مشخصات کتاب

سرشناسه : بهجت ، محمدتقی ، ‫1294 - 1388.

عنوان و نام پديدآور : ‫ استفتائات از محضر حضرت آیت الله العظمی بهجت مدظله العالی.

مشخصات نشر : ‫ قم ‫: دفتر حضرت آیه الله العظمی محمدتقی بهجت ‫ ، -1386

مشخصات ظاهری : ‫ 4ج.

شابک : ‫100000ریال ( دوره ) ؛ ‫ج.1 ‫: ‫ 978-964-96942-2-1 ؛ ‫ج.2 ٬ چاپ اول ‫: ‫ 978-964-969-423-8 ؛ ‫ج.3 ‫: ‫ 978-964-96942-4-5 ؛ ‫ ج.4 : ‫ 978-964-96942-5-2

يادداشت : ‫ج.2 ٬ 3 و 4 ( چاپ اول : تابستان 1386 ).

یادداشت : کتابنامه.

موضوع : فقه جعفری -- رساله عملیه

فتوا های شیعه-- قرن 14

شناسه افزوده : دفتر حضرت آیت الله العظمی محمد تقی بهجت

رده بندی کنگره : ‫ BP183/9 ‫ /ب87‮الف 5 1386

رده بندی دیویی : ‫ 297/3422

شماره کتابشناسی ملی : ‫ 1143900

تنظیم متن دیجیتال میثم حیدری

ص: 1

اشاره

ص: 5

بهترين سن براى ازدواج دختر

4554. از نظر شرع مقدس، بهترين سن ازدواج براى دختران چه سنى مى باشد؟

ج. بهترين سن، قبل از عادت شدن دختر است.

ازدواج پير با جوان

4555. آيا ازدواج مردان كهن سال با دختران جوان جايز است ؟

ج. جايز است.

مصاديق به حرام افتادن

4556. با توجّه به اين كه ازدواج در صورتى كه انسان به حرام بيفتد واجب است، بفرماييد آيا بعضى از حالات شهوانى كه در حال بيدارى و بدون قصد حاصل مى شود، از مصاديق به حرام افتادن است ؟

ج. اگر بى اختيار است، حرام نيست.

4557. منظور از به گناه افتادن در اثر ازدواج نكردن چيست ؟ گناهان مقاربتى مراد است يا گناهان ديگرى نظير نگاه شهوت آلود و... را نيز شامل مى شود؟

ج. فرقى نمى كند.

تماس بدنى در دوران نامزدى

4558. در دوران نامزدى بدون صيغه محرميت، بسيارى از دختر و پسرها با يكديگر

ص: 7

ميزان آشنايى لازم دختر و پسر با همديگر

4560. فهميدن بعضى از مسائل بعد از ازدواج توسط همسر، موجب ناراحتى و در بعضى موارد باعث مشكلات جدى مى شود كه زندگى زناشويى را با مشكل رو به رو مى كند، آيا گفتن آن ها قبل از ازدواج واجب است ؟

ج. مواردى كه نگفتن آن ها سبب تدليس مى شود، بايد گفته شود.

عوامل موفقيت در زندگى زناشويى

4565. عامل موفقيت در زندگى مشترك و شرايط ازدواج محمدى چيست ؟

ج. محبّت بين طرفين و عمل هر كدام به وظايف شرعى نسبت به ديگرى و اغماض هر يك از خطاهاى ديگرى.

ازدواج با خواهر زن با رضايت همسر

4567. زمانى كه زنى در زوجيت مردى است، در صورتى كه زن اجازه دهد آيا مرد مى تواند با خواهر او ازدواج كند؟

ج. خير، نمى تواند ازدواج نمايد.

ازدواج با شوهر خاله

4568. آيا در ازدواج با شوهر خاله، اجازه خاله شرط است ؟

ج. اجازه او شرط است، ولى اگر بدون اجازه او عقد نمايند و بعداً وى بگويد به آن عقد راضى هستم، بنا بر اقرب اشكال ندارد.

گرفتن خواهرزن

4569. اگر مادربزرگ، نوه ى دخترى خود را شير بدهد، داماد او به همسرش حرام مى شود. آيا داماد پس از فوت مادرزن، مى تواند با خواهرزن خود ازدواج كند؟

ج. نمى تواند، با خواهر زن ازدواج كند.

طلاق زن و ازدواج با خواهر زن

4570. اگر مردى براى اين كه با خواهر زن خود ازدواج كند، او را به شكل ظاهرى طلاق

ص: 10

نهى اسلام از ازدواج هاى فاميلى

4572. در بعضى از روايات اسلامى، از ازدواج هاى فاميلى نزديك نهى شده است، با توجه به اين مطلب، ازدواج حضرت على - عليه السّلام - با حضرت فاطمه - عليها السّلام - كه با موافقت پيامبر - صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم - بود، چه توجيهى دارد؟

ج. هر چند خصوص اين ازدواج به امر الهى بود؛ اما از اين جهت استثنا نبود.

ازدواج با مذاهب ديگر

4577. آيا ازدواج مردان سنّى با دختران شيعه جايز است ؟ ازدواج مرد شيعه با دختر سنى چه طور؟

ج. در غير ناصبى و غالى جايز است، ولى ازدواج مرد سنّى با زن شيعه كراهت دارد، به اختلاف مراتب در دورى از ايمان - به معناى اثنى عشرى بودن -، و مى تواند در هر يك از زن و مرد به عناوين ثانويه حرام باشد و بدين لحاظ حكم موارد، مختلف است.

دختر ربيبه

4582. آيا دختر ربيبه مثل خود ربيبه محرم است ؟ دختر ربيب و دختر پسر زن، چه حكمى دارد؟

ج. بلى، محرم هستند.

اختلاف در بقاى عقد

4586. در صورت اختلاف بين زن و مردى، در مورد اين كه عقد نكاح سابق به قوّت خود باقى است و يا به علل شرعى - مثل طلاق و فسخ - زوجيّت خاتمه يافته است، قول كدام يك معتبر و مقدّم است ؟

ج. قول به بقاى زوجيّت مقدّم است.

ازدواج مبتلايان به ايدز

4591. آيا شخص مسلمانى كه به ايدز مبتلا مى باشد، مى تواند دختر مسلمانى را به عقد خود درآورد؟

ج. عقد بلامانع است، ولى اگر وطى همراه با ضرر و موجب سرايت مرض است، ممكن است حكم وجوب تمكين برداشته شده باشد.

ازدواج در عدّه ى رجعيّه با خواهر زن

4600. هرگاه زوجه مطلّقه رجعيّه فوت كند، آيا شوهر وى در عدّه ى او مى تواند با خواهر آن زن ازدواج كند؟

ج. بله، مى تواند.

ازدواج با مادرزن فرزند

4603. آيا ازدواج پدر با مادر زن فرزند خويش شرعاً جايز است ؟

ج. جايز است.

نحوه خواندن عقد دائم و موقت

4606. نحوه خواندن عقد چگونه است ؟ آيا خود فرد مى تواند آن را بخواند؟

ج. نحوه خواندن عقد در مسئله ى 1882 و 1883 به تفصيل ذكر شده است و خود فرد نيز مى تواند آن را بخواند.

عدم اشتراط عربى خواندن صيغه

4607. در صورت جواز متعه اهل كتاب در كشورهاى غربى، آيا صيغۀ عقد بايد به زبان عربى خوانده شود يا همان توافق بين دو نفر بر زمان و مهريه ى معلوم (در قالب هديه) كفايت مى كند؟

ج. بايد صيغه خوانده شود، هر چند كه عربى خواندن صيغه شرط نيست.

عقد كسى كه زبان عربى بلد نيست

4608. كسى كه قادر به خواندن صيغه عقد به زبان عربى نباشد، در چه صورتى عقد او صحيح است ؟

ج. بنا بر اظهر، ترجمه صيغه عقد به فارسى يا زبان ديگر با وجود قدرت بر عربى كافى است و احتياط مستحب، عربى بودن صيغه است و براى كسى كه نمى تواند صيغه عربى را بخواند و يا وكيل بگيرد، قطعاً ترجمه كافى است.

ص: 19

صيغه عقد به زبان غير عربى

4610. آيا خواندن صيغه عقد به زبان هاى غير عربى جايز است ؟

ج. بنا بر اظهر، ترجمه صيغه عقد به فارسى يا زبان ديگر با وجود قدرت بر عربى كافى است. (جهت اطلاع بيشتر به مسئله ى 1884 رساله رجوع شود.)

عدم اطّلاع عقدكننده از شرايط و معناى صيغه

4614. اگر عاقد از شرايط نكاح و معناى صيغه آگاهى نداشته باشد، آيا عقد نكاح صحيح است ؟

ج. محلّ تأمل است، پس خلاف احتياط است. (مسئله ى 1884 رساله)

لزوم صحت قرائت صيغه

4620. در مواقعى كه صيغه عقد توسط وكيل جارى مى گردد، اگر او ضمن اجراى صيغه بعضى از حروف را اشتباهى به كار ببرد، آيا غلط بودن اين حروف صحّت عقد را با مشكل رو به رو مى كند؟

ج. بله، مشكل مى شود.

كراهت پسر يا دختر به ازدواج

4625. ولىّ شرعى، پسر يا دخترى را پيش از بلوغ با رعايت عدم مفسده، به ازدواج ديگرى در مى آورد. آيا كراهت پسر يا دختر از اين ازدواج پس از بلوغ اثرى دارد و موجب خيار فسخ مى شود؟

ج. كراهت آن ها پس از بلوغ اثرى ندارد و اختيار فسخ ندارند؛ مگر اينكه به بيّنه اثبات كنند كه هنگام عقد مفسده داشته است.

اجازه مادر در عقد

4628. اگر پدر فوت كند، آيا مادر مى تواند اجازه ى صيغۀ دخترش را بدهد؟

ج. مادر ولايت ندارد و اگر جدّ پدرى هم ندارد، در بالغه رشيده احتياج به اذن نيست.

4629. دختر باكره با اذن پدر ازدواج كرده و قبل از دخول مطلّقه شده، اگر دوباره بخواهد ازدواج كند، آيا بازهم اذن پدر لازم است ؟

ج. بله، احتياطاً.

موارد سقوط اذن ولى در ازدواج باكره

4635. اذن ولى در چه شرايطى از دختر باكره، ساقط مى شود؟

ج. اگر پدر و جد پدرى غايب باشند، به گونه اى كه نشود از آنان اذن گرفت و ازدواج براى دختر لازم باشد، يا در ازدواج نكردن ضرر يا مشقت شديدى باشد و همچنين اگر پدر يا جد پدرى از ازدواج با كسى كه هم كفو اوست، با وجود تمام مقدمات و شرايط ممانعت كنند و او نيز به ازدواج تمايل دارد و ازدواج هم به مصلحت او باشد، با اجتماع تمام شرايط مى تواند ازدواج نمايد.

ازدواج دخترى كه به سن رشد رسيده

4638. آيا دخترى كه به سن رشد رسيده و پدر و پدر بزرگ ندارد، مى تواند خودش ازدواج كند؟

ج. چنان چه به مصلحت او باشد، اشكالى ندارد.

شرط عدم انفاق

4640. آيا شوهر ضمن عقد ازدواج مى تواند عدم انفاق را، به معنى اسقاط حقّ نفقه شرط كند؟

ج. عدم استحقاق را نمى تواند، ولى عدم انفاق فعليّه را مى تواند شرط نمايد.

شرط عدم نزديكى

4641. آيا در عقد دائم مى توان شرط كرد كه بين زن و مرد نزديكى صورت نگيرد؟

ج. اگر شرط عقلايى و غير سفهى باشد، نافذ است.

شرط در مورد كارهاى منزل

4642. آيا اين شرط كه همسر در آينده كارهاى معمول منزل را انجام دهد صحيح است ؟ و در صورتى كه به شرط عمل نكرد، حكم آن چيست ؟

ج. شرط صحيح و واجب الوفاء است و شرط ضمن نكاح الزام آور هست؛ اما خيارآور نيست.

شرط مقدار تمكين

4643. اگر زن دائمى شرط كند كه هفته اى فقط يكى دو بار تمكين كند، آيا اين شرط صحيح است ؟

ج. ظاهراً صحيح است.

ص: 27

شرط عدم تمكين

4645. زن ضمن عقد نكاح شرط مى كند كه شوهر هيچ گونه استمتاعى از او نبرد. آيا اين شرط خلاف مقتضاى عقد است يا صحيح و نافذ است ؟

ج. در محدوده اى كه عقلايى باشد و سفهى نباشد، نافذ است.

رجوع زوج از اجازه تحصيل زوجه

4652. زوج ابتدا به زوجه اجازه مى دهد كه براى تحصيل و درس خواندن از خانه بيرون برود ولى پس از استخدام به كارى، اجازه اشتغال وى را نمى دهد. آيا زوج حقّ دارد از اجازه اش برگردد؟ حكم اشتغال زوجه چيست ؟

ج. اگر اجازه ى اوّلِ زوج، شرط ضمن عقد نبوده است، زوج مى تواند از اجازه اش برگردد و و در اين صورت خروج از منزل هم براى زوجه حرام است.

گذاشتن شروط در عقد نكاح

4656. آيا زوجه ضمن عقد نكاح، مى تواند هر نوع شرطى بگذارد، به اين معنا كه او در گذاردن هر نوع شرطى آزاد باشد و با اشكالى مواجه نباشد ولى مرد بتواند شروطى كه قادر به انجام آن ها نيست قبول نكند؟

ج. هر شرطى كه شرعاً صحيح باشد را با توافق زوج ضمن عقد حق دارد قرار دهد و اگر زوج قبول نكرد، آن شرط نافذ نيست.

نهايت حق امتناع زوجه از تمكين براى اخذ مهر

4659. حقّ امتناع زوجه از تمكين براى گرفتن مهريه پيش از دخول، تا چه زمانى باقى است ؟

ج. اگر زمان مشخصى در بين نبوده است، اين حق تا گرفتن تمام مهريه باقى است.

حق زن براى مطالبه مهريه قبل از دخول

4660. در بحث طلاق غير مدخولٌ بها آمده كه مالك نصف مهريّه مى باشد و در مدخولٌ بها آمده كه مالك تمام مهريه است. سؤال اين كه آيا زن قبل از اجازه ى مواقعه، حقّ مطالبه ى همه ى مهريه را دارد يا نصف آن را؟

ج. حقّ مطالبه ى همه ى مهريّه را دارد.

تعيين مهريه بدون دخالت عروس و داماد

4661. در برخى از مناطق رسم آن است كه بزرگان فاميل دختر و پسر متكفّل تعيين مهريه مى شوند، در صورتى كه پسر قلباً رضايتى به آنچه آنان تعيين كرده اند ندارد، آيا آن مهريه بر ذمه ى او خواهد بود؟

ج. طيب خاطر و رضايت قلبى ميزان است، پس اگر در وقت عقد رضايت به آن ندهد و بعد از عقد هم راضى نشود، آن مهريه به ذمه ى او نخواهد بود.

ص: 33

معسر بودن زوج و تقاضاى تمام مهر

4663. در صورت حالّ بودن مهريه و ناتوانى زوج از پرداخت تمام آن به صورت نقدى، آيا زوجه مى تواند مهريه را - به فرض اين كه باكره است - به طور كامل درخواست كند؟

ج. زن تا پرداخت تمام مهريه حقّ مطالبه جهت تمكين دارد؛ هر چند مرد معسر، معذور است.

تخلّف از غير تمكين براى دريافت مهر

4667. در صورت حالّ بودن مهر، زوجه غير مدخول بها حقّ دارد تا گرفتن مهريه تمكين نكند. امّا آيا حقّ دارد در غير تمكين، از زوج اطاعت نداشته باشد؛ مثلاً منزل خانواده ى خود بماند و هر جا خواست برود هر كار خواست بكند؟ در اين صورت مى تواند نفقه را مطالبه نمايد؟

ج. حقّ ندارد و اگر اطاعت در اين امور نكند، ناشزه مى شود و حقّ نفقه ندارد.

رابطه طلاق با تقاضاى مهر

4670. اگر زن قبل از تمكين، مهريه خود را طلب كند، ولى مرد قادر به پرداخت آن نباشد، آيا مى تواند تقاضاى طلاق كند؟ در صورت جواز، آيا اين موضوع موجب سست شدن بنيان خانواده نمى شود چون امروزه بسيارى از زنان به محض گرفتن مهريه، از شوهر خود جدا مى شوند؟

ج. خير، امر طلاق به دست مرد است.

نشوز و حقّ مهر

4676. هرگاه زنى به خانه ى شوهر آمده و پس از مدّت كمى خانه ى شوهر را بدون جهت و اجازه ى شوهر ترك كند و به خانه ى پدرش برود و ديگر حاضر به آمدن به خانه ى شوهر نباشد و تقاضاى طلاق كند، آيا حقّى به مهريه دارد يا نه ؟

ج. در غير طلاق خلع يا مبارات (مقدار بذل)، حقّ مهريه دارد.

خودكشى زن و مسئله ى مهر

4679. هرگاه زن بعد از عقد و قبل از دخول خودكشى كند، آيا تمام مهر را مى برد يا نصف را؟

ج. بنا بر اقوى مهر نصف مى شود.

طىّ مدارج علمى به عنوان صداق

4684. آيا جايز است صداق را طىّ نمودن مدارج علمى مشخص نمود؟

ج. هر عملِ مشروع متموّل، جايز است صداق قرار داده شود.

مهريه قرار دادن ختم قرآن براى سلامتى امام زمان عجّل اللّٰه تعالى فرجه الشّريف

4689. آيا زوجه مى تواند مهريّه اش را يك سال ختم قرآن توسط همسرش براى سلامتى آقا امام زمان - عجّل اللّٰه تعالى فرجه الشّريف - قرار دهد؟

ج. اشكال ندارد.

مهريه زن بهايى

4692. مسلمانى با زن بهايى از روى جهل به مسئله ازدواج و وطى به شبهه كرده است.

آيا مهريه زن به عهده مسلمان است ؟

ج. واجب نيست چيزى به او بدهد.

ضرورت مهريه در عقد

4697. آيا قرار دادن مهريه جزو شرايط ازدواج است يا اين كه با رضايت زن، مى شود بدون مهريه ازدواج صورت بگيرد؟

ج. در عقد موقت شرط صحت است، ولى در دائم اگر مهريه ذكر نشود، به مهر المثل منتقل مى شود.

زمان درخواست مهريه از شوهر

4701. آيا زوجه مى تواند هر وقت كه بخواهد مهريه خود را از شوهرش مطالبه كند؟

ج. اگر مهريه حالّ باشد، با استطاعت زوج، زوجه حق مطالبه دارد.

وارثان مهريه ميّت

4706. مهريه ميّت به چه كسانى مى رسد؟

ج. حكم ساير تركه ى او را دارد كه پس از تجهيز و دين و وصيّت، به وارثان اموال ديگر او مى رسد.

اختلاف زوجين در مقدار مهريه

4712. اگر زوجين در مقدار مهريه اختلاف داشته باشند و بيّنه اى نيز در كار نباشد، ملاك عمل چه مى باشد؟

ج. ملاك بر اقلّ (كمتر) است كه قدر متيقّن است.

تعدّد مهر المثل

4716. چند نفر به زنى به اجبار تجاوز كرده اند.

1) آيا هر كدام بايد جداگانه يك مهر المثل بپردازند يا همه يك مهر المثل مى دهند؟

ج. هر كدام بايد يك مهر المثل بپردازند.

2) هرگاه تجاوز از يك نفر مكرّر واقع شود، آيا مهر المثل نيز تكرار مى شود؟

ج. مكرّر است.

فوت شوهر بى بضاعت و مسئله ى مهر

4719. شوهر خانمى فوت كرده و هيچ گونه اموال منقول و غير منقول از خود باقى نگذاشته است. همسر ايشان از پدر متوفّى ادّعاى مهريّه مى نمايد. آيا پدر متوفّى بدون اين كه تعهّدى براى مهريّه ى همسر فرزندش داشته باشد، ضمانى براى مهريّه ى فرزندش دارد؟

ج. در فرض سؤال، پدر شوهر ضامن نيست، و اللّٰه العالم.

گرفتن شيربها توسط مادر زن

4723. آيا مادر مى تواند شيربها بگيرد؟

ج. حق شرعى نيست و مربوط به تراضى طرفين است.

رابطه شيربها و مهريه

4724. آيا شيربها كه در بعضى بلاد مرسوم است جزو مهريه مى باشد، كه اگر طلاق قبل از دخول صورت گرفت، پرداخت نصف آن لازم باشد؟

ج. اگر در عقد جزو مهريه واقع شود، حكم مهر را دارد.

موارد ضرورت پرداخت شيربها

4725. در هنگام ازدواج، پدر يا اقوام عروس علاوه بر مهريه، پول زيادى به عنوان هاى مختلف، مثل: جعاله، شيربها، مهر حاضر، پدر وكيلى و تهيه ى جهيزيه مى گيرند، لطفاً حكم آن را بيان فرماييد.

ج. اگر جزو مهريه باشد يا به عنوان جعاله باشد يا شرط ضمن عقد باشد، لازم الوفاء است.

اموال تهيه شده از شيربها

4726. مرسوم است داماد، مقدارى پول به عنوان شيربها به خانواده ى عروس مى دهد و

ص: 49

پس گرفتن جهيزيه توسط پدر عروس

4728. مبلغى به عنوان شيربها به پدرخانم دادم به اين نيّت و قصد كه براى زوجه ام جهيزيّه تهيّه نمايد. پدر همسرم پس از تهيّه ى جهيزيّه با مبلغ مذكور - بعد از گذشت يك سال - تمام اجناس جهيزيّه را پس گرفت. آيا حقّ مطالبه ى آن را دارم ؟

ج. شيربها كه جهت تهيّه ى جهيزيّه تمليك شده، اگر قيد شده باشد كه براى اين كار مصرف شود، بايد صرف در آن كار شود و در هر صورت پدر حقّ ندارد بعد از تمليك جهيزيّه و تحويل به فرزند آن را پس بگيرد.

ص: 50

اطاعت زن از شوهر

4729. اطاعت زن از شوهر در چه امورى واجب نيست ؟

ج. فقط در امر استمتاعات و خروج از منزل واجب است.

محدوده اطاعت از شوهر

4730. آيا اطاعت از شوهر در تمام امور حلال و شرعى واجب است يا فقط در مسائل مربوط به تمكين و مقاربت محدود مى شود؟

ج. زنى كه عقد دائم شده، نبايد بدون اجازه شوهر از خانه بيرون رود و بايد خود را براى هر لذتى كه او مى خواهد تسليم نمايد و بدون عذر شرعى از نزديكى كردن او جلوگيرى نكند.

گذشتن زن از حقوق خود

4731. در صورتى كه در عقد ازدواج دائم، زوجه از حقوق خود تنازل كند (از حق مضاجعت، حق قسم، نفقه و ارث رفع يد كند)، آيا ازدواج صحيح است ؟

ج. اگر شرط فقط گذشتن از حق باشد نه شرط عدم استحقاق، عقد و شرط صحيح است وگرنه فقط عقد صحيح است.

ص: 51

خروج از منزل و صدق نشوز

4733. اگر خانمى بدون رضايت و اجازه ى شوهر از منزل خارج شود، تكليف او از لحاظ نماز و روزه چيست ؟ آيا او ناشزه مى شود؟

ج. ناشزه مى شود و در سفر با اين خصوصيت، نمازش تمام و روزه اش واجب است.

طلب اجرت در قبال كار در منزل

4738. آيا زن مى تواند در قبال كارهايى كه در منزل انجام مى دهد، از شوهر خود طلب اجرت كند؟

ج. بله.

شركت زن در مراسم دينى و سياسى

4742. به اعمال دينى و مراسم مذهبى - مثل نماز جمعه و راه پيمايى - علاقه دارم، لكن شوهرم رضايت نمى دهد، تكليف من چيست ؟

ج. نمى توانيد برويد.

مصرف حقوق بدون اجازه ى شوهر

4746. زن كارمندى است كه با اجازه ى شوهر كار مى كند و حقوق مى گيرد. آيا مى تواند حقوق خود را بدون اجازه ى شوهر مصرف كند يا صدقه بدهد يا به كسى هديه بدهد؟ در تمام اين موارد اجازه ى شوهر لازم است ؟

ج. اجازه همسر لازم نيست.

فعاليت زن در عرصه تعليم و تربيت

4750. كار زن در مراكز تعليم و تربيت به صورت مختلط با اساتيد مرد - كه گاهى جلسات مشورتى مشترك منعقد مى شود - چه حكمى دارد؟

ج. كار آقايان و خانم ها نبايد به گونه اى باشد كه مختلط باشند و اگر از يكديگر مجزّا باشند و مفسده نباشد، بى اشكال است.

رسيدگى زن به پدر و مادر

4754. با توجّه به نصّ قرآن كريم مبنى بر احسان نسبت به والدين، در صورت عدم رضايت و اذن شوهر، آيا زن مى تواند بدون توجّه به اذن شوهر، براى رسيدگى به پدر و مادر از منزل خارج شود؟

ج. زن بايد براى خارج شدن از منزل رضايت شوهر را مراعات نمايد؛ مگر در واجباتى كه انجام آن ها متوقف بر خروج از منزل باشد.

رانندگى و خريد زنان

4757. رانندگى كردن و خريد رفتن زنان در مواقعى كه نياز و ضرورت تامّ نباشد، چه طور است ؟

ج. اگر براى زنان باشد و فساد نداشته باشد مانع ندارد و از رانندگى، در غير موارد ضرورت اجتناب شود، چون معرضيّت براى مفسده دارد.

پيروى زن از همسر در انتخاب پوشش

4762. آيا زن در انتخاب پوشش، بايد مطيع همسر خود باشد؟

ج. در هر موردى كه مرتبط با حقوق او نيست، لازم نيست.

تهيه مسكن وظيفه كيست ؟

4767. آيا تهيه مسكن وظيفه مرد است و آيا مرد مى تواند از مسكن زن استفاده كند و آيا حق نفقه همسر قابل انتقال يا اسقاط است ؟

ج. تهيه ى مسكن از وظايف مرد است و حق نفقه قابل انتقال نيست، مگر آن را به چيزى مصالحه كنند و قابل اسقاط هم نيست، مگر اين كه زن از حقش بگذرد و مسكنى كه ملك زن است، در حكم ساير اموال او است.

صدقه زن از پول خود بدون اذن شوهر

4772. آيا زن مى تواند از پول خودش صدقه بدهد؟

ج. مانعى ندارد.

پس گرفتن جهيزيه هنگام طلاق

4777. اگر زن هنگام ازدواج، جهيزيه اش را با پول مرد بخرد، هنگام طلاق مى تواند جهيزيه را پس بگيرد؟

ج. اگر شوهر جهيزيه را تمليك او كرده، از باب رجوع در هبه جايز است، گرچه خلاف احتياط است.

نزديكى در ايام استحاضه

4781. آيا استحاضه نيز از نظر روابط زناشويى حكم حيض دارد؟

ج. بنا بر احتياط واجب - لو لم يكن الاقوى - براى نزديكى كردن، قبل از آن غسل كند، بلكه احتياطاً وضو هم بگيرد و حكم حيض را ندارد و در وقت نماز غسلى كه براى نماز كرده و خوانده كافى است.

نزديكى قبل از غسل حيض

4782. نزديكى قبل از انجام دادن غسل حيض و بعد از پاك شدن چه حكمى دارد؟

ج. كراهت دارد و احوط ترك است؛ مگر بعد از شستن فرج.

اهميت نزديكى در هر شرايطى

4783. چرا نزديكى با همسر اين قدر مهم است كه حتى موقعى كه آب براى غسل نيست، مى شود نزديكى كرد و سپس تيمم نمود؟

ج. چون ممكن است ترك آن به حرام منجر شود و ترك حرام لازم است، اما غسل بدل دارد.

ديدن فيلم هاى محرّك جهت جماع

4784. استفاده از وسايل محرك قواى شهوانى در روابط زناشويى و نيز ديدن عكس يا

ص: 63

نزديكى و دخول از پشت

4786. آيا دخول از پشت (دبر) همسر از نظر شرعى جايز است ؟

ج. كراهت شديده دارد.

منع پزشك از جماع

4790. اگر پزشكان مردى را از عمل زناشويى منع كنند، آيا زن حق دارد مرد را به اين كار وادار كند؟

ج. اگر براى او ضرر دارد، جايز نيست.

ارضاى جنسى همسر بدون دخول

4795. آيا ارضاى جنسى زن بدون دخول اشكال دارد؟

ج. در صورتى كه در ارتباط با شوهر باشد، اشكالى ندارد.

نگاه كردن زوجين به آلت تناسلى يكديگر هنگام مقاربت

4799. در حال نزديكى و مقاربت، نگاه به آلت يكديگر چه حكمى دارد؟ در حالت ايستاده چه طور؟

ج. كراهت دارد.

ملاعبه بين زن و شوهر

4804. آيا بعد از ملاعبه بين زن و شوهر هر دو بايد غسل انجام دهند؟

ج. اگر منى خارج نشده باشد و يا دخولى صورت نگرفته باشد، غسل لازم نيست.

تمكين از پشت

4809. اگر مردى عادت به استمتاع از پشت (دُبُر) داشته باشد و اين امر موجب عسر و حرج زوجه شود، تكليف زوجه چيست ؟

ج. در اين صورت زن مى تواند امتناع كند.

بستن لوله هاى رحم زن

4814. من مايل نيستم در آينده داراى فرزندى باشم آيا مى توانم زنم را وادار كنم كه لوله هايش را ببندد؟

ج. حرام است.

4815. آيا بستن لوله رحم كه با اين كار فرد به طور كلى عقيم، مى شود، با توجه به شيوع آن در جامعه، جايز است ؟

ج. حرام است.

4816. با علم به اين كه روش هاى جديد پيشگيرى جمعيت باعث عقيمى دائم مى شود، استفاده از اين روش ها چه حكمى دارد؟

ج. جايز نيست.

4817. كنترل جمعيت و راه هاى جلوگيرى از باردارى از نظر شرع، آيا ايرادى دارد؟

ج. جلوگيرى موقّت اگر مستلزم لمس يا نظر حرام نباشد، جايز است.

نشوز مرد

4820. آيا حكم نشوز در مورد مرد نيز تحقّق دارد؟

ج. بله، زن حقّ شكايت نزد حاكم را دارد.

اوامر زوج

4826. اگر مرد به زن امر كند فلان شكل برايش آرايش كند، يا فلان لباس را در منزل بپوشد يا به نحو خاصّى نظافت كند، آيا زن بايد اطاعت كند؟ با توجّه به اين كه زن بايد منافيات را از خود دور كند؟

ج. بله، بر زن واجب است اجتناب از منفّرات.

عدم جواز سقط جنين معيوب

4829. فرزند فردى به جهت مرض وراثتى كه آن فرد دارد، مفلوج متولد مى شود و پس از دو ماه وفات مى كند. پزشك مدّعى است مى تواند در چهارماهگى از زمان حمل، مرض جنين را تشخيص دهد. آيا مى تواند پس از كشف ناقص بودن، بچّه را سقط كند؟

ج. سقط جنين ناقص مذكور جايز نيست. زيرا قتل نفس محترم است و اگر حمل به حال مادر مضرّ است يا مى دانند كه بعداً باعث عسر و حرج مى شود، بايد از اوّل از حمل جلوگيرى كنند، به مثل عزل مرد، و اگر حمل محقق شده، به توضيح مذكور در مسئله 14 از مسائل متفرقه رساله مراجعه شود.

موارد جواز سقط و لزوم حفظ جنين

4830. حكم سقط جنين را در صورت هاى زير بيان فرماييد:

1) سقط جنين پيش از ولوج روح و يا سقط جنين پس از ولوج روح، در صورتى كه بقاى جنين در رحم مادر، باعث فوت وى شود.

2) مادر مبتلا به بيمارى مانند سرطان رحم است كه براى درمان، احتياج به دادن اشعه مى باشد و حفظ جان مادر، متوقّف بر آن است.

ص: 73

شرط سقوط ديه ى جنين از مباشر

4832. در مواردى كه پزشك باعث سقط جنين مى شود، ديه ى لازمه بايد توسط چه كسى پرداخت شود؟ آيا حتماً بايد قبلاً پزشك شرط كند كه ديه به عهدۀ وى نيست آيا اين شرط، جهت رفع دين از وى كافى است ؟ اگر با وجود قبول اين شرط، فردى كه ديه بر او واجب است، آن را پرداخت نكند، آيا در اين صورت پزشك مديون خواهد بود؟

ج. ديه بر مباشر است و بر تقدير صحّت اين شرط، ساقط شدنش از طبيب، اظهر است.

عقيم كردن زن بدون رضايت وى و شوهرش

4835. پزشك جرّاحى هنگام زايمان، زن را بدون رضايت وى و شوهرش عقيم مى كند.

چه مسئوليتى متوجه پزشك است ؟

ج. ضامن است و احتياطاً مصالحه بر ديه كنند.

سقط جنين

4839. اگر زن و شوهرى ناخواسته و على رغم مشكلات مالى و روانى خانواده بچه دار شوند، در صورتى كه وجود فرزند جديد در خانواده مستلزم عسر و حرج و مشقت شديد شود، آيا جايز است قبل يا بعد از چهارماهگى آن بچه را سقط نمايند؟

ج. خير، جايز نيست.

بارورى

4843. اگر اسپرم مردى را با تخمك زن ديگرى خارج از رحم بارور ساخته و در رحم همسر او قرار دهند، فرزند متولد شده به لحاظ محرميت و ارث، نسبت به صاحب تخمك و صاحب رحم چگونه خواهد بود؟

ج. فرزند به صاحب تخمك ملحق است و نسبت به صاحب رحم هم از جهت محرميّت بايد احتياط شود.

تدليس و حكم آن

4848. تدليس چيست ؟ و حكم آن را بيان فرماييد؟

ج. تدليس گاهى در عيوبى است كه موجب خيار است كه شوهر در مهر، رجوع به مدلّس مى كند و گاهى در غير آن عيوب است كه آن نيز موجب خيار است، اگر از اوّل در عقد عدم آن عيب شرط شده باشد يا عقد مبنى بر آن باشد، و در تدليس غير از اين دو تأمل است.

اظهار نكردن عيوب دختر در عقد

4849. آيا نگفتن عيوب دختر در ازدواج، تدليس حساب مى شود؟

ج. اگر بناى عقد بر سلامت از آن عيوب باشد، نگفتن آن ها تدليس است.

تدليس زن در ازدواج

4850. اگر زوج قبل از نزديكى بفهمد كه زوجه تدليس كرده است، تكليف مهريه زن و نيز شرايطى كه ضمن عقد تعيين كرده چه مى شود؟ بعد از نزديكى چه طور؟

ج. در صورت اوّل با فسخ زوج، زن حق مهريه ندارد و در صورت بعد از نزديكى هم اگر مرد فسخ را اختيار كرد و خود زن تدليس كننده بوده، بازهم زن حق مهر ندارد و اگر هم گرفته بوده، مرد مهر را از او پس مى گيرد.

ص: 79

مقدار مهريّه در صورت فسخ

4852. در صورتى كه داماد به خاطر عدم بكارت نكاح را فسخ كند، چه مقدار از مهريّه را بايد بپردازد و در صورت تدليس، از چه كسى مى تواند بگيرد؟

ج. اگر در عقد شرط بكارت نشده يا عقد مبنى بر شرط سابق نبوده حقّ فسخ ندارد. فقط اگر معلوم شد زوال بكارت قبل از عقد شده بوده مى تواند تفاوت بين مهر المثل و مهر مسمّى را كم كند و در صورت شرط و فسخ قبل از دخول، مهر ثابت نيست و پس از دخول مهر مسمى ثابت است و رجوع به مدلّس مى نمايد و اگر زن مدلّس بوده، استحقاق مهر ندارد.

مخفى نمودن عيوب دختر

4855. در صورتى كه اطرافيان دختر بعضى از عيوب دختر را مثل پيسى، سوختگى، كچلى بيان نكنند، آيا به مجرّد نگفتن تدليس مى باشد و شوهر حقّ پيدا مى كند عقد را فسخ كند؟

ج. در بَرَص و جذام تا هفت مورد مذكور در مسئله 1893 رساله، حقّ فسخ دارد و مجرد سكوت در آن ها با علم به آن تدليس است و در غير آن ها تنها در صورت شرط شدن در ضمن عقد يا مبنى بودن عقد بر آن، اين حكم ثابت است و در تدليس بدون اين دو، حق فسخ مورد تأمّل است.

كم گفتن سنّ و پنهان ساختن مريضى

4858. زنى قبل از ازدواج خود را داراى صحت مزاج، دوشيزه و سى ساله معرفى مى نمايد و بعد از عقد معلوم مى شود 36 ساله است و از نظر جسمى مريض مى باشد.

آيا در اين مورد حقّ فسخ براى زوج مى باشد؟

ج. اگر در عقد شرط شده يا عقد مبنى بر آن شرط بوده، حقّ فسخ دارد.

عيوب زن و مرد و حكم قضايى براى جدايى

4862. پس از ثابت شدن عيب مرد و محجور بودن زن، كه حكم به فسخ نكاح مى شود، آيا دوباره نيازى به رجوع به محاكم قضايى مى باشد؟

ج. خير، نيازى ندارد.

انكشاف جنون مرد بعد از عقد

4863. هرگاه پس از ازدواج، زن بفهمد شوهر ديوانه بوده، حقّ فسخ دارد يا نه ؟

ج. اگر بعد از عقد بفهمد كه شوهر او ديوانه است، مى تواند عقد را به هم بزند.

شوهرى كه بچّه دار نمى شود

4864. زن و مردى پس از چند سال ازدواج بچّه دار نشدند، دكتر تشخيص داده است كه عيب از جانب مرد بوده و اكنون زن مى گويد شوهرش، فاقد بيضه است و بچّه دار نشدن آن ها بدين جهت است، در اين صورت آيا زن مى تواند عقد را فسخ كند؟

ج. اگر تأخير فسخ به جهت جهل به خيار يا جهل به فوريّت آن بوده، زن خيار فسخ دارد.

ص: 84

دريافت وجه براى بچه دار نشدن همسر

4866. اگر زن و شوهرى به دليل اين كه عيب از جانب مرد است، صاحب اولاد نشوند و زن بر ادامه ى زندگى رضايت داشته باشد، آيا مى تواند در قبال سال هايى كه بدون فرزند زندگى مى كند، چيزى از شوهر طلب كند؟

ج. خير، نمى تواند.

اگر زوج بعد از عقد روانى شود

4871. اگر زوج پس از عروسى دچار كسالت مغزى و روانى بشود، آيا مى توان نكاح را فسخ كرد؟

ج. اگر به حدّ جنون باشد، زن خيار فسخ دارد.

ازدواج بهايى با دختر شيعه

4876. مردى بهايى خود را شيعه ى دوازده امامى معرفى كرده و با يك دختر شيعه ازدواج دائمى كرده است. پس از مدّتى كشف خلاف شده است، وظيفه چيست ؟

ج. كشف مى شود كه از اوّل عقد ازدواج باطل بوده است.

4877. اگر شخصى وقتى مسئله ى تعدّد زوجات طرح مى شود، با كمال وقاحت حرف هاى ركيكى درباره ى دين و قرآن و خدا و پيغمبر بزند، وظيفه ى زن وى چيست ؟

ج. با فرض مذكور اگر در حال اختيار آن حرف ها را بزند، مرتدّ مى شود و زن بايد از او جدا شود و حقّ مضاجعه ندارد و زن بايد در مرتد فطرى، عدّه ى وفات بگيرد.

دخترى كه صرع دارد

4881. دخترى را به ازدواج دائمى درآوردند، پس از ازدواج معلوم شد به بيمارى صرع مبتلا است، خود دختر قصد داشت قبل از ازدواج به شوهر بگويد؛ ولى پدر و مادر او مانع شدند، تكليف عقد و مهريه چيست ؟

ج. اگر عدم صرع در عقد شرط شده بوده يا عقد مبنى بر آن بوده، با عدم گفتن آن قبل از عقد، باعث خيار مى شود و در در صورت فسخ قبل از دخول، استحقاق مهر ندارد و بعد از دخول اگر زن سبب تدليس نبوده، تمام مهر را از مدلّس مى گيرد.

اجازه از حاكم شرع

4885. در موارد فسخ، آيا اجازه ى حاكم شرع لازم است يا نه ؟

ج. در غير مورد عنن كه مذكور شد، احتياج به اجازه ى حاكم ندارد، اگر چه براى فصل خصومت در وقت نزاع مراجعه ى به حاكم مى شود.

نداشتن خصيتين

4888. زوج و زوجه اى كه مدّت هشت سال است با هم زندگى نموده اند، ولى تاكنون بچّه دار نشده اند و به تشخيص پزشكان عيب از جانب زوج است و اكنون زوجه ادعا دارد كه شوهرش بدون خصيتين است و زوج هم معترف است و علّت عدم باردارى وى هم همين مسئله است. آيا عيب ذكر شده از جمله عيوبى است كه باعث فسخ عقد مى گردد؟ و از آن جايى كه زوجه تاكنون جاهل بر حكم بوده نمى دانسته كه حقّ فسخ دارد، آيا در صورت داشتن حقّ فسخ لازم است صيغۀ طلاق جارى شود؟

ج. مى تواند فسخ نمايد و به طلاق احتياج ندارد.

ص: 90

عنين شدن بعد از نزديكى

4890. مرد عنينى كه از ابتداى ازدواج قادر به نزديكى نمى باشد، آيا همسر او حق فسخ دارد؟ اگر بعد از يك بار نزديكى عنين شود همسرش چه تكليفى دارد؟

ج. در صورت اوّل، زن حق فسخ دارد و در صورت دوم حق فسخ ندارد.

عدم آگاهى شوهر از عيب دختر

4894. دخترى كه هنگام عقد نقص و عيبى دارد - غير عيوبى كه موجب فسخ مى شود - و زوج نمى دانسته و ضمن عقد، سلامت از آن عيب ذكر نشده، هر چند عقد مبنى بر سلامت از اين عيوب است - كه شرط لبّى است -، آيا زوج حقّ خيار فسخ دارد؟

ج. در خيار فسخ تأمل است و اگر پس از فهميدن زوج به آن راضى شد، ديگر حقّ ردّ ندارد.

ص: 92

شرايط شير خوردنى كه موجب محرميت است

4895. پسرى كه روزى يك بار يا دو بار از خانمى شير خورده و در بين شير خوردن، شير مادرش و غذا نيز مى خورده است، آيا محرميت حاصل مى شود؟

ج. خير به كسى محرم نمى شود.

4896. زنى به دختر خود و به پسر خواهر خود شير مى دهد، آيا به هم محرم مى شوند؟

ج. اگر به حدّ محرميّت شير داده، سبب محرميت مى شود.

شير دادن دخترِ برادر شوهر

4897. اگر خانمى دخترِ برادر شوهر خود را شير دهد، آيا غير از آن دختر، فرزندان ديگر دو برادر مى توانند با هم ازدواج كنند؟

ج. بله، مى توانند.

نوه هاى مادر رضاعى

4898. آيا نوه هاى مادر رضاعى بر شيرخوار محرم مى باشند؟

ج. بله، محرم مى شوند. (مسئله ى 1955 رساله.)

ص: 93

شير دادن بچّه ى زن اوّل

4900. شخصى از عيال اوّل خود بچّه ى شيرخوارى دارد، آيا مى شود عيال دوّم آن بچّه را شير بدهد؟

ج. اشكال ندارد.

پسرى كه شير مادرِ مادر خود را خورده

4905. آيا پسر كه شير مادربزرگ خود يعنى مادر مادر را خورده، مى تواند با دخترخاله اش ازدواج كند؟

ج. نمى تواند.

نفقه اى كه بر زوج، تهيّه ى آن واجب است

4907. آيا بر زوج لازم است كه آن چه معمولاً تمام زن ها به آن نياز دارند را به عنوان نفقه براى زوجه تهيّه كند، يا فقط تهيه غذا و مسكن و لباس براى او لازم است ؟

ج. در اين سه متعيّن نيست.

نفقه ى زندانى

4908. نفقه ى زندانى به عهدۀ بيت المال است يا خود افراد؟ نفقه افراد واجب النّفقه ى زندانى چه طور؟

ج. در موارد ضمان آن، بر مسبّب است وگرنه اگر مال دارد، بر خود او است و در غير اين صورت مثل ساير فقرا است.

نفقه زوجه اى كه حاضر به تمكين نيست

4909. اين جانب مدّت سه سال است كه دخترخانمى را به عقد رسمى خود درآورده ام و زوجه به هيچ عنوان حاضر به تمكين با بنده نمى شود. وظيفه ى اين جانب را در خصوص اين مسئله عنوان فرماييد.

ج. بر زوجه، تمكين از زوج لازم است، مگر اين كه عذر شرعى داشته باشد و اگر بدون عذر تمكين نكند، ناشزه است و استحقاق نفقه ندارد و مرد مى تواند در

ص: 96

نفقه ى زنى كه از منزل خارج شده

4911. زنى كه بدون اجازه ى شوهر از خانه ى شوهر بيرون رفته باشد و با وساطت ديگران هم به خانه ى شوهر برنگردد و ادّعاى مخارج نمايد، آيا شوهر مديون زن است ؟

ج. اگر خروج زن از منزل شوهر بدون رضايت شوهر، و بدون عذر باشد، ناشزه است و در مدّت نشوز استحقاق نفقه ندارد و چنانچه شرعاً معذور باشد، ناشزه نيست و نفقه ى او كه همان نفقه ى زوجيّت است، بايد به او داده شود.

مطالبه ى مخارج روزهاى آينده

4915. آيا زن مى تواند مخارج روزهاى آينده را از شوهر مطالبه كند؟

ج. نمى تواند.

مخارج اولاد

4919. مخارج اولاد تا چند سال بر پدر واجب است ؟ بعضى از فرزندان مى خواهند درس بخوانند و تا سطح دكترا ادامه دهند. آيا تا پايان تحصيلات، پدر بايد هزينه ى تحصيلات آن ها را بدهد؟

ج. مخارج تحصيل اولاد بر پدر واجب نيست، بلكه فرزندان اگر فقير باشند، به اندازه اى كه نفقه ى روز خود را نداشته باشند و نتوانند تأمين كنند، بر پدر لازم است نفقه ى آن ها را بدهد.

استفاده ى پدر از وسايل فرزند

4922. پدرى، دختر شاغلى دارد كه هنوز ازدواج نكرده و فعلاً به شهر ديگرى انتقال يافته است و در منزل پدرى زندگى نمى كند. آيا پدر مى تواند بدون اجازه ى فرزند از چيزهايى كه فرزند در زمان بودنش در خانه و قبل از انتقال، از حقوق خود خريدارى و تهيه نموده تصرّف كند؟

ج. اگر يقين به رضايت صاحبش دارد، مانع ندارد.

معلولى كه فرزندانش فوت كرده

4925. معلولى كه فرزندان او فوت كرده اند و يا در محلّ نباشند يا دسترسى به آن ها مشكل باشد، آيا نگهدارى جدّ و جدّه ى معلول به عهدۀ نوه هاى او اعمّ از پسر يا دختر مى باشند؟

ج. بلى، اگر از اولاد اقرب كسى نيست، نفقه ى آن ها بر فالأقرب(1) اولاد است.

برداشتن پول با اطمينان از رضايت شوهر

4929. اگر زنى بدون اجازه ى شوهرش از پول يا مال او بردارد ولى مى داند شوهرش راضى است، آيا گرفتن اجازه واجب است يا به همين اطمينان مى توان اكتفا كرد؟ در صورتى كه احتمال دهد كه او راضى است، حكم چگونه است ؟

ج. با اطمينان اشكال ندارد و بدون اطمينان جايز نيست.

خوددارى از نفقه

4933. در صورتى كه مرد از دادن نفقه به خانواده اش خوددارى كند، شرع مقدس چه راهى را بيان مى فرمايد؟

ج. زن حق مطالبه نفقه خود را هر چند با شكايت دارد و حاكم شرع مرد را به دادن نفقه الزام مى كند و هر چه از نفقه ى زوجه را نداده مديون است.

لزوم پرداخت نفقه ى واجبه به زن

4937. در صورتى كه زن درآمد كافى داشته باشد، آيا شوهر مى تواند از پرداختن نفقه به وى امتناع ورزد؟

ج. از واجبات نمى تواند امتناع كند.

گرفتن پول از پدر، خرج آن بدون رضايت پدر

4941. اگر كسى پولى را كه از پدرش دريافت مى كند در راهى مصرف كند كه او راضى نباشد، چه حكمى دارد؟

ج. اگر در راه حلال باشد و سبب ناراحتى پدر هم نشود اشكال ندارد، مگر اين كه پدر پول را تمليك او نكرده باشد و يا به صورت مشروط بخشيده باشد.

نفقه ى پدر و مادر فقير

4945. كسى كه درآمد او فقط به اندازه ى زن و بچه ى خود است، آيا نسبت به پدر و مادر فقير خود مسئوليت دارد؟

ج. نفقه زوجه بر نفقه اقارب مقدم است؛ اما نفقه اقارب كه در فرض سؤال متساوى در درجه هستند، اگر انفاق كننده ديگرى براى آن ها نيست، احوط تراضى همه آن ها به نحو قرعه يا تقسيم به كمتر از كفايت است.

ص: 106

نحوه ى محرميّت فرزند خوانده با زن و مرد

4946. چگونگى محرميّت زن و مرد با بچه اى كه به فرزندى قبول كرده اند را بيان فرماييد؟ حكم محرميت فرزند خوانده با ساير بچه هاى اين زن و مرد چه مى باشد؟

ج. اگر بچه شيرخوار باشد، با شير دادن - با شرايط محرميّت - امكان پذير است و هم چنين از راه عقد كردن ولىّ شرعى او به كسى كه سبب محرميّت در اقرباى او باشد.

4947. گاهى افرادى كه صاحب فرزند نمى شوند، دخترى يا پسرى از پرورشگاه مى گيرند. آيا راهى براى محرم شدن او بر پدر و مادرخوانده وجود دارد؟

ج. بله، با شير دادن يا عقد نكاح محرم مى شود و موارد آن مختلف مى شود.

4948. آيا دختر خوانده به پدر، دايى، عمو، برادر محرم است و يا شوهر دختر خوانده به مادر خانم محرم مى شود؟

ج. خير، اگر يكى از اسباب شرعيه محرميت محقّق نشده باشد، محرم نمى شوند.

چگونگى برخورد فرزند خوانده با خواهر و مادر خوانده

4949. شانزده سال پيش بچه اى را به فرزندى قبول كرديم، اكنون او به بلوغ رسيده

ص: 107

محرميّت پسران شوهر به نامادرى

4952. آيا فرزندان پسر به زن پدر محرم هستند؟

ج. محرم هستند.

محرميت عموهاى ناتنى با برادرزاده خود

4955. آيا عموهاى ناتنى كه مادرشان مادربزرگ من است و شوهر دوم مادربزرگ ام و فرزند شوهر دوم او، بر ما محرم هستند؟

ج. تمام موارد ذكر شده محرم هستند، غير از مورد آخر، يعنى فرزند شوهر دوم، كه از مادربزرگ شما نيست.

صيغۀ برادرى و خواهرى بين زن و مرد نامحرم

4960. آيا مى شود بين دختر و پسر نامحرم صيغه خواهر و برادرى خواند؟

ج. چنين صيغه اى مشروعيت ندارد.

انواع محرميّت در عقد موقت

4965. زن و مردى كه با داشتن اولاد، با يكديگر ازدواج مى كنند آيا دخترها و پسرهايى كه از همسر اوّل خويش دارند، بر ديگرى محرم هستند؟ اگر مرد، همسر اولش در نكاح او باشد، پسران او بر همسر دوم مرد محرمند يا خير؟ دامادهايى كه هر كدام دارند آيا بر ديگرى محرمند يا خير؟

ج. در فرض اوّل، آن دخترها و پسرها به همديگر محرم نمى شوند و در فرض دوم پسران آن مرد به همسر دوم محرم اند؛ ولى دامادهاى هر كدام به ديگرى محرم نيستند.

حكم محرميّت دامادهاى مختلف

4969. مردى داراى دو زن است و از هر زنى چند دختر دارد و تمام دخترها را شوهر داده است. آيا شوهر آن دخترهاى زن اوّلى به زن دوّمى مرد، و يا شوهر آن دخترهاى زن دوّمى به زن اوّلى مرد محرم هستند؟ و آيا نوه هاى زن اوّلى بر زن دوّمى مرد و هم چنين نوه هاى زن دوّمى بر زن اوّلى مرد محرم مى باشند؟

ج. در فرض اوّل شوهر دختر، با زن ديگر پدر دختر محرم نيست.

و در فرض دوّم، نوه هاى مرد از يك زن با زن ديگر مرد مذكور، محرم هستند.

محرم نبودن ربيبه بر پدر شوهر

4972. آيا ربيبه كه بر شوهر زن محرم است، بر پدر شوهر هم محرم است ؟

ج. محرم نيست.

زن پدر

4977. آيا زن پدر محرم انسان است، در صورتى كه زن جوان هم باشد؟ مادرزن پدر چه طور؟

ج. زن پدر محرم است و مادرزن پدر محرم نيست.

هداياى عروس و داماد

4979. معمولاً خانواده ى عروس بعد از عقد و عروسى، براى دخترشان هدايايى مى برند. پس از جدا شدن اين عروس و داماد يا مرگ عروس اين هدايا متعلّق به چه كسى است ؟

ج. اگر براى دختر هديه آورده اند و او قبض كرده است، مِلك دختر است.

ادّعاى كم شدن جهيزيه

4980. جهيزيه زنى بعد از متاركه ى زندگى، مدتى در منزل شوهر بوده است. حال هنگام تحويل ادّعا مى كند مقدارى از جهيزيه كم شده است، ولى شوهر مى گويد: من به آن دست نزده ام و اگر كم شده خود زن يا اقوام او برده اند. قول كدام يك مقدّم است ؟

ج. قول مرد مقدّم است، مگر اين كه زن بيّنه كند.

پولى كه از جهيزيّه زياد مى آيد

4981. پولى كه پدر دختر از داماد جهت جهيزيه ى دخترش مى گيرد، در صورتى كه از جهيزيه زياد بيايد، آيا براى پدر دختر حلال است ؟

ج. بستگى به كيفيت دادن پول داماد دارد.

ص: 115

هداياى ازدواج پس از فسخ عقد

4983. در مواردى كه نكاح فسخ مى شود، آيا مى توان به بازگرداندن هدايا و پولى كه هزينه شده اقدام نمود؟

ج. فقط در هدايا - اگر موجود باشند - مى توانند رجوع كنند.

وسايل خريدارى شده توسط شوهر

4988. وسايلى كه قبل از ازدواج توسط شوهر خريدارى شده و به خانه زن فرستاده مى شوند و جزو جهيزيه او محسوب مى شوند، مالك اصلى آن ها چه كسى مى باشد و آيا قول زن مبنى بر مالكيت آن ها مورد قبول است ؟

ج. اگر در تصرف زن است، قول زن مقدم است و اگر معلوم است كه از آن هايى است كه شوهر خريده است، حكم تابع اين است كه به چه عنوان داده است.

حكم عقد دختر چهارساله بى سرپرست

4991. از خانواده اى فقط يك دختر خردسال كمتر از 4 سال باقى مانده و بقيّه در تصادف كشته شدند و اين دختر بچّه هيچ فاميلى ندارد. آيا اجازه است كه اين دختر به عقد پدر يك فرد محترم درآيد تا به عنوان زن پدر اين فرد، تلقّى و محرم شود و اين فرد بتواند سرپرستى او را به عهده بگيرد؟

ج. اجازه نيست و قبل از رسيدن به حدّ بلوغ و رشد نمى توانند او را عقد كنند.

بلى در موارد ضرورت، كه مراعات آن براى طفل لازم است، حاكم شرع دخالت مى كند.

عقدنامه بايد نزد چه كسى باشد

4996. عقدنامه بايد نزد چه كسى باشد؟ خانواده ى عروس يا نزد خود داماد؟

ج. تعيين شرعى ندارد و تناسب با متعهد له دارد و معمولاً نزد خانواده ى عروس مى گذارند.

ازدواج دوقلوهاى به هم چسبيده

4999. حكم ازدواج دوقلوهاى به هم چسبيده را بيان فرماييد؟

ج. بعض موارد آن مشكل است.

حكم فرزند متولّد شده بعد از عقد دوم با فرض شك

5005. خانمى ابتدا به عقد موقّت مردى درآمده و پس از انقضاى عدّه، به عقد دائم مرد ديگرى درآمده است و بعد از شش ماه صاحب فرزند مى شود. شوهر اوّلى سيّد بوده و دوّمى عام، قراينى هست كه فرزند ملحق به اوّلى باشد. مانند:

1) شباهت كامل كودك به شوهر اوّل و همين طور شباهت كامل فرزندان آن كودك به شوهر اوّلى؛

2) دو دختر آن كودك تا سنّ شصت سالگى حيض ديده اند؛

مرحوم آية اللّٰه بروجردى - رحمه اللّٰه - در چهل سال پيش فتوا به سيادت آن كودك و فرزندانش داده است.

ص: 121

حكم خنثاى مشكل

5007. آيا به خنثاى مشكل، عنوان زن (مؤنث) اطلاق مى شود يا مرد؟

ج. اگر خنثاى مشكل است، حكم زن يا مرد ندارد.

لزوم اطلاع به زوج با فرض حرام بودن زن بر او

5011. اگر بدانيم زوجه ى فردى بر او حرام است، ولى خودش به جهت جهل به حكم نمى داند، آيا واجب است وى را آگاه كرد؟

ج. واجب است به او گفته شود، زيرا جهلش عذر نيست.

دريافت پول از زن براى امتناع از ازدواج مجدد

5015. اگر زن در قبال بذل مالى - كه متعلق به او است - به مرد، از او بخواهد كه ازدواج مجدد نكند، اين شرط صحيح است ؟ اگر مرد بعد از قبول شرط به آن عمل نكند، نسبت به مالى كه دريافت كرده چه تكليفى دارد؟

ج. هبه ى مشروطه است و با تخلف، زن مى تواند مالش را پس بگيرد.

ص: 124

ازدواج فرزند نفى شده

5017. فرزندى كه به وسيله ى لعان از الحاق به پدر نفى شده است، آيا مى تواند با كسانى كه قبل از نفى (لعان) محرم بوده، ازدواج كند؟

ج. ظاهراً مى تواند.

ازاله بكارت بر اثر جراحى

5021. اگر بكارت زنى با عمل جراحى از بين رود، آيا اين موجب جواز فسخ نكاح مى شود؟

ج. خير.

دستمزد همسر و فرزندان

5025. آيا فرزندان در صورت كار در خانه مى توانند ادعاى دستمزد يا سود كنند؟

ج. در اين جهت مثل سايرين هستند.

نذر گذاشتن دو اسم براى فرزند

5026. پدرى براى نام گذارى فرزندش، اسمى را نذر كرده و مادر، نام ديگرى را نذر نموده است، در اين رابطه چه دستور مى دهيد؟

ج. تا ممكن است هر دو نام را بر فرزند بگذارند، هر چند يكى اسم و ديگرى لقب او باشد، يا يكى اسم معروف و ديگرى غير معروف باشد.

تكليف پدر از جهت تعليم

5027. آيا بر پدر واجب است خواندن و نوشتن را به فرزندان خود ياد دهد؟

ج. واجب نيست.

تعارض كار پدر با وقت نماز فرزند

5028. اگر موقع نماز، پدرى با پسرش كار داشته باشد، وظيفه ى پسر چيست ؟

ج. اگر وقت نماز اندك باشد، نماز مقدم است.

ص: 128

مسئوليت فرزند در قبال غذاى حرام پدر

5030. آيا فرزند در برابر غذاى حرامى كه پدر به خانه مى آورد، مسئوليت دارد؟

ج. علاوه بر نهى از منكر اگر عين حرام است، حق استفاده از آن غذا را ندارد، به خلاف اين كه به نحو متعارف به ذمه خريده باشد.

بخشش تمام اموال پدر به يك فرزند

5035. آيا پدر حق دارد تمام اموالش را به يكى از فرزندانش ببخشد، و يا ملك مشاع خود با فرزندانش را بفروشد؟

ج. بله، در صورت اوّل حق دارد، البته رعايت مساوات بين اولاد مستحب است؛ و اما در صورت دوم، اگر فرزند بالغ رشيد است، تنها سهم مشاع خود را مى تواند بفروشد.

موارد جواز مخالفت با والدين

5039. در چه صورتى مخالفت با پدر و مادر جايز است ؟

ج. در صورتى كه موافقت با آنان با فعل واجب يا ترك حرامى منافات داشته باشد.

پرستارى از پدر

5043. آيا پرستارى پدر در صورت نياز، بر اولاد الزامى است ؟

ج. الزام دارد كه اسباب اذيّت فراهم نشود.

حضانت فرزندان نامشروع

5049. حضانت فرزندانى كه از طريق نامشروع به دنيا مى آيند، بر عهدۀ چه كسى مى باشد؟

ج. بنا بر جريان احكام ولد - مگر آن چه به دليل خارج شده - مثل ديگران است.

ممانعت ولىّ قهرى از حضانت مادر

5052. آيا ولىّ قهرى اطفال بعد از فوت پدر آن ها مى تواند از حضانت آن ها توسّط مادرشان به علّت ازدواج بعدى مادر و يا هر علّت ديگر ممانعت به عمل آورد؟

ج. در صورت وفات پدر، حضانت مخصوص مادر است؛ اما در صورت ازدواج او تأمل است، احتياط در رعايت رضايت صاحب حقى است كه حق او از حق پدر و مادر متأخر است.

بچه دار شدن مرد عقيم

5056. زنى كه شوهرش - به اتّفاق نظر دكترها - عقيم است، در اثر زنا حامله شده و زانى منكر ولد است. آيا به قاعده الولد للفراش، ولد ملحق به زوج است ؟

ج. تا وقتى امكان لحوق به زوج هست، ملحق به زوج است.

بچه زنازاده

5060. بچّه اى كه از زنا متولّد شده، آيا به زانى داده مى شود يا به زانيه ؟

ج. ظاهراً مثل بچّه هاى ديگر است، فقط در صورت اكراهِ يكى به زنا، ولد ملحق به مكرَه است شرعاً، چنانچه گذشت.

منظور از رعايت غبطه

5063. آيا منظور از رعايت غبطه، غبطۀ واقعى است و يا آن چه كه ولىّ ، غبطه تصوّر مى كند، هر چند در حقيقت بر خلاف غبطه باشد، همان غبطه محسوب مى شود؟

ج. ميزان در تكليف، احراز ولىّ است.

عقد حامل و حكم ولد

5068. زنى را عقد كرده اند، پس از ازدواج معلوم شد كه حامله است، حكم مسئله را بيان كرده و بفرماييد كه ولد ملحق به كيست ؟

ج. اگر بين نزديكى و زايمان حد اقل شش ماه هلالى - كه كمترين مدت حمل است - فاصله شده باشد، نيز بيشتر از نه ماه فاصله نشود، فرزندى كه از زن متولد مى شود، ملحق به شوهر است.

ص: 138

اولويت در نگهدارى از خواهر

5069. خاله اى دارم كه با مادرم از يك پدر نيست و خواهر اصلى او حاضر به نگهدارى از او نيست. كدام يك از اينها در نگهدارى او در اولويت هستند؟

ج. اگر آن خاله صغير است، ولايت او با پدر يا جدّ پدر يا قيّم شرعى او است و نگهدارى به معناى خدمتكارى، در مراتب صله رحم داخل است.

صلۀ رحم با تلفن

5070. در صلۀ رحم نسبت قُرب و بُعد ارحام بر چه ملاكى استوار است و آيا تلفن كردن براى صله رحم كافى است ؟

ج. اولويت در رحم در اقرب فالاقرب نسبت به ارث است و تلفن كردن هم كفايت مى كند، چنانچه در روايت است كه صلۀ ارحام كنيد؛ هر چند به سلام كردن باشد.

موارد جواز قطع رحم

5071. در چه صورتى قطع رحم جايز است ؟

ج. تا وقتى كه مسلمان هستند، قطع به طور كلى جايز نيست.

ص: 139

قطع رحم براى حفظ ايمان

5073. آيا انسان مى تواند براى حفظ ايمان خود با ارحام قطع رحم نمايد؟

ج. مى تواند رفت و آمد را كم كند، ولى به طور كلى قطع نكند.

صله رحم و خوردن غذاى حرام خويشاوندان

5079. حكم صله رحم و تصرف در مال و غذاى حرام اقوام چيست ؟

ج. صله رحم مستلزم تصرف در مال حرام نيست.

ص: 141

حكم ازدواج موقّت

5080. ازدواج موقّت از نظر اسلام چه حكمى دارد؟

ج. جايز، بلكه مستحبّ است.

جواز مطلق ازدواج موقّت

5081. آيا براى مردى كه همسر دائم دارد، ازدواج موقّت جايز است ؟

ج. جايز است.

اگر پدر اجازه ى ازدواج با كفو را ندهد

5082. اگر پدر تا بيست يا سى سال دختر خود را تزويج نكند و دختر هم بخواهد با كفو شرعى خود صيغه كند، آيا اذن پدر لازم است يا خير؟

ج. با فرض آن كه دختر رشيده و عاقله است و زوجى را كه براى خود در نظر گرفته كفو او مى باشد و با اجتماع تمام شرايط، پدر از اذن امتناع نمايد، اعتبار اذن پدر ساقط مى شود و در هر حال رعايت احترام پدر و استيذان از او بشود خصوصاً در عقد انقطاعى، و اللّٰه العالم.

صيغه دختر بدون اذن پدر

5083. آيا دختر باكره اى را كه بالغ و عاقل و رشيده است، بى اذن پدر او مى توان

ص: 142

عقد موقت دوشيزه بدون اطلاع دادن به خانواده اش

5085. آيا صيغه خواندن براى دختر باكره بدون اطلاع خانواده اش صحيح است ؟ صحبت كردن آن ها با همديگر چه حكمى دارد؟

ج. بايد احتياطاً با اجازه ى پدر دختر باشد و صحبت كردن بدون اجرا عقدى مثل صحبت كردن با نامحرم هاى ديگر است.

صيغه براى فرار از گناه

5089. دخترى بالغ - كه قبلاً توسّط زنا ازاله ى بكارت شده است و خانواده ى او مطّلع نمى باشند - تمايل به متعه با مرد مسلمانى را دارد. لكن حاضر به مطّلع كردن خانواده نيست و مرد مُصرّ به اذن از ولى است و از طرفى احتمال دارد كه در پنهانى به زنا بيفتد. آيا بدون اذن، عقد موقّت وى جايز است ؟

ج. در اين فرض جايز است.

عدم زوال محرميّت با مادر زن بعد از پايان مدّت عقد

5094. خانمى دختر نابالغ خويش را براى مدّت دو روز براى مردى صيغه مى خواند. آيا بعد از اتمام زمان صيغه به طور دائمى براى اين خانم محرم است يا خير؟

ج. بله محرم است، اگر با اذن ولىّ شرعى او بوده است و احوط اين است كه مدّتى پس از بلوغ را هم جزو زمان عقد قرار دهند هر چند بعداً زوج ابرا كند و آن زمان را ببخشد.

ازدواج موقت و ضرر به دختر

5098. آيا ازدواج موقت كه موجب از بين رفتن بكارت مى شود، به ضرر دختر نيست ؟

ج. امكان دارد.

وكيل گرفتن جهت اجراى صيغه عقد

5102. حكم وكيل گرفتن و خواندن صيغه در عقد موقت چيست ؟

ج. به ذيل مسئله ى 1883 رساله رجوع شود.

اختلاف زوجه با زوج و عاقد در دائم يا موقّت بودن عقد

5107. بين زوجين اختلاف شده و زوجه مى گويد عقد، دائم بوده و زوج و عاقد مى گويد موقّت بوده است. قول كدام يك مقدّم است ؟

ج. ظاهراً قول زوج و عاقد مقدم است؛ زيرا آن ها منكر علقه ى زوجيّت پس از مدت هستند و زوجه مدّعى آن است كه اگر زوجه بيّنه اقامه نكند، منكر حلف مى كند. گرچه احتياط در اين است كه زوج پس از انقضاى مدّتى كه قايل است، طلاق را اجرا كند.

بطلان عقد موقّت با عدم تعيين مهر و تحقّق وطى به شبهه

5111. مردى زنى را به اين صورت فريب داده كه به او گفته من تو را به نكاح دائم خود درمى آورم، ولى شرط نكاح دائم اين است كه اوّل تو را به عقد موقّت درآورم. او را بدون تعيين مهر به عقد موقّت درآورده، با رضايت زن، و پس از آن، از او ازاله ى بكارت كرده و مبلغى را به او داده و او را رها كرده است. آيا اين عقد صحيح است ؟ حكم قضيه را بيان فرماييد.

ج. چون مهر را در عقد موقت تعيين نكرده، آن عقد باطل بوده است. اگر مرد دانسته اين كار را كرده، اين وطى از طرف او زنا است، ولى چون زن اين را نمى دانسته از طرف او وطى به شبهه بوده و در وطى به شبهه چه از طرف زن به تنهايى يا از طرف هر دو باشد، زن استحقاق مهر المثل را دارد و چون ازاله ى بكارت شده، استحقاق مهر المثل باكره را دارد و أرش البكارة هم در همان مهر تداخل مى كند.

متعه در عدّه ى رجعيّه

5114. در عدّه ى رجعيّه فردى عيال قبلى خود را متعه مى كند. آيا متعه صحيح است ؟ و آيا عمل او رجوع محسوب مى شود؟

ج. متعه لغو است، ولى رجوع محسوب مى شود، ظاهراً.

جهل به تعيين زمان و مهر در عقد

5119. اگر بدون علم به لزوم تعيين مهر و زمان در ازدواج موقت، زن و مردى ازدواج كنند و فرزندى حاصل شود، بعد به لزوم تعيين پى ببرند، آيا ازدواج آن ها حرام بوده و بچه آن ها حلال زاده نمى باشد؟

ج. اگر منقلب به ازدواج دائم نشده باشد، وطى به شبهه و آن فرزند، فرزند شبهه و حلال زاده است.

ص: 151

چگونگى ازدواج موقت با زنان غير مسلمان

5121. آيا نحوه ازدواج موقت با زن مسلمان و غير مسلمان متفاوت است ؟ اگر زن و مرد از دو جاى متفاوت و با زبان مختلف باشند، نحوه جارى ساختن صيغه موقت چگونه است ؟

ج. نحوه ى ازدواج تفاوت ندارد و در اجراى صيغه، بايد هر كدام بفهمد كه عقد ازدواج را اجرا مى كند.

عقد موقّت اهل كتاب توسط مرد مسلمانى كه همسر مسلمان دارد

5125. آيا مرد مسلمانى كه همسر مسلمان دارد، مى تواند زن اهل كتاب را به عقد موقّت خود درآورد؟

ج. مى تواند با آنان به صورت عقد موقت ازدواج كند.

عدم لزوم فحص از عده ى زن

5128. مردى زنى را به عقد موقّت خود درمى آورد. در بين مباشرت با آن زن شكّ مى كند كه آيا او از زنانى است كه زياد صيغه مى شود و عدّه نگه نمى دارد يا نه ؟، آيا تحقيق واجب است ؟

ج. واجب نيست.

فرزند حاصل از ازدواج موقت

5133. فرزندى كه از ازدواج موقت متولد مى شود مربوط به پدر است يا مادر؟

ج. مربوط به هر دو است.

5134. آيا اين مطلب صحيح است كه مسئوليت طفل حاصل از نزديكى در زمان ازدواج موقت با مرد نمى باشد؟

ج. خير، صحيح نيست.

نفى فرزند در ازدواج موقت

5138. فرزندى كه در ازدواج موقت حاصل مى شود، اگر زن آن را به مرد نسبت دهد، مرد مى تواند آن را از خود نفى كند؟ اگر اقرار به مباشرت داشته باشد، نفى ولد چه حكمى دارد؟

ج. خير، اگر علم به نفى ندارد نمى تواند نفى ولد كند و با علامات مفيده ى ظن به انتفا، محكوم به لحوق است به واسطه ى فراش، و در صورت نفى زوج، ولد بدون لعان از او منتفى است.

تبديل عقد موقّت به دائم

5141. هرگاه زنى را يك ساله متعه كرده پس از شش ماه مى خواهد او را به عقد دائم درآورد، وظيفه چيست ؟

ج. آن شش ماه ديگر را ببخشد، بعد او را عقد كند.

اشاره

ص: 159

معناى قصد ريبه و لذت

5144. منظور از قصد ريبه و لذّت چيست ؟

ج. نظر با ريبه، نگاهى است كه همانند كسى كه نظر سويى دارد، باشد، اگر چه خوف فتنه نباشد و لذت اعم از ريبه است، و اللّٰه العالم.

معناى ريبه در نگاه

5145. اگر انسان همان گونه كه از ديدن يك باغ و گلستان لذّت مى برد، از نگاه كردن به صورت انسان ديگر (مرد يا زن) لذّت ببرد، آيا حرام است ؟ و مصداق قصد ريبه و لذّت به حساب مى آيد؟

ج. ظاهراً نظر ريبه عبارت است از نگاهى كه شبيه به نگاه قصدكننده حرام است، اگر چه به عدم وقوع در حرام، علم داشته باشد.

نگاه بدون شهوت به نامحرم

5146. اگر در نگاه به نامحرم تحريكى نباشد، بازهم حرام است ؟

ج. اگر به مواضع محرّمه باشد، بازهم حرام است.

نگاه به دختر و پسر غير بالغ مميّز

5147. نظر مرد به غير وجه و كفّين دختر مميّز غير بالغ و همچنين نظر زن به پسر نابالغ

ص: 161

نگاه به صورت و دو دست نامحرم

5149. آيا نگاه كردن به صورت و دست هاى نامحرم جايز است ؟

ج. اگر بدون ريبه و قصد لذت باشد، در مورد غير زينت يا اصلاح جايز است؛ اگر چه احوط ترك آن است.

نظر به وجه و كفّين نامحرم

5153. آيا نگاه كردن به وجه و كفّين زن نامحرم بدون قصد لذت اشكال دارد؟

ج. بدون ضرورت خلاف احتياط است.

نگاه خواهر و برادر به بدن يكديگر

5157. آيا نگاه كردن خواهر و برادر به بدن يكديگر جايز است ؟

ج. اگر قصد لذت نداشته باشند مى توانند غير از عورت، به تمام بدن يكديگر نگاه كنند. (به مسئله ى 1939 رساله رجوع شود.)

نگاه شهوانى به خود

5162. نگاه شهوانى به بدن خود چه حكمى دارد؟

ج. حرام است.

نظر براى ازدواج

5166. جوانى كه مى خواهد با دخترى ازدواج كند بعد از ديدن همديگر و قبل از جارى ساختن صيغۀ عقد، آيا پسر مى تواند به اين دختر [دوباره] نگاه كند؟

ج. اگر براى اطّلاع عقلايى دوباره نظر كند، جايز است.

نگاه به هم كلاسى هاى نامحرم

5172. با توجه به اين كه كلاس هاى دانشجويان دختر و پسر با هم برگزار مى شود، طبعاً ناخودآگاه چشم پسران دختران نامحرم مى افتد، حكم آن در صورتى كه بدون قصد لذت باشد چيست ؟

ج. نگاه كردن غير عمدى اشكالى ندارد، اما بايد از تكرار يا ادامه نگاه پرهيز نمود ولى تحصيل كردن در اين كلاس ها اگر از وقوع در حرام ايمن نيست، حرام است.

نظر به بدن اهل كتاب

5176. نظر به اهل كتاب در خارج از كشور با وضع لباس فعلى آن ها جايز است يا نه ؟

ج. نگاه به جاهايى از بدن آن ها كه عادتاً پوشانده نمى شود، بدون قصد لذت و در صورتى كه خوف واقع شدن در حرام نباشد، جايز است.

معالجه

5180. چنانچه جهت گذاردن وسيله جلوگيرى از حاملگى مانند IUD در داخل رحم، ظاهر آلت تناسلى زن به وسيله ى پارچه توسّط شوهر پوشانده شود، به طورى كه تنها مجراى درونى آن مشخّص باشد، آيا گذاردن وسيله با توجّه به لزوم نگاه به مجراى درونى آلت تناسلى زن توسّط پزشك [زن يا مرد] جايز است يا خير؟

ج. درون و برون آلت تناسلى در حكم، از حيث نظر و لمس فرقى ندارد.

مراجعه زن به پزشك مرد با وجود پزشك زن

5184. آيا مراجعه زن به پزشك مرد، در صورت وجود پزشك زن در همان رشته پزشكى جايز است ؟ با توجه به اينكه غالباً به او نگاه شده و گاهى هم از او معاينه به عمل مى آيد.

ج. بايد از نظر نامحرم با تمكّن خوددارى شود و در فرض سؤال جايز نيست.

نگاه به زنان با لباس هاى محلى

5189. نگاه كردن به زنانى كه لباس محلى مى پوشند و معمولاً به جاى روسرى، از تكه پارچه ى تور، استفاده مى كنند و موها و گردن و گوش هاى آن ها كاملاً مشخص است، چه حكمى دارد؟

ج. حرام است.

نگاه به نامحرم بدون پوشش مناسب

5192. شوهر خاله هايم در منزل پوشش خوبى ندارند، حكم نگاه كردن به آن ها چگونه است ؟

ج. بنا بر احتياط واجب حرام است اما جواز نگاه كردن زن به قسمتى از بدن مرد نامحرم كه غالباً باز است، مثل سر، خالى از وجه نيست، مگر اين كه اين نگاه كردن كمك به معصيت باشد. (به مسئله ى 1933 رجوع شود.)

ضرورى بودن حجاب

5194. آيا حجاب از ضروريات اسلام است و منكر آن و كسانى كه به اين دستور الهى، به ويژه در جامعه ى اسلامى بى اعتنايى مى كنند چه حكمى دارند؟

ج. اصل حجاب از ضروريات و نصّ قرآن است و كسانى كه به اين دستور بى اعتنايى مى كنند، كار حرام انجام مى دهند و بايد توبه نمايند.

انكار حجاب

5195. اگر كسى در نوشته يا گفتار خود حجاب را منكر شود، آيا مرتد محسوب مى شود؟

ج. بله.

راه شناخت مميّز بودن بچه

5196. گفته مى شود كه زن بايد خود را از پسر بچّه مميّز، بپوشاند. بفرماييد مميّز بودن پسر بچه از چه راه و يا راه هايى شناخته مى شود؟

ج. شرط تمييز، شناختن مميّزات مرد و زن در اين مقام است و با شك، استصحاب عدم رسيدن به سنّ تمييز جارى است در نتيجه هنگام شك در به سن تمييز رسيدن پسربچه، حكم به نرسيدن آن مى شود.

ص: 173

سن تمييز

5198. مراد از سن تمييز چه سنّى است ؟

ج. به حسب سن مقدار معينى ندارد، تمييز مثل رشد است كه اهلش در طفل تشخيص مى دهند.

چادر

5202. آيا در پوشش اسلامى چادر الزامى دارد يا خير؟

ج. حجاب كامل همان چادر است.

بالا زدن آستين زن با حضور مرد نامحرم

5208. آيا با وجود برادران در اتاق عمل مى شود، دست تا آرنج بدون پوشش باشد؟

ج. جايز نيست.

لباس شهرت

5214. مقصود از لباس شهرت چيست و پوشيدن آن چه حكمى دارد؟ آيا چادر سفيدى كه موجب انگشت نما شدن شود از مصاديق لباس شهرت است ؟

ج. لباس شهرت عبارت است از لباسى كه از جهت جنس يا رنگ يا نحوه برش و دوخت و مانند آن خلاف شأن و زىّ پوشنده لباس باشد و پوشيدن چنين لباس هايى حرام است. بنابراين پوشيدن چادر سفيد به اقتضاى محل پوشش و شخص پوشنده بايد ملاحظه شود.

امر شوهر به پوشيدن چادر

5220. زنى هستم، دوست دارم مانتو و روسرى بپوشم. امّا شوهرم مى گويد بايد چادر بپوشى، وظيفه ى من چيست ؟

ج. به حرف شوهرتان عمل كنيد.

پوشش لازم زن در حمام

5223. در حمام زنانه لازم است كه زن باسن هاى خود را از زنان ديگر بپوشاند؟

ج. اگر مظنّه حرام است، احتياطاً بايد بپوشانند.

پوشش در مراكز آموزشى پزشكى

5228. به جهت عدم جواز لمس و اختلاط با نامحرم در مراكز آموزش پزشكى، آيا متدينين از آموزش اين گونه حرفه ها بايد دست بردارند؟

ج. چون آموزش اين حرفه ها ملازمه ى با انجام حرام ندارد، بايد برنامه ريزى كنند تا طبق ضوابط شرعى، آموزش صورت گيرد.

برآمدگى سينه زنان در مقابل نامحرمان

5233. اگر برآمدگى سينه زنان در مقابل نامحرم پيدا باشد، اشكال دارد؟

ج. بله، اشكال دارد.

جوراب و كفش

5237. آيا پوشيدن جوراب ضخيم بدون شلوار - با اين كه حجم بدن از بيرون مشخّص است و در بعضى موارد مهيّج است - و يا پوشيدن كفش هايى كه هنگام راه رفتن صداى مهيّج دارد، جايز است ؟

ج. اگر مهيّج و محرّك نامحرم باشد، جايز نيست.

5238. آيا پوشيدن جوراب در برابر نامحرم واجب است ؟

ج. بله.

لزوم پوشيدن چادر در مكان هاى مقدس

5242. آيا پوشيدن چادر در مكان هاى مقدس، مانند حرم حضرت معصومه - عليها السّلام - واجب شرعى است ؟

ج. پوشيدن چادر در همه جا حجاب كامل است.

لباس تنگ

5247. اگر مردى براى پوشانيدن عورتين خود از محارم و مردان ديگر از لباس تنگ و چسبيده به بدن استفاده كند، كفايت مى كند؟

ج. اگر موجب فساد نباشد و رنگ و شبح پيدا نباشد، مانعى ندارد.

5248. پوشيدن شلوار تنگ براى آقايان به گونه اى كه حجم عورت و باسن را نشان دهد، چه حكمى دارد؟

ج. چون معرضيت براى فتنه و فساد دارد، اشكال دارد.

پوشيدن لباس زير و دمپايى اختصاصى زنان و مردان

5250. آيا پوشيدن لباس زير و دمپايى مردانه در منزل، براى زن و بالعكس جايز است ؟

ج. در فرض سؤال، حرمت محلّ تأمُّل است.

پوشيدن لباس سادات

5251. پوشيدن لباس اختصاصى سادات براى غير سيّد جايز است ؟

ج. جايز نيست.

ص: 185

شركت در مجالس شادى

5252. شركت در مراسم ازدواج برادران و خويشاوندان و دوستان در بعضى از موارد، مواجهه با عدم پوشش اسلامى زنان و ديدن نامحرم و لهو را دربردارد و در صورت عدم شركت، موجب تكدّر عميق والدين و فاميل ها مى شود. آيا شركت كردن جايز است ؟

ج. شركت در چنين مجالسى، اگر علم دارد كه به حرام مبتلا مى شود، جايز نيست.

اختلاط بين زن و مرد

5253. آيا اختلاط بين زن و مرد حكمى جداى از نگاه به نامحرم يا لمس و تماس و صحبت با آن ها دارد؟ و اگر در مجموعه اى زن ها و مردها مخلوط باشند، با رعايت حجاب و حفظ نگاه و عدم تماس و صحبت مشكوك، آيا نفس اختلاط آن ها با همديگر حرام است ؟

ج. به جهت معرضيّت نوعيه براى معيّت يا تعقّب به حرام، اختلاط حرام است.

لبخند زدن به مرد نامحرم

5254. لبخند زدن هنگام صحبت با مرد نامحرم، چه حكمى دارد؟

ج. اشكال دارد.

ص: 186

شوخى با نامحرم هاى فاميل

5256. در يك خانه چند برادر با خانواده ى خود زندگى مى كنند. گاهى به حسب اتّفاق برادر به زن برادر نگاه و گاهى هم شوخى مى كند. با عادّى بودن اين جريان، حكم مسئله را بيان بفرماييد؟

ج. با نامحرم هاى ديگر فرق ندارد.

حضور زن و مرد نامحرم در مكان خلوت

5261. ما هو حكم الخلوة بالمرأة الاجنبية و لو مع أمن الوقوع فى الحرام ؟ و ما هى حدود الخلوة المحرمة ؟

ج. فى صورة العلم بالوقوع فى الحرام حرام، و فى غيرها مورد الاحتياط، إلاّ مع الظنّ الاطمينانى بعدم الوقوع و ان حسن الاحتياط ايضاً.(1)

5262. بودن زن و مرد نامحرم در محلّى خلوت - كه كسى در آنجا نيست -، در سه صورت زير چه حكمى دارد؟

1) بچّه اى مميّز آنجا باشد ولى كسى نتواند وارد شود.

ج. اشكال ندارد، اگر خلوت اطلاق نشود.

2) كسى بتواند به آنجا وارد شود.

ج. اشكال ندارد.

3) كسى نتواند به آنجا وارد شود، ولى اطمينان به عدم وقوع در گناه باشد.

ج. احتياط خوب است.

ص: 188

گوش دادن به صداى زن در كُر

5264. حكم گوش دادن به صداى زن ها در گروه كُر، زمانى كه گروهى مى خوانند، بدون قصد لذّت چيست ؟

ج. اگر زمينه ساز فساد است، اشكال دارد.

5265. آيا شنيدن شعرخوانى زن نامحرم حرام است ؟ در زمان پيامبر - صلّى اللّٰه عليه و آله و سلّم - چگونه بوده است ؟

ج. اشكال دارد.

ارتباط با زن برادر

5270. ارتباط با زن برادر، كه موهاى سرش ديده مى شود و يا با شخص دست مى دهد، چه حكمى دارد؟

ج. حرام است.

نشستن با نامحرم بر سر يك سفره

5276. آيا نشستن بر سر سفره اى كه نامحرم وجود دارد، حرام است ؟

ج. خلاف احتياط است.

دوست داشتن فاميل نامحرم

5282. اگر افرادى را كه فاميل نامحرم هستند، دوست داشته باشيم، حرام است ؟

ج. خلاف احتياط است، مگر اين كه دوستى براى جهات معنوى و تقوايى او باشد.

سلام به نامحرم

5287. سلام كردن به زن نامحرم چه حكمى دارد؟

ج. با صرف نظر از جهات ديگر، مكروه است.

جواب سلام پسر بر دختر نامحرم

5288. آيا جواب سلام پسر بر دختر واجب است ؟

ج. به اقلّ واجب با لحن متعارف جواب بدهد.

ميزان شنيدن صداى زن

5289. در روايات آمده كه در صدر اسلام به زنان توصيه مى شد براى صحبت كردن با نامحرمان زير زبان خود ريگى قرار دهند تا صداى آنان در دل مردان ايجاد وسوسه نكند. آيا اعراض از اين امر معصيت است يا ترك اولىٰ و ميزان جواز شنيدن صداى زن براى مرد را بفرماييد؟

ج. شنيدن صداى زن بدون ريبه و فساد مانع ندارد و يقيناً ريگ گذاشتن واجب نيست و در هر صورت بايد از اختلاط مرد و زن اجتناب شود.

استفاده از بعضى كلمات

5290. با توجّه به عرف و فرهنگ متداول در برخى جوامع خارجى، در صورت اقتضا،

ص: 194

چگونگى ارتباط شرعى پسران با دختران

5292. به دختر دايى ام علاقه دارم، آيا مى توانم با او در محدوده اسلام رابطه داشته باشم ؟

ج. تا با هم ازدواج نكرده ايد، به همديگر نامحرم هستيد.

صحبت در دوران نامزدى قبل از عقد

5297. نظر اسلام در مورد دوران نامزدى قبل از عقد شرعى چيست ؟ آيا مى توان با رعايت مسائل شرعى، مكالمات حضورى داشت ؟

ج. تا قبل از عقد، با نامحرم هاى ديگر فرقى ندارد.

انگشتر خواستگارى

5303. در دوران خواستگارى اگر داماد انگشترى را در دست عروس بنمايد، اشكال دارد؟

ج. اگر صيغه عقد خوانده نشده، به هم ديگر نامحرم هستند و لمس دست او بدون پوشش حرام است.

لذت بردن از بدن دختران كوچك نابالغ

5304. لذت بردن از اعضا و جوارح دختران نابالغ چه حكمى دارد؟

ج. حرام است.

لمس بدنى قبل از اجراى صيغه ازدواج

5305. اگر مردى بخواهد با دخترى ازدواج نمايد، قبل از اجراى صيغه مى تواند با او رفت و آمد كند و بدن او را لمس نمايد؟

ج. حرام است.

معاشرت هاى غير شرعى با همجنس

5306. نگاه كردن، بوسيدن و بغل كردن هم جنس به قصد لذت و دوست داشتن او و يا

ص: 198

تماس بدنى در محيطهاى شلوغ

5308. در محيطهاى بسيار شلوغ هم چون اتوبوس، بازار و... ممكن است بدن زن و مرد نامحرم از روى لباس با همديگر تماس پيدا كند، آيا اين عمل حرام است و در صورت علم به چنين برخوردهايى لازم است از ورود به چنين محل هايى پرهيز شود؟

ج. احتياط در اين موارد مطلوب است.

آمپول زدن توسّط نامحرم

5312. آمپول زدن زن توسّط مرد نامحرم چگونه است ؟

ج. در غير موارد ضرورت، جايز نيست.

5313. آيا خانم ها براى آموزش تزريقات مى توانند با دستكش به فرد نامحرم آمپول تزريق كنند؟

ج. با وجود مرد، آمپول زدن زن خلاف احتياط است.

محدوده لمس افراد

5317. آيا افرادى كه به همديگر محرم هستند، مى توانند به تمام بدن همديگر از روى لباس يا بدون پوشش دست بزنند؟

ج. در غير عورتين بدون قصد ريبه و لذت مانعى ندارد.

مصافحه در دانشگاه هاى خارج

5323. در محيط دانشگاه هاى كشورهاى غربى، هنگام برخورد با اساتيد زن يا دانشجويان دختر، ناگزير از مصافحه هستيم، وگرنه حمل بر سوء ادب دانشجويان مسلمان مى شود. تكليف چيست ؟

ج. مصافحه از زير پارچه (دستكش) جايز است.

تماس با بدن نامحرم براى نجات جان

5327. تماس با بدن نامحرم براى نجات او چه حكمى دارد؟

ج. در موقع ضرورت جايز است.

نشستن زن و مرد در تاكسى كنار هم

5332. در برخى شهرها، زنان مسافر به دليل نبودن جا، در صندلى جلوى تاكسى و در كنار مردان به صورت فشرده مى نشينند، از لحاظ شرعى اين مسئله چه حكمى دارد؟

ج. تا ضرورت نباشد، جايز نيست.

ص: 204

آرايش زن يا دختر

5333. آيا آرايش زن يا دختر اشكال دارد؟

ج. در مقابل نامحرم بايد بپوشاند.

ملاك آرايش نامحرم

5334. آيا ملاك در حرمت آرايش، لذت بردن نامحرم است ؟

ج. خير، آرايش در برابر نامحرم جايز نيست، چه او لذت ببرد يا نبرد.

بيرون آمدن با آرايش

5335. حكم بيرون آمدن بانوان از خانه با آرايش چيست ؟

ج. اگر در معرض ديد نامحرم باشد، جايز نيست.

آرايش در حد كم

5336. آيا آرايش به مقدار خيلى كم، در حدّى كه صورت انسان از بى حالى دربيايد، اشكال دارد؟

ج. در مقابل نامحرم اشكال دارد.

ص: 205

جراحى پلاستيك صورت

5338. زنى كه صورت خود را با جراحى پلاستيك زيبا ساخته است، آيا حكم زينت پيدا كرده و بايد آن را از نامحرم بپوشاند؟

ج. اگر موجب توجه و تحريك نامحرم باشد، بايد بپوشاند و ذكر شد كه زينت بودن به صدق عرفى است.

حلقه ازدواج

5342. آيا حلقه ازدواج، در حكم زينت است و بايد از ديد نامحرم پنهان باشد؟

ج. بله، بايد بپوشاند.

انگشتر عقيق، عينك طبى زيبا و...

5348. آيا سرمه كشيدن يا ابرو چيدن، انگشتر عقيق، ساعت، عينك طبّى زيبا براى زنان زينت به حساب مى آيد كه پوشش آن لازم باشد؟

ج. اگر عرف آن ها را زينت محسوب كند، پوشش آن لازم است.

عطر، ادكلن، كرم و...

5352. آيا استعمال عطر و ادكلن ملايم براى خانم ها، در مجامع عمومى و در حضور نامحرم حرام است ؟ آيا استفاده از كرم ها و يا ضد بوى بغل كه داراى بوى ملايمى است، شامل حكم فوق مى شود؟

ج. از هر چه سبب جلب توجه نامحرم شود، بايد اجتناب شود.

5353. آيا نفس خوشبو و معطّر بودن كه خود نوعى از زينت و آرايش محسوب مى شود براى خانم ها، كه معمولاً بوى آن را نامحرم احساس مى كند، چه حكمى دارد؟

ج. در صورت تهييج و تحريك اشكال دارد.

رنگ مو و اصلاح ابرو براى مردان

5357. استفاده از رنگ مو، اصلاح زنانه ى مو و برداشتن زير ابروها براى مردها اشكال دارد؟

ج. اگر تشبّه به زن باشد، جايز نيست.

ساعت، انگشتر و زنجير طلا براى مرد

5360. آيا آويختن زنجير طلا به سينه و انگشتر طلا يا ساعت مچى طلا براى مرد اشكال دارد؟ يا فقط در حال نماز اشكال دارد؟

ج. حرام است، چه در حال نماز و چه در غير نماز.

فيلم با بازيگرى زن

5365. آيا نگاه كردن بدون قصد شهوت به فيلم هايى كه زنان در آن بازى مى كنند، جايز است ؟

ج. ديدن نامحرم از طريق تلويزيون، ماهواره، ويديو، اينترنت و... و شنيدن صداى آن ها كه مقرون به فساد و ريبه است، اشكال دارد و بعض اقسام آن حرام يقينى است؛ مگر در تصاوير زنان كافر كه امر در آن خفيف تر است.

نگاه به فيلم سكس

5366. آيا ديدن فيلم سكس كه بدن زنان هرزه عريان است، جايز است يا خير؟

ج. چون موجب تهييج شهوت مى شود، جايز نيست.

نگاه به فيلم هاى ورزشى

5367. حكم نگاه كردن به فيلم مسابقات ورزشى چون فوتبال، كشتى، واليبال و... كه اندام مردان آشكار و مشخّص است چيست ؟

ج. چون غالباً خالى از مفسده نيست، اشكال دارد.

نگاه به زن نامحرم از تلويزيون با پخش زنده

5368. نگاه مرد نامحرم به زن نامحرم از طريق تلويزيون به صورت پخش مستقيم و غير

ص: 213

تماشاى فيلم مبتذل در ماه رمضان

5371. ديدن فيلم هاى سكسى در ماه رمضان چه حكمى دارد؟

ج. مطلقاً حرام است و در ماه رمضان اگر سبب انزال منى شود، افطار به حرام به شمار مى آيد.

نگاه به فيلم هاى مستهجن به اقتضاى شغل و حرفه

5375. برخى از حرفه ها هم چون كارگردانى، نقد فيلم، كنترل سايت ها و كنترل فيلم هاى وارداتى و... مستلزم ديدن فيلم هاى مستهجن است - كه مشتمل اعمال خلاف اخلاق است -، در صورتى كه خوف ريبه و وقوع در فساد براى چنين كسانى نباشد، ديدن اين گونه فيلم ها و درآمد حاصل از چنين شغل هايى چه حكمى دارد؟

ج. از حيث حكم و شرط آن تفاوتى با ديگران ندارند و حرمت درآمد در صورتى است كه مزد در قبال كار حرام باشد، نه اين كه هم زمان با كار عقلايى حلال، نظر به ريبه هم مثلاً بنمايد كه موجب حرام بودن مزد نمى شود.

5376. نظر به بخش هاى مستهجن و وقيح فيلم ها براى كسى كه آن ها را سانسور و اصلاح مى كند، چه حكمى دارد؟

ج. سانسور كردن ضرورت نيست، چون مى توانند اصلاً آن را پخش نكنند.

ديدن فيلم حيوانات

5379. ديدن فيلم هاى مستند كه در آن جماع و يا بازى هاى جنسى حيوانات به نمايش گذاشته مى شود، چه حكمى دارد؟

ج. اگر خوف وقوع در حرام باشد، اشكال دارد.

ظهور عكس توسط نامحرم

5383. آيا ظاهر كردن عكس هاى خانوادگى توسط مرد نامحرم جايز است ؟

ج. اگر در حكم تشبيب(1) نباشد، جايز است.

5384. عكس گرفتن بدون حجاب كه ظاهركننده آن آقا است، چگونه است ؟

ج. احتياط در اين موارد آن است كه عكس زن را زن بگيرد و ظاهر كند.

نگاه زن به عكس مرد نامحرم

5388. نگاه زن به عكس معمولى نامحرم چه حكمى دارد؟

ج. بدون قصد لذت و ريبه جايز است.

نگاه به عكس هاى زن طلاق داده شده

5393. آيا مرد مى تواند به عكس هايى كه در دوران زندگى مشترك بدون پوشش از همسر طلاق داده شده اش گرفته نگاه كند؟

ج. بعد از طلاق حكم ساير نامحرم ها را دارد كه با معرضيّت معيّت يا تعقّب به حرام، نگاه به عكس آن ها جايز نيست و حيثيت تشبيب براى حرمت در اينجا ضعيف است.

ص: 219

استفاده از وسايل همديگر

5394. استفاده دو دانشجوى هم خوابگاهى، از وسايل همديگر چه حكمى دارد؟

ج. با رضايت همديگر مانعى ندارد.

خوابيدن دو هم جنس كنار هم

5395. آيا دو خواهر يا دو برادر (هم اتاقى) اگر سرهايشان را موقع خواب روى يك بالش بگذارند، اشكال شرعى دارد؟

ج. احتياط در ترك آن خوب است هر چند مفسده اى نداشته باشد و با مفسده، جايز نيست.

ارتباط با صوفيه

5396. ارتباط با فرقه هاى صوفيه چه حكمى دارد؟

ج. اشكال دارد.

معاشرت با شش امامى ها

5397. معاشرت با فرقه شش امامى چه حكمى دارد؟

ج. با احتمال و خوف (ترس) گمراهى، جايز نيست.

ص: 220

معاشرت با فرد لاابالى

5399. سلام كردن و دست دادن به شخصى كه از نجاست پرهيز نمى كند، چه حكمى دارد؟

ج. اشكال ندارد.

5400. حكم معاشرت با افرادى كه به احكام اسلامى اهميت نمى دهند و روش برخورد با آن ها چيست ؟

ج. با احتمال تأثير، بايد امر به معروف و نهى از منكر كرد و اگر تأثير نكرد، با آن ها معاشرت نكند.

معاشرت با بى نمازها

5404. رفت و آمد و معاشرت با افرادى كه نماز نمى خوانند ولى به خدا معتقد هستند، چه حكمى دارد؟

ج. حتى الامكان آن ها را نمازخوان كنيد.

محافل صوفيه

5409. شركت مؤمنين در محافل و مجالس صوفيه و انجام و اذكار آن ها و نيز حضور در خانقاه هاى آنان چه حكمى دارد؟

ج. جايز نيست.

ص: 223

اشاره

ص: 225

ميزان عدالت در شاهد طلاق

5411. در عدالت عادل هايى كه شاهِد طلاق مى شوند، آيا حسن ظاهر كافى است يا احراز عدالت واقعى لازم است ؟

ج. حكم عدالت در آن همانند عدالت در باب نماز جماعت است.

زمان طهر خانمى كه رحم ندارد

5415. خانمى كه جراحى كرده و رحمش را خارج كرده اند، عادت ماهانه ندارد و خونى هم نمى بيند، بفرماييد، زمان طهر غير مواقعه ى او جهت اجراى صيغۀ طلاق چگونه است ؟

ج. بايد از وقتى كه با او نزديكى كرده تا سه ماه از نزديكى با او خوددارى نمايد و بعد او را طلاق دهد. (مسئله 2000 رساله)

شرط اختيار طلاق در صورت ازدواج مجدّد

5418. اگر زنى شرط كرده باشد در صورتى كه شوهرش همسر ديگرى اختيار كند وكالت در طلاق داشته باشد، آيا در صورتى كه شوهر به خاطر ناسازگارى زن، همسر دوّمى اختيار كند، بازهم همسر اوّل وكيل در طلاق است ؟

ج. اگر آن شرط در صورت عدم ناسازگارى زن بوده، در اينجا در طلاق وكالت ندارد.

اختيار طلاق در دست زوج است

5422. اين جانب سردفتر مى باشم، خانمى مراجعه كرده كه با بخشيدن مهريه ى خود و نفقه در ايّام عده، طلاق مى خواهد. توضيح آن كه خانم از ديوان عالى كشور حكم طلاق دارد، امّا شوهر وى به هيچ وجه رضايت نمى دهد. آيا طلاق دادن زن شرعاً جايز است ؟

ج. خير، بلكه بايد شوهر به طلاق راضى شود.

عده ى زنانى كه بچه دار نمى شوند

5426. عده نگه داشتن براى زنى كه عقيم است، يا به واسطه ى دارو بچه دار نمى شود و يا رحم خود را درآورده است، لازم است ؟

ج. بله، لازم است.

سه طلاقه كردن زن در يك مجلس

5431. در صورتى كه همسر زنى سنّى باشد، آيا مرد مى تواند در يك مجلس زنش را سه طلاقه كند؟

ج. خير، نمى تواند و با قاعده ى الزام منافات ندارد.

طلاق سوّم بعد از عقد انقطاعى ديگرى

5436. زنى دو طلاق داده شده و سپس به عقد موقت ديگرى درمى آيد و سپس با شوهر اوّلى ازدواج مى كند و مطلّقه مى شود. آيا اين طلاق سوّم است ؟ يا ازدواج موقّت اثر دو طلاق اوّلى را مانند عقد دائم از بين مى برد؟

ج. اثر دو طلاق اوّل را از بين نمى برد.

شرط نديدن بچّه توسّط زوجه ضمن طلاق

5440. اگر در ضمن اجراى طلاق خلع، علاوه بر بذل مهر با زن شرط شده است كه وى حقّ ملاقات با فرزندش را نداشته باشد، چون موجب ناراحتى و اضطراب طفل مى شود و نگهدارى آن براى زوج مشكل مى شود و زوجه هم قبول نموده است. حال اگر زوجه از اين شرط تخلّف كند و بخواهد با فرزندش ملاقات كند، آيا اين هم مثل رجوع مهر محسوب مى شود كه موجب تبدّل طلاق خلع به رجعى است يا خير؟

ج. در صورتى كه زوجه حقّ حضانت داشته باشد، شرط صحيح نيست و در هر صورت، موجب بطلان و تبدل خلع نيست.

كشف عدم يائسگى پس از چند مرتبه ازدواج موقت

5444. زنى به يائسه بودن خود علم داشته و چند مرتبه بدون گرفتن عدّه، ازدواج موقّت نموده است و بعد حامله شده كه كاشف از عدم يأس است و در لحوق اين ولد به اين ازدواج مردّد گشته كه شايد هم براى شوهر اوّل باشد. حكم وطى هايى كه انجام شده چيست و ولد ملحق به كدام است ؟

ج. اين وطى ها، به شبهه بوده و ظاهراً ولد ملحق به آن است كه صاحب عدّه ى فعليۀ بوده، بنابراين كه عدّه وطى به شبهه هم فراش است. (مستفاد از جامع المسائل، ج 3، صفحه 535.)

طلاقِ باطلِ زن مسيحى و ازدواج موقت با مرد مسلمان

5447. مسيحيان طبق ضوابط و دستورات شرع خودشان، بايد در كليسا ازدواج يا طلاق را انجام دهند. زنى به حكم دادگاه آن ها، در دادگاه طلاق داده شده است كه در شرع مسيحيّت اين طلاق باطل است. آيا در اين صورت، مرد مسلمان مى تواند با چنين زنى ازدواج موقت كند؟

ج. در فرض مرقوم، مسلمان نمى تواند با آن زن عقد موقّت انجام دهد.

ص: 236

بطلان طلاق در زمان عادت

5449. در سال 1360 از زوجه ام جدا شدم، در حالى كه از وى دو فرزند پسر داشتم. در سال 1362 مجدداً ازدواج كردم و اكنون داراى دو فرزند مى باشم. در سال 1363 همسر سابقم ازدواج كرد، مدتى بعد صاحب فرزند شد، در زمانى كه بچه دوّم را آبستن بود، فهميد در زمان طلاق در عادت به سر مى برده است. وى و همسرش به اين نتيجه رسيدند كه بچه بايد سقط شود و آن ها از هم جدا شوند كه اين عمل صورت گرفت. بفرماييد:

1) نسبت من با همسر سابقم چيست ؟ آيا محرم مى باشيم ؟

2) آيا ما مى توانيم بدون خواندن صيغۀ مجدّد با هم زندگى كنيم و زناشويى داشته باشيم ؟

3) حكم اولاد متولد شده از همسر دوّم چيست ؟

ج. زوجه به همسرى زوج اوّل باقى است و نياز به عقد جديد ندارد. اولاد از همسر دوّم، اولاد شبهه و ملحق به والدين است و سقط هم حرام است و اين در صورتى است كه طلاق شخص غايب نبوده باشد و الا در مسئله ى 1993 رساله و بعد آن بيان شده است.

اختلاف زن و مرد در اصل طلاق

5452. اگر زوج مدّعى طلاق و زوجه منكر باشد و بيّنه و شهود هم نباشند، قول كدام يك مقدّم است ؟

ج. قول زوجه با يمين او مقدم است.

تقاضاى نصف مهر پس از بخشش به شوهر

5455. اگر زوجه در عوض طلاق، تمام مهريه خود را ببخشد يا ابرا كند و زوج وى را پيش از دخول طلاق بدهد، آيا زن مى تواند نصف مهر را به زوج رجوع كند؟

ج. محلّ تأمل است و احتياط در اين است كه زن نصف مهر را به زوج برگرداند، ولى احتمال اقرب، تأثير جامع يا مجموع خلع و طلاق قبل از دخول در أحد النّصفين است، مثل تأثير خلع در نصف ديگر به تنهايى. (مستفاد از جامع المسائل، ج 3، ص 507.)

عقد موقت زن در عدّه خلع توسط زوج

5458. كسى كه زنش را طلاق خلع داده است، آيا مى تواند در عدّه اش او را براى خود صيغۀ موقّت كند؟

ج. آرى، مى تواند.

عدّه ى زانيه

5459. زنى كه از زنا باردار شده با زانى يا غير او ازدواج مى كند. آيا احتياج به عدّه دارد؟ و اگر شوهرش او را بعد از ازدواج طلاق دهد، آيا عدّه دارد؟ و در صورتى كه عدّه دارد، آيا عدّه ى او ابعد الأجلين است يا عدّه ى اقراء؟

ج. زانيه عدّه اى از زنا ندارد و اگر شوهرش او را بعد از دخول طلاق دهد، عدّه ى او مثل عدّه ى غير حامل است كه سه طهر يا سه ماه باشد. (جامع المسائل، ج 3، ص 589.)

حصول عدّه ى حامل در سقط جنين عمدى

5460. در طلاق حامل - كه عدّه ى آن به وضع حمل است -، آيا اسقاط جنين عمدى را هم شامل مى شود؟

ج. شامل مى شود.

ص: 241

يائسه شدن زن در عده طلاق

5462. زن مطلّقه اى پس از طلاق، يك يا دو بار عادت ماهانه ديده و سپس يائسه شده است. آيا باقى مانده ى عدّه ساقط است ؟

ج. مدت باقى مانده ساقط نمى شود؛ بلكه بايد تا آن مدّتى را كه اگر يائسه نمى شد عدّه اش طول مى كشيد، عدّه اش را ادامه دهد.

ازدواج با زن در عدّه

5467. ازدواج دائم يا موقت با زنى كه در عدّه است، چه صورتى دارد؟ اگر جاهل به اين حكم باشند و امكان دسترسى به حكم نداشته باشند و ازدواج صورت پذيرد، ازدواج آن ها چه حكمى دارد؟

ج. ازدواج در عده باطل است و اگر هيچ كدام نمى دانسته اند كه زن در عده است و يا اين كه نمى دانسته اند كه عقد كردن در عده حرام است، در صورتى كه مرد با او در زمان عده نزديكى كرده باشد، آن زن بر او حرام مى شود و اگر نزديكى بعد از زمان عده بوده است، عقد باطل است، ولى زن بر او حرام نمى شود، بلكه مى تواند بعداً زن را عقد نمايد.

عدّه زن مطلّقه اى كه به غير از دخول حامله شده

5470. در صورتى كه طلاق پيش از دخول باشد، درحالى كه زن حامله است و از راه جذب منى يا تلقيح مصنوعى، منى شوهر در رحمش قرار گرفته باشد، آيا زن بايد عدّه نگه دارد؟

ج. لزوم عده نگه داشتن موافق احتياط است؛ بلكه لزوم احتياط مذكور خالى از وجه نيست. (جامع المسائل، ج 3، ص 584.)

عده ازدواج موقت

5473. عده زن صيغه اى چه قدر است ؟

ج. بعد از اتمام مدت يا بذل مدت بايد تا دو حيض كامل عده نگه دارد.

اختلاف در رجوع

5475. در صورت اختلاف زوجين بعد از طلاق در اين كه رجوع صورت گرفته است يا خير، قول كدام يك معتبر و مقدّم است ؟

ج. اگر بعد از انقضاى عدّه باشد و زوج ادّعاى رجوع كند و زن منكر باشد، قول زن مقدّم است، با قسم در عدم رجوع فعلى و حلف بر نفى علم در رجوع قولى.

اختلاف زن و مرد در دخول

5476. مردى پس از طلاق، ادّعاى مواقعه از دبر مى كند، ولى زن منكر است. آيا اقرار مرد نافذ است ؟

ج. اقرار مرد در جهت مهر نافذ است كه بايد تمام مهر را بدهد (البته زن نمى تواند زايد بر نصف را بگيرد) و در انتفاى عدّه، قول زن مقدّم است.

اختلاف در زمان رجوع

5477. در صورت اختلاف زوجين در اين كه رجوع در زمان عدّه صورت گرفته و يا بعد از آن، قول كدام يك معتبر است ؟

ج. قول زوج كه مدّعى صحّت رجوع است، مقدّم است اگر اختلاف در زمان رجوع باشد نه زمان انقضاى عدّه.

ص: 246

حقّ مهر در طلاق رجعى

5479. زنى با بذل مهر، طلاق مى گيرد و قبل از تمام شدن عدّه، از بذل رجوع مى كند. مرد با علم به اينكه حقّ رجوع دارد، رجوع نكرده تا عدّه منقضى مى شود. آيا زن حقّ مهر دارد؟

ج. زن مستحقّ مهر است.

تحقق رجوع در صورت وطى مرد بدون قصد رجوع

5484. مردى با زنش كه در عده طلاق رجعى است، بدون قصد رجوع وطى كرده است.

آيا رجوع محقق است ؟

ج. اين رجوع عملى است، زيرا قصد زنا نداشته است.

اشاره

ص: 251

وقف معلّق و مشروط

5488. آيا تنجيز در وقف شرط است و وقف معلّق و مشروط آيا صحيح است ؟

ج. بله، تنجيز در صحت وقف شرط است و تعليق مبطل آن است.

اثبات و احراز وقفيت يك مكان

5491. از چه راه هايى مى توان وقفيّت يك محل را اثبات و احراز نمود؟

ج. به شياع مفيد علم يا اطمينان؛ و به اقرار ذو اليد يا ورثه ى او؛ و به بيّنه شرعيه؛ و به اين كه در تصرف وقف باشد كه متصرّف ها معامله ى وقف با آن مى كنند، بدون اين كه معارضى وجود داشته باشد.

وقف منزل به شرط استفاده در حال حيات

5496. آيا راهى وجود دارد كه منزلى را وقف نمود ولى زمان حيات خود را استثنا كرد؟

ج. كسى كه مالى را وقف مى كند، بنا بر اظهر مى تواند شرط كند كه تا مدتى و يا تا وقتى زنده است، خودش و يا متعلّقين او از مال موقوفه استفاده نمايند و منافع آن مال به آن ها برسد. (مسئله ى 2152 رساله)

وقف بر كافر ذمّى

5501. آيا وقف بر كافر ذمّى صحيح است ؟

ج. بنا بر اظهر صحيح است، در صورتى كه همراه با عنوان حرامى مثل دوستى با كافر يا كمك بر كفر نباشد.

اجاره دادن زمين موقوف به مدّت طولانى

5505. آيا اجاره دادن زمين موقوف به مدت طولانى، مثل صد سال صحيح است ؟

ج. اگر بطن اوّل آن را اجاره دهد و قبل از تمام شدن مدت اجاره منقرض شوند، اجاره نسبت به بقيه اى مدت باطل است، مگر اين كه بطن بعدى آن را اجازه دهند.

چيزهاى خريدارى شده با پول موقوفه

5509. اگر با پول فروش موقوفه چيزى براى وقف خريده شد، آيا خواندن صيغۀ وقف لازم است يا خير؟

ج. ظاهراً لازم نيست.

تغيير جهت وقف

5513. آيا بعد از تماميّت وقف به قبض و اقباض، واقف حقّ دارد كه وقف را از عام به خاصّ يا بالعكس تغيير دهد؟

ج. حقّ ندارد.

قرار دادن زمين مشكوك الوقف براى حسينيّه

5517. در كنار مسجدى زمينى باير وجود دارد كه مدّت ها پيش جنازه ى چند كودك در آن دفن شده است، ولى مدركى بر وقف بودن آن نيست. آيا مى توان مسجد را توسعه داده و اطراف آن را حسينيّه كرد؟

ج. اگر وقف بودن زمين محرز نيست و بين مردم محلّ شايع نيست و ملك يا حريم ملك كسى هم نيست، مى توانند از حريم مسجد براى توسعه مسجد استفاده كنند و اگر قسمتى از آن حريم مسجد نباشد، حسينيّه نمايند.

حكم قرآن هاى فرسوده شده وقفى

5520. در مسجد روستايى دو سرى قرآن خطى موجود است كه بيش از يكصد سال از عمر آن مى گذرد. قرآن ها در حال فرسوده شدن مى باشند. آيا اجازه مى فرماييد آن ها را تعمير نمايند و در منزل يكى از افراد مورد اعتماد نگهدارى شود، و يا اين كه چون وقف است، بعد از تعمير دوباره به مسجد آبادى برگردانده شود، و يا اين كه چون نگهدارى آن ها براى افراد عامّى مشكل است، به نيابت از جانب ورثه ى واقف، به كتابخانه ى آيت اللّٰه مرعشى هديه شود؟ با توجّه به اين كه افراد سالمند آبادى اطّلاعى از ورثه و خود واقف ندارند.

ج. وقف قابل اهدا نيست، قرآن ها را تعمير كنيد و از آن در همان جهت وقف استفاده نماييد.

تغيير در وقف

5523. آيا مى توان با توجّه به شرايط روز جهت مصالح دولت و امّت اسلامى و ملاحظه ى نيّت اصلى واقف و در جهت هماهنگى با ساير برنامه هاى مدوّن و جارى دولت در كاربرد نظرات واقف تغييراتى به عمل آورد؟ نكته ديگر اين كه در جهت توسعه ى سنّت حسنه ى وقف، لازم است مبالغى صرف هزينه هاى پرسنلى و ادارى كاركنان شود كه در هيچ يك از وقفنامه ها به اين موارد اشاره اى نشده است. آيا مى شود با تغييراتى در نحوه ى كاربرد درآمدهاى حاصل از موقوفات، به ويژه موقوفات متصرّفى كه اوقاف متولّى آن است، مبالغى صرف هزينه هاى مزبور نمود؟ و در آخر اين كه موقوفات بسيارى در سطح كشور وجود دارد كه يا شناسايى نشده و يا به مرور زمان از بين رفته است، آيا مى توان با تغييرات جزئى در نحوه ى استفاده از درآمد موقوفات موجود براى شناسايى موقوفات شناخته نشده اقدام كرد؟

ص: 262

ساخت و ساز جاهلانه در وقف

5527. در زمينى كه وقف مساجد بوده است، از روى ناآگاهى و جهالت در آن حسينيّه و تعدادى مغازه و چند دستگاه ساختمان - از قبيل شركت تعاونى و دفتر پست و تلگراف و نانوايى و... - ساخته اند. آيا اينها بايد ماهانه به مسجد، اجاره پرداخت كنند و يا اين كه بناها را تخريب كنند و موقوفه را به حال اوّل برگردانند؟

ج. مطالبه ى اجرت المثل شود كه بپردازند.

زياد آمدن موقوفه از عزادارى امام حسين

- عليه السّلام -

5530. درختان خرمايى را براى عزادارى سيد الشهداء - عليه السّلام - وقف كرده اند و بخشى از حاصل آن ها زياد مى آيد. آيا مى توان در بناى حسينيه خرج كرد؟

ج. همان طورى كه وقف كرده اند بايد عمل شود. چنانچه جهت وقف، عزادارى است، نمى توانند صرف در ساختن حسينيه نمايند، ولى در صورتى كه مورد نياز عزادارى باشد مانند اين كه توسعه ى حسينيه ضرورى باشد يا آن كه تعمير ضرورى داشته باشد، اشكالى ندارد.

در اختيار قرار دادن امكانات بنياد اسلامى براى غير مسلمين

5533. بنيادى كه مؤسسه خيريه غير انتفاعى مى باشد، با اهداف ذيل در دفتر شركت ها به ثبت رسيد:

رفع نيازهاى عمومى، نشر و تبليغ اهداف و مفاهيم عاليه اسلام از لحاظ علمى، مذهبى، امدادى، تعاونى، اجتماعى، قرض الحسنه و...

با توجه به اهداف صريح و روشن بنياد مزبور كه به عبارت «رفع نيازهاى عمومى» ذكر شده است، آيا در رفع نيازهاى غير مسلمانان نيز جايز است از امكانات بنياد استفاده كرد يا نه ؟ آيا غير مسلمان مى تواند از صندوق قرض الحسنه بنياد استقراض كند؟

ج. به قرينه ذيل آن، منظور عموم مسلمين بلكه مؤمنين است، مانند وقف عام در قبال وقف خاص، به لحاظ نامگذارى، مگر موردى كه جهت تأليف قلوب و تبليغ اسلام و ايمان داشته باشد.

تخلّف از وقف

5536. فرد مرحومى در سال 1296 قمرى رقباتى را در شهررى و قزوين به صورت حبس مؤبّد، وقف بر خيرات و مبرات نمود كه بالغ بر يك صد سال است به وسيله متوليان منصوص، عمل به وقف مى شود:

در سطور آخر صفحه دوم وصيت نامه، چنين تصريح گرديده:

«... در اين املاكِ ثلث، حق فروختن، مبادله كردن، رهن، بيع، شرط گذاشتن و اجاره زايد از سه سال دادن ندارند. تخلّف از اين قرار حرام و باطل است، اگر العياذ باللّٰه خرابى فاحش در اينها روى دهد كه اوصيا را به هيچ وجه امكان نگاهدارى نباشد،

ص: 267

فروش موقوفه با عدم قابليّت براى استفاده

5540. چندين سال پيش (حدوداً 35 سال) فرد خيّرى يك دستگاه سماور را جهت استفاده در سقاخانه حضرت أبو الفضل - عليه السّلام - وقف نموده است. اكنون واقف به رحمت خدا رفته و سماور به علت فرسودگى غير قابل استفاده گرديده است.

ص: 270

موارد جواز فروش موقوفه

5543. لطفاً موارد جواز فروش موقوفه را بيان فرماييد.

ج. 1) اگر معلوم شود وقف باطل بوده، مثل آن كه واقف بالغ نبوده؛ 2) در نفروختن آن مفسده بزرگ ترى مثل قتل نفس و هتك عرض باشد؛ 3) معلوم

ص: 272

اگر وقف مشاع با تقطيع از انتفاع خارج شود

5547. زمينى بوده كه به ده قطعه ى متفرق تقطيع شده كه يك ربع مشاع آن وقف براى امام حسين - عليه السّلام - است، ولى با اين تقطيع ديگر قابل انتفاع نيست. مستدعى است درباره اين موقوفه حكم شرعى را ارشاد فرماييد.

ج. اگر ممكن است قسمت وقف افراز شود و عمل به وقف شود و در صورت عدم امكان افراز و انحصار انتفاع به تبديل آن، بايد تبديل شود به طريقى كه عمل به وقف شود.

مراد از عبارت «اولاد ذكور و احفاد و نوافل آن ها»

5551. در وقف نامه اى چنين آمده است: «وقف براى اولاد ذكور و احفاد و نوافل آن ها ما تعاقبوا و تناسلوا». آيا عبارت شامل اولاد اناث از احفاد و اعقاب طبقه اوّل مى شود؟

ج. اطلاق عبارت براى پس از طبقه ى اوّل كه بايد ذكور باشند، در احفاد و اعقاب آن ها، اولاد اناث را هم مى گيرد.

وقف براى روشنايى حرم امير المؤمنين

- عليه السّلام -

5554. پولى وقف روشنايى حرم امير المؤمنين حضرت على - عليه السّلام - است. تكليف چيست ؟

ج. بايد آن را به علماى آنجا بدهند كه در خرج برق آنجا صرف شود و اگر به هيچ طريقى نمى توانند آن را در آن مورد مصرف كنند، آن را در زوّار مجاورين محتاج آنجا صرف كنند.

استفاده از آب قنات براى حمام

5557. قنات آبى بوده و مالكين آن اجازه مى دادند كه در مصرف شرب (نوشيدن)، مسجد و حمام استفاده شود، ولى بعداً براى حمام هاى جديد اجازه نمى دهند. آيا جايز است براى آن حمّام ها مصرف شود؟

ج. جايز نيست.

عدم امكان تغيير متولّى توسط واقف پس از تحقق وقف

5561. واقفى قطعه زمينى را براى احداث مدرسه وقف كرده و كيفيت آن را به اختيار امام جمعه ى وقت گذاشته و آن امام جمعه هم متصدّى آن شده، ولى پس از آن، امام جمعه تغيير كرده است. آيا واقف مى تواند آن را تغيير دهد؟

ج. ديگر واقف نمى تواند آن را تغيير دهد.

وظيفه ديگران در قبال فروش موقوفه توسط مدّعى توليت

5564. ورثه در مورد موقوفه اى ادّعاى توليت دارند و در آن تصرف مى كنند و اصل آن را مى فروشند و درآمد آن را صرف مى كنند و كمى از آن را صرف عزادارى مى كنند. آيا ديگران وظيفه دارند آن ها را مانع شوند؟

ج. بايد از اصل وقف و كيفيت آن و جهت وقف تحقيق شود كه آيا از مسوّغات (موارد جواز) فروش وقف در آن مورد بوده است يا نه.

موقوفات تاريخى

5568. آيا مى توان كتاب ها و وسايل و اموال موقوفه تاريخى را براى حفاظت در موزه نگهدارى كرد و در معرض ديد بازديدكنندگان قرار داد؟

ج. خير، بايد در مصرف وقف صرف شود و در موارد خاصّه، به حاكم شرع مراجعه شود.

چاه در زمين مشاع

5572. چاهى را در حريم زمين هاى متعددى كه مالكان مختلفى دارد و بعضى از آن ها موقوفه است، حفر كرده اند. براى گرفتن پروانه حفر چاه و مخارج آن، تنها برخى از مالكان اقدام كرده اند. پس از گذشت ساليان، همگى مالكان ادعاى حقّ در آن چاه را دارند. آيا آنها كه در حفر چاه كمكى نكرده و پولى نداده اند، حقّى از آن دارند؟

ج. محتاج به مرافعه ى شرعيه نزد حاكم شرع است.

ص: 282

اشاره

ص: 283

مطلوبيّت نذر

5574. آيا نذر كردن شرعاً مكروه است يا مستحب ؟

ج. از آن جهت كه سبب واجب نمودن امور غير واجب براى انسان مى گردد، كراهت دارد و منافاتى با رجحان و استحباب آن از جهات ديگر ندارد، به نحوى كه در جاى خود توضيح داده شده است.

زنى كه نذر كرده چهل هفته به جمكران برود

5578. خانم هايى كه نذر كرده اند چهل هفته ى متوالى در مسجد مقدس جمكران حضور پيدا كنند و اعمال آن را به جا آورند، در صورتى كه چند هفته در ايام حيض هستند، چه وظيفه اى دارند؟ از آنجا كه حياط مسجد و سالن مراسم جزو مسجد نيست، آيا بايد حضور پيدا كنند؟

ج. اگر نيّت نذر، داخل شدن در خصوص مسجد بوده است و پى درپى بودن متناسب با حال خود را قصد نموده، نه پى درپى بودن حتّى با حال حيض را، نذر منعقد است و حضور در ايّام حيض لازم نيست و غير آن حساب مى شود.

عهد جهت شركت در جماعت

5582. شخصى با اجراى صيغۀ عهد، شركت در نماز جماعت را بر خود واجب كرده است؛ لكن در يكى از اوقات به علّت بروز حادثه اى همراه بيمارى به بيمارستان مراجعه كرده است (و بنا به گفته ى بيمار مزبور، وى كس ديگرى را براى همراهى نداشته است) در نتيجه از شركت در نماز جماعت محروم شده است. وظيفه ى او نسبت به نقض عهد شرعى چيست ؟

ج. اگر اضطرار داشته، نقض عهد نشده است.

تلف شدن گوسفند نذرى قبل از زمان نذر

5586. شخصى نذر كرده گوسفند معيّنى را روز هفتم محرم ذبح كند. اگر روز ششم گوسفند بدون افراط و تفريط تلف شود، آيا نذركننده بايد چيزى جريمه بدهد؟

ج. جريمه ندارد.

خواندن قرآن نذرى در نماز

5589. شخصى نذر كرده، هر روز يك جزء قرآن را بخواند، آيا مى تواند اين جزء را ضمن نماز واجب يا مستحبّى انجام دهد؟

ج. مانعى ندارد.

فراموشى نذر زيارت عاشورا

5593. فردى نذر اطعام در روز معيّن يا خواندن زيارت عاشورا در روز معيّن را نموده، ولى فراموش مى كند آن را به جا آورد. آيا قضاى آن بر وى لازم است ؟

ج. احتياطاً بايد آن را قضا نمايد.

فراموشى نوع نذر

5596. نذر كننده اى نوع نذر را فراموش كرده است. چه وظيفه اى دارد؟

ج. بايد آن را در امور خير و نيك صرف كند يا اگر مشتبه در چند عمل عبادى باشد، بايد امر عبادى را به جا آورد.

نذر بردن هر روزه ى فرزند به حرم

5601. اگر كسى نذر كند در صورت برآورده شدن حاجتش، فرزند خردسال (دوساله) خود را هر روز به حرم ببرد، آيا اين نذر منعقد است ؟ با توجه به زحمت و مشقّتى كه براى فرزند هست آيا ولايت پدر آن قدر توسعه دارد كه چنين نذرى را درباره ى فرزندش بنمايد؟ اگر اين نذر منعقد شود، حنث آن چگونه است ؟ آيا براى هر روز كه تخلف كند، يك حنث مى آيد يعنى در هفته، هفت حنث و هفت كفاره مى آيد يا اينكه با يك تخلف، نذر رأساً حنث شده است ؟

ج. در اوقاتى كه ضرر دارد يا بچه مريض است، بردن او جايز نيست و در اوقات ديگر بايد او را ببرد و اگر با علم و عمد از نذر تخلّف كند، كفّاره دارد و نذر مذكور منحلّ مى شود كه در صورت تخلّف، كفّاره متعدّد دارد.

صرف وجوه پرداخت شده براى حضرت مهدى - عليه السّلام - در مسابقات مهدويّت

5605. آيا پول هايى كه مردم براى امام زمان - عجّل اللّٰه تعالى فرجه الشّريف - و يا به عنوان بيمه ى امام زمان - عليه السّلام - پرداخت مى نمايند، مى توان در برگزارى مسابقات فرهنگى اعتقادى، جهت ترويج فرهنگ مهدويت مصرف نمود؟

ج. در موارد اطمينان به رضايت حضرت - عجّل اللّٰه تعالى فرجه الشّريف - مانعى ندارد.

صيغۀ فارسى نذر

5610. صيغۀ نذر فارسى را مرقوم فرماييد؟

ج. به قصد قربت و نزديك شدن به خداوند متعال بگويد: براى خداوند، به عهدۀ من باشد كه فلان كار را انجام دهم.