علائم اختصاري :
ص: 5
سرشناسه : ابراهیمی، ابوالفضل، 1330-
عنوان و نام پديدآور : ادبیات قرآن/ تهیه و تنظیم ابوالفضل ابراهیمی.
مشخصات نشر : اصفهان: یاقوت سپاهان، 1397 -
مشخصات ظاهری : ج.: جدول.م س 28 × 21 ؛
شابک : 3000000 ریال : دوره : 978-964-218-484-2 ؛ 75000ریال ج.1: 978-600-8702-18-4 ؛ ج.2: 978-964-218-485-9
وضعیت فهرست نویسی : فاپا
يادداشت : ج.2 (چاپ اول: 1402).
يادداشت : ناشر جلد دوم انتشارات سلام سپاهان است.
مندرجات : ج.1. صرف، نحو، تعداد و معنی فعل های قرآن.- ج.2. صرف، نحو، تعداد و معنی اسم های قرآن
موضوع : قرآن -- صرف و نحو
Qur'an -- Grammar
موضوع : قرآن -- فعل
قرآن-- مسائل لغوی
Qur'an -- Language, Style
Qur'an -- Verb
رده بندی کنگره : BP82/7/الف16الف4 1397
رده بندی دیویی : 297/153
شماره کتابشناسی ملی : 4828586
اطلاعات رکورد کتابشناسی : فاپا
آیا در قرآن تدبّر و اندیشه نمی کنند یا بر دل هایی قفلها نهاده شده است؟
(سوره محمد آیه 24 )
جلد اول : صرف، نحو، تعداد و معنی فعل های قرآن
تهیه و تنظیم : ابوالفضل ابراهیمی
ص: 1
ص: 2
بسم الله الرحمن الرحيم
مقدمه :
اللّهم لَکَ الحَمدُ عَلَی اَن اَکرَمتَنا بالنّبوّة و عَلَّمتَنا القرآنَ و فَقَّهتَنا فِی الّدین وجَعَلتَ لنا اَسماعاً و اَبصاراً و اَفئدة، فَاجعَلنا مِن الشّاکرین.
اللّهم
صَلّ و سَلّم عَلیٰ اَمین وَحیکَ و مُبَلِّغ رِسالاتکَ و بشیر رَحمَتِکَ وَ نَذیرِ نَقِمَتِکَ و خاتَمِ رُسُلِکَ مُحَمَّدٍ و آلِه المَعصوُمینَ و اَصحابِهِ المُنتَجَبین.
چرا به این کار دست زدم؟
1– بعد ازتوفیق الهی در تألیف و انتشارجداول اطلاعات قرآنی،خودرا بیش از پیش محتاج مفاهیم قرآن یافتم ،لذا از خدا خواستم تا نسبت به کتابش آشناترم سازد، زیرا کلامش بس عظیم و ژرف است و هرچه در آن غور شود، عشق به آن بیشتر و هرچه عشق بیشتر، تحرک بیشتر.
2– در کلاس ها و جلسات قرآنی مشاهده کردم دانشجویان قرآن در علم قرائت و تجوید درنگ می کنند و برای تدبّر و تعقّل در کلمات قرآن کمتر دل می بندند و قفل دل را نمی گشایند ، لذا از خدا خواستم کمکم کند تا بیشتر یاد بگیرم و بیشتر یاد دهم.
3– قرآن به ما آموخته است که صرف عمر برای انسان ها خسران است مگر تمسّک به قرآن و عترت، پس چه کاری پرسود تر از کار قرآنی، باشد که با شاگردی قرآن زیست کنیم، با شاگردیش بمیریم و با شاگردیش سر بر آریم .
فوائد این کتاب :
نام این کتاب ادبیات قرآن است، ادبیات یعنی دانش هایی که آدمی را فهیم و عالم به موضوع آن علم می کند، این علوم شامل: صرف، نحو، لغت، اشتقاق، معانی، بیان و...است، بنا بر این فوائد این کتاب به شرح زیر است:
1 - یادگیری زبان عربی که همان زبان قرآن است.
2 – آشنایی به اطلاعات قرآنی از قبیل وجود یا عدم وجود کلمه ای در قرآن، فراوانی، ریشه یا اصل، نوع ساخت(صیغه)، معنی و نشانی آن .
3 - تدبر در تحول و تصرف فعل ها و اسم ها و پیدایش معانی مختلف.
4 – تمهید مقدمات تفسیر قرآن.
تذکر و تشکر: جلد
اول این کتاب درباره فعل های قرآن تدوین شده است، جلد دوم در باره اسم های قرآن، در دست اقدام است و به یاری خدا به زودی منتشر خواهد شد.
اما، حمد بی حد خدایی را که دست توانایش در همه لحظات یاریم کرد و اگر لحظه ای دریغ می کرد، هیچ نبود و تشکر از اساتید و شخصیت های شریفی که مشوّق و محرّک راهم بودند و بزرگتر از آنند که نامشان برده شود، اجرشان با خدای قرآن.
اين نوشتار با وجود سعي بليغ و بارها مطالعه و بررسی، خالی از اشکال نیست، لذا از اساتید مکرّم انتظار دارم به حکم آیه شریفه " و اذا مرّوا بالّغو مرّوا کراماً " كاستي ها، اشتباهات و ساير انتقادات را به اين شاگردحقير گوشزد تا اقدام شايسته
معمول گردد.
و ما توفیقی الّا بالله، عَلیه توکَّلتُ و الیه اُنیبُ
ابوالفضل ابراهیمی – علویجه – تماس: 09133337551
ص: 3
راهنمای ستون ها:
اين كتاب در مبحث افعال قرآن در سیزده ستون به شرح زيرتنظيم شده است:
ستون 1 - اصل: منظور از اصل یا ریشه ،حروفی است که در تمام صیغ فعل اعم از ثلاثي يا رباعي جاري است.
ستون 2 - فعل: كلمات قرآن بر سه نوع است كه عبارتند از فعل، اسم وحرف، جلد اول مبحث افعال را دربر دارد.
ستون 3 – تعداد: هر فعل در قرآن، يك يا چند بار تكرارشده است. اين ستون تعداد هر فعل را نشان مي دهد.
ستون 4 - زمان: فعل ازنظر زمان به ماضي ،مضارع و امرتقسيم مي شود، اين ستون نمايانگر یکی از آن سه حالت است، لازم به ذکر است که فعل امر در صیغ مخاطب تحت عنوان امر، ودر صیغ غیرمخاطب تحت عنوان مضارع، درج شده و اعراب آن نیز تحت این عناوین منظور گردیده است.
ستون 5 – اعراب : تغييراتي كه بر اثر عوامل درحرف آخر فعل به وجود مي آيد دراين ستون درج است، در این موضوع از منبع 6 و کتاب هدایه فی النحو جامع المقدمات بهره برداری شده است.
ستون 6 – عامل : منظور از عامل، کلماتی است که وقتی بر سر فعل مضارع در آید، درآن تغییراتی ایجاد می کند.
ستون 7– فاعل و نايب فاعل : هرفعل معلوم به ناچار محتاج فاعل و هرفعل مجهول نيازمند نايب فاعل است. فاعل و نايب فاعل در اين ستون به صورت ضمير پنهان يا بارز مشخص گرديده است. بدیهی است درصورتی که فعل، مجهول باشد ضمیر مندرج دراین ستون، نایب فاعل است و درصورت معلوم، فاعل می باشد.
ستون 8 – باب : نام بابي كه هر فعل بر آن وزن آمده دراين ستون درج است.
ستون 9– معلوم ، مجهول: نشانگر فعلي است که منسوب به فاعل است، یا این که مفعولٌ به را نایب فاعل کرده است، در صورت اول معلوم و در غیر این صورت مجهول است.
ستون 10– نوع:در اين ستون فعل از نظر جنس حروف اصلي: (سالم،مهموز،مضاعف،مثال،اجوف،ناقص و لفیف) مشخص شده است.
ستون 11– لازم/متعدي :نشانگر فعلي است كه فقط به فاعل نیازدارد (لازم) ياعلاوه بر فاعل نيازمند مفعول است (متعدي).
ستون 12– معني: اکثر ترجمه های فارسي فعل هاطبق قاعده زبان عربی ، در اين ستون آمده است.
ستون 13– نشانی: دراين ستون از ميان سور و آیات متعدد قرآني يك نشاني انتخاب شده است.
سبک نگارش : در کلمات عربی این کتاب، درستون فعل، موارد زیر لحاظ شده است:
1 – حرف نون ساکن، در دو کلمه: " اَن ، اِن " در لام کلمه های: " لَم ، لا "، ادغام شده است، مثل: اَن لا ¬ اَلّا، اِن لا ¬ اِلّا ، اَن لَم ¬ اَلَّم ،اِن لم ¬ اِلَّم
2 – حروف ساکن بدون علامت مرقوم شده است.
ص: 4
علائم اختصاري :
ص: 5
ص: 6
**منابع و مآخذ :
گرچه منابع و مآخذ در پایان کتاب می آید، امّا با توجه به این که منابع این کتاب شماره گذاری شده وجهت اختصار، تنها به شماره منبع، اشاره شده است،لذا لازم دیده شد که منابع در ابتدای کتاب قرار گیرد.
برای تهیه این کتاب از منابع و مآخذ زیر استفاده شده است.
1 – قرآن کریم : ترجمه آیة الله ناصر مکارم شیرازی
2 – قرآن حکیم : ترجمه آیة الله مشگینی
3- قرآن مجید : ترجمه اللهی قمشه ای
4- قرآن الکریم ( آموزش ترجمه و مفاهیم) مهدی محمودیان
5- تفسیر نمونه : تألیف جمعی از نویسندگان ،زیرنظر آیة الله مکارم شیرازی
6 - معجم اعراب الفاظ القرآن الکریم : اثر محمد فهيم ابو عبيه
7 – منجدالطلاب اثر : محمد بندر ريگي
8– قاموس قرآن : تألیف سيد علي اكبر قرشي
9 – المعجم المفهرس : اثر محمد فؤاد عبدالباقی
10 – واژه هاي قرآن : اثر محمد رضايي
11- کتب صرف و نحو
12- فرهنگ معين : اثر دکتر محمد معین
13 - فرهنگ عميد : اثر دکتر حسن عمید
ص: 7
ص: 8
تصویر
ص: 1
تصویر
ص: 2
تصویر
ص: 3
تصویر
ص: 4
تصویر
ص: 5
تصویر
ص: 6
تصویر
ص: 7
تصویر
ص: 8
تصویر
ص: 9
تصویر
ص: 10
تصویر
ص: 11
تصویر
ص: 12
تصویر
ص: 13
تصویر
ص: 14
تصویر
ص: 15
تصویر
ص: 16
تصویر
تصویر
ص: 17
تصویر
ص: 18
تصویر
ص: 19
تصویر
ص: 20
تصویر
ص: 21
تصویر
ص: 22
تصویر
ص: 23
تصویر
ص: 24
تصویر
ص: 25
تصویر
ص: 26
تصویر
ص: 27
تصویر
ص: 28
تصویر
ص: 29
تصویر
ص: 30
تصویر
ص: 31
تصویر
ص: 32
تصویر
ص: 33
تصویر
ص: 34
تصویر
ص: 35
تصویر
تصویر
ص: 36
تصویر
تصویر
ص: 37
تصویر
ص: 38
تصویر
ص: 39
تصویر
ص: 40
تصویر
ص: 41
تصویر
ص: 42
تصویر
ص: 43
تصویر
ص: 44
تصویر
ص: 45
تصویر
ص: 46
تصویر
ص: 47
تصویر
ص: 48
تصویر
ص: 49
تصویر
ص: 50
تصویر
ص: 51
تصویر
ص: 52
تصویر
ص: 53
تصویر
ص: 54
تصویر
ص: 55
تصویر
ص: 56
تصویر
ص: 57
تصویر
ص: 58
تصویر
تصویر
ص: 59
تصویر
ص: 60
تصویر
ص: 61
تصویر
ص: 62
تصویر
ص: 63
تصویر
ص: 64
تصویر
ص: 65
تصویر
ص: 66
تصویر
ص: 67
تصویر
ص: 68
تصویر
ص: 69
تصویر
ص: 70
تصویر
ص: 71
تصویر
ص: 72
تصویر
ص: 73
تصویر
ص: 74
تصویر
ص: 75
تصویر
ص: 76
تصویر
ص: 77
تصویر
ص: 78
تصویر
تصویر
ص: 79
تصویر
ص: 80
تصویر
ص: 81
تصویر
ص: 82
تصویر
ص: 83
تصویر
تصویر
ص: 84
تصویر
ص: 85
تصویر
ص: 86
تصویر
ص: 87
تصویر
ص: 88
تصویر
ص: 89
تصویر
ص: 90
تصویر
ص: 91
تصویر
ص: 92
تصویر
ص: 93
تصویر
ص: 94
تصویر
ص: 95
تصویر
ص: 96
تصویر
ص: 97
تصویر
ص: 98
تصویر
ص: 99
تصویر
تصویر
ص: 100
تصویر
ص: 101
تصویر
ص: 102
تصویر
ص: 103
تصویر
ص: 104
تصویر
تصویر
ص: 105
تصویر
ص: 106
تصویر
ص: 107
تصویر
ص: 108
تصویر
ص: 109
تصویر
ص: 110
تصویر
ص: 111
تصویر
ص: 112
تصویر
ص: 113
تصویر
ص: 114
تصویر
ص: 115
تصویر
ص: 116
تصویر
ص: 117
تصویر
ص: 118
تصویر
ص: 119
تصویر
ص: 120
تصویر
تصویر
ص: 121
تصویر
ص: 122
تصویر
ص: 123
تصویر
ص: 124
تصویر
ص: 125
تصویر
ص: 126
تصویر
ص: 127
تصویر
ص: 128
تصویر
ص: 129
تصویر
ص: 130
تصویر
ص: 131
تصویر
ص: 132
تصویر
ص: 133
تصویر
ص: 134
تصویر
ص: 135
تصویر
ص: 136
تصویر
ص: 137
تصویر
تصویر
ص: 138
تصویر
ص: 139
تصویر
ص: 140
تصویر
ص: 141
تصویر
تصویر
ص: 142
تصویر
ص: 143
تصویر
ص: 144
تصویر
ص: 145
تصویر
ص: 146
تصویر
ص: 147
تصویر
ص: 148
تصویر
تصویر
ص: 149
تصویر
ص: 150
تصویر
ص: 151
تصویر
ص: 152
تصویر
ص: 153
تصویر
ص: 154
تصویر
ص: 155
تصویر
ص: 156
تصویر
ص: 157
تصویر
ص: 158
تصویر
ص: 159
تصویر
ص: 160
تصویر
ص: 161
تصویر
ص: 162
تصویر
ص: 163
تصویر
ص: 164
تصویر
ص: 165
تصویر
ص: 166
تصویر
ص: 167
تصویر
ص: 168
تصویر
ص: 169
تصویر
ص: 170
تصویر
تصویر
ص: 171
تصویر
ص: 172
تصویر
ص: 173
تصویر
ص: 174
تصویر
ص: 175
تصویر
ص: 176
تصویر
ص: 177
تصویر
تصویر
ص: 178
تصویر
ص: 179
تصویر
ص: 180
تصویر
ص: 181
تصویر
ص: 182
تصویر
ص: 183
تصویر
ص: 184
تصویر
ص: 185
تصویر
ص: 186
تصویر
ص: 187
تصویر
ص: 188
تصویر
ص: 189
تصویر
ص: 190
تصویر
ص: 191
تصویر
ص: 192
تصویر
ص: 193
تصویر
ص: 194
تصویر
ص: 195
تصویر
ص: 196
تصویر
ص: 197
تصویر
ص: 198
تصویر
ص: 199
تصویر
ص: 200
تصویر
ص: 201
تصویر
ص: 202
تصویر
ص: 203
تصویر
ص: 204
تصویر
ص: 205
تصویر
ص: 206
تصویر
تصویر
ص: 207
تصویر
ص: 208
تصویر
ص: 209
تصویر
ص: 210
تصویر
ص: 211
تصویر
ص: 212
تصویر
ص: 213
تصویر
ص: 214
تصویر
ص: 215
تصویر
ص: 216
تصویر
ص: 217
تصویر
ص: 218
تصویر
ص: 219
تصویر
ص: 220
تصویر
ص: 221
تصویر
ص: 222
تصویر
ص: 223
تصویر
ص: 224
تصویر
ص: 225
تصویر
ص: 226
تصویر
ص: 227
تصویر
تصویر
ص: 228
تصویر
ص: 229
تصویر
ص: 230
تصویر
ص: 231
تصویر
ص: 232
تصویر
ص: 233
تصویر
ص: 234
تصویر
ص: 235
تصویر
ص: 236
تصویر
ص: 237
تصویر
تصویر
ص: 238
تصویر
ص: 239
تصویر
ص: 240
تصویر
ص: 241
تصویر
ص: 242
تصویر
ص: 243
تصویر
ص: 244
تصویر
ص: 245
تصویر
ص: 246
تصویر
ص: 247
تصویر
ص: 248
تصویر
ص: 249
تصویر
ص: 250
تصویر
ص: 251
تصویر
ص: 252
تصویر
ص: 253
تصویر
ص: 254
تصویر
ص: 255
تصویر
تصویر
ص: 256
تصویر
ص: 257
تصویر
ص: 258
تصویر
ص: 259
تصویر
ص: 260
تصویر
ص: 261
تصویر
ص: 262
تصویر
ص: 263
تصویر
ص: 264
تصویر
ص: 265
تصویر
ص: 266
تصویر
ص: 267
تصویر
ص: 268
تصویر
ص: 269
تصویر
ص: 270
تصویر
ص: 271
تصویر
ص: 272
تصویر
ص: 273
تصویر
ص: 274
تصویر
ص: 275
تصویر
ص: 276
تصویر
ص: 277
تصویر
ص: 278
الحمدلله ربّ العالمین
*خدايا حمد بی حد تو را سزاست كه اگر لطف بيدريغت نبود، توفيق مطالعات قرآنی و تدوین ادبیات قرآن ، هر گز نصیب این حقیر نمی شد .
خدايا چشم های ما را بينا، گوش های ما را شنوا، قلب و فكر ما را از لغزش ها و انحرافات مصون و بر اراده و همت مابيفزا تا بتوانيم هرچه بيشتر از دريای بيكران كتابت صيد مرواريد كنيم و از كارهای بيهوده و حرام اجتناب نماییم.
خدايا فتنه های رنگارنگی را كه كفار و نوكران آنان پيرامون ما برپا كرده اند تا نور ترا كه در پرتو انقلاب اسلامی ايران ، منطقه را منور كرده است خاموش سازند، خود سركوب كن! تا يكجا دل و انديشه خودرا به تو بنديم و از كتاب و كلامت استفاده شايان بريم و در صراط مستقیم تو کوشا باشیم .
خدايا بما عمر پر بركت و توفيق روز افزون عطاكن تا بقیه مطالب قرآن را هرچه صحیح تر و دقیق تر، تدوين و در پرتو آن خود و ديگران را با قرآن مأنوس و از رحمت بی انتهای تو توشه بر گیریم .
به یاری خدای تعالی تمام شد درتاریخ: 1396/3/4 مصادف آخرشعبان المعظم 1438
ص: 279