/ تفسير نور الثقلين

2. تأويل الآيات الظاهرة، ص 634 تفسیر البرهان/ بحار الأنوار، ج 24، ص278 تفسیر القمی، ج 2، ص 351

3. تأويل الآيات الظاهرة، ص 633 تفسیر البرهان

تأويل الآيات الظاهرة، ص 633/ بحار الأنوار، ج24، ص 279

5.الکافی، ج 1، ص538/ تفسیر البرهان؛ «بتفاوت»

ء إرشاد القلوب، ج 1، ص 187 مجموعة ورام، ج 1، ص 303

558

ص: 558

حدید/11

2- امام صادق مردی از فرزندان پسرم موسی همنام امیرالمؤمنین الطلوع میکند و العلي در زمین طوس به خراسان دفن می.شود در آنجا به زهر کشته میشود و غریب به خاک می رود

هر که او را زیارت کند و عارف به مقام او باشد خدا به او مزد کسی که پیش از فتح جهاد کرده و انفاق نموده باشد، عطا می کند.

کیست که به خدا وام نیکو دهد و از اموالی که به او ارزانی داشته انفاق کند تا

خداوند آن را برای او چندین برابر کند؟ و برای او پاداش پرارزشی است (11) 1 - امام كاظم ال- مَن ذَا الذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ ل--ه ول-هُ أَجْرٌ كَرِيمٌ ؛ منظور،

پرداخت پول به امام در زمان حکومت فاسقین است.

2- امام صادق معاوية بن عمار :گوید از امام صادق درباره ی این کلام خداوند عزوجل

مَن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضًا حَسَنًا .پرسیدم حضرت فرمود: این آیه درباره ی صله ی رحم است مقصود از رحم رحم آل محمد است».

امام صادق چیزی در نظر خدا محبوبتر از پول دادن به امام نیست؛ درهمی که به امام می دهند خداوند آن را در بهشت مانند کوه احد قرار میدهد؛ خداوند می فرماید: مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ؛ به خدا قسم این اختصاص به رسیدگی و پیوند با امام دارد.

4۔ امام صادق ای میاح یک درهم که به امام رسانده شود ثواب آن برای شخص از

کوه احد سنگین تر خواهد بود.

ه امام صادق روزی امام صادق ا به یکی از شاگردانش فرمود: «چه چیزی از من آموختی»؟ عرض کرد: «آقا من از شما هشت مسأله یاد گرفتم حضرت فرمود: «آنها را بیان کن تا بدانم» فرمود ... چهارم؛ دیدم هر کسی هر چه را به دست آورد و آن چیز توجهش را جلب کند ، در حفظ آن میکوشد و مانع اتلاف آن می.شود و بخل از انفاق دارد و دیدم که خدای تعالی می فرماید: مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ؛ دوست داشتم که آنچه را دارم مضاعف و چند برابر شود پس در راه خدا انفاق میکنم تا اینکه ذخیره ی روز حاجت من

باشد، فرمود: «مرحبا به تو به خدا».

ع امام علی با اموال خود انفاق ،کنید از جسم خود بگیرید و بر جان خود بیفزایید و در بخشش بخل نورزید که خدای سبحان فرمود اگر خدا را یاری کنید شما را پیروز می گرداند و قدمهای شما را استوار میدارد (محمد) و فرمود: مَنْ ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ

559

ص: 559

الحديد /12

الَّذِي يُقْرِضُ اللهَ قَرْضاً حَسَناً فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَ لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ فَلَمْ يَسْتَنْصِركُمْ مِنْ ذَلَّ وَلَمْ يَسْتَقْرِضُكُمْ مِنْ قُلَّ اسْتَنْصَرَكُمْ وَ لَهُ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ وَاسْتَقْرَضَكُمْ وَلَهُ خَزَائِنُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ وَ إِنَّمَا أَرَادَ أَنْ يَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا فَبَادِرُوا بِأَعْمَالِكُمْ تَكُونُوا مَعَ جِيرَانِ اللَّهِ فِي دَارِهِ رَافَقَ بِهِمْ رُسُلَهُ وَأَزَارَهُمْ مَلَائِكَنَهُ وَأَكْرَمَ أَسْمَاعَهُمْ أَنْ تَسْمَعَ حَسِيسَ نَارِ أَبَداً وَ صَانَ أَجْسَادَهُمْ أَنْ تَلْقَى لُغُوباً وَ نَصَبَا.

- الرسول - قَالَ اللَّهُ جَلَّ جَلَالُهُ إِنِّى أَعْطَيْتُ الدُّنْيَا بَيْنَ عِبَادِى قَيْضاً [ فَيْضا] فَمَنْ أَقْرَضَنِي

مِنْهَا قَرْضاً أَعْطَيْتُهُ بِكُلِّ وَاحِدَة مِنْهُنَّ عَشْراً إِلَى سَبْعِمِائَة ضِعْفِ وَ مَا شِئْتُ مِنْ ذَلِك. الباقر - إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَقُولُ ابْنَ آدَمَ تَطَوَّلْتُ عَلَيْكَ بِثَلَاثِ سَتَرْتُ عَلَيْكَ مَا لَوْ

يَعْلَمُ بِهِ أَهْلُكَ مَا وَارَوْكَ وَ أَوْسَعْتُ عَلَيْكَ فَاسْتَقْرَضْتُ مِنْكَ فَلَمْ تُقَدَّمْ خَيْراً. - الصادق - إِنَّ اللَّهَ لَمْ يَسْأَلْ خَلْقَهُ مَا فِي أَيْدِيهِمْ قَرْضاً مِنْ حَاجَةٍ بِهِ إِلَى ذَلِكَ وَ مَا كَانَ

لِلَّهِ مِنْ حَقٌّ فَإِنَّمَا هُوَ لِوَلِيهِ. -10- الرسول - الْقَرْضُ الْحَسَنُ يَجْمَعُ عَشَرَةَ أَوْصَافِ أَنْ يَكُونَ مِنَ الْحَلَالِ لِأَنَّ النَّبِي قَالَ:

إنَّ اللهَ تَعَالَى طيب لَا يَقْبَلُ إِنَّا الطيب، وأن يَتَصَدَّقَ وَهُوَ يُحِبُّ الْمَالَ وَيَرْجُو الحَيَاةَ

قوله تعالى : يَوْمَ تَرَى المُؤمِنينَ وَالْمُؤمِناتِ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيمانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيها ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ العظيم (12)

1- أمير المؤمنين ال سألُوهُ عَنْ أَقْسَامِ النُّورِ فِي الْقُرْآنِ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ فِى سُورَةِ الْبَقَرَةَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ يَعْنِي مِنْ ظُلْمَة الْكُفْرِ إِلَى نُورِ الْإِيمَانِ فَسُمِّيَ الْإِيمَانُ

1. شرح نهج البلاغة، ج 10، ص 122 نهج البلاغة، ص 266 تفسير نورالثقلين؛ «بتفاوت»

2. الخصال، ج 1، ص 130/ تفسير نور الثقلين

. من لا يحضره الفقيه، ج 1، ص 481/ تفسیر نورالثقلین

4. الکافی، ج 1، ص537 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

5. تفسير نور الثقلين

ص: 560

حدید/12

لَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ؛ درخواست یاری از شما به جهت ناتوانی نیست و قرض گرفتن از شما برای کمبود نمیباشد در حالی از شما یاری خواسته :که لشکرهای آسمان و زمین در اختیار اوست و خدا نیرومند و حکیم است و در حالی طلب وام از شما دارد که گنجهای آسمان و زمین به او تعلق دارد و خدا بی نیاز و حمید است بلکه خواسته است شما را بیازماید که کدام یک از شما نیکوکارترید پس به اعمال نیکو مبادرت ،کنید تا با همسایگان خدا در سرای او باشید که همنشینان آنها پیامبران ، و زیارت کنندگانشان فرشتگانند و چنان گرامی داشته میشوند که صدای آهسته ی آتش را نمیشنوند و بر بدنهایشان هیچگونه رنج و ناراحتی نمیرسد.

7 پیامبر خداوند عزّوجل فرمود: من دنیا را به بندههایم بخشش کردم یعنی حقدار آن نبودند و هر که از آن به اختیار خود به من قرضی دهد یعنی صدقه مستحبی دهد به او در برابر هر یک از آن ده برابر تا هفتصد برابر خواهم داد و آنچه در این باره بخواهم.

امام باقر ای فرزند آدم من با سه چیز به تو احسان و محبّت کردم آن اعمال تو را مستور ساختم که اگر خانواده ات به آنها آگاه میشد از تو دوری میکردند، از حیث روزی ب-ه ت-و وسعت دادم و در ضمن از تو طلب و ام نمودم ولی تو اقدام به این امر خیر نکردی، هنگام مرگ هم به تو اجازه دادم که در ثلث مالت تصرف کنی باز تو از آن هم عمل خیری انجام ندادی. 9- امام صادق خداوند عزوجل از خلقش نخواست آنچه را در دستشان است به خداوند

بدهند، چون به آن نیازمند است بلکه هر حقی که خداوند دارد، فقط از آن ولی اوست. 10 پیامبر - وام نیکو باید ده خصوصیت داشته باشد؛ یکی اینکه این اتفاق باید از مال حلال باشد چراکه پیامبر فرمود: خداوند پاک است و جز پاک را نمیپذیرد، ... [ دیگر اینکه] در حالی که به مالش علاقه مند است و امید به زندگی دارد انفاق کند نه اینکه در حال احتضار و مرگ بخواهد اموالش را انفاق کند.

[این پاداش در روزی است که مردان و زنان با ایمان را می نگری که نورشان پیش رو و در سمت راستشان به سرعت حرکت میکند و به آنها می گویند:] بشارت باد بر شما امروز به باغهای بهشتی که نهرها از پای درختان آن جاری است؛ جاودانه در آن خواهید ماند و این همان رستگاری بزرگ است (12)

در

1- امام علی ال از امیرمؤمنان علیا در مورد اقسام نور در قرآن سؤال کردند؛ [امام ال پاسخ فرمود: ... و خداوند سبحان در سوره بقره فرمود: خداوند ولی و سرپرست کسانی است که ایمان آوردهاند آنها را از ظلمتها به سوی نور بیرون میبرد (بقره /257) یعنی [خداوند ایشان را]

از تاریکی کفر به سوی نور ایمان [بیرون میبرد؛ پس در این آیه بر ایمان، نام نور نهاده شده

561

ص: 561

الحديد /12

هَاهُنَا نُوراً وَ مِثْلُهُ وَ قَالَ سُبْحَانَهُ فِي سُورَة الْحَدِيدِ فِى ذِكْرِ الْمُؤْمِنِينَ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَار.

2 - الصادق ال- يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ أَئِمَّةُ الْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ تَسْعَى بَيْنَ يَدَى

الْمُؤْمِنِينَ وَ بِأَيْمَانِهِمْ حَتَّى يُنْزِلُوهُمْ مَنَازِلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ.

- الباقر - عن جابر عَنْ أَبِي جَعْفَرَ اللهِ قَالَ سَأَلْتُهُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ

ال- يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيانِهِمْ قَالَ رسول الله صلى الله عليه وسلم هُوَ نُورُ الْمُؤْمِنِينَ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَة إِذَا أَذِنَ اللَّهُ لَهُ أَنْ يَأْتِيَ مَنْزِلَهُ فِى جَنَّاتِ عَدْنٍ وَالْمُؤْمِنُونَ يَتْبَعُونَهُ وَ هُوَ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ حَتَّى يَدْخُلُ جَنَّةَ عَدْنٍ وَ هُمْ يَتْبَعُونَهُ حَتَّى يَدْخُلُونَ مَعَهُ وَأَمَّا قَوْلُهُ بِأَيْمَانِهِمْ فَأَنْتُمْ تَأْخُذُونَ بحجز آل محمد وَيَأْخُذُ آلُهُ بحُجَزِ الْحَسَن الله وَ الْحُسَيْنِ اللهِ وَيَأخُذان بحُجَر امیر المؤمنين الله عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب وَ يَأْخُذُ هُوَ بِحُجز رسول الله له حَتَّى يَدْخُلُونَ مَعَهُ فِي جَنَّة عَدْنٍ فَذَلِكَ قَوْلُهُ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خَالِدِينَ فِيها ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ

الْعَظِيمُ

4- الرسول - عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ: كُنتُ ذَاتَ يَوْمٍ عِنْدَ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم إِذْ أَقْبَلَ

وَجْهِهِ عَلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِب الله فَقَالَ أَلَا أُبَشِّرُكَ يَا أَبَا الْحَسَن قَالَ بَلَى يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ هَذَا جَبْرَئِيلُ يُخْبرُنِى عَن اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ أَنَّهُ قَدْ أَعْطَى شِيعَتِكَ وَ مُحِيكَ سَبْعَ خِصَالَ الرِّفْقَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَالْأَنْسَ عِنْدَ الْوَحْشَةِ وَ النَّورَ عِنْدَ الظُّلْمَةِ وَ الْأَمْنَ عِنْدَ الْفَزَعَ وَالْقِسْطَ عِنْدَ الْمِيزَانِ وَ الْجَوَازَ عَلَى الصِّرَاطِ وَ دُخُولَ الْجَنَّة قَبْلَ النَّاسِ نُورُهُمْ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيمانِهِمْ. * 5 - الصادق ال- قَالَ يَوْمَ لا يُجْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيانِهِمْ

يَعْنِي أُولَئِكَ الْمُؤْمِنِينَ.

1. بحار الأنوار، ج 7، ص 208 تفسیر القمی، ج 2، ص 351 تفسیر نور الثقلين/ بحار الأنوار، ج 90، ص 21 . الکافی، ج 1، ص 195 مسائل علی بن جعفر (ع)، ص 316 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان؛ «يسعى» بدل «تسعى»

. بحار الأنوار، ج 7، ص 205/ بحار الأنوار، ج23، ص 316 تفسیر فرات الکوفی، ص467

4. الخصال، ج 2، ص 403 تفسیر نور الثقلين

5. الکافی، ج 5، ص14/ تفسیر نورالثقلین

562

ص: 562

است؛

حدید/12

... و خداوند سبحان در سوره حدید در بیان ویژگی] مؤمنان در روز قیامت] فرمود: يَسعى

نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيْمَانِهِمْ بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَار. 2- امام صادق - يَسْعَى نُورُهُم بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وبِأَيْمَانِهم پیشوایان مؤمنین، در روز قیامت پیش

روی آنان و سمت راست مؤمنین تلاش میکنند تا آنان را در منازل اهل بهشت جای بدهند. امام باقر جابر :گوید: از امام باقرال درباره ی آیه يَوْمَ تَرَى الْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ يَسْعَى نُورُهُمْ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيانِهِمْ .پرسیدم. فرمود: رسول خدا فرمود: این نور، نور مؤمنان اس-ت ک-ه پیشاپیش آنان در روز قیامت دوان است وقتی که خدا به این نور اذن میدهد که به منزلش در بهشتهای جاودان برسد و مؤمنان از آن تبعیت میکنند و این نور مقابلشان می دود تا داخل بهشت جاودان میشود و آنان از پی آن نور میروند تا با او داخل میشوند. اما کلمه بأيمانهم، پس شما هستید که به کمربند آل محمد چنگ میزنید و آل پیامبر به کمربند حسن الله

حسین ال چنگ میزنند و آن دو سرور نیز به کمربند امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب ال چنگ میزنند و ایشان نیز کمربند رسول خدا را میگیرند تا با او داخل بهشت جاودان میشوند؛ پس این است معنای آیه بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خَالِدِينَ فِيها ذلِكَ هُوَ الْفَوْزُ

العظيم.

4- پیامبر جابر بن عبد الله انصاری :گوید خدمت رسول بودم که علی بن ابی طالب ال

وارد شد رسول خدا فرمود: ای ابالحسن آگاه باش به تو بشارتی میدهم. علی گفت: ای رسول خدا بفرمایید رسول خدا فرمود: اینک جبرئیل است و از طرف خداوند برای من خبر آورده است که خداوند به شیعیان و محبّان تو نه خصلت عطا کرده است: آسان گرفتن در هنگام مرگ آرامش در هنگام تنهایی و ترس روشنایی در هنگام تاریکی، آسایش در هنگام ناراحتی و بروز حوادث عدالت در هنگام سنجش اعمال جواز عبور از پل جهنّم، ورود در بهشت قبل از سایر مردم و نوری که جلو آنها را روشن میکند و راه درست را به آنها نشان

می دهد.

ه- امام صادق ال- يَوْمَ لا يُخْزِي اللَّهُ النَّبِيَّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيانِهِمْ

یعنی آن مؤمنان چنین هستند.

563

ص: 563

الحديد /13

6- الصادق ال- عَنْ صَالِح بن سَهْل قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ الله صلى الله عليه وسلم يَقُولُ فِي قَوْلِ اللَّهِ يَسْعَى نُورُهُمْ

اللَّهِ بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَيانِهِمْ قَالَ: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ نُورُهُمْ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَبِأَياتِهِمْ حَتَّى يَنْزِلُوا مَنَازِلَهُمْ مِنَ الْجِنَانِ..

-V

الرسول - قيل لرسول الله أَ رَأَيْتَ الرَّجُلُ يَعْمَلُ الْعَمَلَ مِنَ الْخَيْرِ وَ يَحْمَدُهُ النَّاسُ عَلَيْهِ قَالَ تِلْكَ عَاجِلُ بُشْرَى الْمُؤْمِن يَعْنِى الْبُشْرَى الْمُعَجَّلَةَ لَهُ فِى الدُّنْيَا وَالْبُشْرَى الْأَخْرَى قَوْلُهُ سبْحَانَهُ بُشْرَاكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ "

قوله تعالى: يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ المُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسٌ مِنْ نُورِكُمْ قيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابٌ باطِنُهُ فِيهِ الرحمة و ظاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ (13)

باب 1 : يَوْمَ يَقُولُ الْمَنافِقُونَ وَ المُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَسٌ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ

فَالْتَمِسُوا نُوراً

1-1 - الرسول - يَا ابْنَ مَسْعُودِ الْإِسْلَامُ بَدَأَ غَرِيباً وَسَيَعُودُ غَرِيباً كَمَا بَدَأَ فَطُوبَى لِلْغُرَبَاءِ فَمَنْ أَدْرَكَ ذَلِكَ الزَّمَانَ مِنْ أَعْقَابِكُمْ فَلَا تُسَلَّمُوا فِي نَادِيهِمْ وَلَا تُشَيِّعُوا جَنَائِزَهُمْ وَلَا تَعُودُوا مَرْضَاهُمْ فَإِنَّهُمْ يَسْتَنُونَ بِسُتَتِكُمْ وَيُظْهِرُونَ بدَعْوَاكُمْ وَيُخَالِفُونَ أَفْعَالَكُمْ فَيَمُوتُونَ عَلَى غَيْر مِلَّتِكُمْ أُولَئِكَ لَيْسُوا مِنِّى وَلَا أَنَا مِنْهُمْ فَلَا تَخَافَنَّ أَحَداً غَيْرَ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ أَيْنَهَا تَكُونُوا يُدْرِكُكُمُ الموتُ وَ لَوْ كُنتُمْ فِي بُرُوج مُشَيَّدَةٍ وَيَقُولُ يَوْمَ يَقُولُ المُنافِقُونَ وَالْمُنافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا

انظُرُونا. 2-1 - الصادق ال- إِنَّ النَّاسَ يُقْسَمُ بَيْنَهُمْ النُّورُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى قَدْرِ إِيمَانِهِمْ وَ يُقْسَمُ لِلْمُنَافِقِ فَيَكُونُ نُورُهُ عَلَى إِبْهَامٍ رِجْلِهِ الْيُسْرَى فَيَطْفَاً نُورُهُ فَيَقُولُ مَكَانَكُمْ حَتَّى أَقْتَبِس مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً يَعْنِي حَيْثُ قُسِمَ النُّورُ قَالَ فَيَرْجِعُونَ فَيُضْرَبَ بَيْنَهُمُ السُّورُ"

تفسیر القمی، ج 2، ص 106 2. بحارالأنوار، ج69، ص294

.مستدرک الوسائل، ج 12، ص327/ بحار الأنوار، ج 99، ص74؛ «نقتبس من نوركم» زيادة

4.بحارالأنوار، ج 7، ص181/ بحار الأنوار، ج 7، ص208/ تفسیر القمی، ج2، ص351/ تفسیر البرهان؛ «فينظر» بدل «فيطفأ»

564

ص: 564

حدید/13

ع امام صادق - صالح بن سهل گوید از امام صادق ا درباره ی آیه نُورُهُمْ يَسْعَى بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَ بِأَيمانهم پرسیدم فرمود: «آنها امام های مؤمنین هستند که نور آنها از جلو و اطرافشان می درخشد تا وارد منزلهای خود در بهشت میشوند.»

7 پیامبر ابوذر :گوید به رسول خدا عرض شد: نظر شما در مورد کسی که کار خیری انجام میدهد و مردم او را بر انجام این کار ستایش میکنند، چیست؟ پیامبر فرمود: «این ستایش مردم مژده و بشارت فوری مؤمن است یعنی بشارتی است که به سرعت در همین دنیا به او داده میشود و بشارت دیگر همان است که خداوند سبحان فرمود: بُشْراكُمُ الْيَوْمَ جَنَّاتُ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ».

همان روزی که مردان و زنان منافق به مؤمنان میگویند «نظری به ما بیفکنید تا از نور شما پرتوی برگیریم به آنها گفته میشود به پشت سر خود بازگردید و نوری به دست آورید. در این هنگام دیواری میان آنها زده میشود که دری دارد، درونش رحمت است و از طرف برونش عذاب 13

بخش 1 همان روزی که مردان و زنان منافق به مؤمنان میگویند «نظری به ما بیفکنید تا از نور شما پرتوی برگیریم» به آنها گفته میشود به پشت سر خود بازگردید و نوری به دست

آورید.»

الله الى

1-1- پیامبر -

تعليم

پسر مسعود اسلام در آغاز غریب بود و در آینده نیز چون گذشته غریب خواهد شد پس بهشت و سعادت برای غریبان ،است پس هر که از نسل شما آن زمان را در یابد بر آن مردم سلام نکند و بر جنازهایشان حاضر نگردد و مریضانشان را عیادت ننماید که آنها به روش شما و به عقاید و به گفتههای شما تظاهر مینمایند ولی با کردارهایتان مخالفت میورزند و بر غیر دین شما میمیرند آنها از من نیستند و من از آنها نیستم. پسر مسعود از هیچ کس جز از خدا ،مترس که خداوند متعال میفرماید هر جا باشید مرگ گریبانتان را خواهد گرفت، اگر چه در برجهای محکم و سر بر افراشته باشید (نساء 78) و می فرماید: يَوْمَ يَقُولُ المُنافِقُونَ وَالمُنافِقَاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونا.

2-1- امام صادق نور در روز قیامت به میزان ایمان ،مردم میانشان تقسیم میشود. بهره منافق از نور به اندازه انگشت ابهام پای چپ اوست. پس نورش را لگدمال م-ی کن-د. و آنگاه می گوید: «سر جای خود بایستید تا از نورتان بهره گیرم. به او گفته می شود: «ارْجِعُوا وَرَاءكُمْ فَالتَمِسُوا نُورًا؛ یعنی جایی که آتش تقسیم میشود فرمود پس بازمی گردند و میان آنان دیواری حایل میگردد

565

ص: 565

الحديد /13

-1-3- الرسول - أمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلَى بْن أبي طالب الله: سَمِعْتُه الله يَقُولُ يُحْشَرُ أُمَّتِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى خَمْسِ رَايَاتِ فَأَوَّلُ رَآيَةٍ تَرِدُ عَلَيَّ رَآيَةً فِرْعَوْنَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَهُوَ مُعَاوِيَةُ وَالثَّانِيَةُ مَعَ سَامِرِيَّ هَذِهِ الْأُمَّةَ وَ هُوَ عَمْرُو بْنُ الْعَاصِ وَالثَّالِثَةُ مَعَ جَاثَلِيقَ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَ هُوَ أَبُو مُوسَى الْأَشْعَرِيُّ وَ الرَّابِعَةُ مَعَ أَبِي الْأَعْوَرَ السُّلَمِيِّ وَ أَمَّا الْخَامِسَةُ فَمَعَكَ يَا عَلَى التَحْتَهَا الْمُؤْمِنُونَ وَأَنْتَ إِمَامُهُمْ ثُمَّ يَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى لِلْأَرْبَعَةِ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بَابُ باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ هُمْ شِيعَتِي وَ مَنْ وَالَانِي وَقَاتَلَ مَعِى الْفِئَةَ الْبَاغِيَةَ وَ النَّاكِبَةَ عَنِ الصِّرَاطِ وَ بَابُ الرَّحْمَةِ هُمْ شِيعَتِي. 4-1- ابن عباس - قِيلَ أَيْ فَيُقَالُ لِلْمُنَافِقِينَ: ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ أَى ارْجِعُوا إِلَى الْمَحْشَرِ حَيْثُ

أَعْطَيْنَا النُّورَ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَيَرْجِعُونَ فَلَا يَجِدُونَ نُوراً. 5-1- الرسول - مَسَائِلُ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سَلَامِ وَ كَانَ اسْمُهُ إِسْمَاوِيلَ فَسَمَّاهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم عَبْدَ اللَّهِ عَ-ن عَبَّاس اللهِ قَالقَالَ فَأَخْبِرْنِي عَنْ أَوَّل مَنْ يَجُوزُ عَلَى الصِّرَاطِ قَالَ الْمُؤْمِنُونَ قَالَ صَدَقْتَ يَا مُحَمَّدٌ فَصِفْ لِي ذَلِكَ قَالَ يَا ابْنَ سَلَامِ فِي الْمُؤْمِنِينَ مَنْ يَجُوزُ عَلَى الصِّرَاطِ عِشْرِينَ عَامَ-ا فَإِذَا بَلَغَ أَوَّلُهُمُ الْجَنَّةَ تَرْكَبُ الْكُفَّارُ عَلَى الصِّرَاطِ حَتَّى إِذَا تَوَسَطُوا أَطْفَا اللَّهُ نُورَهُمْ فَيَبْقَوْنَ بِلَا نُور فَيُنَادُونَ بِالْمُؤْمِنِينَ انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ فَيُقَالُ لَهُمْ أَلَيْسَ فِيكُمُ الانبياء ۖ وَ الْأَصْحَابُ وَ الْإِخْوَةُ فَيَقُولُونَ أَ وَ لَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ فِي دَارِ الدُّنْيَا.

6-1- أمير المؤمنين ال- انظُرُونا نَقْتَبِسُ مِنْ نُورِكُمْ أَيْ نَمْشِي فِي ضَوْئِكُم.

7-1- الصادق - فِي قَوْلِهِ تَعَالَى انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقْسِمُ النُّورَ يَوْمَ

الْقِيَامَةِ عَلَى قَدْرِ أَعْمَالِهِمْ وَيَقْسِمُ لِلْمُنَافِقِ فَيَكُونُ فِي إِبْهَامِ رِجْلِهِ الْيُسْرَى فَيُطْفَا نُورُهُ

باب 2 : فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ رِ لَهُ بابٌ باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ

566

1. تفسير نور الثقلين تفسير البرهان / بحارالأنوار، ج31، ص437

.. بحار الأنوار، ج 7، ص 165

.. بحار الأنوار، ج 57، ص 260

.. بحار الأنوار، ج 90، ص 21

5. بحار الأنوار، ج 23، ص 315 المناقب، ج 3، ص 81

ص: 566

حدید 13

3-1- پیامبر امام علی اله فرمود: از رسول خدا شنیدم که فرمود: امت من در روز قیامت در زیر پنج پرچم محشور می.شوند اولین پرچمی که بر من وارد میشود، پرچم فرعون این ،زمان معاویه است دوم پرچم سامری این ،زمان عمرو عاص است سوم پرچم جاثلیق (رئیس اسقفهای زمان ابوموسی اشعری است و چهارم پرچم ابو اعور سلمی و پنجم، پرجم توست. ای علی زیر آن پرچم مؤمناناند و تو پیشوای آنانی خدای تبارک و تعالی ب-ه ای-ن چه-ار گ-روه می فرماید: ارْجِعُوا ورَاءكُمْ فَالتَمِسُوا نُورًا فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ ..... آنان پیروان و دوستداران من هستند گروه متجاوز و منحرف از صراط مستقیم با من جنگیدند و ب-اب

،رحمت همان پیروان من هستند. 4-1- ابن عباس قیل یعنی به منافقان گفته میشود ارْجِعُوا وَراءَكُمْ یعنی برگردی-د ب-ه [صحرای محشر همانجایی که به ما نور داده شد. فَالْتَمِسُوا نُوراً، آنها نیز به [صحرای محشر

بر میگردند ولی نوری نمی یابند.

مر

...:

-5-1 پیامبر مسائل عبد الله بن سلام که «اسماعیل» نام داشت و پیغمبر او را عبد الل-ه ن-ام کرد. از ابن عباس است فرمود ابن سلام گفت: «بگو نخستین کسی که از صراط می گذرد چه کسی است؟ فرمود: «مؤمنین» گفت «راست گفتی ای محمد آن را برایم وصف کن فرمود: از مؤمنان کسانی هستند که تا بیست سال بر صراط میگذرند و چون سرشان به بهشت برسد کافران روی صراط وارد میشوند زمانی که به میان آن برسند خداوند نورشان را خاموش کند و بینور میمانند و به مؤمنان فریاد میزنند به ما نگاه کنید تا از نور شما بگیریم، به آنها گفته میشود آیا میان شما پیغمبران و اصحاب و برادران نبودند»؟ ما در دنیا با شما

نبودیم».

می

6-1- امام علی - انظُرُونَا نَقْتَبِسُ مِنْ نُورِكُمْ یعنی به ما بنگرید تا در پرتو نور شما گام

برداریم.

7-1- امام صادق - انظُرُونا نَقْتَبِس مِنْ نُورِكُمْ خداوند روز قیامت نور را به مقدار اعمال مردم تقسیم میکند؛ به منافق نیز میدهد و در انگشت ابهام پای چپ او قرار دارد و نور او خاموش

می شود.

بخش :2 در این هنگام دیواری میان آنها زده میشود که دری دارد درونش رحمت است و

از طرف برونش عذاب.

567

ص: 567

الحديد /14

1-2- الرسول - عَنْ سَعِيدِ بْنِ جُبَيْرٍ قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ باب باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ فَقَالَ أَنَا السُّورُ وَ عَلِيُّ الْبَابُ وَلَيْسَ يُؤْتَى السُّورُ إِنَّا مِنْ قِبَلِ الْبَابِ.

2-2- الباقر ال- عَنْ سَلَامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى فَضْرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ بابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ يُنَادُونَهُمْ أَ لَمْ نَكُنْ مَعَكُمْ قَالَ فَقَالَ ال أَمَا إِنَّهَا نَزَلَتْ فِينَا وَ فِي شِيعَتِنَا وَ فِي الْكُفَّارِ أَمَا إِنَّهُ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ وَ حُبسَ الْخَلَائِقُ فِي طَرِيقِ الْمَحْشَر ضَرَبَ اللهُ سُوراً مِنْ ظُلْمَةٍ فِيهِ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ يَعْنِي النُّورَ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ يَعْنِي الظُّلْمَةَ فَيُصَيِّرُنَا اللَّهُ وَ شِيعَتَنَا فِي بَاطِن السُّور الَّذِي فِيهِ الرَّحْمَةُ وَالنُّورُ وَ يُصِيرُ عَدُونَا وَ الْكُفَّارَ فِي ظَاهِرِ السُّورِ الَّذِي فِيهِ الظُّلْمَةُ فَيُنَادِيكُمْ عَدُونَا وَ عَدُوكُمْ مِنَ الْبَابِ الَّذِي في السور مِنْ ظَاهِره. 2-3- الصادق ال- إن النَّاسَ يُقْسَمُ بَيْنَهُمُ النُّورُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ عَلَى قَدْرِ إِيمَانِهِمْ وَ يُقْسَمُ لِلْمُنَافِقِ فَيَكُونُ نُورُهُ عَلَى إِبْهَامٍ رِجْلِهِ الْيُسْرَى فَيُطْفَا نُورُهُ فَيَقُولُ مَكَانَكُمْ حَتَّى أَقْتَبِس مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً يَعْنِي حَيْثُ قُسِمَ النُّورُ قَالَ فَيَرْجِعُونَ فَيُضْرَبَ بَيْنَهُمُ السُّورُ قَالَ فَيُنَادُونَهُمْ مِنْ وَرَاءِ السُّور

4-2- أمير المؤمنين - سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ قَبْلَ أَنْ يُضْرَبَ بِالسُّورِ بِبَاطِنِ الرَّحْمَةِ وَ

ظَاهِرِ الْعَذَابِ فَتُنَادَوْنَ فَلَا يَسْمَعُ نِدَاؤُكُمْ وَ تَضِحُونَ فَلَا يُحْفَلُ بِصَحِيحِكُم.

قوله تعالى : يُنادُونَهُمْ أَلَنَكُنْ مَعَكُمْ قَالُوا بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ وَ

تَرَبَّصْتُمْ وَارْتَبْتُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِ حَتَّى جَاءَ أَمْرُ الله وَغَرَّكُمْ بِاللهِ الْغَرُورُ (14)

1- الباقر ال- عَنْ سَلامِ بْنِ الْمُسْتَنِيرِ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر الله عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى يَوْمَ يَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَ المُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا الْآيَةَ قَالَ فَقَالَ أَمَا إِنَّهَا نَزَلَتْ فِينَا وَ فِي شِيعَتِنَا وَ فِي الْمُنَافِقِينَ الْكُفَّارِ أَمَا إِنَّهُ

1. تأويل الآيات الظاهرة ، ص637/ بحار الأنوار، ج24، ص277/ تأويل الآيات الظاهرة، ص636؛ «و ليس يوتى ... ال-ى آخ--ر» محذوف/ تفسير البرهان؛ «و ليس يوتى ... الى آخر» محذوف/ بحار الأنوار، ج24، ص 277

2. بحار الأنوار، ج24، ص 276/ بحار الأنوار، ج 7، ص227 تأويل الآيات الظاهرة، ص636/ تفسیر البرهان

. بحار الأنوار، ج7، ص181

4. مصباح المتهجد، ج 2، ص 757 تفسیر نور الثقلين

15689

ص: 568

حدید/ 14:

1-2- پیامبر سعید بن جبیر گوید: از پیامبر درباره ی کلام خداوند عزوجل: فَضُرِبَ بَيْنَهُم بِسُورٍ لَهُ بَابٌ بَاطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وظَاهِرُهُ مِن قِبَلِهِ العَذَاب سئوال کردند. فرمود: «من دیوارم و علی در

است و تنها میتوان از طریق ،در از دیوار گذشت». 2-2- امام باقر سلام بن مستنیر گوید از امام باقر تفسیر این آیه: فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ

باب باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ يُنادُونَهُمْ أَلَنَكُنْ مَعَكُم را پرسیدم. فرمود: «این آیه درباره ی ما و شیعیانمان نازل شده و درباره ی کفار وقتی روز قیامت شد خداوند جهانیان را در راه محشر نگه میدارد و دیواری از تاریکی میزند که دارای دربی است که داخلش رحمت است یعنی نور و ظاهرش از جلو عذاب است؛ یعنی ظلمت و تاریکی .است خداوند شیعیان ما را به داخل دیوار تاریک که رحمت و نور است قرار میدهد و دشمنان ما و کفار را در جلو دیواری در آن تاریکی است قرار میدهد دشمنان ما و شما از همان دربی که در دیوار ظلمت است، فریاد

می زنند.

که

3-2- امام صادق نور در روز قیامت به میزان ایمان مردم میانشان تقسیم می گردد. بهره منافق از نور به اندازه انگشت ابهام پای چپش است او به نور خود مینگرد و سپس به مؤمنین میگوید سر جای خود بایستید تا از نور شما بهره گیرم مؤمنان به منافقان گویند باز گردید و از پشت سرتان نور به دست آورید پس باز میگردند و دیواری میانشان حائل میگردد که دری دارد آنان از ورای دیوار صدا میزنند.

4-2- امام علی ال به سوی آمرزش پروردگار خود پیشی گیرید قبل از آنکه دیواری بین شما زده شود که باطنش رحمت خدا و ظاهرش عذاب خدا باشد پس هرچه فریاد زنید کسی گوش به فریاد شما نمیدهد و هرچه ضجّه و ناله کنید بر ناله و ضجه شما کسی جمع نمیشود.

قوله تعالی آنها بهشتیان را صدا می زنند مگر ما با شما نبودیم؟!» می گویند «آری، ولی شما خود را به گمراهی افکندید و انتظار [نابودی حق را] کشیدید و [در همه چیز شک و تردید داشتید و آرزوهای دور و دراز شما را فریب داد تا فرمان خدا فرا رسید، و شیطان فریبکار شما را در برابر [فرمان] خداوند فریب داد. (14)

1- امام باقر سلام بن مستنیر :گوید از امام باقرال درباره ی این کلام خداوند تبارک و تعالی يَوْمَ يَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَالْمُنافِقاتُ لِلَّذِينَ آمَنُوا انْظُرُونَا نَقْتَبِسْ مِنْ نُورِكُمْ قِيلَ ارْجِعُوا وَرَاءَكُمْ فَالْتَمِسُوا نُوراً فَضُرِبَ بَيْنَهُمْ بِسُورٍ لَهُ باب باطِنُهُ فِيهِ الرَّحْمَةُ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذابُ پرسیدم، فرمود: «این آیه در شأن ما و پیروانمان و کفار نازل شده است. در روز قیامت که خلائق در راه محشر نگه داشته

ص: 569

الحديد / 15

إذا كان يوم الْقِيَامَةِ وَ حُبسَ الْخَلَائِقُ فِى طَريقِ الْمَحْشَر ضَرَبَ اللَّهُ سُوراً مِنْ ظُلْمَة فِيهِ بَابُ فِيهِ اَلرَّحْمَةُ يَعْنِي النُّورَ وَ ظَاهِرُهُ مِنْ قِبَلِهِ الْعَذَابُ يَعْنِي الظُّلْمَةَ فَيُصِيرُنَا اللَّهُ وَ شِيعَتَنَا فِي بَاطِنِ السُّور الَّذِي فِيهِ الرَّحْمَةُ وَالنُّورُ وَعَدُونَا وَ الْكُفَّارَ فِي ظَاهِرِ السُّورِ الَّذِي فِيهِ الظُّلْمَةُ فَيُنَادِيكُمْ عَدُونَا وَ عَدُوكُمْ مِنَ الْبَابِ الَّذِي فِي السُّورِ مِنْ ظَاهِرِهِ أَلَرْنَكُنْ مَعَكُمْ فِي الدُّنْيَا نَبيَّنَا وَنَبِيُّكُمْ وَاحِدٌ وَ صَلَاتُنَا وَ صَلَاتُكُمْ وَ صَوْمُنَا وَ صَوْمُكُمْ وَ حَجْنَا وَحَجُكُمْ وَاحِدٌ قَالَ فَيُنَادِيهِمُ الْمَلَكُ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ بَلَى وَلَكِنَّكُمْ فَتَنتُمْ أَنْفُسَكُمْ بَعْدَ نَبِيِّكُمْ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ وَ تَرَكْتُمُ اتَّبَاعَ مَنْ أَمَرَكُمْ بِهِ نَبِيُّكُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ بِهِ الدَّوَائِرَ وَ ارْتَبْتُمْ فِيمَا قَالَ فِيهِ نَسِيكُمْ وَغَرَّتْكُمُ الْأَمَانِيُّ وَ مَا اجْتَمَعْتُمْ عَلَيْهِ مِنْ خِلَافِكُمْ عَلَى أَهْلِ الْحَقِّ وَغَرَكُمْ حِلْمُ اللَّهِ عَنْكُمْ فِي تِلْكَ الْحَالِ حَتَّى جَاءَ الْحَقُّ وَيَعْنِي بِالْحَقِّ ظُهُورَ علي بن أبي طالب الله وَ مَنْ ظَهَرَ مِنَ الْأَئِمَّةِ بَعْدَهُ بِالْحَقِّ وَقَوْلُهُ وَ غَرَّكُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ يَعْنِي

الشَّيْطَان

على بن إبراهيم - فَيُنَادُونَ مِنْ وَرَاءِ السُّورِ الْمُؤْمِنِينَ أَلَنَكُنْ مَعَكُمْ فَيَقُولُونَ بَلَى وَلَكِنَّكُمْ

فَتَنْتُمْ أَنْفُسَكُمْ قَالَ بِالْمَعَاصِي وَ ارْتَبْتُمْ قَالَ شَكَكْتُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ "

الامَانِيُّ

1 - الصادق ال- تَجَنَّبُوا الْمُنَى فَإِنَّهَا تُذْهِبُ بَهْجَةَ مَا خُوِّلْتُمْ وَ تَسْتَصْغِرُونَ بِهَا مَوَاهِبَ اللَّ-هِ

تَعَالَى عِندَكُمْ وتُعقِيكُمُ الحَسَرَاتِ فِيمَا وَهَمْتُمْ بهِ أَنفُسَكُم .

قوله تعالى: فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَ لَا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْواكُمُ النَّارُ

هِيَ مَوْلاكُمْ وَبِئْسَ المصيرُ (15)

1 - على بن إبراهيم - وَ قَوْلُهُ فَالْيَوْمَ لَا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ قَالَ: وَاللَّهِ مَا عَنَى بِذَلِكَ الْيَهُودَ وَلَا

النَّصَارَى وَإِنَّمَا عَلَى بِذَلِكَ أهْلَ الْقِبْلَة، ثُمَّ قَالَ مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ قَالَ: هِيَ أَولَى بِكُمْ" 2 - الصادق ال يَا أَبَا مُحَمَّدٍ َأمَا وَاللَّهِ مَا قَالَ اللَّهُ لِلْيَهُودِ وَالنَّصَارَى وَلَكِنَّهُ عَلَى أَهْلَ الْقِبْلَة .

ا. بحارالأنوار، ج7، ص227/ بحار الأنوار، ج24، ص 276 تأويل الآيات الظاهرة، ص636

2. بحار الأنوار، ج 7، ص 208 تفسیر القمی، ج 2، ص 351؛ فينادون ... المومنين» محذوف

، الکافی، ج 5، ص 85 تفسیر نور الثقلين

4. تفسیر القمی، ج 2، ص351/ تفسیر البرهان 5. بحار الأنوار، ج 7، ص181/ الزهد، ص93

4570

ص: 570

حدید/15

شده اند، خداوند دیواری از ظلمت را ایجاد میکند که در داخل آن دری وجود دارد. در باطن آن در، رحمت - یعنی نور - است و در ظاهر آن یعنی قبل از آن عذاب است - یعنی تاریکی - و خداوند ما و پیروان ما را از درون آن دیوار عبور میدهد که در آن رحمت و نور است، اما دشمنان و کفار را از بیرون دیوار عبور میدهد که در آن تاریکی است پس دشمنان ما و شما از دری که در بیرون دیوار قرار دارد و ظاهر آن عذاب ،است ندایتان میدهند آیا در دنیا با شما نبودیم؟ پیامبر ما و شما یکی نبود؟ نماز ما و شما یکی نبود؟ روزه ما و شما یکی نبود؟ حج ما و شما یکی

نبود؟ فرمود: فرشته ای از جانب خداوند ندایشان میدهد «بله» اما پس از پیامبرتان خود را فریب دادید پس پشت کردید و پیروی از کسی که پیامبرتان دستور داده بود را رها کردید و به او شک کردید، و در آنچه پیامبرتان درباره ی او ،گفت دچار تردید شدید؛ آرزوها و اجماع شما با اهل حق شما را فریب داد همچنان که بردباری خداوند درباره ی شما در آن وضعیت، شما را فریب داد تا اینکه حق آمد مقصود از حق آمدن علی بن ابی طالب ال و ائمه الله از اوست).

پس در کلام خداوند عزوجل آمده است وغَرَّكُم بِالله الغَرُورُ یعنی شیطان شما را فریب داد.

بر

مخالفت

2- علی بن ابراهیم آنان از ورای دیوار صدا میزنند ای مؤمنین مگر ما با شما نبودیم؟!» می گویند «آری، ولی شما به واسطه گناهان خود را به گمراهی افکندید و شک کردید و بر جای

خود ماندید.

آرزوها

1- امام صادق از آرزوها بپرهیزید چراکه آرزوها شادمانی و سرور [از داشتن] آنچه به شما داده شده را از بین خواهد برد و نعمتهای خداوند که نزدتان است را به سبب این آرزوها کوچک

میشمارید و نسبت به تخیّلات و پندارهایتان گرفتار حسرت و اندوه میگردید.

پس امروز نه از شما فدیهای پذیرفته میشود و نه از کافران؛ و جایگاهتان آتش

است و همان شایسته شماست؛ و چه بد سرانجامی است!» (15)

1- علی بن ابراهيم الله فَاليَومَ لا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ به خدا سوگند مقصود آیه، یهود و نصاری

نیست بلکه فقط اهل قبله مقصود هستند.

الله الله

2 امام صادق ای ابا محمد به خدا سوگند مقصود ،آیه یهود و نصاری نیست بلکه فقط

اهل قبله مقصود هستند.

5710

ص: 571

الحدید 16 دی

-3 الرسول - فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَ لا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْواكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ وَبِئْسَ المَصِيرُ فَيَأْمُرُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ جَهَنَّمَ فَتَصِيحُ بهمْ صَيْحَةً عَلَى وُجُوهِهِمْ فَيَقَعُونَ فِي النَّارِ حَيَارَى نَادِمِينَ وَيَنْجُو الْمُؤْمِنِينَ ببَرَكَة اللَّهِ. - الباقر الله فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَ لا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنْ لَا تُؤْخَذُ لَكُمْ حَسَنَةٌ تُفْدُونَ

بها أنْفُسَكُمْ مَأْواكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُم وبئس المصير"

وَبِئْسَ

قوله تعالى: أَلَرِّيَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ الله وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ (16)

باب : الرِّيَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ الله وَمَا نَزَلَ مِنَ الحقِّ

1-1 - الصادق ال- إِيَّاكُمْ وَالْمِزَاحَ فَإِنَّهُ يَذْهَبُ بِمَاءِ الْوَجْهِ وَ مَهَابَة الرَّجُل كَانَ أَصْحَابُ رَسُول اللَّهِ ۖ يَجْلِسُونَ فَيَلْهَوْنَ وَيَتَحَدَّثُونَ وَيَضْحَكُونَ حَتَّى أَنْزَلَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَ أَلَرَيَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ الله فَلَمَّا قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم عَلَيْهِمْ هَذِهِ الْآيَةَ تَرَكُوا الْحَدِيثَ وَاللَّهْوَ وَ

الْمِزَاحَ.

1-2 على بن إبراهيم - الرَّيَّانِ يَعْنِي الزيجب أن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ يَعْنِي الرهب لِذِكْر اللَّهِ " 3-1- ابن عباس - إِنَّ اللَّهَ اسْتَبْطَأَ قُلُوبَ الْمُؤْمِنِينَ فَعَاتَبَهُمْ عَلَى رَأْسِ ثَلَاثَ عَشْرَةَ سَنَةٌ مِنْ له

نُزُولِ الْقُرْآنِ بِهَذِهِ الْآيَة.

باب 2: وَ لا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ

1-2 - الباقر ال- لَمْ يَزَلْ بَنُو إِسْمَاعِيلَ وَلَاةَ الْبَيْتِ وَيُقِيمُونَ لِلنَّاسِ حَجَهُمْ وَأَمْرَ دِينِهِمْ يَتَوَارَثُونَهُ كَابِرُ عَنْ كَابِرٍ حَتَّى كَانَ زَمَنُ عَدْنَانَ بْنِ أَدَدَ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ فَسَدُوا وَ أَحْدَثُوا فِي دِينِهِمْ وَأَخْرَجَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً.

1. بحار الأنوار، ج 57، ص 260

2.بحار الأنوار، ج7، ص227/ بحار الأنوار، ج24، ص 276 تأويل الآيات الظاهرة، ص 636؛ «لا توجد» بدل «لا تؤخذ»

مشكاة الأنوار، ص 191

4. بحار الأنوار، ج 9، ص 242 تفسیر القمی، ج 2، ص351

572

5. تفسير نور الثقلين

6. تفسير نور الثقلين

ص: 572

الله الله

حدید/16

- پيامبر فَالْيَوْمَ لا يُؤْخَذُ مِنْكُمْ فِدْيَةٌ وَ لا مِنَ الَّذِينَ كَفَرُوا مَأْواكُمُ النَّارُ هِيَ مَوْلاكُمْ وَبِئْسَ

المصير و خداوند عزوجل به دوزخ دستور میدهد تا بر روی آنها فریاد کشد و سرگردان در دوزخ افتند و پشیمان باشند و مؤمنان به برکت خدا و یاریش نجات یابند.

4- امام باقر فَاليَومَ لا يُؤْخَذُ مِنكُمْ فِدْيَةٌ ولا مِنَ الذِينَ كَفَرُوا یعنی عم-ل ن-ی-ک ن-داری--د ت-ا به وسیله ی آن خود را آزاد کنید و جایگاهتان آتش است و همان شایسته شماست؛ و چ-ه ب-د سرانجامی است»

آیا وقت آن نرسیده است که دلهای کسانی که ایمان آورده اند، در برابر ذکر خدا و آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد و مانند کسانی نباشند که در گذشته به آنها کتاب آسمانی داده شد سپس زمانی طولانی بر آنها گذشت و قلب هایشان بر اثر فراموشکاری قساوت یافت؛ و بسیاری از آنها گنهکارند؟! 16)

الله الى

بخش:1 آیا وقت آن نرسیده است که دلهای کسانی که ایمان آورده اند، در برابر ذکر خدا و

آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد؛ 1-1- امام صادق از مزاح دوری کنید که آبرو میبرد و شکوه و بزرگی مردان را از بین

می برد، یاران رسول خدا جمع میشدند و سخنان لغو و بیهوده میگفتند و می خندیدند تا اینکه این آیه شریفه را خداوند نازل فرمود: أَلَم يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهُ هنگامی

که رسول خدا این آیه را تلاوت ،فرمود، سخن گفتن و لغو و شوخی را رها کردند. 2-1- علی بن ابراهيم الله آيه أَلَرْيَأْنِ یعنی لازم نشده أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ که دلها بترسد. 3-1- ابن عبّاس خداوند دلهای مؤمنین را سنگین شمرد و پس از سیزده سال از نزول

قرآن آنها را با این آیه سرزنش کرد

بخش 2 و مانند کسانی نباشند که در گذشته به آنها کتاب آسمانی داده شد، سپس زمانی

طولانی بر آنها گذشت؛

1-2- امام باقر هماره فرزندان اسماعیل کارگزار خانه خدا بودند و به رهبری مردم در انجام مناسک حج و امور دینی قیام می.کردند این ولایت و کارگزاری نسل در نسل میان بازماندگان اسماعیل برقرار بود تا آن هنگام که نوبت به عدنان فرزند أدد رسید و در اثر گذشت زمان، دلها زنگار قساوت گرفت و راه تباهی در پیش گرفتند و در کیش الهی رنگهای تازه ای پدید آوردند و زورمندان مردم ناتوان را از خانه و کاشانه خود راندند.

573

ص: 573

الحديد /17

2-2- الصادق ال- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ فِي القائم .

3-2- الصادق ال- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ وَ لا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ

فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ فِي أَهْلِ زَمَانِ الْغَيْبَة.

4-2- الصادق ال- نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ وَ لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ

فَتَأْوِيلُ هَذِهِ الْآيَةِ جَارَ فِي زَمَانِ الْغَيْبَةِ وَأَيَّامِهَا دُونَ غَيْرِهِمْ وَالْأَمَدُ أَمَدُ الْغَيْبَةِ.

قوله تعالى: اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ

لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ (17)

1 - الكاظم ال- يَا هِشَامُ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى أَكْمَلَ لِلنَّاسِ الْحُجَجَ بِالْعُقُول وَنَصَرَ النَّبِيِّينَ بِالْبَيَانِ وَدَلَّهُمْ عَلَى رُبُوبيَّتِهِ بِالْأَدِلَّة فَقَالَ وَ مَا أَنْزَلَ اللهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَ تَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَ السَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ وَ قَالَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ*

العليا

- الصادق ال- عَنْ مُحَمَّدٍ الْحَلَبِى أَنَّهُ سَأَلَ أبا عبد الله الله عَنْ قَوْل اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ

يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَالَ الْعَدْلَ بَعْدَ الْجَوْرُ. 3- الكاظم ال- عَنْ أَبِي إِبْرَاهِيمَ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها قَالَ لَيْسَ يُحْيِيهَا بِالْقَطْر وَلَكِنْ يَبْعَثُ اللَّهُ رِجَالًا فَيُحْيُونَ الْعَدْلَ فَتُحْيَا الْأَرْضَ لِإِحْيَاءِ الْعَدْلِ وَ لَإِقَامَةُ الْحَدِّ لِلَّهِ أَنْفَعَ فِي الْأَرْضِ مِنَ الْقَطْرِ أَرْبَعِينَ صَبَاحاً

4- العسكري الله عَنْ حَكِيمَةَ عَمَّة أَبَى مُحَمَّدِ الْحَسَنَ الله أَنَّهَا قَالَتْ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي مُحَمَّدِ

فَقَالَ: بيتِيَ اللَّيْلَةَ فَإِنَّهَا سَيُولَدُ الْمَوْلُودُ الْكَرِيمُ الَّذِي يُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا. 5- ابن عباس - اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا يَعْنِي يُصْلِحُ الْأَرْضِ بِقَائِم آل محمد اللهِ مِنْ بَعْدِ مَوْتِهَا يَعْنِي مِنْ بَعْدِ جَوْرِ أَهْلِ مَمْلَكَتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ بِقَائِم آل محمد صلى الله عليه وسلم لَعَلَّكُمْ

تَعْقِلُونَ

1. بحار الأنوار، ج 51، ص 54 / العدد القوية، ص 69 کمال الدین، ج 2، ص 668 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

تأويل الآيات الظاهرة، ص637/ الغیبة للنعمانی، ص24/ تفسیر البرهان؛ «بتفاوت»

3. تفسير البرهان 4. الکافی، ج 1، ص 13

5،الکافی، ج 8، ص 267/ بحار الأنوار، ج 72، ص353 تفسير البرهان/ تفسير نورالثقلين

الکافی، ج 7، ص174/ تفسیر البرهان

. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص 310

8.بحار الأنوار، ج 51، ص53/ بحار الأنوار، ج 51، ص63/ الغيبة للطوسی، ص173 / منتخب الأنوار المضيئة، ص18

574

ص: 574

حدید/ 17

2-2- امام صادق این آیه دربارهی قائم نازل شده است. 3-2- امام صادق - این آیه که در سوره حدید است ولا تَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الكِتَابَ مِن قبل

فَطَالَ عَلَيْهِمُ الأَمَدُ فَقَسَتْ قُلوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ درباره ی مردم زمان غیبت نازل شده است. 4-2- امام صادق - گویا خداوند عزوجل خواسته بگوید ای امت محمد ! ای گروه شیعه! همانند کسانی که قبل از شما کتاب بر آنان نازل شده و زمان زیادی بر آنان سپری شده نباشید».

بدانید خداوند زمین را بعد از مرگ آن زنده می.کند ما آیات [خود] را برای شما

بیان کردیم شاید بیاندیشید. (17)

امام کاظم ای هشام همانا خدای متعال به واسطه ی عقل حجت را برای مردم تمام

کرده و پیغمبران را بوسیله بیان یاری کرده و بسبب برهانها بربوبیت خویش دلالتشان نموده و فرموده است... آنچه خدا از آسمان به شما روزی رساند و زمین مرده را بدان زنده و بارور کند و

در گردش بادها و ابر مسخر در (فضا آیاتی است برای مردمی که تعقل کنند (جائیه/5) و فرمود: يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ.

2- امام صادق - محمد حلبی :گوید از امام صادق درباره ی این کلام خداوند عزوجل اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يُحْيِي الأَرْضَ بَعْدَ مَوتِهَا پرسیدم و آن حضرت فرمود: مقصود، عدل پس از ظلم

است.

امام كاظم ال- يُحْيِي الأَرْضَ بَعْدَ مَوتِها زمین را با باران زنده نمی کند، بلکه خداوند عزوجل مردمی را میفرستد که عدل را زنده میکنند و زمین با احیاء عدل و با اقامه حد زنده میشود. و

این حیات و زنده شدن سودمندتر از چهل روز باران است.

که

4 امام عسکری حکیمه عمه امام حسن عسکری میگوید: «نزد امام بودم فرمود: «عمه امشب را نزد ما به سر ببر که در این شب مولود مبارکی متولد میشود که زمین

مرده را زنده میگرداند».

ه- ابن عباس - اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا. قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ يعنى: بدانید که خداوند زمین را پس از مردنش زنده میگرداند ما آیات خود را برای شما بیان کردیم تا درباره آن تعقل کنید.

575

ص: 575

الحديد 18

6- الباقر ال- عن أبي جَعْفَر الله فِي قَوْلِهِ عَزَّوَجَلَّ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا يَعْنِي بِمَوْتِهَا كُفْرَ أَهْلِهَا وَ الْكَافِرُ مَيِّتُ فَيُحْيِيهَا اللَّهُ بالقائم الله فَيَعْدِلُ فِيهَا فَتَحْيَا الْأَرْضُ وَيَحْيَا أَهْلُهَا

بَعْدَ مَوْتِهم.

7- الحسين ال- قَالَ الْحُسَيْنُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ أَبِيطَالِب : مِنَّا أَثْنَى عَشَرَ مَهْدِيَا أَوَّلُهُمْ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ على بن ابيطالب الله وَ آخِرُهُمْ التَّاسِعُ مِنْ وَلذِي هُوَ الْقَائِمُ بِالْحَقِّ بِهِ يُحْيِي اللَّهُ الْأَرْضِ بَعْدَ مَوْتِهَا وَ يُظهرُ بِهِ الدِّينَ الْحَقِّ عَلَى الدين كله ولو كره المُشْرِكُونَ "

قوله تعالى : إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَ الْمُصَّدِّقاتِ وَ أَقْرَضُوا اللَّهَ قَرْضاً حَسَناً يُضاعَفُ

هُمْ وَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ (18)

1 - الصادق ال- إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ لِلْفُقَرَاءِ فِي أَمْوَالِ الْأَغْنِيَاءِ فَرِيضَةً لَا يُحْمَدُونَ إِلَّا بِأَدَائِهَا وَ هِيَ الزَّكَاةُ بِهَا حَقَنُوا دِمَاءَهُمْ وَ بِهَا سُمُّوا مُسْلِمِينَ وَلَكِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ فِي أَمْوَالَ الْأَغْنِيَاءِ حُقُوقاً غَيْرَ الزَّكَاة فَقَالَعزَّ وَ جَلَّ وَ الَّذِينَ فِي أَمْوَالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ فَالْحَقِّ الْمَعْلُومُ مِنْ غَيْرِ الزَّكَاةِ وَهُوَ شَيْءٍ يَفْرِضُهُ الرَّجُلُ عَلَى نَفْسِهِ فِى مَالِهِ يَجِبُ عَلَيْهِ أَنْ يَفْرِضَهُ عَلَى قَدْرِ طَاقَتِهِ وَ سَعَة مَالِهِ فَيُؤَدِّى الَّذِي فَرَضَ عَلَى نَفْسِهِ إِنْ شَاءَ فِي كُلِّ يَوْمٍ وَ إِنْ شَاءَ فِي كُلِّ جُمْعَةٍ وَإِنْ شَاءَ فِي كُلِّ شَهْرٍ وَقَدْ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَيْضاً أَقْرَضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً وَ هَذَا غَيْرُ الزَّكَاة.

- الصادق ال- عَلَى بَاب الْجَنَّة مَكْتُوبُ الْقَرْضُ بِثَمَانِيَةَ عَشَرَ وَ الصَّدَقَةُ بِعَشَرَة وَذَلِكَ أَنَّ

الْقَرْضَ لَا يَكُونُ إِلَّا فِي يَدِ الْمُحْتَاجِ وَ الصَّدَقَةَ رَبَّمَا وَقَعَتْ فِي يَدِ غَيْرِ مُحْتَاج.

قوله تعالى: وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ وَالَّذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولئِكَ أَصْحابُ

الجحيم (19)

الآية

1. بحار الأنوار، ج24، ص 325 تأويل الآيات الظاهرة، ص 638 تفسير البرهان / بحار الأنوار، ج 51، ص 54 کمال الدین، ج 2، ص 668؛

«بتفاوت» تفسير نور الثقلين

2. تفسير نور الثقلين

الکافی، ج 3، ص 498 تفسیر البرهان؛ و هو شئ يفرضه الرجل ... إن شاء في كل شهر محذوف و هذا غير الزكاة محذوف

4. تفسیر القمی، ج 2، ص 350/ تفسیر البرهان

576

ص: 576

حدید /18

ع امام باقر اعْلَمُوا أَنَّ اللهَ يُحْيِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها؛ منظور از مردن زمین کفر اهل آن است،

کافر مرده است خداوند او را به وسیله ی قائم زنده میکند در روی زمین عدالت برقرار می کند؛

زمین زنده میشود و اهل زمین نیز پس از کفر زنده میشوند.

امام حسین در میان ما دوازده مهدی هدایت یافته ی (الهی وجود دارد که اولین آنها، امير مؤمنان علی بن ابیطالب او آخرین ،آنان نهمین نفر از نسل من میباشد، اوست قیام کننده

به حق، خداوند به واسطه ی او زمین را بعد از مردنش زنده میکند و به دست او دین حق را ب-ر همه ادیان پیروز میگرداند هرچند مشرکان خوش نداشته باشند.

مردان و زنان انفاق کننده و آنها که از این راه] به خدا قرض الحسنه دهند،

[ پاداششان] برای آنان مضاعف میشود و پاداش پرارزشی دارند. (18)

1- امام صادق خداوند عزوجل در ثروت ثروتمندان برای فقیران حق واجبی قرار داده است که ثروتمندان فقط با ادای این واجب ستایش میشوند و آن زکات است که به واسطه ی آن

خودشان را حفظ کنند و به واسطه ی این کارشان مسلمان نامیده میشوند خداوند بزرگ در

اموال توانگران حقوقی غیر از زکات قرار داده و فرموده است و آنان که در اموالشان حقی است معین (معارج /24) پس حق ،معلوم چیزی جز زکات است و آن مقداری است که هرکس ب-ر خ-ود پرداختن آن را مقرر میدارد و لازم است در حدود توانایی و قدرت مالی او باشد؛ و آن را هر طور خواست: روزانه یا هفتگی یا ماهانه میپردازد نیز خدای بزرگ فرموده است: أَقْرَضُوا اللهَ قَرْضاً حَسَناً این نیز غیر زکات است.

2- امام صادق بر دروازه بهشت نگاشته شده است پاداش ،قرض هجده [برابر] و صدقه ده

[ برابر است زیرا قرض فقط برای انسان محتاج است اما صدقه شاید به دست انسان غیر محتاج

برسد.

کسانی که به خدا و پیامبرانش ایمان آوردند آنها صدیقان و شاهدان نزد پروردگارشانند؛ برای آنان است پاداش [اعمال] شانو نور [ایمانشان؛ و کسانی که کافر شدند و آیات ما را تکذیب ،کردند، آنها اهل دوزخ (19)

أيه

577

ص: 577

الحديد 19

1 - ابن عباس - وَ الَّذِينَ آمَنُوا يَعْنِي صَدَقُوا بِاللَّهِ أَنَّهُ وَاحِدٌ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبِ اللهِ وَ حَمْزَةُ بْنُ عَبْدِ الْمُطَّلِب وَ جَعْفَرُ الطَّيَّارُ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ قَالَ رَسُولُ اللهِ الله صِدِّيقُ هَذِهِ الْأُمَّةَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبِ اللهِ وَ هُوَ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ وَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ ثُمَّ قَالَ وَالشُّهَدَاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ قَالَ ابْنُ عَبَّاس فَهُمْ صِدِّيقُونَ وَهُمْ شُهَدَاءُ الرُّسُلِ عَلَى أَنَّهُمْ قَدْ بَلَغُوا الرِّسَالَةَ ثُمَّ قَالَ هُمْ أَجْرُهُمْ : ثَوَابَهُمْ عَلَى التَّصْدِيقِ بالنَّبُوَّةَ وَ الرِّسَالَة لِمُحَمَّدٍ وَ نُورُهُمْ يَعْنِي عَلَى الصِّرَاطِ .

الولاية

يَعْنِي

1 - الرسول - عَن ابْنِ عَبَّاس أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَعَدَ اللهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً قَالَ سَأَلَ قَوْمُ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم فَقَالُوا فِيمَنْ نَزَلَتْ هَذِهِ الْآيَةُ يَا نَبِيَّ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَة عُقِدَ لِوَاءُ مِنْ نُورَ أَبْيَضَ وَنَادَى مُنَادٍ لِيَقُمْ سَيِّدُ الْمُؤْمِنِينَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب فَيُعْطِي اللَّةَ الوَاءَ مِنَ النُّورِ الْأَبْيَضُ بِيَدِهِ تَحْتَهُ جَمِيعُ السَّابِقِينَ الْأَوَّلِينَ مِنَ الْمُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ لَا يُخَالِطُهُمْ غَيْرُهُمْ حَتَّى يَجْلِسَ عَلَى مِنْبَر مِنْ نُورِ رَبِّ الْعِزَّةَ وَيُعْرَضَ الْجَمِيعَ عَلَيْهِ رَجُلًا رَجُلًا فَيُعْطِيَ أَجْرَهُ وَ نُورَهُ فَإِذَا أَتَى عَلَى آخِرِهِمْ قِيلَ لَهُمْ قَدْ عَرَفْتُمْ مَوْضِعَكُمْ وَ مَنَازِلَكُمْ مِنَ الْجَنَّةِ إِنَّ رَبَّكُمْ يَقُولُ لَكُمْ عِنْدِى لَكُمْ مَغْفِرَةٌ وَأَجْرُ عَظِيمُ يَعْنِي الْجَنَّةَ فَيَقُومُ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبِ اللهِ وَ الْقَوْمُ تَحْتَ لِوَائِهِ مَعَهُمْ حَتَّى يَدْخُلَ الْجَنَّةَ ثُمَّ يَرْجِعُ إِلَى مِنْبَرِهِ وَ لَا يَزَالُ يُعْرَضَ عَلَيْهِ جَمِيعُ الْمُؤْمِنِينَ فَيَأْخُذُ نَصِيبَهُ مِنْهُمْ إِلَى الْجَنَّةَ وَيَتْرُكُ أَقْوَاماً عَلَى النَّارَ فَذَلِكَ قَوْلُهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ هُمْ أَجْرَهُمْ وَ نُورُهُمْ يَعْنِي السَّابِقِينَ الْأَوَّلِينَ وَ الْمُؤْمِنِينَ وَ أَهْلَ الْوَلَايَةِ لَهُ وَقَوْلُهُ وَ الَّذِينَ كَفَرُوا وَ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ هُمُ الَّذِينَ قَاسَمَ

عَلَيْهِمُ النَّارَ فَاسْتَحَقُوا الْجَحِيمِ

السجاد - إِنْ هَذِهِ لَنَا وَلِشِيعَتِنَا.

باب 1 : أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ

1-1 - الرسول - الصِّدِّيقُونَ ثَلَاثَةَ حَبيبُ النَّجَّارُ وَ هُوَ مُؤْمِنُ آل يس وَ حِزْقِيلُ مُؤْمِنُ آل

فِرْعَوْنَ وَعَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب ال وَ يُؤَيِّدُهُ مَا رَوَاهُ أَيْضاً عَن الْحَسَنِ بْن عَلِيَّ الْمُقْرِى بِإِسْنَادِهِ عَنْ رِجَالِهِ مَرْفُوعاً إِلَى أَبي أَيُّوبَ الْأَنْصَارِيِّ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ الصِّدِّيقُونَ ثَلَاثَةٌ حِزْقِيلُ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ وَحَبيبَ صَاحِبُ يس وَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب وَ هُوَ أَفْضَلُ الثَّلَاثَة.

1. الطرائف، ج 1، ص 94/ بحار الأنوار، ج 35، ص 412/ تفسير البرهان الصراط المستقيم، ج 1، ص 281؛ «بتفاوت»/ بحارالأنوار، ج38، ص 213 اليقين، ص 413 تفسیر البرهان

2. بحار الأنوار، ج8، ص 4 تفسير نور الثقلين / بحار الأنوار، ج 23، ص388/ تأويل الآيات الظاهرة، ص582/ تفسير البرهان

. بحارالأنوار، ج64، ص52

4. تأويل الآيات الظاهرة، ص638/ تفسیر البرهان؛ و يؤيده ما رواه ... أفضل ثلاثه» محذوف/ الطرائف، ج2، ص405

578

ص: 578

حدید 19

1 - ابن عبّاس له والذِينَ آمَنُوا بِالله ورُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّدِّيقُونَ صدیق این امت، عل-ى ب-ن-اب-ی طالب است که او همان صدیق اکبر و فاروق اعظم است. والشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ منظور از ای--ن آیه، علی و حمزه الله و جعفر هستند آنان راستگویان و شهدای پیامبران بر امت هایشان هستند یقینا آنان رسالت را ابلاغ کرده و به کمال رسانیدند هُمْ أَجْرُهُم نزد پروردگارشان به

سبب تصدیق نبوت هستند و نورشان بر صراط است.

ولایت

1- پیامبر - «این قوم پیامبر از او پرسیدند: این آیه در شأن چه کسانی نازل شده است؟ :فرمود: وقتی قیامت فرا ،رسد پرچمی از نور سفید ایجاد میشود و منادی ندا سر میدهد: سرور جانشینان برخیزد و کسانی که پس از بعثت محمد ایمان آوردند با او برخیزند. پس علی بن ابی طالب ابر میخیزد پرچمی از نور سفید به دست او داده میشود و به زیر آن تمامی پیشینیان اوّلین از مهاجرین و انصار جمع هستند و غیر از آنان کسی در میانشان نیست تا آنجا که علی ال به روی منبری از نور پروردگار عزوجل مینشیند و همگی یکی یکی بر او وارد میشوند. او اجر و نورشان را به آنان میبخشد آنگاه که همگان وارد شوند به آنان گفته می شود: صفتتان و

جایگاهتان را در بهشت شناختید پروردگارتان می:فرماید شما نزد من مغفرت و پاداش عظیمی دارید که همان بهشت است پس علی برمی خیزد و آن قوم زیر پرچمش همراه او وارد بهشت می.شوند سپس به منبرش باز میگردد و همچنان تمامی مؤمنین بر او وارد میشوند و او بخشی از آنان را به بهشت وارد میکند و اقوامی را نیز داخل جهنم میگرداند و این همان کلام خداوند تعالی است: والذِینَ آمَنُوا بِالله ورُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ ونُورُهُمْ یعنی مؤمنین پیشتاز از میان پیشینیان و اهل ولایت والذِينَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآيَاتِنَا أُولئِكَ أَصْحَابُ الجَحِيمِ یعنی کسانی که کافر شدند و ولایت و حق علی ا را تکذیب کردند.

2 امام سجادا این فضیلت برای ما و شیعه ماست.

بخش 1: آنها صدیقان هستند؛

العليم

1-1- پیامبر - راستگویان سه نفرند ،حزقیل، مؤمن آل فرعون حبيب صاحب آل یس، و علی بن ابی طالب و او برترین آن سه نفر است ابو ایوب انصاری :گفت پیامبر اکرم فرمود: صدیقین سه نفرند حزقیل مؤمن آل فرعون و حبیب صاحب یاسین و علی بن ابی طالب ال

علی ال از همه آنها بهتر است.

579

ص: 579

الحديد /19

2-1- الصادق ال- هَبَطَ عَلَى النَّبِيِّ مَلَكُ لَهُ عِشْرُونَ أَلْفَ رَأْس فَوَثَبَ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم لِيُقَبلَ يَدَهُ ه فَقَالَ لَهُ الْمَلِكُ مَهْلًا مَهْلًا يَا مُحَمَّدَ فَأَنْتَ وَ اللَّهِ أَكْرَمُ عَلَى اللَّهِ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَأَهْ-لِ الْأَرَضِينَ أَجْمَعِينَ وَ الْمَلَكُ يُقَالُ لَهُ مَحْمُودُ فَإِذَا بَيْنَ مَنْكِبَيْهِ مَكْتُوبُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدُ رَسُولَ اللَّهِ عَلِيُّ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ فَقَالَ لَهُ النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم حَبيبي مَحْمُودُ مُنْذُ كَمْ هَذَا مَكْتُوبُ بَيْنَ مَنْكِبَيْكَ قَالَ من قبل أن يخلق الله آدَمَ آبَاك بالنى عشر ألف عام 1-3- الصادق - عَنْ أَبِي حَمْزَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ... يَقُولُ لِرَجُلٍ مِنَ الشَّيعَةِ أَنْتُمُ

الطَّيِّبُونَ وَنِسَاؤُكُمُ الطَّيِّبَاتَ كُلُّ مُؤْمِنَة حَوْرًا، عَيْنَا، وَكُلٌّ مُؤْمِن صِدِّيق."

4-1- الصادق - أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ شَفَاعَةُ الْأَئِمَّة .

5-1- الصادق ال- زيارة الحسين بن على الله أَشْهَدُ أَنَّ مَنْ تَبعَكَ الصَّادِقُونَ الَّذِينَ قَالَ اللهُ

تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِيهِمْ أُولئِكَ هُمُ الصَّدِّيقُونَ وَالشُّهَداهُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ *

باب 2 : وَ الشُّهَدَاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ

1-2- الباقر ا عَن الْحَارِثِ بْنِ الْمُغِيرَةَ قَالَ: كُنَّا عِنْدَ أَبي جَعْفَا فَقَالَ الْعَارِفُ مِنْكُمْ هَذَا الْأَمْرَ الْمُنْتَظِرُ لَهُ الْمُحْتَسِبُ فِيهِ الْخَيْرَ كَمَنْ جَاهَدَ وَ اللَّهِ مَعَ قَائِم آل محمد صلى الله عليه وسلم بِسَيْفِهِ ثُمَّ قَالَ بَلْ وَاللَّهِ كَمَنْ جَاهَدَ مَعَ رسول الله صلى الله عليه وسلم بِسَيْفِهِ ثُمَّ قَالَ الثَّالِثَةَ بَلْ وَ اللَّهِ كَمَنِ اسْتُشْهِدَ مَعَ رسول الله صلى الله عليه وسلم فِي فُسْطَاطِهِ وَ فِيكُمْ آيَةٌ مِنْ كِتَابِ اللهِ قُلْتُ أَيُّ آيَة جُعِلْتُ فِدَاكَ قَالَ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَرُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ ثُمَّ قَالَ صِرْتُمْ وَ اللَّهِ صَادِقِينَ شُهَدَاءَ عِنْدَ رَبِّكُمْ 2-2- السجاد - عَنْ أَبِي خُضَيْرَةَ عَمَّنْ سَمِعَ عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ يَقُولُ وَ ذَكَرَ الشُّهَدَاءَ قَالَ فَقَالَ بَعْضُنَا فِي الْمَبْطُونِ وَقَالَ بَعْضُنَا فِي الَّذِي يَأْكُلُهُ السَّبُعُ وَقَالَ بَعْضُنَا غَيْرَ ذَلِكَ مِمَّا يُذْكَرُ فِي الشَّهَادَةِ فَقَالَ إِنْسَانُ مَا كُنْتُ أَرَى أَنَّ الشَّهِيدَ إِلَّا مَنْ قُتِلَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَقَالَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ اللهِ إِنَّ

العلية

1. تأويل الآيات الظاهرة، ص 639 تفسیر البرهان

2. الکافی، ج 8، ص365/ تفسیر البرهان

3.بحار الأنوار، ج8، ص43/ المناقب، ج 2، ص 165

.4 كامل الزيارات، ص 194 بحار الأنوار، ج 98، ص 150

5. بحار الأنوار، ج24، ص 38 بحار الأنوار ، ج 65، ص 114 تأويل الآيات الظاهرة، ص640/ تفسیر نورالثقلین

580

که

ص: 580

حدید/19

-2-1- امام صادق فرشته ای بنام محمود بر پیامبر نازل شد که دارای بیست هزار سر بود پیامبر اکرم از جای حرکت کرد تا دستش را ببوسد فرشته :گفت نه نه یا محمد تو در نزد خدا گرامیتر از تمام اهل آسمانها و زمین هستی پیامبر اکرم دید بین دو کتف او نوشته است: لا إِلهَ إِلَّا الله محمد رَسُولُ الله على الصديق الاكبر. پیامبر اکرم صلى الله عليه وسلم پرسید: «محمود! از چ-ه وق-ت ای--ن نوشته بر شانه ی توست؟ گفت: دوازده هزار سال قبل از خلقت پدرت آدم».

الله الى

3-1- امام صادق - ابو حمزه :گوید از امام صادق شنیدم که به مردی از شیعیان

می فرمود شمائید ،پاکان زنانتان نیز پاکان ،هستند هر زن با ایمانی در بهشت] حوریهای خوش

چشم است و هر مرد مؤمنی صدیق است و مقام صدیقان را دارد

-4-1- امام صادق المراد از أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ [مقام] شفاعت امامان است. 5-1- امام صادق - زیارت حسین بن علی ال... شهادت میدهم که تابعین تو صادقان و راستگویان هستند، آنان که حق تبارک و تعالی درباره ی ایشان فرموده: أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ

الشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَنُورُهُمْ.

بخش 2 آنها شاهدان نزد پروردگارشانند

1-2 امام باقر حارث بن مغیره :گوید خدمت امام باقر بودیم فرمود: «کسی از شما که این امر تشیّع را بشناسد و منتظر [فرج] او باشد و در این مسیر کار خیر کند، به خدا همچون

[

کسی است که همراه قائم آل محمد و با شمشیرش مبارزه .کند بلکه به خدا مثل کسی است که

همراه پیامبر خدا با شمشیرش بجنگد سپس برای بار سوم :فرمود بلکه به خدا مانند کسی است که با رسول خدا در چادر و خیمه آن حضرت باشد و درباره ی شما در قرآن آیه ایست. عرض کردم: «فدایت شوم! کدام آیه است»؟ فرمود: «کلام خداوند متعال : وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ، آنگاه فرمود: «به خدا قسم شمائید راستگویان و شهیدان نزد پروردگارتان 2-2- امام سجاد ال- ابو خضیره از کسی که از علی بن حسین شنیده بود روایت کرد که در مورد شهیدان سخن میگفت برخی از ما میگفتیم شهید کسی است که مبطون آن که مستقیماً در میدان جنگ کشته شده باشد .باشد برخی میگفتیم کسی است که حیوان وحشی او را بدرد و برخی چیزهای دیگری را ذکر میکردیم شخصی :گفت نمیدانستم شهید تنها کسی است که در راه خدا شهید شود. علی بن حسین فرمود اگر چنین باشد قطعاً شهیدان اندک بودند. سپس

5810

ص: 581

الحديد /19

الشَّهَدَاءَ إِذَنْ لَقَلِيلُ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآيَةَ الَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ ثُمَّ قَالَ هَذِهِ لَنَا وَلِشِيعَتِنَا.

3-2 - الصادق ال- عَنْ أَبَان بن تَغْلِبَ قَالَ: كَانَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللهِ إِذَا ذَكَرَ هَؤُلَاءِ الَّذِينَ يُقْتَلُونَ فِي التَّغُور يَقُولُ وَيْلَهُمْ مَا يَصْنَعُونَ بِهَذَا يَتَعَجَّلُونَ قَتْلَةٌ فِي الدُّنْيَا وَقَتْلَةً فِي الْآخِرَةَ وَاللَّهِ مَا الشُّهَدَاءُ إِنَّا شِيعَتُنَا وَ إِنْ مَاتُوا عَلَى فِرَاشِهِمْ.

4-2- أمير المؤمنين - الْمَيِّتُ مِنْ شِيعَتِنَا صِدِّيقُ شَهِيدٌ صَدَقَ بأَمْرنَا وَ أَحَبَّ فِينَا وَ أَبْغَضَ فِينَا يُريدُ بِذَلِكَ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ مُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ قَالَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُم.

5-2- الباقر ال- مَا مِنْ شِيعَتِنَا إِنَّا صِدِّيقُ شَهِيدٌ قِيلَ أَنَّى يَكُونُ ذَلِكَ وَ عَامَّتُهُمْ يَمُوتُونَ عَلَى فُرْشِهِمْ فَقَالَ أَ مَا تَتْلُوا كِتابَ اللهِ فِي الْحَدِيدِ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَ الشُّهَدَاءُ قَالَ لَوْ كَانَ الشُّهَدَاءُ لَيْسَ إِلَّا كَمَا يَقُولُونَ كَانَ الشُّهَدَاءُ قَلِيلا

6-2- الرسول - إِذَا كَانَ يَوْمُ الْقِيَامَةِ يُؤْتَى بِأَقْوَامٍ عَلَى مَنَابِرَ مِنْ نُورٍ تَتَلَالَا وُجُوهُهُمْ كَالْقَمَرِ لَيْلَةَ الْبَدْرِ يَغْبِطُهُمُ الْأَوَّلُونَ وَ الْآخِرُونَ ثُمَّ سَكَتَ ثُمَّ أَعَادَ الْكَلَامَ ثَلَاثَا فَقَالَ عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أَمَّى هُمُ الشُّهَدَاءُ قَالَ هُمُ الشُّهَدَاءُ وَلَيْسَ هُمُ الشُّهَدَاءُ الَّذِينَ تَظُنُّونَ قَالَ هُمُ الْأَوْصِيَا ، قَالَ هُمُ الْأَوْصِيَاءُ وَ لَيْسَ هُمُ الْأَوْصِيَاءُ الَّذِينَ تَظُنُّونَ قَالَ فَمِنْ أَهْلِ السَّمَاءِ أَوْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ قَالَ هُمْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ قَالَ فَأَخْبِرْنِي مَنْ هُمْ قَالَ فَأَوْمَاً بِيَدِهِ إِلَى عَلَى الفَقَالَ هَذَا وَ شِيعَتُهُ مَا يُبْغِضُهُ مِنْ قُرَيْشَ إِنَّا سِفَاحِيٌّ وَ لَا مِنَ الأنهار الْأَنْصَارِ إِلَّا يَهُودِى وَ لَا مِنَ الْعَرَبِ إِلَّا دَعِيُّ وَلَا مِنْ سَائِرِ النَّاسِ إِلَّا شَقِيُّ يَا عُمَرُ كَذَبَ مَنْ زَعَمَ أَنَّهُ يُحِبُّنِي وَ يُبْغِضُ عَلِيّاً.

7-2- أمير المؤمنين الله - الْمَرِيضُ فِي سِجْنِ اللَّهِ مَا لَمْ يَشْكُ إِلَى عُوَادِهِ تُمْحَى سَيِّئَاتُهُ وَ أَيُّ مُؤْمِن مات مريضاً مات شهيداً وكُلُّ مُؤْمِن شَهِيدٌ وَكُلُّ مُؤْمِنَة حَوْرًا وَأَيُّ مِينَة مَاتَ بِهَا

1. تهذيب الأحكام، ج6، ص167 تفسیر نور الثقلين تفسير البرهان

المحاسن، ج 1، ص 164

3. بحار الأنوار، ج 10، ص114/ تأويل الآيات الظاهرة، ص641/ الخصال، ج 2، ص 636

4. بحارالأنوار، ج64، ص53/ المحاسن، ج 1، ص163 و تفسیر نورالثقلين وتفسير البرهان؛ «قلت جلت فداک» زيادة و «عند ربهم»

زيادة و «فقلت كأني ... قط» زيادة

5. فضائل الشيعه، ص 30 تفسیر البرهان

4582

ص: 582

حدید / 19

این آیه را خواند: والذِینَ آمَنُوا بِالله ورُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِمْ سپس فرمود: این آیه در شأن ما و شیعه ما نازل شده است.

3-2- امام صادق ابان بن تغلب :گوید هرگاه نامی از مسلمانانی که در راه حفاظت از مرزها کشته میشوند برده میشد امام صادق می:فرمود وای بر !ایشان اینها چه میکنند؟ اینان به سوی هلاکتی در دنیا و هلاکتی در آخرت شتاب میکنند؛ به خدا سوگند! کسی به جز شیعیان ما شهید حساب نمیشود اگرچه در میان بستر خویش به مرگ طبیعی بمیرند. 4-2- امام علی ال مرده شیعه ما صدّیق و شهید است تصدیق امر ما را کرده و در راه ما داشته و در راه ما دشمنی ورزیده که نیتش خدای عزیز بوده و مؤمن به خدا و پیامبر

دوست

اوست؛ خداوند می فرماید: وَ الَّذِینَ آمَنُوا بِالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ جرهم و نورهم.

وَ نُورُهُمْ

5-2- امام باقر شیعه ما فقط کسی است که بسیار راستگو و گواه شهید) باشد. گفته شد: چگونه این چنین میشود در حالی که بیشتر آنان در بسترشان میمیرند؟ فرمود: «آیا در کتاب خداوند در سوره حدید نخوانده اید والذِينَ آمَنُوا بِالله ورُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاء عِندَ رَبِّهِم فرمود اگر تنها به گونه ای بود که شما میگویید، شهدا اندک بودند. 6-2 پیامبر هنگامی که روز قیامت بر پا شود گروهی که از چهره های آنها روشنایی پخش میشود در حالی که روی منبرهایی از نور قرار گرفتهاند وارد محشر میگردند که گذشتگان و آیندگان به حال آنها غبطه میخورند رسول خدا در اینجا اندکی سکوت کرد و بار دیگر همان سخن را تکرار ،نمود عمر بن خطاب :گفت پدر و مادرم فدایت باد آنها شهیدان هستند؟ :فرمود: آری آن شهیدان میباشند ولی نه از آن شهیدانی که شما گمان میکنید» گفت: «آنها پیامبران هستند؟ فرمود: پیامبران میباشند ولی نه از آن پیامبرانی که شما خیال می کنید. گفت: «آنها اوصیاء صلى الله عليه وسلم میباشند؟ فرمود آنها اوصیاء هستند ولی نه از آن اوصیائی که شما خیال میکنید گفت آنها از اهل آسمانها و یا زمین میباشند؟ فرمود: «از اهل زمین» گفت: آنها چه کسانی هستند؟ رسول خدا فرمود: آنها همین علی که در مقابل شما قرار گرفته و

شیعیان او هستند فقط زنازادگان قریش او را دشمن میدارند و یهودیان انصار با وی مخالفت میکنند و حرامزادگان عرب کینه او را در دل میگیرند و اشقیاء از سایر مردم هم از او منحرف میباشند ای عمر دروغ میگوید کسی که مرا دوست دارد ولی با علی دشمنی میکند». 7-2- امام علی تا مادامی که بیمار به عیادت کنندگانش از بیماری شکایت نکند در بند و پناه خداوند است و گناهانش پاک میگردد؛ و هر مؤمنی که با بیماری از دنیا برود شهید به حساب می آید؛ و هر مرد با ایمان شهید و هر زن با ایمان حوریه است. و انسان با ایمان به هر

5839

ص: 583

الحديد 19

الْمُؤْمِنُ فَهُوَ شَهِيدٌ وَتَلَا قَوْلَ اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصَّدِّيقُونَ وَ

العليا

الشُّهَداءُ عِند ربهم 2- الرسول - كُلُّ مُؤْمِن مِنْ أُمَّتِي صِدِّيقُ وَ شَهِيدٌ وَيُكَوِّمُ اللَّهُ بِهَذَا السَّيْفِ مَنْ شَاءَ مِنْ

خَلْقِهِ ثُمَّ تَلَا وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَرُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءَ عِنْدَ رَبِّهِمْ 9-2- الصادق - عَنْ مَالِكِ الْجُهَنِيِّ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ال يَا مَالِكُ إِنَ الْمَيِّتَ مِنْكُمْ ال- عَلَى هَذَا الْأَمْرِ شَهِيدُ بمَنْزَلَة الضَّارب فِي سَبيلِ اللَّهِ وَقَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ اللَّهِ مَا يَضُرُّ رَجُلًا مِنْ شِيعَتِنَا أَيَّةَ مِينَة مَاتَ أَكَلَهُ السَّبْعُ أَوْ أَحْرقَ بِالنَّارِ أَوْ غَرِقَ أَوْ قُتِلَ هُوَ وَ اللَّهِ شَهِيدٌ 3-10 - الصادق ال- عَنْ مَالِكِ الْجُهَنِيِّ قَالَ: قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ امْ يَا مَالِكُ أَ مَا تَرْضَوْنَ أَنْ تُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَتُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَتَكُفُوا وَ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ يَا مَالِكُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ قَوْمِ اثْتَمُّوا بِإِمَامٍ فِي الدُّنْيَا إِلَّا جَاءَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَلْعَنُهُمْ وَيَلْعَنُونَهُ إِلَّا أَنْتُمْ وَ مَنْ كَانَ عَلَى مِثْلِ حَالِكُمْ يَا مَالِكَ إِنَّ الْمَيْتَ وَ اللَّهِ مِنْكُمْ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ لَشَهِيدُ بمَنْزِلَة الضَّارب بسَيْفِهِ فِي سَبيلَ اللَّهِ .

2-11- أمير المؤمنين ال- الْزَمُوا الْأَرْضَ وَاصْبِرُوا عَلَى الْبَلَاءِ وَلَا تُحَرِّكُوا بِأَيْدِيكُمْ وَسُيُوفَكُمْ فِي هَوَى أَلْسِنَتِكُمْ وَلَا تَسْتَعْجِلُوا بِمَا لَمْ يُعَجِّلْهُ اللَّهُ لَكُمْ فَإِنَّهُ مَنْ مَاتَ مِنْكُمْ عَلَى فِرَاشِهِ وَ هُوَ عَلَى مَعْرِفَة حَقٌّ رَبِّهِ وَ حَقٌّ رَسُولِهِ وَ أَهْلِ بَيْتِهِ مَات شَهِيداً وَوَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَاسْتَوْجَبَ ثَوَابَ مَا نَوَى مِنْ صَالِحٍ عَمَلِهِ وَ قَامَتِ النِّيَّةُ مَقَامَ إِصْلَاتِهِ لِسَيْفِهِ. 2-12 - الصادق ال- عَنْ مِنْهَالَ الْقَصَّابِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ ادْعُ اللَّهَ أَنْ يَرْزُقَنِيَ الشَّهَادَةَ فَقَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ شَهِيدُ ثُمَّ تَلَا وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَرُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَدَاءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ

. دعائم الإسلام، ج 1، ص 217 / بحار الأنوار، ج 78، ص211؛ «أيما» بدل «أى»

. بحار الأنوار، ج97، ص 50 دعائم الإسلام، ج 1، ص 343/ مستدرک الوسائل، ج 11، ص16 3.المحاسن، ج 1، ص164/ تفسیر نورالثقلین

4 الکافی، ج8، ص 146

5. نهج البلاغه، ص282

6. بحار الأنوار، ج24، ص 38 بحار الأنوار، ج 65، ص 141 تفسير نور الثقلين تأويل الآيات الظاهرة، ص 639/ المحاسن، ج 1، ص 164؛

«بتفاوت» تفسير البرهان

584

ص: 584

حدید / 19

مرگی از دنیا برود شهید حساب شود. [آنگاه] امام علی ال این آیه را تلاوت فرمود: وَ الَّذِينَ آمَنُوا

بالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ.

2 پیامبر هر مؤمنی از امتِ من صدیق کسی که اعتقاد گفتار و کردارش یکی باشد و شهید است و خداوند با این ،شمشیر هرکس از آفریدگانش را که بخواهد شرافت دهد؛ آنگاه پیامبر این آیه را تلاوت فرمود: وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ

ربهم

ملا

9-2- امام صادق - مالک جهنی گوید امام صادق به من :فرمود اگر کسی از شما بر این

عقیده (انتظار) قیام امام (زمان بمیرد مانند این است که در راه خدا شمشیر زده است. همچنین

امام صادق الله فرمود: فرقی نمیکند که هر کس از شیعیان ما چگونه از دنیا برود، حیوان درنده ای او را بخورد یا در آتش بسوزد یا [در آب] غرق شود یا در راه خدا کشته شود، به خدا سوگند او

در هر صورت، شهید به حساب آید.

10-2 - امام صادق - مالک جهنی :گوید امام صادق به من فرمود: «ای مالک هیچ کسی

نیستتند که در دین از کسی پیروی کنند جز آنکه روز قیامت آن پیشوا آن مردم را لعنت کند و آنان نیز او را لعنت می کنند؛ جز شما و هرکه هم عقیده شماست، ای مالک به راستی ک-ه ب-ه خ-دا سوگند هر که از شما بر این امر و عقیده] بمیرد شهید مرده و همانند آن کسی است که در راه

خدا شمشیر زده است.

11-2- امام علی در جای خود قرار گیرید و بر بلایی که واقع میشود صبر کنید و با دست و شمشیر و زبان ،خود حرکتی ،نکنید و دربارهی چیزی که خداوند شتاب در آن را برای شما نخواسته است عجله نکنید زیرا هر کس از شما در بستر خود بمیرد و خدا و پیغمبر و اهل

بیت او را شناخته ،باشد شهید مرده و ثواب او با خداست که پاداش نیت و اعمال نیک او را بدهد و نیت او برای درک امام زمان مثل این است که شمشیر خود را برای آن حضرت] آماده

ساخته است.

12-2- امام صادق - منهال قصاب :گوید به امام صادق عرض کردم دعا کن خدا العليا شهادت را روزی من نماید، فرمود: «مؤمن شهید است». بعد این آیه را خواند: وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُم.

ص: 585

الحدید 120

13-2 - الرسول - يَا ابْنَ مَسْعُودٍ إِيَّاكَ أَنْ تُشْرِكَ بِاللَّهِ طَرْفَةَ عَيْنِ وَ إِنْ نُشِرْتَ بِالْمِنْشَارِ أَوْ قُطِعْتَ أَوْ صُلِبتَ أَوْ أَخْرِقْتَ بِالنَّارِ يَقُولُ اللهُ تَعَالَى وَالَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَرُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِم. 14-2 - الصادق الله عَنْ أَبي بَصِير قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ الله الله جُعِلْتُ فِدَاكَ أَ رَأَيْتَ الرَّاةَ

الجُعِلْتُ

عَلَى هَذَا الْأَمْرَ فَهُوَ كَالرَّادٌ عَلَيْكُمْ فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ مَنْ رَدَّ عَلَيْكَ هَذَا الْأَمْرَ فَهُوَ كَالرَّأَةٌ عَلَى رَسُول اللَّهِ صلى الله عليه وسلم وَ عَلَى اللَّهِ تَبَارَكَ وَتَعَالَى يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ الْمَيِّتَ مِنْكُمْ عَلَى هَذَا الْأَمْرِ شَهِيدُ قُلْتُ

وَ إِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ فَقَالَ إِلى وَ اللَّهِ وَإِنْ مَاتَ عَلَى فِرَاشِهِ حَىٰ يُرْزَقُ 15-2 - الصادق ال- يَا أَبَا حَمْزَةَ مَنْ آمَنَ بنَا وَ صَدَّقَ حَدِيثَنَا وَ انْتَظَرَ أَمْرَنَا كَانَ كَمَنْ قَتَلَ

تَحْتَ رَايَةِ الْقَائِمِ بَلْ وَ اللَّهِ تَحْتَ رَايَة رَسُول اللَّهِ .

الله الله

16-2 - ابن عباس - الْمُرَادُ بِالشُّهَداءِ الْأَنْبِيَاء * الَّذِينَ يَشْهَدُونَ لِلْأُمَمِ وَ عَلَيْهِمْ

قوله تعالى: اعْلَمُوا أَنَّهَا الحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَهَرٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكاثُرُ في الأَموال وَ الْأَوْلادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًا ثُمَّ يَكُونُ حُطاماً وَ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَ مَا الْحَيَاةُ الدُّنْيا إِلا مَتاعُ الْغُرُورِ (20)

1 - أمير المؤمنين - إنِّى أَحَذِّرُكُمُ الدُّنْيَا وَ اعْلَمُوا وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ أَنَّكُمْ تَارِكُوهَا لَا بُدَّ وَإِنَّمَا وَ كَمَا نَعَتَ اللَّهُ لَعِبٌ وَ هُوَ وَزِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكَاثُرُ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ

الرسول - إِنَّ أَحْمَقَ النَّاسِ مَنْ طَلَبَ الدُّنْيَا قَالَ اللَّهُ تَعَالَى اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ هُوَ وَزِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكَاثُرُ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مصفرا ثم يكون حطاماً وَ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ

مكارم الأخلاق، ص 456/ بحار الأنوار، ج 74، ص 109 2. تأويل الآيات الظاهرة، ص 640 تفسير البرهان/ تفسير نور الثقلين 3. تأويل الآيات الظاهرة، ص 640/ تفسیر البرهان

4. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص308

5. بحار الأنوار، ج 70، ص 96/ بحار الأنوار، ج 70، ص 114/تحف العقول، ص 180 6. بحارالأنوار، ج 74، ص94/ مکارم الأخلاق، ص446

586

ص: 586

و حدید 120

2_13- پیامبر پسر !مسعود بپرهیز که یک آن برای خدا شریک قائل شوی اگرچه تو را با مقراض ریز ریز کنند یا به دار بیاویزند یا به آتش بسوزانند که خداوند فرماید: وَ الَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَ رُسُلِهِ أُولئِكَ هُمُ الصِّدِّيقُونَ وَالشُّهَداءُ عِنْدَ رَبِّهِمْ هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ.

حالت

کند، و

14-2- امام صادق ابوبصیر گوید امام صادق ال فرمود: ای ابا محمد! کسی که در این بمیرد شهید است گفتم فدایت شوم حتی اگر در بستر بمیرد؟ فرمود: «حتی اگر در

بسترش بمیرد او زنده ای است که به او روزی داده میشود 15-2 امام صادق ای ابا حمزه هر کس به ما ایمان ،آورد سخنان ما را تصدیق

منتظر قائم اما ،باشد همانند کسی است که در زیر پرچم قائم شهید شود. به خدا سوگند،

بلکه همانند کسی است که در زیر پرچم پیامبر شهید شده است». 16-2۔ ابن عباس و منظور از گواهان پیامبران هستند که روز قیامت به نفع و ضرر

امتها گواهی خواهند داد.

بخش برای آنان است پاداش [اعمال] شانو نور [ایمان]شان 1-3- ابن عباس - هُمْ أَجْرُهُمْ وَ نُورُهُمْ یعنی برای مؤمنان پاداش فرمانبری و نور ایمانشان

خواهد بود همان نوری که به وسیلهی ،آن به راه بهشت هدایت شوند.

بخش 4 آنها اهل دوزخند 1-4- امام صادق - وَ الَّذِينَ سَعَوْا کسانی سعی میکنند در قطع محبت آل محمّد مُعاجِزِينَ أُولئِكَ أَصْحابُ الجَحِيمِ فرمود آنها همان چهار نفرند یعنی ابو بکر و عمر و عثمان و معاویه. (ي-ا

ابو سفیان

بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموالو فرزندان است همانند بارانی که محصولش کشاورزان را در شگفتی و سرور فرو می برد، سپس خشک میشود به گونه ای که آن را زرد رنگ می بینی؛ سپس تبدیل به کاه میشود [آری دنیا نیز به همین سرعت می گذرد و در آخرت، عذاب شدید است یا آمرزش و رضای الهی؛ و زندگی دنیا چیزی جز متاع فریب

نیست. (20)

1- امام على ال من شما را از دنیا بر حذر میدارم .... ای مردم بدانید در حالی که میدانید شما دنیا را ترک میکنید و دنیا همان گونه است که خداوند فرموده لَعِبٌ وَ هُوَ وَزِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكَاثُرُ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ.

2- پیامبر احمقترین مردم آن کس است که به دنبال دنیا بیفتد، خداوند متعال فرماید: اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ هُوَ وَزِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكاثُرُ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًا ثُمَّ يَكُونُ حُطَامًا وَ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ.

587

ص: 587

ی الحدید / 21

السجاد ال- أَنَّ عَلَامَةَ الزَّاهِدِينَ فِى الدُّنْيَااً مَا تَسْمَعُونَ النَّدَاءَ مِنَ اللَّهِ بِعَيْبهَا وَتَصْغِيرِهَا حَيْثُ قَالَ اعْلَمُوا أَنَّمَا الحَياةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَ هُوَ وَزِينَةٌ وَ تَفاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكَاثُرُ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًا ثُمَّ يَكُونُ حُطاماً وَ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ الله وَرِضْوانُ وَمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُور

قوله تعالى: سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَرُسُلِهِ ذلِكَ فَضْلُ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَ اللهُ ذُو

الْفَضْل العظيم (21)

باب 1 : سابِقُوا إلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ

1-1 - أمير المؤمنين ال- فَانْتَهُوا مِنْ رَقْدَة الْغَفْلَة وَ بَادِرُوا بِالْعَمَلِ قَبْلَ حُلُولِ الْأَجَلِ وَسابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ قَبْلَ أَنْ يُضْرَبَ بِالسُّورِ بِبَاطِنِ الرَّحْمَةِ وَظَاهِرِ الْعَذَابِ فَتَنَادُونَ فَلَا يُسْمَعُ نِدَاؤُكُمْ وَ تَضِحُونَ فَلَا يُحْفَلُ بِضَجِيحِكُمْ وَ قَبْلَ أَنْ تَسْتَغِيثُوا فَلَا تُغَاثُوا سَارِعُوا إِلَى الطَّاعَاتِ قَبْلَ فَوْتِ الْأَوْقَاتِ.

2-1- أمير المؤمنين ا سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ

أُعِدَّتْلِلْمُتَّقِينَ فَإِنَّكُمْ لَنْ تَنَالُوهَا إِلَّا بِالتَّقْوَى.

1-3- الصادق - أبو عَمْر و الزُّبَيْرِيُّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم قَالَ قُلْتُ أَخْبِرْنِي عَمَّا نَدَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْمُؤْمِنِينَ إِلَيْهِ مِنَ الِاسْتِبَاقِ إِلَى الْإِيمَانَ فَقَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ سَابِقُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّماءِ وَالْأَرْضَ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللهِ وَ رُسُلِهِ. 4-1- الصادق الله - أبو عَمْرو الزَّبَيْرِيُّ عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ قَالَ: قُلْتُ لَهُ إِنَّ لِلْإِيمَانِ دَرَجَاتِ وَ مَنَازِلَ يَتَفَاضَلُ الْمُؤْمِنُونَ فِيهَا عِنْدَ اللَّهِ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ صِفْهُ لِى رَحِمَكَ اللَّهُ حَتَّى أَفْهَمَهُ قَالَ إِنَّ اللَّهَ سَبَقَ بَيْنَ الْمُؤْمِنِينَ كَمَا يُسَبَّقَ بَيْنَ الْخَيْلِ يَوْمَ الرِّهَانِ ثُمَّ فَضَّلَهُمْ عَلَى دَرَجَاتِهِمْ فِي السَّبْقِ إِلَيْهِ فَجَعَلَ كُلَّ امْرِى مِنْهُمْ عَلَى دَرَجَةَ سَبْقِهِ لَا يَنْقُصُهُ فِيهَا مِنْ حَقِّهِ وَ يَتَقَدَّمُ مَسْبُوقُ سَابَقَا وَ لَا مَفْضُولُ فَاضِنَا تَفَاضِلَ بِذَلِكَ أَوَائِلُ هَذِهِ الْأُمَّةِ وَأَوَاخِرُهَا وَ

لا

1. بحارالأنوار، ج 75، ص128/ تحف العقول، ص 272 . بحارالأنوار، ج94، ص116

.. بحار الأنوار، ج 10، ص 112 تفسیر فرات الکوفی، ص 366

4 الکافی، ج 2، ص 40 بحار الأنوار، ج 22، ص 308/ تفسير العياشي، ج 2، ص 105 دعائم الإسلام، ج 1، ص8/ تفسير نور الثقلين

5889

ص: 588

حدید/21

امام سجاد ال علامت کسانی که در دنیا زاهد و پارسایند ... نمیشنوید که خداوند اعلام

نموده دنیا بی ارزش است و کامل نیست و در این آیه میفرماید أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيا لَعِبٌ وَهَوٌ وَ وَزِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَ تَكاثُرُ فِي الْأَمْوالِ وَ الْأَوْلادِ كَمَثَلِ غَيْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًا ثُمَّ يَكُونُ حُطاماً وَ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِيدٌ، وَ مَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَ مَا الْحَيَاةُ الدُّنْيا إِلَّا مَتَاعُ

الْغُرُورِ.

به پیش تازید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان و بهشتی که پهنه آن مانند پهنه آسمان و زمین است و برای کسانی که به خدا و پیامبرانش ایمان آورده اند؛ آماده شده است این فضل خداوند است که به هر کس بخواهد می دهد؛ و خداوند دارای فضل عظیم است. (21)

بخش 1 به پیش تازید برای رسیدن به آمرزش پروردگارتان. 1-1- امام علی پس از خواب غفلت بیدار شوید و پیش از رسیدن مرگ برای رسیدن به ال- آمرزش پروردگارتان به پیشتازید؛ قبل از آنکه دیواری بین شما زده شود که باطنش رحمت خدا و ظاهرش عذاب خدا باشد پس هرچه فریاد زنید کسی گوش به فریاد شما نمی دهد و هر چه ضجه و ناله کنید بر ناله و ضجه شما کسی جمع نمیشود و توجه نمی کند و به خود آئید قبل از آنکه التماس کنید و دادرسی .نباشد قبل از آنکه وقت را از دست بدهید به سوی طاعت خدا

بشتابید.

2-1- امام على الله - سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ

لِلْمُتَّقِینَ؛ به آن بهشت نمیرسید مگر به وسیله ی تقوا.

3-1- امام صادق ابو عمرو زبیری :گوید به امام صادق عرض کردم ... از پیشی گرفتن به سوی ایمانی که خداوند مؤمنین را در این گفتار خویش دعوت فرموده است به من خبر ده فرمود: این سخن خداوند عزوجل سابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّماءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ.

-4-1 امام صادق - ابو عمرو زبیری :گوید به امام صادق عرض کردم ایمان درجات و جایگاههایی دارد آیا مؤمنان در آن جایگاهها نزد خداوند برتری دارند؟ فرمود: «بله». گفتم: رحمت خداوند بر شما آن را برایم وصف کن تا بدانم؟ فرمود خداوند میان مؤمنان مسابقه ای قرار میدهد همچنان که اسبها را در روز شرط بندی به مسابقه میگذارند. سپس آنان را براساس سبقتشان در تقرب به او برتری میدهد و به هر کسی درجه ای را عطا می کند و از حق هیچ کس کم نمیشود و هیچ متأخری از پیشتاز و هیچ کس با درجه کمتر، بر دیگری با درجه بیشتر پیشی نمیگیرد و به این شکل اولین و آخرین امت از لحاظ برتری مشخص میشود. اگر

589

ص: 589

الحديد / 21

لَوْ لَمْ يَكُنْ لِلسَّابِقِ إِلَى الْإِيمَان فَضْلُ عَلَى الْمَسْبُوقِ إِذا لَلَحِقَ آخِرُ هَذِهِ الْأُمَّةِ أَوَّلَهَا نَعَمْ وَ لَتَقَدَّمُوهُمْ إِذَا لَمْ يَكُنْ لِمَنْ سَبَقَ إِلَى الْإِيمَانِ الْفَضْلُ عَلَى مَنْ أَبْطَأَ عَنْهُ وَلَكِنْ بِدَرَجَاتِ الْإِيمَانِ قَدَّمَ اللَّ-هُ السَّابِقِينَ وَ بِالْإِبْطَاءِ عَنِ الْإِيمَانِ أَخَرَ اللَّهُ الْمُقَصِّرِينَ لِأَنَّا نَجِدُ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ مِنَ الْآخِرِينَ مَنْ هُوَ أَكْثَرُ عَمَلًا مِنَ الْأَوَّلِينَ وَأَكْثَرُهُمْ صَلَاةً وَ صَوْماً وَ حَجَا وَ زَكَاةً وَ جَهَاداً وَ إِنْفَاقاً وَ لَوْ لَمْ يَكُنْ سَوَابَقُ يَفْضُلُ بِهَا الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ بَعْضاً عِنْدَ اللَّهِ لَكَانَ الْآخِرُونَ بِكَثْرَةِ الْعَمَل مُقَدَّمِينَ عَلَى الْأَوَّلِينَ وَلَكِنْ أَبَى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ أَنْ يُدْرِكَ آخِرُ دَرَجَاتِ الْإِيمَانِ أَوَّلَهَا وَيُقَدَّمَ فِيهَا مَنْ أَخَّرَ اللَّهُ أَوْ يُؤَخَّرَ فِيهَا مَنْ قَدَّمَ اللَّهُ قُلْتُ أَخْبِرْنِي عَمَّا نَدَبَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْمُؤْمِنِينَ إِلَيْهِ مِنَ الِاسْتِبَاقِ إِلَى الْإِيمَانِ فَقَالَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ سَابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَرُسُلِهِ وَقَالَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ وَقَالَ وَ السَّابِقُونَ الْأَوَّلُونَ مِنَ المُهَاجِرِينَ وَ الْأَنْصَارِ وَ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُمْ بِإِحْسَانٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ فَبَدَا بِالْمُهَاجِرِينَ الْأَوَّلِينَ عَلَى دَرَجَةِ سَبْقِهِمْ ثُمَّ ثَنَّى بِالْأَنْصَارِ ثُمَّ ثَلَّثَ بِالتَّابِعِينَ لَهُمْ بِإِحْسَانِ فَوَضَعَ كُلَّ قَوْمٍ عَلَى قَدْرِ دَرَجَاتِهِمْ وَ مَنَازِلِهِمْ عِنْدَهُ ثُمَّ ذَكَرَ مَا فَضَّلَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِهِ أَوْلِيَاءَهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْض فَقَالَ عَزَّوَجَلَّ تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللهُ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجَاتٍ إِلَى آخِرِ الْآيَةِ وَقَالَ وَلَقَدْ فَضَّلْنا بَعْضَ النَّبِيِّينَ عَلى بَعْضٍ وَقَالَ انْظُرْ كَيْفَ فَضَّلْنَا عَلَى بَعْضٍ وَلَلْآخِرَةُ أَكْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَكْبَرُ تَفْضِيلًا وَ قَالَ هُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ اللهِ وَ قَالَ وَيُؤْتِ كُلَّ ذِي فَضْلِ فَضْلَهُ وَ قَالَ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَ جَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ الله وَ قَالَ فَضَّلَ اللهُ المُجَاهِدِينَ عَلَى الْقاعِدِينَ أَجْراً عَظِياً دَرَجَاتٍ مِنْهُ وَمَغْفِرَةً وَرَحْمَةٌ وَ قَالَ لا يَسْتَوِي مِنْكُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ أُولئِكَ أَعْظَمُ دَرَجَةً مِنَ الَّذِينَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَ قاتَلُوا وَ قَالَ يَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَالَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ وَقَالَ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ لا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلا نَصَبٌ وَلا تَحْمَصَةٌ في سَبيل الله وَلا يَطَؤُنَ مَوْطِناً يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنالُونَ مِنْ عَدُوٌّ نَيْلًا إِلَّا كُتِبَ هُم بِهِ عَمَل صَالِحٌ وَقَالَ وَما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرِ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ وَ قَالَ فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ

بعضهم

ص: 590

حدید /21

پیشتاز در ایمان بر متأخر برتری نمیداشت آنگاه آخرین این امت از لحاظ ،مرتبت اولین میشد. بلی، اگر پیشتاز در ایمان فضلی بر کسی که در ایمان آوردن تأخیر کرده و پس از او قرار گرفته است، نداشته باشد، آخرین این امت بر او پیشی می.گیرد اما خداوند با درجات ،ایمان پیشتازان را مقدم کرد و مقصرین را به خاطر تأخیر داشتن در ایمان در مراتب آخر قرار داد؛ زیرا میبینیم که اعمال عبادی برخی از مؤمنین ،آخرین بیش از اولین است. و نماز و روزه و حج و زکات و جهاد و انفاقشان بیشتر است اگر معیارهایی برای سبقت نبود که به واسطه آن برخی مؤمنین بر دیگران از نظر مقام نزد خداوند پیشی بگیرند آخرینها با اعمال عبادی فراوان خود، بر اولینها

مقدم بودند، اما خداوند عزوجل این امر را نپذیرفت که اولین ،مؤمنان پایینترین درجات ایمان را داشته باشند کسی که خداوند او را در مرتبه آخر قرار داده است مقدم شود و کسی که خداوند او را مقدم کرده است، مؤخّر شود». گفتم: «مرا از سبقت به ایمانی که خداوند عزوجل مؤمنین را به آن فرا ،خواند، آگاه کن. پس فرمود: کلام خداوند عزوجل: سَابِقُوا إِلى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاء وَالأَرْضِ أُعِدَّتْ للذِينَ آمَنُوا بِالله ورُسُلِهِ و فرمود: والسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ * أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ؛ و فرمود و پیشگامان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که با نیکوکاری از آنان پیروی کردند خدا از ایشان خشنود و آنان (نیز) از او خشنودند (توبه/100) از اولین مهاجرین، به سبب درجه سبقتشان آغاز کرد سپس در مرتبه دوم انصار را ذکر کرد و در مرحله سوم کسانی که از آنان با نیکی تبعیت کردند پس هر قومی را به میزان درجات و جایگاهشان نزد پروردگار نهاد و سپس عاملی را که به سبب آن خداوند عزوجل برخی اولیای خود را بر دیگران برتری داد ذکر کرد. خداوند عزوجل فرمود: برخی از آن پیامبران را بر برخی دیگر برتری بخشیدیم از آنان کسی بود که خدا با او سخن گفت و درجات بعضی از آنان را بالا برد و به عیسی پسر مریم دلایل آشکار دادیم و او را به وسیله روح القدس تایید کردیم و اگر خدا میخواست کسانی که پس از آنان بودند بعد از آن [همه] دلایل روشن که برایشان آمد، به کشتار یکدیگر نمی پرداختند؛ ولی با هم اختلاف کردند پس بعضی از آنان کسانی بودند که ایمان آوردند و بعضی از آنان کسانی بودند که کفر ورزیدند و اگر خدا میخواست با یکدیگر جنگ نمیکردند ولی خداوند آن چه را می خواهد انجام میدهد (بقره /253) و فرمود و در حقیقت بعضی از انبیا را بر بعضی برتری بخشیدیم، (اسراء/55) و فرمود: ببین چگونه بعضی از آنان را بر بعضی دیگر برتری داده ایم و قطعا درجات آخرت و برتری آن بزرگتر و بیشتر است (اسراء/21) و فرمود [هر یک از ایشان را نزد خداوند درجاتی است (آل عمران (163) و فرمود و به هر شایسته نعمتی از کرم خود عطا کند (هود/3) و فرمود کسانی که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته اند نزد خدا مقامی هر چه والاتر دارند (توبه/20 و فرمود مجاهدان را بر خانه نشینان به پاداشی بزرگ برتری بخشیده است * [ پاداش بزرگی که] به عنوان درجات و آمرزش و رحمتی از جانب او نصیب آنان میشود] (نساء/9596) کسانی از شما که پیش از فتح مکه] انفاق و جهاد کرده اند با دیگران] یکسان نیستند. آنان از [حیث] درجه بزرگتر از کسانی اند که بعدا به انفاق و جهاد پرداخته اند، (حدید/10) و فرمود: خدا [رتبه] کسانی از شما را که گرویده و کسانی را که دانشمندند [ بر حسب] درجات بلند گرداند، (مجادله/11) و :فرمود و در هیچ مکانی که کافران را به خشم می آورد قدم نمیگذارند و از دشمنی غنیمتی به دست نمی آورند، مگر این که به سبب آن عمل صالحی برای آنان در کارنامه شان] نوشته میشود (توبه/11) و فرمود: و هر گونه نیکی که برای خویش از پیش فرستید آن را نزد خدا باز خواهید یافت (بقره/110) و فرمود: پس هر که هموزن

591 کی

ص: 591

الحديد /21

ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ فَهَذَا ذِكْرُ دَرَجَاتِ الْإِيمَانِ وَ مَنَازِلِهِ عِنْدَ اللَّهِ

عَزَّ وَ جَل .

باب 2: وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّماءِ وَالْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِالله وَرُسُلِهِ

1-2 - الرسول - لَمَّا دَخَلْتُ الْجَنَّةَ رَأَيْتُ فِيهَا شَجَرَةَ طُوبَى أَصْلُهَا فِي دَارٍ عَلِيٌّ وَ مَا فِي الْجَنَّةِ قَصْرُ وَ لَا مَنْزِلُ إِلَّا وَ فِيهَا فُتْرُمِنْهَا وَأَعْلَاهَا أَسْفَاطُ خَلَل مِنْ سُنْدُس وَإِسْتَبْرَقَ يَكُونُ لِلْعَبْدِ الْمُؤْمِنَ أَلْفُ أَلْفِ سَفَطٍ فِي كُلِّ سَفَطٍ مِائَةُ أَلْفِ خَلَّة مَا فِيهَا خَلَهُ يُشْبِهُ الْأَخْرَى عَلَى أَلْوَانِ مُخْتَلِفَة وَهُوَ ثِيَابُ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَسَطْهَا ظِلُّ مَمْدُودُ عَرْضُ الْجَنَّةِ كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ أُعِدَّتْ لِلَّذِينَ آمَنُوا بِاللَّهِ

وَ رُسُلِهِ.

2-2- الصادق ال- عَنْ أَبي بَصِيرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ الجُعِلْتُ فِدَاكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لِ شَوِّقْنِي فَقَالَ يَا أَبَا مُحَمَّدٍ إِنَّ مِنْ أَدْنَى نَعِيمِ الْجَنَّةِ يُوجَدُ رِيحُهَا مِنْ مَسِيرَةِ أَلْفِ عَامٍ مِنْ مَسَافَةِ الدُّنْيَا وَإِن أَدْنَى أَهْل الْجَنَّة مَنْزَنَا لَوْ نَزَلَ بِهِ أَهْلُ الثَّقَلَيْنِ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ لَوَسِعَهُمْ طَعَامًا وَ شَرَاباً وَ لَا يَنْقُصُ مِمَّا عِنْدَهُ شَيْءٌ وَإِنَّ أَيْسَرَ أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةَ مَنْ يَدْخُلُ الْجَنَّةَ فَيُرْفَعُ لَهُ ثَلَاثُ حَدَائِقَ - فَإِذَا دَخَلَ أَدْنَاهُنَّ رَأَى فِيهَا مِنَ الْأَزْوَاجِ وَالْخَدَمِ وَالْأَنْهَارِ وَالْأَثْمَارِ مَا شَاءَ اللَّهُ مِمَّا يَمْلَأُ عَيْنَهُ قُرَّةً وَ قَلْبَهُ مَسَرَّةً فَإِذَا شَكَرَ اللَّهَ وَ حَمِدَهُ قِيلَ لَهُ ارْفَعْ رَأْسَكَ إِلَى الْحَدِيقَةِ الثَّانِيَةِ فَفِيهَا مَا لَيْسَ فِي الْأُخْرَى فَيَقُولُ يَا رَبِّ أَعْطِنِي هَذِهِ فَيَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى إِنْ أَعْطَيْتُكَ إِيَّاهَا سَأَلْتَنِي غَيْرَهَا فَيَقُولُ رَبِّ هَذِهِ هَذِهِ فَإِذَا هُوَ دَخَلَهَا شَكَرَ اللَّهَ وَحَمِدَهُ قَالَ فَيُقَالُ افْتَحُوا لَهُ بَابَ الْجَنَّةِ وَيُقَالُ لَهُ ارْفَعْ رَأْسَكَ فَإِذَا قَدْ فُتِحَ لَهُ بَابُ مِنَ الْخُلْدِ وَ يَرَى أَضْعَافَ مَا كَانَ فِيمَا قَبْلُ فَيَقُولُ عِنْدَ تَضَاعْفِ مَسَرَّاتِهِ رَبِّ لَكَ الْحَمْدُ الَّذِي لَا يُحْصَى إِذْ مَنَنْتَ عَلَيَّ بِالْجِنَانِ وَ نَجَّيْتَنِي مِنَ النِّيران . 2-3- أمير المؤمنين ال وَ قَدْ سَأَلَهُ جَاثَلِيقُ أَخْبِرْنِي عَن الْجَنَّةِ وَ النَّارِ أَيْنَ هُمَا؟ قَالَ اللَّ: الْجَنَّةُ

تَحْتَ الْعَرْش فِي الْآخِرَةَ وَ النَّارُ تَحْتَ الْأَرْضِ السَّابِعَة السُّفَلَى فَقَالَ الْجَاثِلَيقُ صَدَقْت ؟

592

1، الکافی، ج 2، ص 40 تفسیر البرهان

.. بحار الأنوار، ج 8، ص 137

. تفسیر القمی، ج 2، ص82

4. تفسیر البرهان

ص: 592

حدید /21

ذره ای نیکی کند [نتیجه آن را خواهد دید و هر که هموزن ذره ای بدی ،کند، [نتیجه] آن را خواهد دید، (زلزال 787) و این آیات درجات و جایگاههای ایمان نزد خداوند تعالی را بیان کرده است.

بخش:2 و بهشتی که پهنه آن مانند پهنه آسمان و زمین است و برای کسانی که به خدا و

پیامبرانش ایمان آورده اند؛ آماده شده است.

بهشتی

1-2- پیامبر وقتی داخل بهشت شدم درخت طوبی را دیدم اصل آن درخت در منزل علی بن ابی طالب بود، هیچ قصر و منزلی در بهشت نیست مگر اینکه یک شاخه از آن درخت در آن وجود دارد؛ بالای آن درخت سبدهایی پر از سندس و استبرق وجود دارد که در هر سیدی هزار هزار سبد وجود دارد و در هر سبدی صد هزار حلّه ،است هیچ حلّهای در آن نیست که به دیگری شباهت داشته باشد با اینکه دارای الوان مختلف هستند آنها لباسهای اهل بهشت میباشند در وسط آن سایه ای است کشیده شده پهنای بهشت به قدر پهنای آسمان و زمین است بهشت برای افرادی که به خدا و رسول ایمان داشته باشند آماده شده است. 2-2- امام صادق ال پست ترین منازل بهشت چنان است که اگر تمام جنیان و انسانها میهمان صاحب آن شوند غذا و نوشیدنی به همه ایشان خواهد رسید و از آنچه در اختیار آن است چیزی کم نمیشود و کم رتبهترین بهشتیان چنان است که وقتی داخل بهشت میشود سه بوستان برایش بالا برده شود هنگامی که وارد پایین ترین آنها شود به قدری از ،همسران خدمتکاران رودها و میوه ها ببیند که باعث روشن شده چشم و شاد شدن دلش گردد؛ چون شکر و سپاس خداوند را بجا آورد به وی خطاب شود سرت را به طرف بوستان دوم بالا بگیر که در آن چیزهایی است که در دیگری وجود نداشت؛ عرض می کند: «پروردگارا! این بوستان را به من عنایت .نما خداوند متعال میفرماید اگر این را به تو بدهم بوستان دیگری از من خواهی خواست عرض میکند پروردگارا این همان است که میخواهم و خواسته دیگری نخواهم داشت چون وارد آن بوستان شود و به شدت مسرور گردد شکر و سپاس خداوند را بجا آورد. پس خطاب شود دری به سوی بهشت برایش بگشایید و به وی گفته شود سرت را بالا بگیر؛ ناگهان دری از جاودانگی برایش گشوده گردد و چندین برابر آنچه در گذشته دیده بود را مشاهده خواهد کرد؛ هنگام چندین برابر شدن شادمانیاش عرض میکند: «پروردگارا! ستایشی که قابل شمارش نباشد مخصوص توست چراکه با بهشت بر من منت نهادی و مرا از دوزخ نجات بخشیدی 3-2- امام علی ال جاثلیق (اسقف) از امیرالمؤمنین پرسید: «بگو بهشت و جهنم کجا - هست؟ فرمود: بهشت در آخرت زیر عرش هست و جهنم در زیر زمین هفتم قرار دارد جاثلیق گفت: «درست گفتی.

ص: 593

الحديد / 21

4-2- أمير المؤمنين - أبي جَعْفَر مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ الْبَاقِر ا قَالَ قَدِمَ أَسْقُفُ نَجْرَانَ عَلَى عُمَرَ بْن ال- الْخَطَّاب ... فَقَالَ لَهُ الْأَسْقُفُ يَا عُمَرُ أَنْتُمْ تَقْرَءُونَ فِي كِتَابَكُمْ أَنَّ لِلَّهِ جُنَّةَ عَرْضُهَا كَعَرْضِ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ فَأَيْنَ تَكُونُ النَّارُ قَالَ فَسَكَتَ عُمَرُ وَ نَكَسَ رَأْسَهُ فَقَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ اللَّةِ وَ كَانَ حَاضِراً أجِبْ هَذَا النَّصْرَانِيَّ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ بَلْ أَجِبْهُ أَنْتَ فَقَالَ ال لَهُ يَا أَسْقُفَ نَجْرَانَ أَنَا أُجِيبُكَ أَ رَأَيْتَ إِذَا جَاءَ النَّهَارُ أَيْنَ يَكُونُ اللَّيْلُ وَ إِذَا جَاءَ اللَّيْلُ أَيْنَ يَكُونُ النَّهَارُ فَقَالَ الْأَسْقُفُ مَا كُنْتُ أَرَى أَنَّ أَحَداً يُجيبُنِي عَنْ هَذِهِ الْمَسْأَلَة ثُمَّ قَالَ مَنْ هَذَا الْفَتَى يَا عُمَرُ قَالَ عُمَرُ هَذَا عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِب ال

خَتَنُ رَسُول اللَّهِ وَ ابْنُ عَمِّهِ وَأَوَّلُ مُؤْمِن مَعَهُ هَذا أبُو الْحَسَنَ الله وَ الْحُسَيْن الله

صلى الله عليه وسلم

باب 3: ذلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ

العليا

3-1 - أمير المؤمنين ا أَنْتُمْ مَعَاشِرَ الْعَرَبِ يَوْمَئِذٍ عَلَى شَرِّ دِين فَمَنَّ اللَّ-هُ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْكُمْ

مُحَمَّد لله فَبَعَثَهُ إِلَيْكُمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِكُمْ وَ قَالَ ذلِكَ فَضْلُ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ

الْعَظِيمِ. 2-3- أمير المؤمنين - فَبَادِرُوا بِأَعْمَالِكُمْ تَكُونُوا مَعَ جيران اللَّهِ فِي دَارِهِ رَافَقَ بِهِمْ رُسُلَهُ وَ أَزَارَهُمْ مَلَائِكَنَهُ وَأَكْرَمَ أَسْمَاعَهُمْ أَنْ تَسْمَعَ حَسِيسَ نَارٍ أَبَداً وَصَانَ أَجْسَادَهُمْ أَنْ تَلْقَى لُغُوبَا وَ نَصَباً ذلِكَ فَضْلُ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشاءُ وَ اللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيم. -- الصادقين المحلة - ذلِكَ فَضْلُ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ وَ فِى قَوْلِهِ وَ لَا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ

بِهِ بَعْضَكُمْ عَلى بَعْضٍ إِنَّهُمَا نَزَلْنَا فِي أمير المُؤْمِنِين الله"

الوِلَايَةِ

1 - الرضا الله - إِنَ الْعَبْدَ إِذَا اخْتَارَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَ لِأَمُور عِبَادِهِ شَرَحَ لِذَلِكَ صَدْرَهُ فَأَوْدَعَ قَلْبَهُ يَنَابِيعَ الْحِكْمَة وَأَلْهَمَهُ الْعِلْمَ إِلْهَاماً فَلَمْ يَعْيَ بَعْدَهُ بِجَوَاب وَ لَا يَحَارُ فِيهِ عَنِ الصَّوَابِ وَهُوَ مَعْصُومُ مُؤَيَّدُ مُوَفَّقُ مُسَدَّدُ قَدْ أَمِنَ الْخَطَا وَالزَّلَ وَالْعِثَارَ يَخُصُّهُ اللَّهُ بِذَلِكَ لِيَكُونَ حُجَّتَهُ عَلَى عِبَادِهِ وَ شَاهِدَهُ عَلَى خَلْقِهِ - وَ ذلِكَ فَضْلُ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيم.

1. خصائص الأئمه، ص91/ تفسیر البرهان .. بحار الأنوار، ج 33، ص 566 الغارات، ج 1، ص 199 .. شرح نهج البلاغة، ج 10، ص 122 نهج البلاغة، ص 266 4. تفسیر البرهان

5. عيون أخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 220 کمال الدین، ج 2، ص 681؛ «لایحیر» بدل «لا يحيد » و «الخطأ» بدل «الخطايا» و «البالغة« زيادة

594

ص: 594

و حدید/21

4-2- امام علی ال اسقف به او گفت ای عمر شما در کتابتان میخوانید که خداوند بهشتی دارد به پهنای آسمان و زمین پس جهنّم کجاست؟ عمر خاموش شد و سرش را پایین آورد. امیرالمؤمنین که در آنجا حاضر بود فرمود: پاسخ این «نصرانی را بدهم»؟ عمر به او گفت: آری تو جواب بده». علی الله فرمود: ای اسقف نجران من به تو پاسخ میدهم. وقتی روز فرا میرسد شب کجاست؟ و زمانی که شب میرسد روز کجاست؟ اسقف :گفت: «تا به حال ندیده ام که کسی این چنین به سؤال من پاسخ دهد. پس گفت ای !عمر این جوان کیست؟ گفت این جوان علی بن ابی طالب است داماد و پسر عموی رسول خدا و اولین شخصی که به او

ایمان آورد. او پدر حسن و حسین ال است.

بخش 3: این فضل خداوند است که به هرکس بخواهد می دهد؛ و خداوند دارای فضل عظیم

است.

1-3- امام على ال- ... شما عربها در آن روزگار بدترین آیینها را داشتید... تا اینکه خداوند با [ پیامبری] محمد بر شما منت نهاد و از میان ،خودتان او را به عنوان پیامبر ب-ه س-وى ش-ما برانگیخت

... و خداوند فرمود: ذلِكَ فَضْلُ اللهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ.

2-3- امام علی ال پس با کردارهای خود پیشی گیرید تا در خانه خدا با همسایگان خدا - باشید پیامبران خود را رفیقان آنان ،کرده و فرشتگانش را به زیارتشان برانگیخته و گوشهاشان را حرمت نهاده است تا بانگ آتش را نشنود و تنهاشان را نگاهداشته ،است، از اینکه رنجی یا سختی ای بدان رسد این بخشش خداست به هر کس که خواهد دهد و خدا صاحب بخشش بزرگ است.

-3-3- امام باقر و امام صادق ذلكَ فَضْل الله يُؤْتِيهِ مَن يَشَاءُ؛ یعنی از میان بندگانش، و

زنهار آن چه را خداوند به [سبب] آن بعضی از شما را بر بعضی دیگر] برتری داده آرزو مکنید (نساء/32) این دو آیه در شأن امیرالمؤمنین ال نازل شده است.

ولایت

کند در

1- امام رضا ال وقتی خداوند شخصی را به عنوان رهبر بندگان بگزیند به او شرح صدر و

قدرت اندیشه در این راه میدهد و دلش را منبع حکمت قرار داده به او علم الهام می جواب فرو نمیماند و از واقع بینی عاجز نیست. او معصوم و مؤید و موفق و پشتیبانی شده از جانب خدا و محفوظ از خطا و لغزش .است خداوند این امتیازات را به او میبخشد تا حجت و گواه او در میان بندگان باشد؛ وَ ذلِكَ فَضْلُ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيم.

595

ص: 595

الحديد / 22

2 - الصادق ال- إِنَّ مِنَ الْمَلَائِكَةِ الَّذِينَ فِي السَّمَاءِ لَيَطَّلِعُونَ إِلَى الْوَاحِدِ وَالِاثْنَيْنِ وَالثَّلَاثَةِ وَهُمْ - يَذْكُرُونَ فَضْلَ آل محمد صلى الله عليه وسلم قَالَ فَتَقُولُ أَ مَا تَرَوْنَ إِلَى هَؤُلَاءِ فِي قِلَّتِهِمْ وَ كَثْرَة عَدُوِّهِمْ يَصِفُونَ فضل آل محمد صلى الله عليه وسلم قَالَ فَتَقُولُ الطَّائِفَةُ الْأُخْرَى مِنَ الْمَلَائِكَة ذلِكَ فَضْلُ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللهُ ذُو

الْفَضْلِ الْعَظِيم.

قوله تعالى : ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ

مِنْ قَبل أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِكَ عَلَى الله يَسيرٌ (22)

الْحُسَيْن ال

- الصادق ال: لَمَّا أُدْخِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ اللهِ عَلَى يَزِيدَ لَعَنَهُ اللَّهُ نَظَرَ إِلَيْهِ ثُمَّ قَالَ لَهُ يَا عَلِيَّ بْنَ و ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَةٍ فَبِمَا كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ فَقَالَعَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ اللهِ كَلَّا مَا هَذِهِ فِينَا نَزَلَتْ وَإِنَّمَا نَزَلَتْ فِينَا مَا أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهُ يَسِيرٌ

2- أمير المؤمنين الله - تَحَوَّلُ النُّطْفَةُ فِي الرَّحِمِ أَرْبَعِينَ يَوْمًا فَمَنْ أَرَادَ أَنْ يَدْعُوَ اللَّ-هَ عَزَّوَجَلَّ فَفِي تِلْكَ الْأَرْبَعِينَ قَبْلَ أَنْ تُخْلَقَ ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مَلَكَ الْأَرْحَامِ فَيَأْخُذْهَا فَيَصْعَدُ بِهَا إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَيَقِفُ مِنْهُ مَا شَاءَ اللهُ فَيَقُولُ يَا إِلَهى أذَكَرُ أمْ أنْثَى فَيُوحِى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَيْهِ مِنْ ذَلِكَ مَا يَشَاءُ وَ يَكْتُبُ الْمَلَكُ ثُمَّ يَقُولُ إِلَهِى أَ شَقِيٌّ أَمْ سَعِيدُ فَيُوحِى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِلَيْهِ مِنْ ذَلِكَ مَا يَشَاءُ وَيَكْتُبُ الْمَلَك فَيَقُولُ اللَّهُمَّ كَمْ رِزْقُهُ وَ مَا أَجَلُهُ ثُمَّ يَكْتُبُهُ وَيَكْتُبُ كُلَّ شَيْءٍ يُصِيبُهُ فِي الدُّنْيَا بَيْنَ عَيْنَيْهِ ثُمَّ يَرْجِعُ بِهِ فَيَرُدُّهُ فِي الرَّحِمِ فَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ. ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها.

3 - الصادق - عَنْ أَبي عَبْدِ اللَّهِ اللهِ فِي قَوْلِهِ ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها صَدَقَ اللَّهُ وَ بَلَغَتْ رُسُلُهُ وَ كِتَابُهُ فِي السَّمَاءِ عِلْمُهُ بِهَا وَ كِتَابُهُ فِ-ي الْأَرْضِ إِعْلَامُنَا فِي لَيْلَة الْقَدْرِ وَ فِي غَيْرهَا إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرُ *

1. وسائل الشیعة، ج 16، ص 346

2. بحار الأنوار، ج45، ص168 تفسیر القمی، ج 2، ص 277 تفسیر البرهان بحار الأنوار، ج45، ص135 .. بحار الأنوار، ج 57، ص 340 بحار الأنوار، ج 5، ص 154 تفسیر البرهان

4. بحار الأنوار، ج24، ص223 / بحار الأنوار، ج 94، ص 13/ تفسیر البرهان تفسیر نورالثقلين؛ «علومنا بدل اعلامنا»/ تفسیر القمی، ج2، ص 351؛ «علومنا بدل اعلامنا» و «ان ذلك على الله يسير » محذوف

596

ص: 596

حدید/22

2 امام صادق برخی از فرشتگان آسمان به یک و دو و سه تن از ساکنان زمین] ک-ه فضل آل محمد له را ذکر می کنند سرکشی میکنند و میگویند نمیبینید اینها را که با وجود کمی خود و بسیاری دشمنشان فضل آل محمد را می ستایند سپس دسته دیگر از فرشتگان

ا.

:گویند این فضل خداست که به هر که خواهد میدهد و خدا صاحب فضل بزرگ است.

هیچ مصیبتی [ناخواسته] در زمین و نه در وجود شما روی نمی دهد مگر این که همه آنها قبل از آن که زمین را بیافرینیم در لوح محفوظ ثبت است؛ و این امر برای خدا آسان است. (22)

1- امام صادق وقتی حضرت علی بن الحسین ال بریزید وارد شد و یزید نظری به آن بزرگوار کرد و این آیه را خواند و گفت ای علی بن الحسین این مصیبتی که دچار شما شد نتیجه رفتار خودتان بود امام سجاد ال فرمود: ابدا) این آیه در شأن ما نازل نشده است. بلکه این آیه درباره ی ما نازل شده که می فرماید: ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبل أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّه يَسِيرٌ».

2 امام علی ال نطفه تا چهل روز در حال تغییر و تبدیل است و هر که پسر یا دختر بخواهد در این چهل روز از خدا بخواهد و پس از این چهل روز خداوند ملک موکل بر رحم را میفرستد برای صورت بندی طفل و آن ملک گوید: «خدایا پسر باشد یا دختر». خدای سبحان به او وح--ی میفرماید آنچه را که بخواهد و آن ملک مینویسد و سپس :گوید: «خدایا ش-ق-ی باش-د ی-ا سعادتمند». خدای متعال به او هرچه خود بخواهد طبق آنچه که شخص در عالم ذر قبول کرده وحی میفرماید و آن ملک مینویسد و بار دیگر عرض کند خدایا روزی و مدت عمرش چقدر باشد پروردگار بر او معلوم فرماید و آن ملک با هر چه که در دنیا به آن طفل اصابت میکند در پیشانیش بنویسد و معنی آیه شریفه همین است که میفرماید ما است که میفرماید: ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبرَأَها هر رنج و مصیبتی که در زمین (از قحطی و آف-ت نباتات و فقر و (ستم و یا در نفس خودتان مانند) بیماری و حزن و اندوه و وحشت بشما اصابت کند و برسد همه آنها نوشته شده در لوح محفوظ پیش از آنکه آنها را خلق کنیم. 3۔ امام صادق - عبد الرحمن بن کثیر از امام صادق ا روایت میکند که درباره ی آی--ه م--ا أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَن نبرأها فرمود: «راست فرموده! خداوند و پیامبرانش تبلیغ کردهاند و کتاب خدا در ،آسمان علم خدا است به آن و کتاب خدا در ،زمین اعلام خدا است به ما در شب قدر و در غیر شب قدر إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّه يَسِيرُ».

597

ص: 597

الحديد /23

قوله تعالى : لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ وَاللَّهُ لا يُحِبُّ

كُلَّ مُختالٍ فَخُورٍ (23)

1 - السجاد ال- قَالَ الصَّادِقُ ال: لَمَّا أُدْخِلَ عَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْنِ الله عَلَى يَزِيدَ لَعَنَهُ اللَّهُ نَظَرَ إِلَيْهِ ثُمَّ قَالَ لَهُ يَا عَلِيَّ بْنَ الْحُسَيْنِ وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصِيبَة فَبما كَسَبَتْ أَيْدِيكُمْ فَقَالَعَلِيُّ بْنُ الْحُسَيْن اليمن كَلَّا مَا هَذِهِ فِينَا نَزَلَتْ وَإِنَّمَا نَزَلَتْ فِينَا مَا أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ تَبْرَأَهَا إِنَّ ذلِكَ عَلَى الله يَسِيرٌ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فَاتَكُمْ وَلَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ فَنَحْنُ الَّذِينَ لَا نَأْسَى عَلَى مَا فَاتَنَا مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَلَا نَفْرَحُ بِمَا أُوتِينَا.

2 - أمير المؤمنين ال- أنَ النَّاسَ ثَلَاثَةُ رَاهِدُ وَ صَابِرُ وَ رَاغِبُ فَأَمَّا الزَّاهِدُ فَقَدْ خَرَجَتِ الْأَحْزَانُ وَ الْأَفْرَاحْ مِنْ قَلْبِهِ فَلَا يَفْرَحُ بِشَيْءٍ مِنَ الدُّنْيَا وَلَا يَأْسَى عَلَى شَيْءٍ مِنْهَا فَاتَ-هُ فَهُوَ مُسْتَرِيحٍ.

- السجاد ال- قَالَ رَجُلُ لِعَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ اللهِ مَا الزَّهْدُ قَالَ الزَّهْدُ عَشَرَةُ أَجْزَاءِ فَأَعْلَى دَرَجَاتِ الزُّهْدِ أَدْنَى دَرَجَاتِ الرِّضَا أَلَا وَإِنَّ الزُّهْدَ فِي آيَة مِنْ كِتاب اللهِ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَلا تَفْرَحُوا بما آتَاكُم" 4 - الصادق ال- عَنْ حَفْصِ بْن غِيَاثٍ قَال: ... قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَمَا حَدُّ الزُّهْدِ فِي الدُّنْيَا فَقَالَ

فَقَدْ حَدَّ اللهُ فِي كِتابهِ فَقَالَ عَزَّ وَجَلَّ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَلا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ"

قوله تعالى : الَّذِينَ يَبْخَلُونَ وَيَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبُخْلِ وَ مَنْ يَتَوَلَّ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ

الْغَنِيُّ الحَميدُ (24)

1 - الله الرسول - إِنَّ التي سَأَلَ عَنْ سَيِّدِ بَنِي عَوْفِ، فَقَالُوا: جَذَّبْ قَيْسِ عَلَيَانَهُ يُزَنُ ا

بالْبُخْلِ فَقَالَ : وَ أَيُّ دَاءٍ أَدْوَى مِنَ الْبُخْلِ؟ سَيّدكُمُ الْبَرَاَ بْنُ مَعْرُور . .

ای

.. بحار الأنوار، ج 78، ص 80 تفسير القمي، ج 2، ص 277 / بحار الأنوار، ج 70، ص315 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان 2. الکافی، ج 2، ص 456 تفسیر نور الثقلین الکافی، ج 2، ص 128 وسائل الشيعة، ج 16، ص 12 تحف العقول، ص 278/ الخصال، ج 2، ص 437 مجموعة ورام، ج2، ص 191

تفسير نور الثقلين تفسير البرهان / مشكاة الأنوار، ص 113/ معانى الأخبار، ص 252

4. بحار الأنوار، ج 2، ص 27/ بحار الأنوار، ج 75، ص 193 تفسیر القمی، ج 2، ص 146/ سعد السعود، ص87/ تفسير البرهان/ روضة الواعظین، ج 2، ص 434 مشکاة الأنوار، ص 115 بحار الأنوار، ج 67، ص 311/ تفسیر نور الثقلين 5. تفسير نور الثقلين

598

ص: 598

حدید/ 23

این بخاطر آن است که برای آنچه از دست داده اید تأسف نخورید و به آنچه به شما داده است دلبسته و شادمان نباشید؛ و خداوند هیچ متکبّر فخرفروشی را دوست ندارد. (23)

1- امام سجاد وقتی حضرت علی بن الحسین ال بریزید وارد شد و یزید نظری به آن بزرگوار کرد و این آیه را خواند و گفت ای علی بن الحسین این مصیبتی که دچار شما شد نتیجه رفتار خودتان بود امام سجاد فرمود: ابدا» این آیه در شأن ما نازل نشده است. بلکه این آیه درباره ی ما نازل شده که می فرماید: ما أَصابَ مِنْ مُصِيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لَا فِي أَنْفُسِكُمْ إِلَّا فِي كِتَابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَهَا إِنَّ ذلِكَ عَلَى الله يَسِيرُ لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلى ما فاتَكُمْ وَ لَا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ، ما خاندانی هستیم درباره ی امور فوت شده دنیوی تأسف نمیخوریم و نسبت به مادیات دنیوی شاد نمیشویم. امام علی مردم سه :گروهند زاهد (پارسا و صابر (شکیبا) و راغب خواهان دنیا اما زاهد کسی است که اندوهها و شادیها از دلش بیرون رفته نه به چیزی از دنیا شاد شود و نه بر چیزی که از دستش رفته افسوس خورد پس او آسوده خاطر است.

امام سجاد ال مردی نزد علی بن حسین آمد ... و به امام ال گفت: «زهد چیست؟ فرمود: زهد، ده جزء دارد بالاترین درجات ،زهد پایینترین درجات رضایت است. آگاه باش که زهد در آیه ای از کتاب خداوند عزوجل آمده است لكَيْلا تَأْسَوا عَلَى مَا فَاتَكُمْ وَلا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ». 4۔ امام صادق - حفص بن غیاث :گوید به امام صادق عرض کردم: «فدایت شوم، حد زهد در دنیا چیست؟ فرمود: «خداوند در کتابش معین کرده است خداوند عزوجل فرمود: لكَيْلا تَأْسَوا على مَا فَاتَكُمْ ولا تَفْرَحُوا بِمَا آتَاكُمْ».

همان کسانی که بخل میورزند و مردم را به بخل دعوت میکنند؛ و هر کس از

این فرمان الهی روی گردان شود به خود زیان میرساند چرا که خداوند بی نیاز و شایسته ستایش است. (24)

1 پیامبر رسول خدا از رئیس بنی عوف پرسید سرور شما کیست؟ سران قبیله گفتند: ای رسول خدا سرور ما مردی است که از صفت بخل و تنگ چشمی بی نصیب نیست» رسول خدا فرمود: کدام بیماری کشنده تر از بخل و تنگ چشمی است. سید و سرور

شما براء بن معرور است.

ص: 599

الحديد / 25

قوله تعالى: لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنزَلْنا مَعَهُمُ الْكِتاب والميزان لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فَيهِ بَأْسٌ شَديدٌ وَمَنافِعُ لِلنَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللهُ مَنْ يَنْصُرُهُ وَرَسُلَهُ بِالْغَيْبِ إِنَّ اللهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ (25)

باب 1 : وَ أَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتابَ

1-1 - الباقر القَولُهُ ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فِيهِ فَقَالَ الْكِتَابُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ اللَّهَ لَا شَكٍّ فِيهِ أَنَّهُ

إتمام

2-1- الصادق ال- أَوْصَى مُوسَى إِلَى يُوشَعَ بْن نُون وَ أَوْصَى يُوشَعُ بْنُ نُونِ اللَّهِ إِلَى وَلَدِ هَارُونَ وَلَمْ يُوص إِلَى وَلَدِهِ وَ لَا إِلَى وَلَدِ مُوسَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَهُ الْخِيَرَةُ يَخْتَارُ مَنْ يَشَاءُ مِمَّنْ يَشَاءُ وَبَشِّرَ مُوسَى وَيُوشَعُ بِالْمَسِيحِ الهِ فَلَمَّا أَنْ بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْمَسِيحَ اللَ قَالَ الْمَسِيحُ الله لَهُمْ إِنَّهُ سَوْفَ يَأْتِي مِنْ بَعْدِى نَبِيُّ اسْمُهُ أَحْمَدَ مِنْ وَلْدِ إِسْمَاعِيلَ ال يَجِي ، بتَصْدِيقِي وَ تَصْدِيقِكُمْ وَعُدْرِى وَ عُدْرِكُمْ وَ جَرَتْ مِنْ بَعْدِهِ فِي الْحَوَارِيِّينَ فِي الْمُسْتَحْفَظِينَ وَإِنَّمَا سَمَّاهُمُ اللَّهُ تَعَالَى الْمُسْتَحْفَظِينَ لِأَنَّهُمُ اسْتُحْفِظُوا الِاسْمَ الْأَكْبَرَ وَ هُوَ الْكِتَابُ الَّذِي يُعْلَمُ بِهِ عِلْمُ كُلِّ شَيْءٍ الَّذِي كَانَ مَعَ الانبياء ۖ يَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى وَ لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًا مِنْ قَبْلِكَ وَ أَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ الْمِيزانَ الْكِتَابُ الِاسْمُ الْأَكْبَرُ وَ إِنَّمَا عُرِفَ مِمَّا يُدْعَى الْكِتَابَ التَّوْرَاةُ وَ الْإِنْجِيلُ وَ الْفُرْقَانُ فِيهَا كِتَابُ نُوحِ اللَّهِ ۖ وَ فِيهَا كِتَابُ صَالِح الله وَ شُعَيْب وَ إِبْرَاهِيمَ اللهِ فَأَخْبَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ إِنَّ هذا لَفِي الصُّحُفِ الْأُولى صُحُفِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسى فَأَيْنَ صُحُفُ إِبْرَاهِيمَ إِنَّمَا صُحُفُ إِبْرَاهِيمَ الِاسْمُ الْأَكْبَرُ وَ صُحُفُ مُوسَى الاسْمُ الْأَكْبَرُ فَلَمْ تَزَلِ الْوَصِيَّةُ فِي عَالِمٍ بَعْدَ عَالِمِ حَتَّى دَفَعُوهَا إِلَى مُحَمَّدِ فَلَمَّا بَعَثَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ مُحَمَّد الله أَسْلَمَ لَهُ الْعَقِبَ مِنَ الْمُسْتَحْفِظِينَ وَ كَذَّبَهُ بَنُو إِسْرَائِيلَ وَ دَعَ-ا إِلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ جَاهَدَ فِي سَبِيلِهِ ثُمَّ أَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ ذِكْرُهُ عَلَيْهِ أَنْ أَعْلِنْ فَضْلَ وَصِيكَ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ الْعَرَبَ قَوْمُ جُفَاةٌ لَمْ يَكُنْ فِيهِمْ كِتَابُوَ لَمْ يُبْعَثُ إِلَيْهِمْ نَبِيُّ وَ لَا يَعْرِفُونَ فَضْلَ نُبُوَّاتِ الْأَنْبِيَاءِ وَ لَا شَرَفَهُمْ وَلَا يُؤْمِنُونَ بِي إِنْ أَنَا أَخْبَرْتُهُمْ بِفَضْلِ أَهْلِ بَيْتِي فَقَالَ اللَّهُ

1. تأويل الآيات الظاهره، ص33

ص: 600

حدید/ 125

ما پیامبران خود را با دلایل روشن فرستادیم و با آنها کتاب آسمانی و میزان شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند؛ و آهن را آفریدیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم ،است تا مشخص شود چه کسی خدا و پیامبرانش را یاری میکند بی آن که او را ببیند؛ خداوند توانا و شکست ناپذیر است. (25)

بخش:1 و با آنها کتاب آسمانی نازل کردیم.

العليا

العلية لا

الله

1-1- امام باقر این است همان کتابی که در آن هیچ شکی نیست، (بقره /2) یعنی

امیرالمؤمنین هیچ شکی در امامت او نیست. 2-1- امام صادق ۔ موسی ال به یوشع بن نون دستور داد و یوشع بن نون به فرزند هارون دستور داد، در حالی که نه به فرزندش و نه به فرزند موسی دستور نداده بود یقیناً خداوند عزوجل بهترینهایی دارد و هر که را بخواهد از هر کس که بخواهد انتخاب می.کند موسیا و یوشع را به مسیح البشارت داد. هنگامی که خداوند عزوجل مسیح ا را مبعوث ،کرد مسیح به آنان فرمود: یقیناً پس از من پیامبری خواهد آمد که نامش احمد است و از فرزندان اسماعیل ال که تصدیق من و تصدیق شما و استدلال من و استدلال شما را میآورد و پس از آن در میان حواریون و در میان مستحفظین نیز این امر جاری است خداوند عزوجل از این روی آنان را مستحفظین نامیده است که اسم اکبر (نام) برتر خداوند در میان آنان حفظ شده است و آن کتابی است که به وسیله ی آن ب-ه ه-ر چیزی میتوان علم داشت همان که همراه با انبیا که درود خدا بر آنان باد بوده است. خداوند عزوجل میفرماید و قطعا پیش از تو [نیز] رسولانی فرستادیم (رعد) (38) و وأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الكِتَابَ والمِيزَانَ كتاب، اسم اکبر است و آنچه با نامهای کتاب تورات و انجیل و فرقان شناخته میشود، همین کتاب است. در آن، کتاب نوح است کتاب صالح او شعیب او ابراهیم است. پس خداوند عزوجل فرمود:

ال قطعا در صحیفه های گذشته این [ معنی] هست * صحیفه های ابراهیم و ،موسی، (اعلی 1819) صحف ابراهیم چیست؟ صحف ابراهیم اسم اکبر است و صحف موسیا نیز اسم اکبر است موضوع انتقال وصایت به طور پیوسته از عالمی به عالم دیگر ادامه داشت تا اینکه آن را به محمدا رساندند. هنگامی که خداوند عزوجل محمد را برانگیخت باقیمانده مستحفظین تسلیم او شدند و بنی اسرائیل او را تکذیب کردند. پس او از خداوند عزوجل کمک خواست و در راهش مجاهدت کرد. سپس خداوند عزوجل بر او آیه ای نازل کرد که ای محمد! فضیلت وصی خود را اعلام کن. پس پیامبر

ال

الله الله

الله

اکرم فرمود: خدایا عربها مردمی ظالم ،هستند کتابی نداشته اند پیامبری به سویشان فرستاده نشده بود و از همین روست که فضیلت نبوّت و شرف انبیا را نمیشناسند و اگر از فضل اهل بیتم برایشان بگویم به من ایمان نخواهند آورد پس خداوند عزّوجلّ چنین فرمود و بگو: به سلامت، پس زودا که بدانند، (زخرف/89) پس برخی از فضایل وصی خود را یادآوری کرد پس نفاق در قلب هایشان پدید آمد. رسول خدا این نفاق آنان و سخنانی را که میگفتند دانست؛ خداوند عزوجل فرمود و قطعاً

601

ص: 601

الحديد / 25

دو

جَلَّ ذِكْرُهُ - وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَقُلْ سَلامُ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ فَذَكَرَ مِنْ فَضْلٍ وَصِيِّهِ ذِكْرًا فَوَقَعَ النِّفَاقُ فِي قُلُوبِهِمْ فَعَلِمَ رَسُولُ اللَّهِ صلى الله عليه وسلم ذَلِكَ وَ مَا يَقُولُونَ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ ذِكْرُهُ يَا مُحَمَّدُ وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدْرُكَ بِما يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَ لَكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ وَلَكِنَّهُمْ يَجْحَدُونَ بِغَيْرِ حُجَّةً لَهُمْ وَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ هُ ۖ يَتَأَلَّفُهُمْ وَيَسْتَعِينُ بِبَعْضِهِمْ عَلَى بَعْضٍ وَلَا يَزَالُ يُخْرِجُ لَهُمْ شَيْئًا فِي فَضْلِ وَصِيِّهِ حَتَّى نَزَلَتْ هَذِهِ السُّورَةُ فَاحْتَجَّ عَلَيْهِمْ حِينَ أَعْلِمَ بِمَوْتِهِ وَ نُعِيَتْ إِلَيْهِ نَفْسُهُ فَقَالَ اللَّهُ جَلَّ ذِكْرُهُ - فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ وَ إِلى رَبِّكَ فَارْغَبْ يَقُولُ إِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ عَلَمَكَ وَ أَعْلِنُ وَصِيَّكَ فَأَعْلِمْهُمْ فَضْلَهُ عَلَانِيَةً فَقَالَ الله مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيُّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ثَلَاثَ مَرَاتِ ثُمَّ قَالَ لَأَبْعَثَنَّ رَجُلًا يُحِبُّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَ يُحِبُّهُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ لَيْسَ بِفَرَارٍ يُعَرِّضُ بِمَنْ رَجَعَ يُجَبِّنُ أَصْحَابَهُ وَيُجَبِّنُونَهُ وَ قَالَ الله عَلَى سَيِّدُ الْمُؤْمِنِينَ وَ قَالَ عَلِيٌّ عَمُودُ الدِّينِ وَ قَالَ هَذَا هُوَ الَّذِي يَضْرِبُ النَّاسَ بِالسَّيْفِ عَلَى الْحَقِّ بَعْدِي وَ قَالَ الْحَقِّ مَعَ عَلِيٌّ أَيْنَمَا مَالَ وَ قَالَ إِنِّي تَارِكُ فِيكُمْ أَمْرَيْنِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا كِتَابَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ أَهْلَ بَيْنِي عِتْرَتِى أَيُّهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَغْتُ إِنَّكُمْ سَتَرِدُونَ عَلَى الْحَوْضَ فَأَسْأَلُكُمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِي النَّقَلَيْنِ وَ الثَّقَلَانِ كِتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِكْرُهُ وَأَهْلُ بَيْتِى فَلَا تَسْقُوهُمْ فَتَهْلِكُوا وَ لَا تُعَلَّمُوهُمْ فَإِنَّهُمْ أَعْلَمُ مِنْكُمْ فَوَقَعَتِ الْحُجَّةُ بِقَوْلِ النَّبِيِّ صلى الله عليه وسلم وَ بِالْكِتَابِ الَّذِي يَقْرَأَهُ النَّاسُ فَلَمْ يَزَلْ يُلْقِي فَضْلَ أَهْلِ بَيْتِهِ بِالْكَلَامِ وَيُبينُ لَهُمْ ِبالْقُرآن إِنَّما يُرِيدُ اللهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيراً وَ قَالَ عَزَّ ذكرهُ وَاعْلَمُوا أَنَّها غَنِمْتُمْ مِنْ شَيْءٍ فَأَنَّ الله عُمْسَهُ وَلِلرَّسُول وَلِذِي الْقُرْبى ثُمَّ قَالَ وَ آتِ ذَا الْقُرْبى حَقَّهُ فَكَانَ عَلى الله وَ كَانَ حَقَّهُ الوَصِيَّةَ الَّتِي جُعِلَتْ لَهُ وَالاسْمَ الأكْبَرَ وَمِيرَاثَ الْعِلْمِ وَآثَارَ عِلْمٍ النبوة فَقَالَ قُلْ لا أَسْتَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِي الْقُربى ثُمَّ قَالَ وَإذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ بِأَي ذنبٍ قُتِلَتْ يَقُولُ أَسْأَلُكُمْ عَنِ الْمَوَدَّةَ الَّتِي أَنْزَلْتُ عَلَيْكُمْ فَضْلَهَا مَوَدَّةِ الْقُرْبَى بِأَيِّ ذَنْب قَتَلْتُمُوهُمْ وَ وَقَالَ جَلَّ ذِكْرُهُ فَسْتَلُوا أَهْلَ الذِّكْرَ إِنْ كُنتُمْ لا تَعْلَمُونَ قَالَ الْكِتَابَ هُوَ الذِّكْرُ وَأَهْلُهُ آلُ مُحَمَّدِ أَمَرَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ بِسُؤَالِهِمْ وَلَمْ يُؤْمَرُوا بِسُؤَالِ الْجُهَّالِ وَ سَمَّى اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ الْقُرْآنَ ذِكْراً فَقَالَ تَبَارَكَ وَتَعَالَى وَأَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ - وَإِنَّهُ لَذِكْرٌ لَكَ وَلِقَوْمِكَ وَسَوْفَ تُسْتَلُونَ وَ قَالَ عَزَّوَجَلَّ أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا

ورد

وو

ص: 602

حدید 25

میدانیم که سینه تو از آن چه میگویند تنگ میشود، (حجر (97) در واقع آنان تو را تکذیب نمی کنند، ولی ستمکاران آیات خدا را انکار میکنند (انعام/33) آنان بدون برهان آن را انکار می کنند. رسول خدا با آنان انس میگرفت و در برابر ،برخی از برخی دیگر کمک میگرفت و پیوسته از فضل جانشین خود برای آنان سخن میگفت تا اینکه این سوره نازل شد زمانی که به او خبر دادند باید دعوت حق را لبیک گوید و زمان وفات او فرا رسیده است برای ایشان استدلال و اقامه دلیل کرد. پس خداوند عزوجل فرمود: پس چون فراغت یافتی به طاعت در کوش و با اشتیاق به سوی پروردگارت روی آور، (شرح) هنگامی که فراغت یافتی پرچمت را علم کن و جانشینت را معرفی کن و فضل او را آشکارا بیان کن پس رسول اکرم فرمود هرکس من مولایش بودم، علی مولای اوست خدایا دوستدار او را دوست بدار و با دشمن او دشمنی کن - سه بار - پس فرمود: مردی را فرا میخوانم که خدا و رسولش را دوست دارد و خدا و رسولش نیز او را دوست دارند و از آنها روی برنمی گرداند، و فرار نیست - حضرت با این کلمه کسی را مدنظر داشت که [ از جنگ] بازگشت و اصحاب خود را میترساند و آنان نیز او را میترساندند - فرمود: علی ال سرور مؤمنین است و فرمود: على الستون دین است و فرمود این همان کسی است که به خاطر حق با مردم میجنگد و فرمود: حق با علی ،است با هر رویه ای که در پیش گیرد و فرمود من در میان شما دو امر را به جای میگذارم که اگر از این دو بهره گیرید هرگز گمراه نخواهید شد کتاب خداوند عزوجل و اهل بیتم ای مردم گوش فرا دهید که به گوش شما رساندم و تبلیغ کردم شما در کنار حوض بر من وارد میشوید در آن جا از اعمالتان در قبال ثقلین خواهم .پرسید ثقلین کتاب خداوند عزوجل است و اهل بیت من. از آنها پیشی نگیرید که هلاک میشوید و به آنان نیاموزید چرا که آنان عالم تر از شما هستند. با و کتابی که مردم آن را می.خوانند حجت بر آنان تمام شد جای عذر و بهانه ای باقی نماند. رسول اکرم پیوسته فضل اهل بیتش را بیان نموده و با قرآن برای آنان روشن می کرد خدا فقط میخواهد آلودگی را از شما خاندان (پیامبر) بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند (احزاب/33) و خداوند عزوجل فرمود و بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و برای خویشاوندان است (انفال/47) پس خداوند عزوجل فرمود و حق خویشاوند را به او بده که منظور از ذی القربی، علی ال است و علی حقش جانشینی بود که به او عطا شد و همچنین او اسم اکبر و میراث علم، و نشانه های علم نبوت بود. پس خداوند عزوجل فرمود: بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره ی خویشاوندان پس فرمود و هنگامی که درباره ی مودت پرسیده شود که به کدامین گناه کشته شد میفرماید دربارهی مودّتی از شما سؤال میکنم که فضل آن بر شما نازل شده است مودت ،نزدیکانم به کدامین گناه آنان را کشتید؟ خداوند عزوجل فرمود: پس اگر نمیدانید از پژوهندگان کتابهای آسمانی جویا شوید فرمود ،کتاب همان ذکر است، و اهل او آل محمد الله هستند که خداوند عزوجل به پرسش از آنان دستور داد، نه از نادانان و خداوند عزوجل قرآن را ذکر نامیده و فرموده است و این قرآن را به سوی تو فرود آوردیم تا برای مردم آن چه را به سوی ایشان نازل شده است توضیح دهی و امید که آنان بیندیشند و خداوند عزوجل

پس

کلام پیامبر

عليه

ص: 603

الحديد / 25

الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ وَقَالَ عَزَّوَجَلَّ وَ لَوْ رَدُّوهُ إِلَى الله وَ إِلَى الرَّسُول وَ إِلى أُولِي الْأَمْرِ مِنْهُمْ لَعَلِمَهُ الَّذِينَ يَسْتَنْبِطُونَهُ مِنْهُمْ فَرَدَّ الْأَمْرَ أَمْرَ النَّاسِ إِلَى أُولِى الْأَمْرِ مِنْهُمُ الَّذِينَ أَمَرَ بِطَاعَتِهِمْ وَ بِالرَّةٌ إِلَيْهِمْ فَلَمَّا رَجَعَ رَسُولُ اللَّهِ هُ مِنْ حَجَّة الوداع نزل عَلَيْهِ جبرئيل الله فقال يا أَيُّها الرَّسُول بلغ ما

نَزَلَ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ أُنزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَوْ تَفْعَل فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْكافِرِينَ فَنَادَى النَّاسِ فَاجْتَمَعُوا وَأَمَرَ بِسَمُرَاتٍ فَهُمَّ شَوْكَهُنَّ ثُمَّ قَالَ الله يَا أَيُّهَا النَّاسُ مَنْ وَلِيكُمْ وَ أَوْلَى بِكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ فَقَالُوا اللَّهُ وَرَسُولُهُ فَقَالَ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ فَوَقَعَتْ حَسَكَةُ النِّفَاقِ فِي قُلُوبِ الْقَوْمِ - وَ قَالُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ جَلَّ ذِكْرُهُ هَذَا عَلَى مُحَمَّدٍ قَطُّ وَ مَا يُرِيدُ إِلَّا أَنْ يَرْفَعَ بضَبْعِ ابْنِ عَمِّهِ فَلَمَّا قَدِمَ الْمَدِينَةَ أَتَتْهُ الْأَنْصَارُ فَقَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذِكْرُهُ قَدْ أَحْسَنَ إِلَيْنَا وَ شَرَفَنَا بِكَ وَ بِنُزُولِكَ بَيْنَ ظَهْرَانَيْنَا فَقَدْ فَرَّحَ اللَّهُ صَدِيقَنَا وَ كَبَتَ عَدُونَا وَ قَدْ يَأْتِيكَ وُفُودُ فَلَا تَجِدُ مَا تُعْطِيهِمْ فَيَشْمَتْ بِكَ الْعَدُوُّ فَنُحِبُّ أَنْ

تَأْخُذَ ثُلُثَ أَمْوَالِنَا حَتَّى إِذَا قَدِمَ عَلَيْكَ وَقَدْ مَكَّةَ وَجَدْت مَا تُعْطِيهِمْ فَلَمْ يَرُدَّ رَسُولُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ شَيْئاً وَ كَانَ يَنْتَظِرُ مَا يَأْتِيهِ مِنْ رَبِّهِ فَنَزَلَ جَبْرَئِيلُ الله وَ قَالَ قُلْ لا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الموَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَ لَمْ يَقْبَلْ أَمْوَالَهُمْ فَقَالَ الْمُنَافِقُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ هَذَا عَلَى مُحَمَّدٍ وَ مَا يُرِيدُ إِلَّا أَنْ يَرْفَعَ بِصَبْعِ ابْنِ عَمِّهِ وَ يَحْمِلَ عَلَيْنَا أَهْلَ بَيْتِهِ يَقُولُ أَمْسِ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ وَالْيَوْمَ قُلْ لَا أَسْتَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا المَوَدَّةَ فِي الْقُرْبِى ثُمَّ نَزَلَ عَلَيْهِ آيَةُ الْخُمُسِ فَقَالُوا يُرِيدُ أَنْ يُعْطِيَهُمْ أَمْوَالَنَا وَ فَيْتَنَا ثُمَّ أَتَاهُ جَبْرَئِيلُ فَقَالَ يَا مُحَمَّدُ إِنَّكَ قَدْ قَضَيْتَ نُبُونَكَ وَ اسْتَكْمَلْتَ أَيَّامَكَ فَاجْعَلِ الِاسْمَ أَكْبَرَ وَ مِيرَاثَ الْعِلْمِ وَ آثَارَ عِلْمِ النُّبُوَّةِ عِنْدَ عَلَى ال فَإِنِّى لَمْ أَتْرَكَ الْأَرْضَ إِنَّا وَلِيَ فِيهَا عَالِمُ

تُعْرَفُ بِهِ طَاعَتِي وَ تُعْرَفُ بِهِ وَلَايَتِي وَيَكُونُ حُجَّةٌ لِمَنْ يُولَدُ بَيْنَ قَبْض إِلَى خُرُوحِ النَّبِيِّ الْآخَرِ قَالَ فَأَوْصَى إِلَيْهِ بِالاسْمِ الْأَكْبَرِ وَ مِيرَاثِ الْعِلْمِ وَ آثَارِ عِلْمِ النُّبُوَّةِ وَأَوْصَى إِلَيْهِ

كَلِمَة وَأَلْفِ بَاب يَفْتَحُ كُلَّ كَلِمَة وَكُلَّ بَاب أَلْفَ كَلِمَة وَأَلْفَ بَابٍ.

بألف

النبي

604

ا. الكافي، ج 1، ص293/ تفسیر البرهان

ص: 604

حدید/ 25

فرمود: وإِنَّهُ لِذِكْرٌ لكَ ولقَومِكَ وسَوفَ تُسْأَلونَ؛ و به راستی که [قرآن] برای تو و برای قوم تو [مایه] تذکری است و به زودی [در مورد آن پرسیده خواهید شد و خداوند عزوجل فرمود: خدا را اطاعت کنید و پیامبر و اولیای امر خود را [نیز] اطاعت کنید و فرمود اگر آن را ارجاع دهند به خداوند و به اگر آن را به پیامبر و اولیای امر خود ارجاع کنند قطعا از میان آنان کسانی اند که می توانند درست و نادرست آن را دریابند پس خداوند امر مردم را به اولی الامر یعنی کسانی که دستور به اطاعت از آنان و پیوستن به آنان را داد ارجاع .نمود هنگامی که رسول خدا از حجة الوداع باز می گشت جبرئیل ا بر او نازل شد و فرمود ای پیامبر آن چه از جانب پروردگارت به سوی تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنی پیامش را نرسانده ای و خدا تو را از گزند] مردم نگاه میدارد. آری خدا گروه کافران را هدایت نمی کند پس مردم را فرا ،خواند آنان جمع شدند دستور داد تا شاخه هایی را بیاورند و خارهای آن زمین را جارو زدند سپس فرمود: ای مردم مولای شما کیست و چه کسی از شما به خودتان شایسته تر است؟ گفتند خدا و رسولش فرمود: هر کس من مولایش بودم، پس علی مولای اوست خدایا هر که علی را دوست دارد دوست بدار و با هر کس با علی دشمن است دشمن باش و سه بار کلام را تکرار کرد پس تیغ نفاق در قلوب مردم جای گرفت و گفتند خداوند عزوجل هرگز این موضوع را بر محمد نازل نکرده است او از این طریق فقط میخواهد شأن پسر عموی خویش را بالا ببرد. زمانی که وارد مدینه ،شد انصار به نزد او آمدند و گفتند ای رسول خدا خداوند عزوجل به ما نیکی کرده است و به وسیله تو و برانگیختن تو در میانمان ما را گرامی .داشت. خداوند دوستمان را شاد و دشمن ما را خوار و ذلیل کرد گاهی گروههایی (هیئتهایی نزد شما می آیند و مالی نداری که به آنان عطا ،کنی به همین سبب دشمن شما را شماتت می.کند دوست داریم یک سوم اموالمان را بردارید تا بتوانید به هیئتی که از مکه به نزد شما می آیند چیزی عطا کنید رسول خدا پاسخ آنان را نداد و منتظر شد تا آیه ای از جانب پروردگارش بر او نازل شود پس جبرئیل بر او نازل شد و فرمود: بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره ی خویشاوندان پیامبر اکرم اموال ایشان را قبول نکرد. پس منافقان :گفتند این موضوع بر محمّد نازل نشده است و او فقط می خواهد زیر بغل مقام و موقعیت پسر عمویش را بالا ببرد و اهل بیت خود را بر دوش ما سوار کند. دیروز میگفت هر کس من مولای او بودم پس علی مولای اوست و امروز میگوید: بگو به ازای آن [رسالت] پاداشی از شما خواستار نیستم مگر دوستی درباره ی خویشاوندان]. سپس آیه خمس نازل شد. آنان :گفتند میخواهد اموال و غنیمتهایمان را به او .ببخشیم سپس جبرئیل ا بر او نازل شد و فرمود ای محمد نبوتت را به اتمام رساندی و زمان حیاتت در این دنیا را به پایان رسانده ای، پس اسم اکبر ، وارث علم و نشانههای علم نبوّت را نزد علی بگذار زیرا من زمین را بدون عالم باقی نمی گذارم آنکه به واسطه او اطاعت و ولایت من شناخته میشود و آن عالم حجتی است برای کسانی که در فاصله زمانی بین مرگ یک پیامبر و بعثت پیامبر دیگر به دنیا می آیند. فرمود: پس ن--ام اکبر، وارث علم و نشانههای علم نبوت را برای او به وصایت گذاشت و هزار کلمه و هزار باب را برای او به او وصیت کرد که هر کلمه و باب به روی هزار کلمه و باب باز میشود.

6057

ص: 605

الحديد / 25

باب 2: وَ الميزانَ 1-2- الباقر ا عَنْ سَعْدِ عَنْ أَبي جَعْفَر قَالَ: نَحْنُ سَبيلُ اللَّهِ الَّذِي مَنْ دَخَلَ فِيهِ يُطَافُ بِالْحِصْنِ وَالْحِصْنُ هُوَ الْإِمَامُ فَكَبَّرَ عِنْدَ رُؤْيَتِهِ كَانَتْ لَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ صَخْرَةُ أَثْقَلُ فِي مِيزَانِهِ مِنَ السَّمَاوَاتِ السَّبْع وَالْأَرَضِينَ السَّبْع وَ مَا فِيهِنَّ وَمَا بَيْنَهُنَّ وَ مَا تَحْتَهُنَّ قُلْتُ يَا بَا جَعْفَرٍ وَمَا الْمِيزَانُ قَالَ إِنَّكَ قَدِ ارْدَدْتَ قُوَّةَ وَنَظَراً يَا سَعْدُ رَسُولُ اللَّهِ الصَّخْرَةُ وَ نَحْنُ الْمِيزَانُ وَ ذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ فِي الْإِمَامِ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ قَالَ وَ مَنْ كَبَّرَ بَيْنَ يَدَيِ الْإِمَامِ وَ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَريكَ لَهُ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ رِضْوَانَهُ الْأَكْبَرَ وَ مَنْ يَكْتُب اللَّهُ لَهُ رَضْوَانَهُ الْأَكْبَرَ يَجْمَعْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ إبْرَاهِيمَ وَ مُحَمَّدٍ وَ الْمُرْسَلِينَ فِي دَارِ الْجَلَالِ فَقُلْتُ لَهُ وَ مَا دَارُ الْجَلَال فَقَالَ نَحْنُ الدَّارُ وَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ تِلْكَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِينَ لا يُرِيدُونَ عُلُوًّا فِي الْأَرْضِ وَلَا فَساداً وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِينَ فَنَحْنُ الْعَاقِبَةُ يَا سَعْدُ وَ أَمَّا مَوَدَّتُنَا لِلْمُتَّقِينَ فَيَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى تَبَارَكَ اسْمُ رَبِّكَ ذِي الْجَلال وَ الْإِكْرامِ فَنَحْنُ جَلَالُ اللَّهِ وَ كَرَامَتُهُ الَّتِي أَكْرَمَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَتَعَالَى الْعِبَادَ بِطَاعَتِنَا.

2-2- على بن إبراهيم - وَ أَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزانَ قَالَ الْمِيزَانُ الْإِمَامُ

باب 3: وَ أَنْزَلْنَا الحديدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ

3-1 - أمير المؤمنين ا وَ أَنْزَلْنَا الحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ فَإِنْزَالُهُ ذَلِكَ خَلْقُهُ إِيَّاهُ.

العليا

2-3- ابن عباس فِي قَوْلِهِ تَعَالَى وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ قَالَ أَنْزَلَ اللهُ آدَمَ مِنَ الْجَنَّةِ مَعَهُ ذُو

العليا

الْفَقَارِ خَلَقَ مِنْ وَرَقِ آس الْجَنَّةِ ثُمَّ قَالَ فِيهِ بَأْسُ شَدِيدُ فَكَانَ بِهِ يُحَارِبُ آدَمَ أَعْدَاءَهُ مِنَ الْجِنِّ وَ الشَّيَاطِينِ وَكَانَ عَلَيْهِ مَكْتُوبَاً لَا يَزَالُ أَنْبِيَائِي يُحَارِبُونَ بِهِ موا بَعْدَ نَبِي وَصِدِّيقُ بَعْدَ صِدِّيقَ حَتَّى يَرْثَهُ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ * فَيُحَارِبَ بِهِ عَنِ النَّبِيِّ الْأَمَى وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ لِمُحَمَّدِ ۖ وَ

على.

3-3- الرسول - إِنَّ اللَّهَ أَنْزَلَ أَرْبَعَ بَرَكَاتِ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ أَنْزَلَ الْحَدِيدَ وَالْمَاءَ وَ

النَّارَ وَ المِلح

1. مختصر البصائر، ص 181

2. بحار الأنوار، ج 11، ص 28 تفسیر القمی، ج 2، ص352/ تفسیر نورالثقلین

.. بحار الأنوار، ج 10، ص 114/ الاحتجاج، ج 1، ص 250 تفسیر نور الثقلين/ تفسير البرهان

4. المناقب، ج 3، ص294/ بحار الأنوار، ج 42، ص 57 تفسیر البرهان مستدرک الوسائل، ج 3، ص309؛ «بتفاوت»

د. مجمع البحرين، ج 5، ص 480 تفسیر نور الثقلين

ص: 606

حدید/ 25

بخش 2 و میزان شناسایی حق از باطل و قوانین عادلانه 1-2- امام باقر سعد از امام باقر نقل کرده است که فرمود ما سبيل الله هستیم؛ ما همان راهی هستیم که هر کس وارد آن ،شد حصاری به دور او پیچیده میشود و حصار همان امام است روز قیامت در میزان اعمالش صخره ای خواهد بود که از آسمانها و زمین های هفت گانه و آنچه روی آنها و میان آنها و در زیر آنهاست سنگین تر است. گفتم: «ای ابو جعفر

میزان چیست؟ فرمود ای سعد ژرف نگری و وسعت نظرت افزون شده است. رسول خدا همان صخره است و ما میزانیم و خداوند عزوجل در شأن امام فرمود: ليَقُومَ النَّاسُ بِالقِسْطِ و هرکس در برابر امام تکبیرکنان بگوید لا اله لا الله وحده لا شریک له؛ خداوند رضوان اکبر را برای او در نظر میگیرد و کسی که رضوان اکبر را برای او در نظر بگیرد، او را با ابراهیم ال محمد و پیامبران را در دارالجلال همراه میکند گفتم دارالجلال چیست؟ فرمود: «ما دارالجلال .هستیم و این کلام خداوند عزوجل است [آری] این سرای آخر تو را [تنها] برای کسانی قرار میدهیم که اراده برتری جویی در زمین و فساد را ندارند و عاقبت نیک برای پرهیزگاران است! (قصص (83) سعد، ما همان عاقبت هستیم و خداوند عزوجل درباره ی دوستی ما برای تقواپیشگان میفرماید پربرکت و زوال ناپذیر است نام پروردگار صاحب جلال و بزرگوار تو (الرحمن (78) ما همان جلال و کرامت خداییم و خداوند تبارک و تعالی بندگان را به وسیله ی اطاعت از ما گرامی داشته است.

2-2- علی بن ابراهیم - وَ أَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتابَ وَ المیزان میزان به معنای امام است.

الق

بخش و آهن را آفریدیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم است. 1-3- امام على ال وَ أَنْزَلْنَا الْحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ [ مراد از نازل کردن آهن توسط خدا، همان

آفریدن آهن توسط خداوند است. -2-3- ابن عباس وأَنزَلنَا الحَدِيدَ خداوند آدم را همراه با شمشیر ذوالفقار نازل کرد و این شمشیر را از برگ درخت مورد بهشت خلق کرده است. فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ آدم به وسیله ی آن با دشمنانش از جن و انس میجنگید و به روی آن نوشته بود پیامبرانم پیوسته با این میجنگیدند، پیامبری پس از پیامبر دیگر و راستگویی پس از راستگویی دیگر تا آنجا که امیرالمؤمنین ا آن را به ارث برد و به وسیله ی آن همراه با پیامبر می.جنگید ومَنَافِعُ للنَّاسِ از آن محمّد و على ال

است.

-3-3- پیامبر همانا خداوند عزوجل چهار برکت را از آسمان به زمین نازل کرد آهن آتش

آب، نمک.

ص: 607

الحدید 26

4-3- الرسول - إِن الْجِبَالَ فَخَرَتْ عَلَى الْأَرْضِ فَشَمَخَتْ وَ اسْتَطَالَتْ وَ قَالَتْ أَيُّ شَيْءٍ يَغْلِبُنِي فَخَلَقَ الْحَدِيدَ فَقَطَعَهَا فَقَرَتِ الْجِبَالُ وَ ذَلَّتْ ثُمَّ إِنَّ الْحَدِيدَ فَخَرَتْ عَلَى الْجِبَالِ وَ قَالَ أَيُّ شَيْءٍ يَغْلِبُنِي فَخَلَقَ النَّارَ فَأَذَابَتِ الْحَدِيد . 5-3- ابن عبّاس - إِنَّهُ أَنْزَلَ مَعَ آدَمَ مِنَ الْحَدِيدِ الْعَلَاةِ وَهِيَ السِّنْدَانُ وَالْكَلْبَنَانِ وَالْمِطْرَقَةُ. 6-3- أمير المؤمنين ال- وَ أَنْزَلْنَا الحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ يَعْنِي السِّلَاحَ وَ غَيْرَ ذَلِكَ.

باب 4 : إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ

1-4- ابن عباس - إِنَّ اللهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ مَنِيعُ مِنَ التَّقِمَة بالكفار بعلي بن أبي طالب القهر "

قوله تعالى: وَلَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً وَ إِبْراهيمَ وَ جَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَ

الكِتابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدِ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ (26)

- الرضا ال- حَضَرَ الرِّضَا مَجْلِسَ الْمَأْمُون بِمَرْوَ وَقَدِ اجْتَمَعَ فِي مَجْلِسِهِ جَمَاعَةٌ مِنْ عُلَمَاءِ أَهْلِ الْعِرَاقِ وَ خُرَاسَانَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ أَخْبِرْنَا يَا أَبَا الْحَسَنِ العَنِ الْعِتْرَةَ أَ هُمُ الْآلُ أَمْ غَيْرُ الْآلِ فَقَالَ الرِّضَا الله هُمُ الْآلُ فَقَالَتِ الْعُلَمَاءُ فَهَذَا رسول الله له يُؤْثَرَ عَنْهُ أَنَّهُ قَالَ أُمَّتِي آلِى وَ هَؤُلَاءِ أَصْحَابُهُ يَقُولُونَ بِالْخَبَرِ الْمُسْتَفَاضِ الَّذِي لَا يُمْكِنُ دَفْعُهُ آل محمد له أُمَّتُهُ فَقَالَ أَبُو الْحَسَنِ ال أَخْبِرُونِي هَلْ تَحْرُمُ الصَّدَقَةُ عَلَى الْآلِ قَالُوا نَعَمْ قَالَ فَتَحْرُمُ عَلَى الْأُمَّةِ قَالُوا لَا قَالَ هَذَا فَرْقُ مَا بَيْنَ الآلَ وَ الْأُمَّةِ وَيْحَكُمْ أَيْنَ يُذْهَبُ بِكُمْ أَ ضَرَبْتُمْ عَنِ الذِّكْرِ صَفْحاً أَمْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ أَ مَا عَلِمْتُمْ أَنَّهُ وَقَعَتِ الْوِرَاثَةُ وَ الطَّهَارَةُ عَلَى الْمُصْطَفَيْنَ الْمُهْتَدِينَ دُونَ سَائِرِهِمْ قَالُوا وَ مِنْ أَيْنَ يَا أَبَا الْحَسَنِ اللَّهِ قَالَ مِنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَلَقَدْ أَرْسَلْنا نُوحاً وَ إِبْرَاهِيمَ وَ جَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوَّةَ وَ الْكِتابَ فَمِنْهُمْ مُهْتَدِ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ فَصَارَتْ ورَاثَةُ النُّبُوَّةَ وَالْكِتَابِ لِلْمُهْتَدِينَ دُونَ الْفَاسِقِين أ مَا عَلِمْتُمْ أَن نُوحاً حِينَ سَأَلَ رَبَّهُ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي وَإِنَّ وَعَدَكَ الحَقُّ وَأَنتَ أَحْكَمُ

عليها

1. الكافي، ج 8، ص149/ تفسیر نور الثقلين 2. بحار الأنوار، ج77، ص113

. بحار الأنوار، ج 90، ص138/ التوحيد، ص265/ تفسیر نورالثقلین

4.المناقب، ج 3، ص294/ بحار الأنوار، ج 42، ص57 تفسیر البرهان مستدرک الوسائل، ج 3، ص 309؛ «بتفاوت»

6089

ص: 608

حدید/26

-4-3- پیامبر آنگاه کوهها بر خود بالیدند و سر بلندی کردند و گفتند: چه چیزی بر ما چیره می شود و خداوند آهن را آفرید تا آن را برید و رام شد و زبون .گردید و آنگاه آهن بر کوهها بالید

گفت: چه چیزی بر من چیره میشود و خدا آتش را آفرید تا آهن را گداخت 5-3- ابن عبّاس خداوند به همراه آدم از جنس ،آهن سندان از ابزار آهنگری که بر

روی آن آهن را کوبند گاز انبر و چکش را نازل نمود.

6-3 امام على ا وَ أَنْزَلْنَا الحَدِيدَ فِيهِ بَأْسٌ شَدِيدٌ یعنی سلاح و آلت کار زار و غیر آن قول.

بخش:4 خداوند توانا و شکست ناپذیر است.

1-4- ابن عباس - إِنَّ اللهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ او تواناست که کفار را به واسطه عل-ی ب-ن-اب-ی-ه

مجازات کند.

ما نوح و ابراهیم را فرستادیم و در دودمان آن دو نبوت و کتاب قرار دادیم؛

بعضی از آنها هدایت یافته اند و بسیاری از آنها گنهکارند. (26)

1- امام رضا ال امام رضا ال در مرو مجلس مأمون حاضر شد که جمعی از علمای خراسان و عراق آنجا بودند ... علما گفتند: «ای ابا الحسن در مورد عترت به ما بگو، آنها آل هستند یا آل نیستند؟ امام رضا او فرمود: آنان) آل او هستند» علما گفتند پس این کلام از رسول خدا چگونه است که فرمود: امتم آل من هستند و اصحاب او با خبر مستفیض که نمی توان آن را رد کرد میگویند آل محمد امّت اوست». امام رضا ال فرمود: به من بگویید آیا صدقه به آل او

حرام است؟ گفتند «بله» فرمود: پس صدقه بر امت حرام است؟ گفتند: «نه». فرمود: «این تفاوت میان آل و امّت است وای بر شما شما را به کجا میبرند؟ آیا شما از ذکر روی گردانیده اید یا قومی اسراف کار هستید؟ آیا نمیدانید که وراثت و پاکی از آن برگزیدگان هدایت

شده است نه دیگران؟ گفتند از کجا چنین نتیجه ای گرفتهای ای اباالحسن»؟ فرمود: «از کلام خداوند عزوجل: ولَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحًا وإِبْرَاهِيمَ وجَعَلْنَا فِي ذُرِّيَّتِهِمَا النُّبُوةَ والكِتَابَ فَمِنْهُم مُّهْتَدِ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ پس وارث نبوّت و کتاب از آن هدایت شدگان است نه فاسقین. آیا نمیدانید که نوح از پروردگار متعال درخواست کرد و فرمود پروردگارا! پسرم از خاندان من است و وعده تو [در مورد نجات خاندانم حق است و تو از همه حکم کنندگان برتری (هود/45) و خداوند عزوجل به او

ص: 609

الحديد /27

الْحَاكِمِينَ وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ وَعَدَهُ أَنْ يُنْجِيَهُ وَ أَهْلَهُ فَقَالَ لَهُ رَبُّهُ عَزَّ وَ جَلَ يَا نُوحُ إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ أَهْلِكَ إِنَّهُ عَمَلٌ غَيْرُ صالحِفَلا تَسْتَلْنِ مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إِنِّي أَعِظُكَ أَنْ تَكُونَ مِنَ الجَاهِلِين. قوله تعالى: ثُمَّ قَفَّيْنا عَلَى آثَارِهِمْ بِرُسُلنا وقَفَّيْنَا بِعِيسَى ابْن مَرْيَمَ وَآتَيْنَاهُ الْإِنْجِيلَ وَ جَعَلْنا فِي قُلُوب الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةٌ وَرَحْمَةً وَرَهْبانِيَّةَ ابْتَدَعُوها ما كَتَبناها عَلَيْهِمْ إِلا ابْتِغاءَ رِضْوانِ الله فَما رَعَوْهَا حَقَّ رِعايَتِها فَآتَيْنَا الَّذِينَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَكَثيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ (27)

1 - الكاظم ال- عَن أبي الْحَسَنَ اللهِ فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ رَهْبانِيَّةٌ ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ إِلَّا

ابْتِغاءَ رِضْوانِ الله قَالَ صَلَاةُ اللَّيْل.

2 - الرسول - يا ابْنِ مَسْعُودٍ هَلْ تَدْرِى مِنْ أَيْنَ أَحْدَثَتْ بَنُو إِسْرَائِيلَ الرَّهْبَانِيَّةَ فَقُلْتُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ أَعْلَمُ فَقَالَ ظَهَرَتْ عَلَيْهِمُ الْجَبَابِرَةُ بَعْدَ عِيسَى الله يَعْمَلُونَ بِمَعَاصِي اللَّهِ فَغَضِبَ أَهْلُ الْإِيمَانِ فَقَاتَلُوهُمْ فَهُزِمَ أَهْلُ الْإِيمَانِ ثَلَاثَ مَرَاتِ فَلَمْ يَبْقَ مِنْهُمْ إِنَّا الْقَلِيلُ فَقَالُوا إِنْ ظَهَرَنَا هَؤُلَاءِ أَفْنَوْنَا وَ لَمْ يَبْقَ لِلدِّينَ أَحَدُ يَدْعُو إِلَيْهِ فَتَعَالَوْا تَتَفَرَّقُ فِي الْأَرْضِ إِلَى أَنْ يَبْعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّ الَّذِي وَعَدَنَا بِهِ عِيسَى اليَعْنُونَ مُحَمَّدال فَتَفَرَّقُوا فِي غِيرَانِ الْجِبَالَ وَ أَحْدَثُوا رَهْبَانِيَّةً فَمِنْهُمْ مَنْ بِدِينِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ كَفَرَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ وَ رَهْبانِيَّةٌ ابْتَدَعُوهَا الْآيَةَ ثُمَّ قَالَ يَا ابْنَ أَمَ عَبْدِ ا تَدْرِي مَا رَهْبَانِيَّةُ أُمَّتِي قُلْتُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ قَالَ الْهَجْرَةُ وَالْجِهَادُ وَالصَّلَاةُ وَالصَّوْمُ وَ الْحَقُّ وَ

تَمَسَّكَ

الْعُمْرَةُ .

دو

-- الرسول - إِنَّ الرَّهْبَانِيَّةَ الَّتِي ابْتَدَعُوهَا لِحَاقُهُمْ بِالْبَرَارِى وَ الْجِبَالِ.

4- ابن عباس - فَمَا رَعَاهَا الَّذِينَ بَعْدَهُمْ حَقَّ رِعَايَتِهَا وَ ذَلِكَ لِتَكْذِيبَهُمْ بِمُحَمَّد الله.

5 - الرسول الله يَا ابْنَ مَسْعُودِ اخْتَلَفَ مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ عَلَى اثْنَيْنِ وَ سَبْعِينَ فِرْقَةً نَجَا مِنْهَا ثِنْتَانِ

وَ هَلَكَ سَائِرُهُنَّ فِرْقَةُ قاتِلُوا الْمُلُوكَ عَلَى دِينِ عِيسَى اللهِ فَقَتَلُوهُمْ، وَفِرْقَةً لَمْ يَكُنْ لَهُمْ طَاقَةً

1. بحارالأنوار، ج 25، ص 220 عيون أخبار الرضا (ع)، ج 1، ص228 تفسير البرهان/ تفسير نورالثقلين 2.الکافی، ج 3، ص488/ من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 472 تهذيب الأحكام ، ج 2، ص 120 وسائل الشيعة، ج 8، ص148/ بحار الأنوار، ج 84، ص 146 علل الشرائع، ج 2، ص 363/ عيون أخبار الرضا (ع)، ج 1، ص282/ تفسیر نورالثقلین 3.بحار الأنوار، ج14، ص 277 / بحار الأنوار، ج 65، ص 320/ تفسیر نورالثقلین

4. بحار الأنوار، ج 65، ص 318 بحار الأنوار، ج 84، ص 146 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت» د. بحار الأنوار، ج 65 ، ص318 تفسیر نورالثقلين؛ «بتفاوت»

ص: 610

حدید / 27

:فرمود :فرمود: «ای نوح او از اهل تو نیست او عمل غیر صالحی است فرد ناشایسته ای است] پس آنچه را از آن آگاه نیستی از من مخواه من به تو اندرز میدهم تا از جاهلان نباشی!!

(هود/46)

سپس در پی آنان پیامبران [دیگر] خود را فرستادیم و به دنبال آنان عیسی بن مریم را مبعوث کردیمو به او انجیل عطا کردیم و در دلهای کسانی که از او پیروی کردند رأفت و رحمت قرار دادیم؛ و رهبانیتی را که ابداع کرده بودند، ما بر آنان مقرر نداشته بودیم؛ گرچه هدفشان جلب خشنودی خدا بود ولی حق آن را رعایت نکردند؛ از این رو ما به کسانی از آنها که ایمان آوردند پاداششان را دادیم؛ و بسیاری از آنها گنهکارند. (27)

1 - امام كاظم ال- وَ رَهْبانِيَّةٌ ابْتَدَعُوها ما كتبناها عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ الله رهبانیت و ت--ارک

دنیا بودن را بدعت نهادند ما بر آنها جز آنکه رضا و خشنودی خدا را بطلبند چیزی ننوشتیم. 2 پیامبر ای پسر مسعود میدانی بنی اسرائیل رهبانیت را از کجا آوردند؟ عرض کردم

خدا و رسولش بهتر میدانند فرمود بعد از حضرت عیسی ستمگران بر آنها پیروز شدند و آنان نافرمانی خدا میکردند اهل ایمان به خشم آمدند و با آنها جنگیدند و سه بار از آنان شکست خوردند تا اندکی بیش از آنها ،نماند با خود گفتند اگر به مبارزه اینها بیرون رویم ما را نابود میکنند و کسی زنده نمیماند تا مردم را به دین دعوت کند بیائید به گوشه و کنار

پس

زمین متفرق شویم تا آن پیامبری را که عیسی به ما نوید داده یعنی محمد الله الليالي بر انگیخته ،شود و در نتیجه در غارهای کوهها متفرق شدند و رهبانیت را اختراع ،کردند، برخی از آنها به دین خود چسبیدند و پاره ای کافر ،شدند سپس این آیه را تلاوت فرمود: رَهْبانِيَّةً ابْتَدَعُوها ما كتبناها عَلَيْهِمْ إِلَّا ابْتِغاءَ رِضْوانِ الله ... سپس فرمود: «ای پسر مسعود! آیا میدانی رهبانی--ت ام--ت من چیست؟ عرض کردم: «خدا و رسولش بهتر میدانند فرمود: «هجرت، جهاد، نماز، روزه و حج

و عمره».

-3- پیامبر مقصود از این ،رهبانیت رفتن آنها به دشتها و غله هاست. 4- ابن عباس و مردم بعد از آنها حق آن را رعایت نکردند چون محمد را تکذیب

نمودند.

ه پیامبر ای ابن مسعود امت عیسی که قبل از شما بودند به هفتاد و دو فرقه متفرق

ال

شدند و دو فرقه از ایشان نجات یافتند و دیگران هلاک گشتند؛ یک فرقه [از آن دو فرقه] با پادشاهان بر طبق دین عیسی ال به پیکار پرداختند و در نهایت ،پادشاهان، ایشان را کشتند؛ فرقه دیگر که توان مقابله با پادشاهان را نداشته و نمیتوانستند در مقابل آنها بایستند و آنها را

611

ص: 611

الحديد 28

لِمُوَازَاةِ الْمُلُوكِ وَ لَا أَنْ يُقِيمُوا بَيْنَ ظَهْرَانَيْهِمْ يَدْعُونَهُمْ إِلَى دِينِ اللَّهِ تَعَالَى وَدِي-ن عِيسَى ال ، فَسَاحُوا فِي الْبَلَادِ وَتَرَهَبُوا وَ هُمُ الَّذِينَ قَالَ اللَّهُ وَ رَهْبانِيَّةٌ ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ ثُمَّ قَالَ النَّبِيُّ : مَنْ آمَنَ بِي وَ صَدَّقَنِي وَ اتَّبَعَنِي فَقَدْ رَعَاهَا حَقَّ رِعَايَتِهَا وَ مَنْ لَمْ يُؤْمِنْ بِي فَأُولَئِكَ هُمُ الْهَالِكُونَ.

بی

قوله تعالى : يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ

رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمَشُونَ بِهِ وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَ اللهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ (28)

باب 1 : يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ 1-1- ابن عباس يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَى اعْتَرَفُوا بِتَوْحِيدِ اللَّهِ وَصَدَّقُوا بِمُوسَى ال

اتَّقُوا اللهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ مُحَمَّدِ له .

باب 2 : يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ

العليا

عيسى

2-1- الباقر عَن أبي الجَارُودِ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرَ اللهِ لَقَدْ آتَى اللهُ أَهْلَ الْكِتَابِ خَيْراً كَثِيراً قَالَ وَ مَا ذَاكَ قُلْتَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتابَ مِنْ قَبْلِهِ هُمْ بِهِ يُؤْمِنُونَ إِلَى قَوْلِهِ أُولئِكَ يُؤْتَوْنَ أَجْرَهُمْ مَرَّتَيْنِ بِمَا صَبَرُوا قَالَ فَقَالَ قَدْ آتَاكُمُ اللهُ كَمَا آتَاهُمْ ثُمَّ تَلَا يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا

اللهَ وَآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمَشُونَ بِهِ يَعْنِي إِمَاماً تَأْتَمُونَ بِهِ. 2-2- على بن إبراهيم - قَولُهُ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ قَالَ نَصِيبَيْنَ مِنْ رَحْمَتِهِ أَحَدُهُمَا أَنْ لَا

يُدْخِلَهُ النَّارَ وَالثَّانِيَةُ أَنْ يُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ. 3-2- ابن عباس - يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ أَنْ نَصِيبَيْنِ: نَصِيباً لِإِيمَانِكُمْ بِمَنْ تَقَدَّمَ مِنَ الْأَنْبِيَاءِ ا

وَ نَصِيباً لِإِيمَانِكُمْ بِمُحَمَّد الله.

الوِلَايَةِ

1. تفسير نور الثقلين

2. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص319

الکافی، ج 1، ص 194 تفسیر نورالثقلين/ تفسير البرهان

4. بحار الأنوار، ج 9، ص 242 تفسیر القمی، ج 2، ص 352 تفسير البرهان تفسير نور الثقلين؛ «ثانيهما» بدل «الثانيه»

د. بحار الأنوار، ج22، ص 56

612

ص: 612

حدید 28

به دین خداوند متعال و دین عیسی دعوت کنند در نهایت به گشتن در سرزمینها پرداخته و رهبانیت اختیار نمودند؛ و آنها کسانی هستند که خداوند درباره شان فرمود: رَهْبانِيَّةٌ ابْتَدَعُوهَا مَا كَتَبْنَاهَا عَلَيْهِمْ آنگاه پیامبر فرمود کسی که به من ایمان آورده و مرا تصدیق و از من پیروی کند، رهبانیت حقیقی را بجا آورده و کسی که به من ایمان نیاورد جزء کسانی است که قطعاً نابود خواهند شد. هرکس به من ایمان آورد و مرا باور کند و از من پیروی ،کند، حق رهبانیت را رعایت کرده و هرکس به من ایمان نیاورد نابود است.

ای کسانی که ایمان آورده اید تقوای الهی پیشه کنید و به پیامبرش ایمان بیاورید تا بهره ای دو چندان از رحمتش به شما بدهد و برای شما نوری قرار دهد که با آن در میان مردم و در مسیر زندگی خود راه بروید و گناهان شما را ببخشد؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است. (28)

بخش 1 ای کسانی که ایمان آورده اید تقوای الهی پیشه کنید و به پیامبرش ایمان بیاورید 1-1- ابن عباس الله يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا یعنی ای کسانی که به یکتایی خداوند اعتراف نموده و و عیسی ال را تصدیق نموده اید اتَّقُوا اللهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ؛ تقوای الهی پیشه کنید و به

رسولش یعنی به محمد ایمان بیاورید.

موسی

العليا

بخش 2 تا بهره ای دو چندان از رحمتش به شما بدهد.

1-2- امام باقر ابوجارود گوید خداوند به اهل کتاب خیر بسیار عطا کرده است. فرمود: آن چیست؟ گفتم کلام خداوند عزّوجل که فرمود کسانی که قبل از آن کتاب [آسمانی] به ایشان داده ایم آنان به [قرآن] میگروند و چون بر ایشان فرو خوانده میشود می گویند بدان ایمان

آوردیم که آن درست است [و] از طرف پروردگار ماست ما پیش از آن [هم] از تسلیم شوندگان بودیم آنانند که به [پاس] آنکه صبر کردند دو بار پاداش داده میشوند». فرمود: «خداوند به

* شما نیز همچون آنان عطا کرده است. سپس این آیه را تلاوت :کرد يَا أَيُّهَا الذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وآمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِن رَّحْمَتِهِ ويَجْعَل لَكُمْ نُورًا تَمَشُونَ بِهِ یعنی امامی که او را پیشوای خود

قرار میدهید».

2-2- على بن ابراهيم الله يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِن رَّحْمَتِهِ مقصود دو سهم از رحمتش میباشد: یکی از

آن دو این که او را وارد جهنّم نمیکند و دوم اینکه او را وارد بهشت میکند. 3-2- ابن عباس - يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ یعنی دو سهم از رحمتش به شما ببخشد، سهمی

به خاطر ایمان آوردنتان به پیامبران گذشته و سهمی به خاطر ایمان آوردنتان به محمد .

ولایت

6130

ص: 613

الحديد 28

1 - الباقر ا عَنْ جَابر الْجُعْفِيٌّ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَر عَنْ قَوْل اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ قَالَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ الَ قُلْتُ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمَشُونَ بِهِ قَالَ يَجْعَلُ لَكُمْ إمَاماً تَأْتَمُونَ به.

2- الباقر ال- عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ: عَنْ أَبِي جَعْفَرَ اللهِ فِي قَوْلِهِ تَعَالَى يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا الله وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفَلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ يَعْنِي حَسَناً وَ حُسَيْناً قَالَ مَا ضَرَّ مَنْ أَكْرَمَهُ اللهُ أَنْ يَكُونَ مِنْ شيعَتِنَا مَا أصَابَهُ فِي الدُّنْيَا وَلَوْ لَمْ يَقْدِرْ عَلَى كُلِّ شَيْ. يَا كُلُهُ إِلَّا الْحَشيش" 3- الباقر ال- يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ وَيَجْعَلْ لَكُمْ

نُوراً تَمَشُونَ بِهِ قَالَ: مَنْ تَمَسَّكَ بوَلَايَة عَلَى فَلَهُ نُور

یاب 3: وَيَجْعَل لَكُمْ نُوراً تَمَشُونَ بِهِ

3-1 - الرسول - إِنَّ لِعَلِيٌّ نُورَيْن نُوراً فِي السَّمَاءِ وَ نُوراً فِي الْأَرْضِ فَمَنْ تَمَسَّكَ بِنُورِهِ أَدْخَلَهُ

اللَّهُ الْجَنَّةَ وَ مَنْ أَخْطَأَهُ أَدْخَلَهُ اللَّهُ النَّارَ فَبَشِّرِ النَّاسَ عَنِّى بِذَلِكَ.

3-2- أمير المؤمنين ال- قَوْلُهُ وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمَشُونَ بِهِ يَعْنِي الْإِيمَانَ.

3-3- ابن عباس _ قِيلَ النَّورُ الْقُرْآنُ وَ فِيهِ الأَدلَّة عَلَى كُلِّ حَقٌّ وَالْبَيَانِ لِكُلِّ خَيْرٍ وَ بِهِ يَسْتَحِقُ

الصِّيَاءُ الَّذِي يُمْشَى بِهِ يَوْمَ القيامه.

باب : وَيَغْفِرْ لَكُمْ وَاللهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ

1-4- الرسول - خَلَقَ اللَّهُ مِنْ نُور وَجْهِ عَلَى بْن أَبي طَالِب سَبْعِينَ أَلْفَ مَلَكِ يَسْتَغْفِرُونَ اللَّهَ

لَهُ وَلِمُحِيهِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ

1. بحار الأنوار، ج 23، ص319 تأويل الآيات الظاهرة ، ص 642/ الکافی، ج 1، ص 430 تفسیر القمی، ج2، ص352/ تفسير نورالثقلين/

تفسیر البرهان

.. بحار الأنوار، ج 23، ص 317 بحار الأنوار، ج 43، ص 307 تفسیر فرات الکوفی، ص468

3. شواهد التنزیل، ج 2، ص 309 تفسیر البرهان 4. تأويل الآيات الظاهره، ص643 تفسیر البرهان

5. بحار الأنوار، ج 9، ص 242 بحار الأنوار، ج 64، ص53 تفسیر القمی، ج 2، ص 352 تفسیر البرهان/ تفسير نورالثقلين

6. تفسير بحر العرفان، ج 15، ص319 تأويل الآيات الظاهره، ص 644 تفسیر البرهان

614

ص: 614

حدید 28

1- امام باقر جابر جعفی گوید: امام باقر درباره ی کلام خداوند عزوجل: اتَّقُوا اللهَ وَآمِنُوا العليا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِن رَّحْمَتِهِ فرمود: حسن و حسین ال مقصود آیه هستند. گفتم: ويجع--ل

الله الى

لكُمْ نُورًا تَمَشُونَ فرمود: امامی را برای شما میفرستد که او را پیشوای خود قرار دهید. 2- امام باقر جابر جعفی گوید در مورد :آیه یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ آمِنُوا بِرَسُولِهِ يُؤْتِكُمْ كِفْلَيْنِ مِنْ رَحْمَتِهِ. امام باقر ا فرمود: «منظور حسن و حسین است». و فرمود: «زیان نکرده کسی که خداوند او را به تشیّع گرامی داشته هر طور که دنیای او بگذرد گرچه خوراکی جز

خار و خاشاک پیدا نکنند

است.

- امام باقرا وَيَجْعَلْ لَكُمْ نُوراً تَمَشُونَ بِهِ هرکس به ولایت علی تمسک کند، برای او نوری

بخش و برای شما نوری قرار دهد که با آن در میان مردم و در مسیر زندگی خود راه

بروید.

1-3- پیامبر علی ال دو نور دارد، نوری در آسمان و نوری در زمین. پس هرکس به نور او تمسک ،جوید خداوند او را وارد بهشت میکند و هرکس از مسیر نور او منحرف شود، خداوند او را

وارد جهنم می.کند. پس از طرف من مردم را به این امر بشارت ده. 2-3- امام علی ال کلام خداوند تعالى ويَجْعَل لَكُمْ نُورًا تَمَشُونَ بِهِ یعنی ایم-ان-ی ب-ه ش-ما عط-ا

می کند.

3-3-

ابن عباس [ مراد از نور قرآن است و در آن نشانه هایی بر هر حق و بی-ان ه--ر خي--ر است و به وسیلهی ،قرآن شایستگی و قابلیت برای دریافت] نور به دست ،آید، همان نوری که روز

قیامت با آن راه پیموده شود.

باب :4 و گناهان شما را ببخشد؛ و خداوند آمرزنده و مهربان است.

1-4- پیامبر خداوند از نور چهره علی بن ابی طالب هفتاد هزار فرشته خلق کرد که تا روز

قیامت برای او و دوستدارانش طلب استغفار می

کنند.

615

ص: 615

الحديد /29

قوله تعالى : لِئَلاً يَعْلَمَ أَهْلُ الْكِتابِ أَلا يَقْدِرُونَ عَلَى شَيْءٍ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَ

أَنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ الله يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظيمِ (29)

1 - الرسول - فَضْلُ اللَّهِ الْعِلْمُ بِتَأْوِيلِهِ وَ تَوْفِيقُهُ لِمُوالاة مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبِينَ وَمُعَادَاةُ أَعْدَائِهِمْ وَ كَيْفَ لَا يَكُونُ ذَلِكَ خَيْراً مِمَّا يَجْمَعُونَ وَ هُوَ ثَمَنُ الْجَنَّةِ وَيَسْتَحِقَّ بِهِ الْكَوْنُ بِحَضْرَةَ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيبين الَّذِي هُوَ أَفْضَلُ مِنَ الْجَنَّةِ لِأَنَّ مُحَمَّداً وَ آلَهُ أَشْرَفُ زِينَة الْجَنَّة

616

. بحار الأنوار، ج24، ص 65

ص: 616

تفسیر اهل بيت علیهم السلام جلد 15

مشخصات کتاب

فهرست

درباره مركز