ص: 2

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ

ص: 3

ص: 5

ص: 6

احمد کسروی و ترّهات آن و اشاره به جواب مقالات او ...90

نظری به علت چاپ این کتاب ...93

مصادر و اسناد این کتاب از اکابر علمای سنّت و جماعت است ...95

اشاره به غلط کاری احمد امین و جواب آنها ...96

اشاره به غلط گوییهای کسروی و جواب آنها ...105

کتب علمای عامّه در فضایل عترت و اهل بیت طهارت ...111

اشعار امام شافعی در اعتراف به فضایل عترت و اهل بیت طهارت ...113

اخبار در فضایل عترت و اهل بیت طهارت ...117

اخبار به وجود حضرت مهدی(علیه السّلام) از طرق اهل سنّت...124

حدیث عجیبی در فضایل علی(علیه السّلام) و اشاره به حضرت مهدی (علیه السّلام)...135

حملات کسروی به دین مقدّس اسلام و جواب آن ...139

آغاز سفر ...147

جلسه اول / 153

شبهای پیشاور

فرزندان فاطمه اولاد پیامبرند - جمع بین صلاتين - علت مهاجرت اجداد مؤلف به ایران

تعیین نسبت خانوادگی ...157

سؤال و جواب هارون و موسی بن جعفر(علیه السّلام) در باب ذریه رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )...159

دلایل کافی بر اینکه اولادهای فاطمه اولادهای پیغمبرند ...163

پیغمبر نماز ظهرین و مغربین را به جمع و تفریق ادا می فرمود ...171

علت مهاجرت اجداد مؤلف به ایران ...186

سید امیر محمد عابد ...186

حرکت قافله سادات هاشمی از مدینه و جنگ با قتلغ خان ...187

سید امیر احمد شاه چراغ ...189

جنگ و شهادت سید امیر احمد شاه چراغ ...190

پیدا شدن جسد شاه چراغ ...191

ص: 8

سید علاء الدین حسین ...191

ابراهیم مجاب ...193

فجایع اعمال بنی امیه ...194

وقعه شهادت زيد بن على (علیه السّلام)...194

شهادت جناب یحیی ...196

پیدایش قبر علی (علیه السّلام)...197

اختلاف مدفن على (علیه السّلام)...198

فرزندان ابراهیم مجاب ...200

سادات شیرازی در تهران ...202

جلسه دوم / 209

پیدایش شیعه - علت تشیع ایرانیان - غلات ، شیعه نیستند - وجوب صلوات بر آل پیامبر

اشکال نمودن بر مذهب شیعه ...212

جواب به اشکال تراشیهای مخالفین ...214

در معنای شیعه و حقیقت تشیع . ...215

آیات و اخبار در تشریح مقام تشیع ...218

مقام سلمان و ابوذر و مقداد و عمار ...228

علت توجه و تشیع ایرانیان در زمان خلفاء و دیالمه و غازان خان و شاه خدابنده... 230

ظهور تشیع در دوره مغولها ...235

مناظره علامه حلی با قاضي القضاة ...235

اسلام تفاخرات نژادی را از بین برد...238

تمام فساد و جنگها روی تفاخرات نژادی می باشد ...240

عقاید غلات و مذمت آنها ولعن عبدالله بن سباء ...241

اشکال در صلوات بر آل محمد و جواب آن ...250

ص: 9

در معنای یس و اینکه س نام مبارک پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می باشد ...250

مراد از آل یاسین آل محمدند ...252

صلوات بر آل محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) سنت و در تشهد نماز واجب است ...254

جلسه سیم /259

شبهای پیشاور

طبقات شیعه - عقاید شیعه امامیه - شیعه مشرک نیست - خرافات و کفریات در صحیحین - اقسام شرک - توسل - اعتراض به صحیحین - خرافات صحیحین - اسناد حدیث ثقلين - اسناد حدیث سفینه - قتل و غارت شیعیان توسط اهل سنت - اثبات كفر و لعن يزيد

عقاید زیدیه . ..262

عقاید کیسانیه ...264

عقاید قدّاحيه ...265

عقاید غلات ...266

عقاید شیعه امامیه اثنا عشریه ...267

اشکال راجع به خبر معرفت ...270

جواب از اشکال ...271

اخبار خرافی در صحیحین بخاری و مسلم ...273

اخبار رؤية الله تعالى از اهل سنّت ...276

دلایل و اخبار بر عدم رؤية الله تعالى ...280

اشاره به خرافات صحیحین ...282

سیلی زدن موسی به صورت ملک الموت ...285

انصاف موجب بینایی و اسباب سعادت است ...290

نسبت شرک دادن به شیعه ...294

در بیان اقسام شرک ...297

شرک جلی ...297

ص: 10

شرک در ذات ...297

عقاید نصاری ...298

شرک در صفات ...298

شرک در افعال ...299

شرک در عبادت ...300

در باب نذر ...302

شرک خفی ...305

شرک در اسباب ...306

شیعه از هیچ راهی مشرک نیست ...307

آوردن آصف تخت بلقیس را نزد سلیمان....308

آل محمد وسایط فیض حق اند.... 3111

حدیث ثقلین ...312

دقت نظر خالی از تعصّب، موجب سعادت است ...313

بخاری و مسلم از رجال مردود و جعّال نقل خبر نموده اند...316

خبر مضحک و اهانت به رسول الله در صحیحین بخاری و مسلم ...321

در اسناد حدیث ثقلین ...323

حدیث سفینه ...328

دعای توسل ...335

شهادت شهید اوّل به فتوای ابن جماعة ...338

شهادت شهید ثانی به سعایت قاضی صیدا ...340

گفتار نیک جهت جلب مردم منصف ...342

اشاره به اعمال ننگین تراکمه و خوارزمیان و ازبکان و افاغنه با ایرانیان ...343

تجاوزات خان خیوه به ایران و فتاوای علمای اهل سنّت به قتل و غارت شیعیان ...344

فتاوای علمای اهل سنّت به قتل و غارت شیعیان و حملات عبدالله خان از بک به خراسان .... 345

رفتار امرای افاغنه با شیعیان افغانستان...346

ص: 11

تقدیر از امیر امان الله خان...347

شهادت شهید ثالث...347

اقدام شیخ و ایجاد شبهه و تهیه وسیله برای حمله و دفاع از آن ...348

در آداب زیارت ...350

نماز زیارت و دعای بعد از نماز ...351

بوسیدن آستانه قباب ائمه شرک نیست ...353

به خاک افتادن و سجده نمودن برادران ، یوسف را...355

بقای روح بعد از فنای جسم ...356

اشکال به بقای روح و جواب آن ...357

ظهور اهل مادّه و طبیعت و مقابله ذیمقراطیس با سقراط حکیم ...358

اقوال علمای الهی اروپا ...359

دفاع مخالفین از خلافت معاویه و یزید و کفر آنها و جواب آن...361

دلایل بر کفر و ارتداد یزید ...363

جواز علمای اهل سنّت بر لعن یزید پلید ...367

قتل عام اهل مدینه به جرم شکستن بیعت یزید ...369

سرباز گمنام ...373

آل محمد شهدای راه حق و زنده هستند ...375

جلسه چهارم / 379

امامت و مذاهب اهل تسنن - دلیلی بر تبعیت از مذهب اربعه نیست - مذاهب تسنن و طعن به یکدیگر - امامت از اصول دین است - جایگاه نبوت و امامت - اثبات مقام نبوت برای على (علیه السّلام) - اسناد حدیث منزلت - حجیت خبر واحد نزد اهل تسنّن - دلالت حدیث منزلت - شراکت علی(علیه السّلام) در جمیع صفات با پیامبر - اسناد حدیث سد الابواب - علی(علیه السّلام) وزیر پیامبر

بحث در اطراف امامت ...382

ص: 12

بحث در مذاهب اربعه اهل تسنّن و کشف حقیقت...383

دلیلی بر تبعیت مذاهب اربعه نیست ...384

امر عجیبی است قابل تأمل عقلای با انصاف...385

رد نمودن امامان و علمای اهل تسنّن ابو حنیفه را ...388

امامت در عقیده شیعه ریاست عالیه الهیه است...393

مقام امامت بالاتر از نبوّت عامه است...396

در اختلاف مراتب انبیاء...398

خصیصۀ نبوّت خاصّه...400

دلایل بر اثبات مقام نبوّت از برای علی به حدیث منزلة ...403

اسناد حدیث منزله از طرق عامّه ...404

شرح حال آمدی....409

سند حدیث منزلة از عمر بن الخطّاب...411

حكم خبر واحد در مذهب جماعت...413

اثبات منازل هارونی برای علی (علیه السّلام)...417

علی در جمیع صفات شریک و مماثل پیغمبر بود ...422

به امر پیغمبر تمام درهای خانه ها به مسجد بسته شد مگر درِ خانه علی (علیه السّلام)...426

تقاضا نمودن پیغمبر علی را برای وزارت خود...438

جلسه پنجم / 445

حدیث منزلت - حدیث یوم الدار - تصریح به خلافت علی(علیه السّلام)- علی با حق و با قرآن است -

تهمتهائی بر شیعه - مطاعن ابو هريره - جعل حدیث در فضیلت ابوبکر و عمر - جعل حدیث در فضیلت ابوبکر و عائشه- آیه مودّت - حدیث طیر- آیه ای در فضیلت خلفاء نازل نشد - آیه غار فضیلت نیست

كلمه منزلة افاده عموم می کند ...447

ص: 13

حدیث منزلة در دفعات متعدّده غیر از تبوک وارد شده...451

خلیفه قرار دادن حضرت موسی برادر خود هارون را ...455

مطابقت حالات امیرالمؤمنین(علیه السّلام) با هارون(علیه السّلام) ...457

حديث الدار يوم الانذار و تعيين نمودن پیغمبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) علی(علیه السّلام) را به خلافت...459

احادیث مصرّحه به خلافت على (علیه السّلام)...465

شیخ باز هم به صدا آمد...476

احدى منكر فضل صحابه نیست، ولی باید انتخاب افضل نمود ...477

نقل خبر در فضیلت ابی بکر و جواب آن که مجعول است ...478

شرح حال ابوهریره و مذمّت آن...481

علی از حق و قرآن جدا نمی باشد...482

مظلومیت شیعیان در مقابل مخالفین ...487

نسبتهای دروغ و تهمتهای علمای سنّی به شیعیان ...488

تهمتهای ابن عبد ربه به شیعیان ...488

تهمتهای ابن حزم ...491

تهمتهای ابن تیمیّه ...492

غلط کاریهای شهرستانی ...498

اخبار در مذمّت ابوهریره و حالات آن ...499

شرکت ابوهریره با بسر بن ارطاة در ظلم و کشتار مسلمین ...501

مردود بودن ابو هریره و تا زیانه زدن عمر او را ...504

در جواب حدیث مجعولی که خدا فرموده من از ابی بکر راضیم...510

آیا او هم از من راضی هست یا نه؟ ...510

اخبار در فضیلت ابی بکر و عمر و ردّ آنها...511

در جواب خبری که ابوبکر و عمر دو سیّد پیران اهل بهشت اند...517

در حدیث حسن و حسین دو سیّد جوانان اهل بهشت اند...520

ص: 14

در جواب خبری که ابی بکر و عایشه محبوب پیغمبر بودند ...524

فاطمه بهترین زنان عالم است ...525

اقرار شافعی به وجوب حبّ اهل البيت ...532

على (علیه السّلام) محبوب ترین مردان نزد پیغمبر بوده...534

حدیث طیر مشوی ...538

بیان حقیقت ...544

اهل ذکر آل محمّدند ...546

نقل آیه در طریقۀ خلافت خلفای اربعه و جواب آن ...548

استدلال به آیه غار و جواب آن ...552

شواهد و امثال ...555

ابراز حقیقت ...558

بلعم بن باعوراء ...558

برصیصای عابد ...559

نزول سکینه بر رسول خدا بوده ...561

ص: 15

ص: 16

برده و با احادیثی که به رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) نسبت داده اند به پیروان خود القا می کنند که وظیفه ملت فرمانبرداری از حاکمان جامعه است اگر چه دامن آنها به ظلم و ستم آلوده باشد؛ زیرا آنها مسؤول کارهای خویش و ملت نیز مسؤول کارهای خود است .(1)

با توجه به آنچه بیان شد همواره حکومتها، با تمام توان و امکانات خود در حال مبارزه با مذهب شیعه بوده و از گسترش فرهنگ ظلم ستیز آن جلوگیری کرده اند.

یکی از روشهائی که از آن استفاده کردند، محکوم و مقصّر جلوه دادن مذهب تشیع است.

شیعه را طوری معرفی کردند که چون با اکثریت مسلمانان تطابق ندارد راه صواب را نمی پیماید؛ در نتیجه همیشه باید پاسخگوی اعتقادات و اعمال خود باشد و این به طور طبیعی فرصت پرسشگری و انتقاد به اعتقادات و عملکرد عموم اهل تسنن را از شیعیان سلب کرده .است

گرچه ما نمی گوییم شیعیان باید همیشه آغازگر و مهاجم باشند ، اما دفاع همیشگی به نفع این مذهب نخواهد بود.

از بعد از پیامبر اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) تا کنون همواره شیعیان متهم شناخته شده و علاوه بر

تهمتها و دروغهائی که به این مذهب نسبت می دهند، با طرح انبوهی از سؤالات و شبهات و جوّسازی منفی، این مذهب را در نظر سایر مسلمانان ، مذهبی باطل و بیگانه با اسلام معرفی کرده اند.

چهار مذهب تسنن با وجود اینکه دلیلی از قرآن و حدیث صحیح ، بر پیروی از آنها ندارند و با وجود همه اختلافاتی که با یکدیگر دارند، جزء مذاهب رسمی اسلامی شناخته شده اند ؛ اما مذهب شیعه که با تمسک به آیات قرآن و احادیث صحیح نبوی ، همان مذهبی است که تمام مسلمانان باید از آن پیروی کنند مذهب رسمی اسلامی قلمداد نمی شود.

اگر تنها دروغها و تهمتهائی که به شیعه نسبت داده اند آشکار شود، اثبات حقّانیت

ص: 18

این مذهب نیاز به هیچگونه دلیل ندارد.

اگر تاکنون نیمی از آنچه اهل تسنن به عنوان سؤال و شبهات بر علیه شیعه مطرح کرده اند، بر عملکرد و اعتقادات اهل تسنن مطرح می شد، نتیجه غیر از آن بود که امروز شاهدیم .

اگر در مجامع علمی و جلسات و مناظرات و مباحثی که بین شیعه و سنی صورت می گرفت در مقابل هر شبهه ای که بر مذهب تشیع وارد می شد یک سؤال و شبهه هم بر مذهب تسنن مطرح می شد وضع شیعه امروز اینگونه نبود.

برادران اهل تسنن ! قبل از آنکه برای اعمال و اعتقادات شیعیان دنبال دلیل قرآنی و روائی بگردید، کمی به اعتقادات و اعمال خود فکر کنید؛ چه میزان از اعتقادات و اعمال شما با آیات قرآن یا احادیث صحیح نبوی تأیید شده است ؟ شما که در هر بحثی مدّعی هستید شیعیان باید از قرآن دلیل بیاورند آیا خود می توانید بر اعتقادات و اعمالتان از آیات قرآن دلیل بیاورید؟

چرا در مناظرات و مباحثات علمی به جای آنکه به کتب و احادیث مورد قبول طرفین استدلال کنید، به کتب روائی خود تمسک جسته و دلیل بر حقّانیّت خود را هر آنچه خود نقل کرده اید می دانید؟

چه میزان از اعتقادات و اعمال شما با احادیث مورد قبول شیعه و سنی قابل اثبات است؟

برادران اهل تسنن ! خوب است بدانید که بسیاری از اعتقادات و اعمال شیعیان را می توان از منابع اهل تسنن اثبات کرد . لذا مقتضی است هر عاقل منصف، وجدان خود را حاکم نموده و ببیند مذهبی که اکثر اعتقادات و اعمالش از مدارک مخالفین قابل اثبات است آیا به حق نیست؟ از این رو شایسته است در این مقدمه کوتاه ، به طرح چند سؤال پرداخته شود، تا روشنفکران منصفِ اهل تسنّن با دقت در این سؤالات به دنبال جوابی منطقی بگردند، تا شاید به این وسیله فطرتهای پاک- که زیر خاکستر تعصّب و جهل پنهان گردیده - حقیقت را دریافته از آن پیروی کنند .

از برادران اهل تسنّن تقاضا دارم این سؤالات را با دقت و خالی از هر گونه تعصّب

ص: 19

و عناد، بررسی کنند و علمای خود را نیز مورد سؤال قرار دهند تا به امید خداوند، چهره زیبای حقیقت از زیر نقاب جهل و تعصب خارج شده و بر همه حق جویان جلوه گری کند.

در سوره ص آیۀ 26 درباره حضرت داود می فرماید:

«يَا دَاوُدَ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُم بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ »

ای داود ما تو را خلیفه روی زمین قرار دادیم پس در میان مردم حاکم به حق باش.

حضرت موسی از خداوند درخواست می کند که جانشین بعد از او را معین نماید

«وَاجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي » (1)

خداوند در سوره سجده آیۀ 24 در رابطه با بنی اسرائیل می فرماید:

«وَجَعَلْنَا مِنْهُمْ أَيْمَةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا »

از میان ملت بنی اسرائیل افرادی را به عنوان رهبر و پیشوا انتخاب نمودیم.

با دقت در این آیات و توجه به کلمه «جعل» که به معنای نصب و تعیین است و در تمام این آیات به خداوند نسبت داده شده، روشن می شود که تعیین و انتخاب خلیفه نه تنها به دست مردم نیست بلکه به دست پیامبر هم نمی باشد. تعیین حاکم تنها باید توسط خداوند انجام شود.

ابن کثیر در البدایه و النهایه (2) حدیثی از زهری نقل می کند که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) قبایل عرب را به اسلام دعوت می فرمود ،بعضی از شخصیتهای بزرگ قبایل مانند؛ بنی عامر بن صعصعة به حضرت گفتند: اگر ما تو را یاری کنیم و کار تو بالا بگیرد، آیا ریاست و جانشینی تو به ما خواهد رسید ؟ حضرت در جواب فرمودند: تعیین رهبری به دست من نیست بلکه به دست خداست و هر کس را بخواهد انتخاب خواهد کرد. وی گفت : ما حاضر نیستیم خود را فدای اهداف تو کنیم و پس از پیروزی تو منصب ریاست به افراد دیگر برسد .

همچنین مشابه این قضیه با قشیر بن کعب بن ربیعه نیز اتفاق افتاد.

با دقت در این دو جریان و جریانات مشابه، روشن می شود زمانی که رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بیش از هر زمان نیاز به یاور و مدافع داشت و اگر این قبایل به اسلام گرایش پیدا

ص: 21

می کردند هم برای اسلام و هم برای رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) پشت گرمی و تقویت چشم گیری به حساب می آمد اما پیامبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) با رد پیشنهاد آنها فرمودند: انتخاب جانشین در دست خداست و من اختیاری در این امر ندارم.

برادران اهل تسنن ! آیا می دانید وقتی رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) برای چند روز از مدینه خارج می شدند یکی از اصحاب را به عنوان جانشین خود در مدینه معین می فرمودند.

همچنانکه قرطبی نیز به این امر اشاره دارد.(1) ابن حجر می نویسد: پیامبر اکرم در جنگهای فراوانی ابن ام مکتوم را به عنوان جانشین خود در مدینه معین می کرد. (2)

مسعودی نیز می نویسد: پیامبر اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) در غزوة السویق و غزوه بنی قینقاع أبالبابه را جانشین خود در مدینه قرار داد. (3)

آیا ممکن است پیامبری که هرگاه از مدینه خارج می شد برای خود جانشین تعیین می کرد و هر زمان که جایی توسط مسلمانان فتح می گردید ، نماینده ای به آنجا می فرستاد ، حال که به سفر همیشگی آخرت می رود، امت اسلامی را بدون رهبر رها کند ؟

آیا در موارد یاد شده و موارد مشابه، یک مورد سراغ دارید که پیامبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) انتخاب جانشین را به عهده مردم گذاشته باشد، یا در یک مورد با مسلمانان در مورد جانشین خود مشورت کرده باشد؟

باید تعیین شود ؟ آیا بیعت و رأی مردم مهم است یا تعیین خلیفه قبلی و یا نظر شورا ؟

اگر ملاک و معیار در تعیین خلیفه، بیعت عمومی و رأی اکثریت مردم باشد ، خلافت عمر و عثمان نامشروع است ؛ زیرا هیچ کدام با بیعت و رأی مردم، خلیفه نشدند؛ عمر با تعیین ابوبکر و عثمان با نظر شورا به خلافت رسیدند. گرچه خلافت ابوبکر هم با اجماع وبیعت عمومی و رأی اکثریت نبوده است، بلکه عموم بنی هاشم و اميرالمؤمنين و زبیر و عباس و ابوذر و مقداد و سلمان و گروهی از خارج مدینه و عده ای دیگر، با خلافت ابوبکر مخالف بوده اند.

ابن حزم(1) می نویسد:

«ولعنة الله على كل اجماع يخرج عنه على بن ابى طالب ومن بحضرته من الصحابه »

(لعنت خدا بر هر اجماعی که علی بن ابی طالب و اطرافیان او از صحابه در آن اجماع نباشند . )

آنهایی هم که با ابوبکر بیعت کردند، یا بر اثر ترس و تهدید و یا طمع و امثال آن بوده است.

همچنانکه بخاری(2) به تهدید مردم برای بیعت گرفتن برای ابوبکر اشاره می کند و این سند بهترین گواه بربی ارزش بودن بیعت مردم با ابوبکر است.

بخاری به نقل از عائشه زمانی که جریان سقیفه را نقل می کند می نویسد:

«لقد خوّف عمر الناس»

(عمر مردم را تهدید کرد و ترسانید).

این بحث به طور مفصل در مجلس هفتم از همین کتاب خواهد آمد.

ص: 23

اگر بگویید خلیفه رسول اکرم با تعیین خلیفه قبلی مشخص می شود، خلافت ابوبکر و عثمان باطل است؛ زیرا ابوبکر با بیعت و عثمان با نظر شو را خلیفه شدند. اگر معیار در نصب جانشین پیامبر را نظر شو را بدانید، خلافت شیخین مشروعیت ندارد ؛ زیرا هیچکدام با نظر شو را خلیفه نشدند.

برادران اهل تسنّن ! آیا می شود امر مهمی همچون جانشینی پیامبر اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ، بدون هیچ شرط و معیاری مشخص و تنها با سلیقه های مختلف دست به دست شود؟

آیا عقل باور می کندکه چنین مسئله مهمی ، گاهی با بیعت ، گاهی با تعیین ، گاهی با شورا و گاهی با ... مشخص شود؟

اگر شما صاحب کارخانه ای بزرگ باشید که با سختیهای فراوان از ابتدا آن را تأسیس کرده اید حال که می خواهید بعد از خود برای این کارخانه ، مدیر عامل تعیین کنید آیا هیچ شرطی را مطرح نمی کنید؟ آیا هر کس با هر شرایطی که آمد مدیریت او را می پذیرید؟ قطعاً یک مدیر عاقل چنین عمل نمی کند .

حال که برای مدیریت یک کارخانه شرایطی مطرح است، آیا جانشینی رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) از مدیریت یک کارخانه هم کمتر است که بدون معیاری مشخص میان چند نفر در گردش باشد ؟

بی گمان یا آن جریان را برای شما نخوانده اند ، یا اگر خوانده اند ، نگذاشته اند به دقت در اطراف آن بیندیشید .

بخاری در صحیح خود(1) از ابن عباس حدیثی نقل می کند که گفت :

زمانی که بیماری پیامبر شدت گرفت، فرمود: دوات و قلم بیاورید تا چیزی بنویسم که هرگز گمراه نشوید .

عمر بن الخطاب گفت: درد بر او غلبه کرده ( هذیان می گوید.) قرآن ما را بس است.

سپس بین اصحاب اختلاف شد بعضی می گفتند بگذارید پیامبر وصیت کند.

عده ای هم کلام عمر را تکرار می کردند و سر و صدا بلند شد. در این هنگام پیامبر فرمودند: بیرون روید که نزاع نزد من سزاوار نیست.

با توجه به اینکه این حدیث علاوه بر منابع دیگر در صحیح بخاری هم نقل شده، لذا از جهت صحت و اتقان جای هیچگونه تردیدی نیست. به عبارت دیگر این حدیث از جهت سند کاملا صحیح و نشانگر وقوع چنین واقعه ای می باشد . آنچه باید به آن پرداخته شود دلالت و محتوای حدیث است که با دقت در آن پاسخ بسیاری از

سؤالات روشن می شود.

آنچه به طور آشکار از متن این حدیث استفاده می شود تقابل بعضی از صحابه با رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) است . به طور طبیعی این سؤال تقویت می شود که برادران اهل سنت تا چه حد احترام رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را لازم می دانند؟ آیا بر طبق مبانی اهل تسنن ، جائز است با اوامر رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) مخالفت شود و آیا در این مسئله تفاوتی بین صحابه و غیر آن وجود دارد؟ آیا اهل تسنن مطلبی مهمتر از عمل به اوامر پیامبر و حفظ احترام آن حضرت را قائلند که می توان به دلیل آن ، نه تنها با اوامر رسول اکرم مخالفت کرد بلکه با كمال جسارت زبان به دشنام آن حضرت گشود؟ و بالاخره در مذهب تسنن آیا شأن و احترام پیامبر بالاتر است یا صحابه و حکم تبعیت از اوامر پیامبر و حفظ احترام

ص: 25

آن حضرت برای همه مسلمانان وضع شده یا صحابه آن حضرت از این حکم خارجند ؟

اینها سؤالاتی است که با دقت در متن این حدیث برای هر مسلمان منصفی مطرح است که در جای خود باید به طور مفصل به آن پرداخته شود.

آنچه ما در این جا در مقام تبیین آن هستیم برسی اجمالی دلالت و محتوای این حدیث است. در این رابطه نکاتی را یاد آور می شویم :

نکته اول : تمام مسلمانان معترفند ، هر کلامی که با قرآن مخالف باشد بی ارزش و باطل است ، گرچه آن کلام را به پیامبر نسبت دهند .

محتوای این جریان از دو جهت قابل بررسی است: اول: مخالفتهائی که اصحاب و مخصوصا خلیفه دوم با آیات قرآن کردند. دوم: توهینی که شخص خلیفه دوم نسبت به مقام پیامبر روا داشت .

جهت اول: با دقت در این جریان آشکار می شود که صحابه حداقل با سه آیه از آیات قرآن مخالفت کردند :

اول: آیا مخالفت خلیفه دوم و همراهان او با دستور رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ، مبنی بر حاضر کردن دوات و قلم جهت نوشتن وصیتی که تا ابد مسلمانان را از گمراهی نجات دهد،

مخالفت با این آیه شریفه نیست که خداوند در سوره حشر آیه 7 می فرماید:

«ما آتَاكُمُ الرَسُولُ فَخُذُوهُ وَ مَا نَهَاكُم عَنْهُ فَانْتَهُوا »

(از اوامر پیامبر اطاعت و از نواهی آن حضرت اجتناب کنید.)

دوم: آیا سر و صدا و نزاع صحابه کنار بستر پیامبر تا حدی که پیامبر اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) آنها را اخراج فرمود، مخالف با این آیه شریفه نیست که خداوند در سوره حجرات آیه 2 می فرماید:

« يَا أَيُّهَا الَّذِين آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْوَاتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِي وَ لَا تَجْهَرُوالَهُ بِالْقَوْلِ كَجَهْرِ بَعْضُكُمْ لِبَعْض أن تحبط أعمالكم و أنتم لا تشعرون »

ای کسانی که ایمان آوردید صدایتان را بلندتر از صدای پیامبر مکنید و

ص: 26

همچنانکه بعضی از شما با بعضی دیگر بلند سخن می گویید با او به صدای بلند سخن مگویید مبادا بی آنکه بدانید کرده هایتان تباه شود. )

سوم: آیا کلام خلیفه دوم که گفت: درد بر پیامبر غلبه کرده قرآن ما را بس است کنایه از اینکه سخنان پیامبر اعتباری ندارد ، مخالف با این آیه قرآن نیست که خداوند در سوره نجم آیه 3 و 4 می فرماید:

« وَ مَا يَنْطِقُ عَنِ الهَوَى إِنْ هُوَ أَلَا وَحْيٌ يُوحَى »

( پیامبر از روی هوس سخن نمی گوید بلکه آنچه می گوید وحی است.)

جهت دوم: توهینی که خلیفه دوم بر پیامبر روا داشته به چند عبارت نقل شده است:

بخاری در صحیحش به این لفظ آورده است

«قال عمر ان النبى غلبه الوجع و عندنا كتاب الله حسبنا».

مسلم در صحیحش(1) علاوه بر آنچه بخاری نقل کرده به این لفظ نیز آورده است:

«ان رسول الله يهجر »

غزالی در سر العالمین (2) اینگونه نقل کرده است:

«دعوا الرجل فانه ليهجر »

آنچه از مجموع عبارات نقل شده می توان استفاده کرد این است که خلیفه دوم با این جملات بی اعتباری کلام پیامبر را بر اثر مرض اعلام داشته است و به تعبیری نسبت هذیان به رسول اکرم داده است. شکی نیست که نسبت دادن این کلمات توهین آمیز به افراد عادی قبیح است چه رسد به مقام شامخ پیامبر اکرم . برادران اهل تسنّن! خوب فکر کنید کسی که چنین توهینی به پیامبر روا دارد چه حکمی دارد؟ چرا وقتی به خلفا توهین می شود برآشفته می شوید و حکم صادر می کنید، ولی هنگامی

ص: 27

که رسول اکرم مورد توهین قرار می گیرد سکوت می کنید؟ آیا احترام خلفا بیشتر از پیامبر است؟

اگر تاکنون به کتب حدیثی و فقهی خود مراجعه نکرده اید ، بدانید که اکثر محدّثان وفقهای اهل تسنّن توهین کننده به رسول اکرم را کافر و واجب القتل می دانند و یا دست کم او را منافق معرفی می کنند.

حال بگویید آیا عمر بن الخطاب چنین توهینی به رسول اکرم کرده است یا بخاری دروغ می گوید ؟

البته این جریان به اندازه ای روشن است که نه تنها در صحیحین ، بلکه در منابع فراوان دیگر اهل تسنّن آمده است و در همین کتاب به طور مفصل به آن اشاره شده است.

نکته دوم: در این نکته نیز دو جهت بررسی می شود:

جهت اول: اگر به کلمات خلیفه دوم در کنار بستر پیامبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) استناد کرده بگویید نعوذا بالله کلمات پیامبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) در حال بیماری حجت نیست، چطور مدعی هستید که همین پیامبر با همین حالت بیماری در روزهای آخر عمر خود ابوبکر را به عنوان امام جماعت به مسجد فرستاد و این را نیز دلیل بر مشروعیت خلافت او می دانید . اگر کلام مریض حجت نیست همچنانکه خلیفه دوم ادعا کرده، چگونه به این حدیث ساختگی استناد نموده و برای ابوبکر فضیلت می تراشید ؟ اگر غلبه درد باعث بی اعتباری کلام پیامبر می شود چرا در این جا کلام پیامبر را معتبر می دانید؟

جهت دوم: این جریان هم قابل تامل است که ابوبکر نیز در مرض موتش قلم و کاغذ خواست و عمر بن الخطاب هم حضور داشت ،اما مانع از وصیت ابوبکر نشد و نگفت درد بر او غلبه کرده ، قرآن ما را بس است! بلکه در مقام تبلیغ وصیت ابوبکر برآمد.

برادران اهل تسنّن! به دقت این دو جریان را بررسی کنید و به دور از هر گونه تعصّب و لجاج بیندیشید که چرا عمر بن الخطاب در لحظات پایانی عمر رسول اکرم، از وصیت آن حضرت جلوگیری کرد، ولی نسبت به وصیت ابوبکر هیچ گونه اعتراضی ننمود؟! بلکه مردم را ملزم می کرد که به آن عمل کنند ؟

اگر پیامبر هم به آنچه ابوبکر وصیت کرد، سفارش می نمود باز هم عمر مانع وصیت رسول اکرم می شد ؟

ص: 28

مگر وصیت آن حضرت چه بود که عمر به خشم آمد و زبان به دشنام رسول اکرم گشود ؟! در این جا مناسب است به محتوای هر دو وصیت اشاره کنیم :

رانقل کرده اند که ما این جریان را از طبری نقل می کنیم :

طبری به نقل از محمد بن ابراهیم بن حارث می نویسد:

ابوبکر در مرض موتش عثمان را طلبید و به او گفت بنویس به نام خداوند بخشنده مهربان ، این عهد نامه و وصیت ابوبکر بن ابی قحافه است به سوی مسلمین ، اما بعد ؛ سپس ابوبکر بیهوش شد. عثمان نوشت: اما بعد به خلافت برگزیدم برای شما عمر بن الخطاب را و بهتر از او را برای شما نیافتم. سپس ابوبکر به هوش آمد و به عثمان گفت بخوان آنچه نوشته ای . عثمان آنچه نوشته بود خواند . ابوبکر تکبیر گفت و آن نوشته را تایید کرد سپس به عثمان گفت : ترسیدی که اگر من به هوش نیایم و خلیفه را معین نکنم مردم اختلاف کنند؟ عثمان گفت : بلی ابو بکر گفت خدا تو را جزای خیر دهد.

سپس در ضمن حدیثی دیگر از اسماعیل بن قیس نقل می کند که گفت عمر بن خطاب را دیدم که با گروهی نشسته است و در دستش نوشته ای است و می گوید : ای مردم! بشنوید و اطاعت کنید گفتار خلیفه رسول خدا را او گفته است بهتر از عمر را نیافته ام . اسماعیل می گوید: شدید، غلام ابوبکر نیز همراه عمر بود و نوشته ای که تصریح به خلافت عمر شده بود را همراه داشت.

با توجه به متن هر دو وصیت ، آیا ممانعت عمر از وصیت پیامبر اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) برای حب

ریاست نبوده است؟ زیرا اگر به قول عمر «كتاب خدا ما را کافی است» و نیازی به سفارش ووصیت پیامبر نداریم، چطور در زمان ابوبکر علاوه بر کتاب خدا به وصیت ابوبکر هم نیازمند شدیم ؟

کسی که به این مطلب معتقد باشد، یا نعوذ بالله سخنان ابوبکر را معتبرتر از پیامبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می داند- که بعید است مسلمانی چنین اعتقادی داشته باشد - و یا باید بگوید که این کار عمر از روی هوای نفس و به جهت کسب قدرت بوده است و به همین دلیل نگذاشته پیامبر اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) در لحظات آخر عمر ، وصیتی بنماید تا مسلمانان بعد از او گمراه نگردند.

ص: 30

به عبارت دیگر اگر امروز بین مسلمانان تفرقه افتاده و عده زیادی از مسلمانان به گمراهی کشیده شده اند به خاطر آن است که خلیفه دوم در روزهای آخر عمر پیامبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )مانع از وصیت آن حضرت شد. آن هم وصیت مهمی که به تعبیر پیامبر اکرم:

«اكتب لكم كتابالن تضلوا بعدى »

(چیزی بنویسم که بعد از من هرگز گمراه نشوید!)

نکته سوم: برادران اهل تسنن ! کسی که به مقام رسول اکرم چنین توهینی کند آیا لیاقت جانشینی رسول اکرم را دارد؟ مگر شما نمی گویید حکم کسی که به پیامبر توهین کند .... مگر ابوبکر کنار بستر پیامبر نبوده؟ مگر توهین عمر را نشنیده؟ چرا او را به عنوان خلیفه بعد از خود نصب کرد؟ آیا کسی که در واگذاری مقام خطیر رهبری امت اسلامی ، سهل انگاری کرده و حتی ضروری ترین شرط این منصب را- که احترام

و ادب نسبت به رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) است - مراعات نمی کند و کسی را به عنوان خلیفه معین می کند که احترام پیامبر را نگاه نداشته و بی پروا به آن حضرت اهانت می کند ، آیا چنین شخصی خود صلاحیت جانشینی پیامبر اکرم را دارد؟ و بالاخره آیا توهین کننده به پیامبر - با توجه به حکمی که بزرگان اهل تسنن برای چنین شخصی صادر کرده اند - اجازه دارد برای بعد از خود جانشین تعیین کند ؟!

آیا تا کنون شنیده اید که امّ المؤمنین عایشه به عثمان توهین می کرده و او را نعثل می خوانده ( نعثل به معنای کفتار است و به مردی یهودی نیز گفته می شد ) ؟(1)

آیا تا به حال به شما گفته اند که اصحاب پیامبر حتی گاهی در حضور رسول اکرم چه کلمات زشت و رکیکی به یکدیگر نسبت می دادند ؟

در همین کتاب به توهینهایی که صحابه به یکدیگر می کردند به طور مفصل اشاره کرده ایم.

برادران اهل تسنّن ! با توجه به آنچه نقل شد، چرا هنگامی که توهینی نسبت به صحابه می شود، مضطرب شده، حکم کفر و قتل صادر می کنید ؟

مگر نه این است که خودتان حدیث نقل کردید که پیروی از صحابه رسول اکرم باعث هدایت است؟

اگر سبّ صحابه کفر است، آیا جرئت می کنید عمر بن الخطاب و امّ المؤمنين عایشه و حتى عثمان را- که کلمات زشتی به عمار بن یاسر، آن صحابی جلیل القدر می گفته که زبان از تکرار آن شرم دارد و ما در همین کتاب به طور مفصل به آن اشاره کرده ایم - به این حکم محکوم کنید ؟

شیخین در سپاه مسلمانان، رسول اکرم آنها را لایق برای فرماندهی لشکر ندانست ، بلکه اسامة بن زید را که نوجوانی بیش نبود به فرماندهی انتخاب کرد؟

کسانی را که پیامبر آنها را لایق فرماندهی سپاه نمی داند چگونه لیاقت جانشینی پیامبر را که مقامی بسیار بالاتر است دارند؟

برادران اهل تسنّن ! شما می گویید شیخین مصداق این آیه هستند که می فرماید:

«وَعَدَ الله الذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصّالِحاتِ لِيَسْتَخْلِفَنَّهُم فِي الأرض »(1)

(خداوند وعده داده افراد با ایمان و دارای عمل صالح را به خلافت در زمین برساند.)

خوب می دانید که اگر ابوبکر و عمر به دستور پیامبر عمل می کردند و همراه لشکر اسامه از شهر بیرون می رفتند، قطعاً شخص دیگری خلیفه می شد، بنابراین چگونه سرپیچی از فرمان پیامبر زمینه اجرای وعده الهی شد ؟

پیامبر از خاک یا سنگ بوده، یا نهایت حصیر و فرشهایی که از درختان درست می شده است.

مگر این حدیث را نشنیده اید که انس می گوید : (1)

«كان رسول الله(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) يصلى على الخمره ويسجد عليها»

( پیامبر قطعه حصیری داشت به نام خمره و بر آن سجده می کرد )

مگر این حدیث را نشنیده اید که جابر می گوید : (2)

«كنت أصلّى مع رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) الظهر فآخذ قبضة من الحَصى في كفّى حتى تَبرد وأضعها بجبهتي إذا سجدت من شدة الحرّ »

(نماز ظهر را با پیامبر به جماعت می خواندم. پس مشتی سنگ ریزه وشن از زمین بر می داشتم تا خنک شود و سپس بر آن سجده میک ردم)

برادران اهل تسنّن! چرا وقتی می بینید شیعیان برای نماز خواندن مهر می گذارند غضبناک می شوید؟ مگر مهر از چه درست شده است؟ جز این است که خاک را گل کرده اند ، سپس خشک شده و به این صورت در آمده است ؟ مگر شما نمی گویید سجده بر خاک افضل است؟ در زندگیهای امروز مگر می شود هر کس که می خواهد نماز بخواند مشتی خاک برداشته روی فرش بریزد و بر آن نماز بخواند ؟

جای تعجب است شما که خود را موظف می دانید نمازها را در پنج وقت بخوانید و می گویید پنج وقت افضل است، چرا حاضر نیستید بر خاک سجده کنید ، در حالی

ص: 34

که سجده بر خاک نیز افضل است ؟!

چرا به شیعیان تهمت می زنید که چون بر مهر سجده می کنند ، پس مهر را همانند بت، پرستیده و مشرک اند اگر سجده بر هر چیز به منزله پرستش آن است، پس شما که به فرش و امثال آن سجده می کنید فرش را می پرستید و مشرکید ؟

برادران اهل تسنّن ! چرا در دین خدا بدعت می گذارید ؟ چرا آنچه در دین نیست ، ندانسته یا مغرضانه داخل در دین می کنید؟ مگر مجازات بدعتگذار را نمی دانید؟ مگر نه این است که شما ادعای مسلمانی می کنید و پیامبر خود را محمد بن عبدالله می دانید ؟ مگر نه این است که خود را پیرو سنّت پیامبر اکرم می دانید؟ در کجای تاریخ ثبت است که رسول اکرم و حتی شیخین بر روی فرشها و موکتهایی که از مواد پلاستیکی و نفتی و مانند آن بافته شده است ، سجده می کرده اند ؟

به جای آنکه شیعیان از عمل شما به خشم آیند، شما با آنان برخورد می کنید ؟

شیعیان بر مهر که همان خاک است سجده می کنند. پیامبر و صحابه هم بر خاک سجده می کردند . پس شیعه به سنت رسول اکرم عمل می کند ، اما شما جماعت اهل تسنّن ، از سنت چه کسی تبعیت می کنید که بر هر چه یافتید سجده می کنید ؟

چرا در آنچه به عموم مردم بی خبر از همه جا تلقین می کنید و معلوم نیست از کجا آورده اید، فکر نمی کنید؟

آیا گمان می کنید در این دوران هم مانند صدر اسلام، تمام اهل تسنن بدون تحقيق و تفحص ، استدلالهای شما را می پذیرند؟ مگر نمی دانید در این زمان که عصر ارتباطات است اگر کسی مطلبی را ادعا کند باید برای آن دلیل معقول و منطقی ارائه کند وگرنه حرفش پذیرفتنی نیست و این منحصر به تشیّع یا تسنّن و اسلام یا هر دین دیگری نمی باشد و این اصلی است که بین عقلاء مرسوم است. پس بدانید یا نباید اظهار نظر کنید و سخنگوی اسلام باشید، یا اگر چنین قصدی دارید باید خود را با این اصل مرسوم و عقلایی تطبیق داده کلام بی منطق نفرمایید.

ص: 35

آیا این حدیث را در سنن نسائی(1) نخوانده اید که رسول اکرم فرمودند : «كل بدعة ضلالة وكل ضلالة في النار » ( هر بدعتی گمراهی است و هر گمراهی در آتش است )

البته این تعبیرات به قدری سنگین و با کرامت زن تنافی دارد که مورد اعتراض شدید آنان قرار گرفته است . عائشه می گوید : (1)

«جعلتمونا بمنزلة الكلب والحمار ...»

(ما زنان را در ردیف سگ و الاغ قرار داده اید. )

اینها نمونه مختصری از سؤالاتی است که باید جماعت اهل تسنن به آن پاسخ دهند .

کسانی که مایل هستند سؤالات بیشتری را در اعتراض به اهل سنت بدانند به دو کتاب «دریغ از یک جواب» و «از صحیحین دفاع کنید » مراجعه نمایند. ما در این دو کتاب سعی کرده ایم با استناد به کتب معتبر اهل تسنن و ارائه تصویری از اصل کتاب، جماعت اهل سنت را به پاسخگویی دعوت نماییم.

این دو کتاب علاوه بر آنکه شبهات گوناگونی را بر مکتب تسنن وارد می کند چون به شیوه ای جدید مطالب مستند شده، لذا از قوت و استحکام و اعتبار خاصی برخوردار است و کسی نمی تواند ادعا کند که فلان مطلب را در کتاب مورد نظر نیافتم چه اینکه ما اصل کتاب را مقابل چشمان خواننده گذاشته ایم و او را از مراجعه به کتب گوناگون بی نیاز نموده ایم.

در ادامه مناسب است درباره کتاب شبهای پیشاور به نکاتی اشاره کنیم :

این کتاب یکی از کتابهایی است که در نوع خود از محبوبیت خاصی برخوردار بوده و تا کنون بیش از چهل نوبت تجدید چاپ شده است.

موفقیت این اثر از عوامل گوناگونی سرچشمه گرفته که به برخی از آنها اشاره می کنیم :

1 - اولین و مهمترین عامل در موفقیت این اثر-با وجود اینکه بیش از پنجاه سال از تألیف آن می گذرد و همواره به همان شکل اولیه تجدید چاپ شده است - اخلاص مؤلف در نگارش این اثر است.

2 - روش مناظره، روشی است که به دلیل تنوّع و تعدّد و کیفیت بیان مطالب ، هر

ص: 38

خواننده ای را به خود جذب می کند. و از آنجا که این کتاب به این روش تنظیم گردیده و مهم تر اینکه به زبان فارسی تألیف شده، از جذابیت خاصی برخوردار است .

3-جامعیت منابع از یک سو و کثرت موضوعات بررسی شده از سوی دیگر، این کتاب را در ردیف کتب موفق قرار داده است.

با این همه یکی از مهم ترین عواملی که استفاده از این اثر ارزشمند را محدود می کند، همخوان نبودن منابع مورد استناد با کتب موجود است، به گونه ای که خواننده محقق وقتی در پی منبعی که در این کتاب به آن استناد شده می رود در بسیاری از موارد، مطلب مورد نظر را در منبع یاد شده نمی یابد .

این هماهنگ نبودن به دو دلیل صورت می گیرد:

1 - با توجه به اینکه کتاب حاضر حدود پنجاه سال قبل تألیف گردیده و در این مدت ، منابع مورد استناد در آن ، بارها به صورتهای گوناگون تجدید چاپ شده است و منابعی که امروز در دسترس ماست با منابعی که مؤلف به آن دسترسی داشته از نظر چاپ متفاوت است، در نتیجه منابعی که مؤلف به آنها استناد کرده از نظر جلد و صفحه باكتب موجود هماهنگی ندارد و هنگامی که خواننده به همان جلد و صفحه ای که گاه مؤلف به آن اشاره کرده مراجعه می کند و مطلب مورد استناد را نمی یابد ، گمان می کند که مطلب مورد نظر مستند نیست.

متأسفانه در بسیاری از تحقیقات قدیم و جدید این کاستی دیده می شود و باعث محدود شدن استفاده از این گونه تحقیقات گردیده است.

2 - یکی از کارهایی که بعضی از اهل تسنّن مدتهاست به آن مشغول اند ، تبدیل و تحریف در منابع خود است؛ به گونه ای که با حذف یا جابجایی بعضی از مطالب، می خواهند بعضی از حقایق را کتمان کنند و این باعث شده است که برخی از مطالبی که مؤلف از کتب اهل تسنن نقل کرده، در کتبی که امروز در دسترس است پیدا نشود.

از این رو تصمیم گرفتیم با مستند کردن این کتاب و استخراج منابع آن و تطبیق آن با چاپهای کنونی، بر ارزش علمی این اثر بیفزاییم، تا علاوه بر عموم مردم، خواص

ص: 39

نیز بتوانند از آن بهره مند گردند .

در اینجا لازم است به دو نکته مهم اشاره کنیم:

نکته اول: آنچه گاهی دربارۀ اصل این کتاب مطرح می شود ، این است که چنین مناظره ای که مؤلف ترسیم می کند، وقوع خارجی نداشته و این، ساخته و پرداخته خود مؤلف است .

در جواب می گوییم:

اولاً : تمام مجلاتی که در آن زمان، این مناظره را به چاپ می رساندند ، امروز در آرشیوها موجودند؛ همچنان که نسخه ای از صفحۀ اول مجله دُرّ نجف که از وقوع چنین مناظره ای حکایت می کند، در چاپهای اولیه این کتاب و همچنین در آخرین چاپ نشان داده شده است. علاوه بر اینکه می توان با سفر به شهر پیشاور و مراجعه به محله هندیها در نزدیکی مسجد رسالدار، از مکان مناظره دیدن کرد و حتی مکانی که سلطان الواعظین در آنجا می نشسته و مناظره می کرده همچنان موجود است که بعضی از بزرگان اخیراً از آن مکان دیدن کرده اند .

ثانیاً: بر فرض که چنین مناظره ای واقع نشده باشد ، باز هم به اعتبار این کتاب آسیبی نمی رسد؛ زیرا اعتبار این گونه کتب، به منابع و استدلالهای مطرح شده در آن است .

نکته دوم: اعتراض دیگری که بعضی از مغرضان اهل تسنّن درباره این کتاب مطرح می کنند ، این است که می گویند برخی از منابع مورد استناد در آن مرتبط با اهل تسنّن نیست ، بلکه مؤلفان آنها متهم به تشیع هستند .

در جواب این اعتراض می گوییم:

اولاً، در میان اهل تسنّن رسم شده است که هر یک از بزرگانشان فضیلتی از اهل بیت رسول اکرم یا مطاعنی از خلفا و یا حتی مطلبی را که به نفع تشیع باشد نقل کند ، متهم به تشیّع و رافضی بودن می شود؛ هر چند در جای دیگر به گفته همان عالم استناد می کنند.

ص: 40

ابن حجر در لسان المیزان(1) در شرح حال ابراهيم بن عبدالعزيز بن الضحاک می نویسد : «ذكره أبو الشيخ ثم أبو نعيم انه قعد للتحديث فأخرج الفضائل، فأملى فضائل أبي بكر ثم عمر، ثم قال : نبدأ بعثمان او بعلى فقالوا: هذا رافضي فتركوا حديثه . »

( ابوالشیخ و ابونعیم آورده اند که ابراهیم بن عبدالعزیز قرار شد حدیث بگوید. از فضائل آغاز کرد. ابتدا فضائل ابوبکر و سپس فضائل عمر را نقل کرد. آنگاه گفت: نمی دانم از فضائل عثمان شروع کنم یا فضائل علی. به این دلیل او را رافضی خوانده حدیثش را رها کردند).

سپس ابن حجر در نکوهش این تفکر می نویسد:

« هذا ظلم بيّن . فانّ هذا مذهب جماعة من أهل السنّة أعنى التوقف في تفضيل احدهما على الآخر و ان كان الأكثر على تقديم عثمان ، بل كان جماعة من أهل السنّة يقدّمون عليّاً على عثمان ، منهم سفيان الثورى و ابن خزيمة .»

( این ظلمی آشکار است. این کار شیوه گروهی از اهل سنّت است؛ یعنی برتری دادن یکی را بر دیگری، ولی بیشتر عثمان را ترجیح می دهند ؛ گرچه گروهی از اهل سنّت هم علی را بر عثمان مقدم می دانند که از آنهایند سفیان ثورى و ابن خزيمة ).

لذا با مراجعه به شرح حال بزرگانی از اهل تسنّن ، همانند : احمد بن شعیب نسائی ، حاکم نیشابوری، عبدالرزاق صنعانی، واقدی، عبدالله مدینی ، عثمان بن ابی شیبه ، ابن اسحاق، محمد بن جریر طبری، ابن ابى الحديد، سليمان بن ابراهیم قندوزی حنفی ، محمد بن يوسف گنجی شافعی ، ابراهیم بن محمد حموینی ، ابن مغازلی شافعی ، موفق بن احمد خوارزمی و دیگران آشکار می شود که چگونه حاضرند به سبب عنادی که با مذهب تشیّع دارند، بعضی از بزرگان خود را به دلیل بیان حقایقی متهم به تشیّع نموده، در نهایت کلام آنها را بی اعتبار بدانند .

ص: 41

در اینجا مناسب است دربارۀ این موضوع به نکاتی اشاره کنیم:

اول: رجالیون اهل تسنّن برای توثیق یک راوی شرایطی را بیان کرده اند، چنان که نووی می نویسد: (1)

« أجمع الجماهير من أئمّة الحديث والفقه انه يشترط فيه أن يكون عدلاً ضابطاً بأن يكون مسلماً بالغاً عاقلاً سليماً من أسباب الفسق و خوارم المروءة متيقظاً حافظاً...»

(بیشتر پیشگامان در فقه و حدیث اجماع دارند که راوی حدیث باید عادل و دارای حافظه قوی باشد. همچنین مسلمان ، بالغ، عاقل و ایمن از موجبات فسق و از بین برنده جوانمردی ، بینا و نگاهبان باشد.)

و نیز ابن صلاح در مقدمه اش 2(2)به همین شرایط اشاره کرده است.

با توجه به آنچه نقل شد، معلوم می شود که مذهب و اعتقادات راوی در اعتبار یا بی اعتباری گفته های او نقشی ندارد، چنان که ابن حجر عسقلانی می نویسد: (3)

«و أما التشيّع، فقد قدّمنا انه اذا كان ثبت الاخذ و الاداء لا يضرّه .»

(اما تشیّع ، قبلا گفتیم که اگر قدرت ضبط و ارائه داشته باشد ، ایرادی ندارد و می توان از او حدیث نقل کرد. )

از این کلام ابن حجر استفاده می شود که عقیده راوی در صحت و بطلان سخن او نقشی ندارد، بلکه مهم وثاقت و عدالت اوست.

دوم: در اصطلاح اهل تسنّن ، شیعه به سه گروه اطلاق می شود:

1 - کسانی که دوستدار امیرالمؤمنین(علیه السّلام) بوده، آن حضرت را بر اصحاب پیامبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )و عثمان مقدّم بدارند، به آنها شیعه می گویند .

ص: 42

ابن حجر در هدی الساری می نویسد : (1)

«والتشيّع محبّة علىّ وتقديمه على الصحابه .»

( تشیّع یعنی دوست داشتن علی(علیه السّلام) و مقدّم داشتن او بر اصحاب پیامبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) . )

و در تهذيب التهذیب می نویسد: (2)

«فالتشيّع في عرف المتقدّمين هو اعتقاد تفضيل علىّ على عثمان»

(شیعه بودن در میان گذشتگان، اعتقاد بر فضیلت علی(علیه السّلام) بر عثمان بوده است. )

2 - کسانی که امیرالمؤمنین(علیه السّلام) را بعد از رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) از همه خلایق افضل و برتر می دانند و به برخی از صحابه، مانند عثمان ،طلحه ،زبیر ،معاویه و ... طعن می زنند؛ این گروه را غالیان در تشیع نامیده اند . با این حال، علمای رجال و صاحبان صحاح، روایات این دسته را پذیرفته، عقیده آنها را دلیل بر بی اعتباری آنها نمی دانند.

ابن حجر می نویسد: (3)

«و ربّما اعتقد بعضهم انّ عليّاً أفضل الخلق بعد رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و إذا كان معتقد ذلك ورعاً ديناً صادقاً مجتهداً فلا ترد روايته بهذا.»

( چه بسا برخی از غالیان معتقدند که علی پس از پیامبر ، برترین خلق است. اگر کسی که این اعتقاد را دارد، ،پارسا ،دیندار، راستگو و مجتهد باشد، به واسطه این اعتقاد روایتش مردود شمرده نمی شود.)

ذهبی در میزان الاعتدال می نویسد : (4)

«فبدعة صغرى كغلوّ التشيّع . وكالتشيّع بلا غلوّ ولا تحرف. فهذا كثير

ص: 43

فى التابعين وتابعيهم مع الدين والورع و الصدق . فلو ردّ حديث هؤلاء لذهب جملة من آثار النبوية و هذه مفسدة بيّنه .»

( بدعت کوچک همانند غلو شیعیان و یا شیعه بیغلو و تحریف است . این اعتقاد در تابعان و تابعانِ تابعان با اینکه دیندار و پارسا و راستگو هستند زیاد است. اگر حدیث این گروه قبول نشود مجموعه ای از آثار پیامبر اکرم نابود می شود و این فسادی روشن است . )

سپس در چند سطر بعد این گروه را معرفی می کند:

«فالشيعي الغالي في زمان السلف و عرفهم هو من تكلّم في عثمان و الزبير و طلحة و معاوية وطائفة ممن حارب عليّاً و تعرّض لسبّهم».

(شیعه غالی در عرف گذشتگان، کسی است که نسبت به عثمان و زبیر و طلحه و معاویه و گروهی که با علی جنگیدند سخن گفته، به آنان دشنام می دهد.)

ابن عدی در الکامل(1) در شرح حال ابان بن تغلب می نویسد :

«لأبّان أحاديث و نسخ و أحاديثه عامّتها مستقيمة إذا روى عنه ثقة و هو من أهل الصدق فى الروايات و إن كان مذهبه مذهب الشيعة و هو معروف في الكوفة وقد روى نحواً أو قريباً من مائة حديث و قول السعدى مذموم المذهب مجاهر يريد به انّه كان يغلو في التشيّع لم يرد به ضعفاً في الرواية و هو في الرواية صالح لابأس به .»

(ابان، احادیث و نوشته هایی دارد که مجموع احادیثش درست است. او در حدیث گویی صادق است ؛ گرچه شیعی مذهب است و حدود صد حدیث روایت کرده است و گفته سعدی که او را مذموم المذهب دانسته، مرادش این است که او در شیعه بودنش غلو می کرده، ولی این گفته ضعفی بر روایت آبان وارد نمی سازد و او در نقل حدیث بی اشکال و درستکار است.)

ص: 44

بدین سان روشن می شود که سخن راوی با هر عقیده و مذهبی - معتبر است و مذهب و عقیده او به اعتبار کلامش آسیبی نمی رساند.

شاهد مطلب، روایات فراوانی است که صحاح اهل تسنّن به ویژه صحیح بخاری و مسلم از راویانی با مذاهب گوناگون نقل نموده اند .

ابن حجر در هدی الساری(1) از حدود شصت نفر نام می برد که صحیحین از آنها حدیث نقل کرده اند، در حالی که آنها دارای مذهبهایی همانند شیعه ، خوارج ، قدریه، ناصبی ، اباضی ، جهمیه و ... هستند.

3- کسانی که امیرالمؤمنین(علیه السّلام) را بر ابوبکر و عمر مقدم بدارند ، رافضی گویند.

ابن حجر در هدى الساری می نویسد : (2)

«فمن قدمه ( على(علیه السّلام) ) على أبي بكر و عمر ، فهو غال في تشيّعه و يطلق علیه رافضی .»

(کسی که علی را بر ابوبکر و عمر مقدّم بدارد غلو کننده در تشیّع است و به او رافضی گفته می شود. )

از میان این سه گروه، تنها گروهی که اهل تسنّن گفتار آنان را معتبر نمی دانند ، همین گروه سوم است وگرنه در نظر بزرگان اهل تسنّن، دو گروه اول معتبر و سخن ایشان قابل استناد است.

و پر واضح است کسانی که گاه سلطان الواعظین به کتب آنها استناد کرده است از گروه سوم نیستند ، بلکه جزء کسانی هستند که اندک محبت اهل بیت پیامبر در دل آنان جای داشته و با دیده انصاف به برخی از وقایع نگریسته اند . لذا شکی در سنّی بودن آنها نیست؛ چه اینکه به حداقل اصول مذهب شیعه اعتقاد ندارند.

ص: 45

ثانیاً: در صورتی که برخی از منابع مورد استناد توسط مؤلف را قبول نکنند ، ما در پاورقی ، بعد از اتمام هر بحث ضمائم فراوانی را از سایر کتب اهل تسنّن در اثبات مطلب مورد بحث گردآوری کرده ایم که چه بسا ضمائم در مجموع این کتاب بیشتر از منابعی باشد که مؤلف به آن استناد کرده است .

در اینجا شایسته است این نکته را یادآور شویم که سلطان الواعظین در سرتاسر این کتاب افزون بر 2000 مرتبه به بیش از 210 کتاب از اهل تسنّن استناد کرده است که ما علاوه بر استخراج حدود 90% از منابع مزبور بیش از این مقدار، از دیگر کتب اهل تسنن به آن افزوده ایم.

و مذهبی انجام داده که مهم ترین آنها دو مناظره مبسوطی است که در سال 1345 قمری در هندوستان صورت گرفته است :

1 - مناظره ای که در دهلی، با دانشمندان و براهمه و بت پرستان هند در حضور گاندی، زعیم و قائد هند، برگزار گردیده و در پایان به اثبات حقانیت دین مقدس اسلام و خاتمیت رسول اکرم انجامیده، چنان که در جراید آن زمان درج شده است.

2 - مجلس مناظره بزرگی که با حضور حدود دویست نفر از رجال و بزرگان شیعه و اهل تسنّن در شهر پیشاور پنجاب هند ( پاکستان کنونی ) با دو عالم بزرگ اهل تسنّن ، حافظ محمد رشید و شیخ عبدالسلام انجام گرفت. در مدت ده شبی که این مناظره انجام می شد، هر شب متجاوز از هشت ساعت به طول می انجامید.

خبرنگاران چهار روزنامه و مجله بزرگ گفت و گوی طرفین را نوشته، در جراید و مجلات خود منتشر می کردند. در پایان شب دهم، شش نفر از بازرگانان و اصناف و اشراف پیشاور در همان مجلس ، مذهب حقه جعفریه را اختیار کردند.

همان مناظرات پس از سی سال، نخستین بار در سال 1375 قمری به دلیل نیاز اجتماع و در پاسخ به شبهه پراکنی های عده ای مغرض، با بازنگری و مشاوره با حضرت آية الله العظمی بروجردی به صورت کتاب بزرگی منتشر گردید و پس از آن نیز سالهاست که منتشر می شود و همواره مشعل فروزان حق جویان بوده است.

مرحوم سلطان الواعظین در ده سال پایانی عمر به علت کسالت قلبی از منبر منع و به کلی خانه نشین شد، به گونه ای که حتی قادر بر حرکت هم نبود. تا اینکه در ماه شعبان 1391 قمری در تهران دار فانی را وداع گفت. آن گاه پیکر ایشان با تجلیل فراوان به قم منتقل گردید و بعد از تشییع شکوهمندی که از طرف آیة الله مرعشی نجفی انجام شد، در مقبره ابو حسین به خاک سپرده شد. روحش شاد و راهش پر رهرو باد

آنچه از تالیفات ایشان به چاپ رسیده عبارت اند از :

1 - کتاب شبهای پیشاور که تا کنون بیش از چهل نوبت به چاپ رسیده است.

ص: 47

همچنین این کتاب به زبانهای عربی همراه با تحقیقی مختصر و اُردو و انگلیسی ترجمه شده است. البته چنان که از قرائن پیداست ، مترجم انگلیسی - که شخصی پاکستانی الاصل بوده- در ترجمه امانت داری نکرده و برخی مطالب کتاب را وارونه و برخلاف معتقدات شیعه ترجمه کرده است.

بی گمان اولین تحقیق نسبتاً مفصل همراه با اضافات، تحقیقی است که پیش روی شماست که ان شاء الله در صورت نیاز، همین تحقیق به سه زبان یاد شده به طور کامل ترجمه خواهد شد.

2-صدمقاله سلطانی . این کتاب نیز بارها به چاپ رسیده است

3- گروه رستگاران . این کتاب نیز بارها چاپ شده و اخیراً پس از تحقیق به عربی ترجمه و جلد اول آن منتشر گردیده است.

کدام تألیفات متعددی داشتند، در نهایت نتوانستیم دریابیم که مراد ایشان کدام مؤلف و کدام کتاب بوده است .

با در نظر گرفتن این دو مورد و نیز با توجه به تحریفات فراوانی که در کتب اهل تسنّن رخ داده، عدم توفیق در استخراج برخی منابع منطقی می نماید.

2 - منابع به گونه ای استخراج شده که با تغییراتی که در چاپهای گوناگون از نظر تعداد مجلدات و صفحات دیده می شود، مطلب مورد نظر به راحتی قابل دسترسی است. بر این اساس علاوه بر ذکر جلد و صفحه ، به باب و فصل کتاب نیز اشاره شده است .

3 - متن کامل حدیث یا عبارت مورد نظر را در پاورقی آورده ایم، بجز در موارد زیر:

الف - جایی که سلطان الواعظين متن کامل حدیث یا عبارت مورد استناد را به زبان عربی ، به طور صحیح در متن آورده باشد .

ب - جایی که حدیث یا عبارت مورد نظر قبلاً به طور کامل در پاورقی ذکر شده باشد که با ارجاع به مورد پیشین، از تکرار آن خودداری کرده ایم.

ج - در مواردی اندک به دلیل آنکه ذکر کامل متن ضروری نمی نمود ، به آدرس دادن بسنده کرده ایم.

4 - مواردی که مؤلف، متن یا حدیثی را کاملا فارسی یا برخی از عبارات آن را فارسی نقل کرده و آنچه ما یافتیم با آنچه مؤلف نقل کرده کاملاً هماهنگی داشته باشد ، در پاورقی ابتدا متن کامل حدیث یا عبارت مورد نظر را آورده ایم، سپس به آدرس آن اشاره کرده ایم، ولی اگر متن استخراج شده با آنچه سلطان الواعظین نقل کرده است متفاوت بوده، ابتدا به آدرس سپس به متن کامل آن اشاره کرده ایم.

5 - با توجه به اینکه مباحث به شکل مناظره ای بیان می شده و تقریباً به همان شکل هم تدوین گردیده، سلطان الواعظین در موارد متعددی احادیث و عبارات را با توضیحات اضافی و شرح و تفصیل بیان کرده است که با مراجعه به کتب مذکور، آن شرح و تفصیل دیده نمی شود، بلکه با در نظر گرفتن مجموع منابع ذکر شده ، کلیات مطلب مورد بحث اثبات می شود.

ص: 49

6 - در مواردی مؤلف، بخشهای مختلفی از احادیث گوناگون را در کنار هم و به عنوان یک حدیث نقل کرده است که در چنین مواردی هر قسمت از عبارت را مستند کرده و در پاورقی به منبع دقیق آن اشاره کرده ایم. البته در جاهایی هم نتوانستیم دریابیم که عبارت نقل شده بخشی از حدیث است، یا قسمتی از عبارت کتابی است و یا اینکه در آنجا مؤلف کلام خود را به زبان عربی ایراد کرده است .

7- گاهی مؤلف حدیثی را از چند نفر نقل می کند که با مراجعه به آن کتب معلوم گردید که عبارت نقل شده مربوط به یکی از آن کتب است و بقیه با اختلاف فراوان در لفظ به آن حدیث اشاره کرده اند که تا حد امکان به این موارد هم در پاورقی اشاره کرده ایم.

8-در چاپهای قبل ترجمه آیات و بعضی از عبارات عربی در پاورقی قرار داشت که ما آنها را در متن و بعد از عبارت عربی داخل پرانتز قرار داده ایم.

9 - توضیحاتی که در پاورقی ذکر شده، اعم از بیان معانی لغات یا توضیح دربارهٔ بعضی از امکنه و یا هر نکته ای که جنبۀ توضیحی دارد، مربوط به مؤلف است.

10 - كتاب مودة القربی، از میر سید علی همدانی و فصل الخطاب، از خواجه پارسا بخاری در زمان تحقیق در دسترس ما نبود. لذا از کتاب ينابيع المودّة قندوزی که این دو کتاب را در خود جای داده است استفاده کرده ایم .

11 - در مواردی سلطان الواعظین این گونه استناد می کند: قندوزی در ینابیع المودّة از مسند احمد از ترمذی از ثعلبی این حدیث را نقل می کند که در چنین مواردی به استخراج منبع اوّل بسنده کرده ایم.

12 - از تمام منابعی که در این کتاب به آنها استناد شده است و تمام آنچه ما به آن افزوده ایم، تصویری تهیه شده که در صورت نیاز آن را جداگانه به عنوان اسناد این کتاب به چاپ خواهیم رساند.

13 - از آنجا که روش تألیف کتاب تقریباً به شیوه گفتاری است خواننده در مواردی دچار مشکل می شود. لذا با ویرایش ادبی ، سعی در روان تر شدن متن کتاب نموده ایم.

البته در متن کتاب تغییری ایجاد نکرده ایم و اگر جایی اضافه شدن کلمه ای برای

ص: 50

روان تر شدن عبارت لازم می نمود آن را در میان دو قلاب قرار داده ایم.

این نکته نیز گفتنی است که با وجود همه تلاشی که در تکمیل این مجموعه صورت گرفت همچنان مواردی باقی مانده است که به دلایلی استخراج منبع نشده است لذا از خوانندگان تقاضا داریم اگر موارد جدیدی را استخراج نمودند ما را یاری نموده تا این کتاب در چاپهای بعد تکمیل گردد.

در پایان سزاوار است از آیت الله سید جعفر سیدان که همواره مشوق اینجانب بودند قدردای نمایم.

همچنین از مرحوم حجة الاسلام والمسلمین علی نقی مقدسیان که خدماتی را ارائه نمودند یادی کرده و از خداوند برای ایشان طلب مغفرت می نمایم.

و نیز شایسته است از احباب گرام حجج الاسلام سید جواد موسوی ، سید رضا موسوی، سبط حیدر زیدی، مهدی شاد مرادی، علی صارمی ، مجید گج کار تهرانی ، حسین نگارنده، سید مصطفی حافظی، حسین کرامتی و جلال حسین زاده که هر کدام در مقطعی در تخریجات مرا را یاری نمودند تشکر نمایم.

همچنین از سرکار خانم طاهره موسوی که در حروفچینی و جناب آقای محمّد جواد واعظی که در حروفچینی اصلاحات و اضافات نهایی همکاری نمودند نیز تشکر می نمایم.

از خوانندگان محترم تقاضا دارم هر گونه خطای محقّق را به دیده اغماض نگریسته و با پیشنهادها و نظرات سازنده خود، این جانب را یاری نمایند .

امید است که این زحمات مورد قبول حجة بن الحسن المهدی (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) قرار گرفته ،

موجبات خوشحالی صدیقه طاهره (علیهاالسّلام) را فراهم آورد.

15 شعبان 1427

عبد الرضا درایتی

ص: 51

ص: 52

در این موقع نیز که به امر و اصرار جمعی از مراجع و اکابر علمای اعلام و فقهای فخام و فضلاء و دانشمندان کرام و علاقه مندان به دیانت و اقتضای وقت، چاپ این كتاب ، مطمح نظر قرار گرفت، به مقتضای همان اصل طبیعی و سادگی فطری می خواستم کتاب حاضر را با بساطت و بدون دیباچه و مقدمه، خالی از هر پیرایه به چاپ رسانم، لکن به صلاحدید و اصرار بعضی از دوستان، خاصّه دانشمند عزیز آقای دکتر عبدالحمید گلشن ابراهیمی که از مفاخر اساتید فرهنگ می باشند ، مصمّم شدم مختصر مقدّمه ای بر این کتاب بنویسم که در این مقدّمه کشف حقایق نموده و توضیح کاملی در بعضی از موضوعات کتاب داده و علت چاپ آن را ذکر نموده و به بعض از ایرادات و شبهات مخالفین مختصراً اشاره شود.

و چون ممکن است با چاپ این کتاب از هر طرف، مورد حملات و آماج تیرهای ملامت قرار گیرم - هم چنان که پیشینیانِ ما گرفتار این نوع حملات گردیده اند - لکن چه باک که به خوبی بر قول ادیب دانشمند معروف عتابی شامی (1) واقفم که به حقیقت درست گفته :

« من قرض شعراً أو وضع كتاباً فقد استهدف للخصوم واستشرف للألسن إلّا عند من نظر فيه بعين العدل وحكم بغير الهوى وقليل ماهم . »

( هر کس شعری بگوید یا کتابی بنویسد هدف تیرهای زننده دشمنان و زبانهای تند آنها قرار گیرد، مگر آن کسانی که به دیده عدل و انصاف بنگرند و بدون هوی و هوس حکم بنمایند و این قبیل اشخاص بسیار کم اند .)

بدیهی است همان قسمی که اهل نطق و بیان مورد حملات قرار می گیرند ارباب قلم و نویسندگانی هم که پردۀ ظلمت جهل [ و ] تعصّب را دریده و حقایق را آشکار می نمایند، از حملهٔ مردمان ناراضی ؛ یعنی کسانی که خلاف اغراض و اهوای آنها قلم

ص: 54

فرسایی شده است در امان نخواهند بود، ولی به مقتضای گفته شیخ اجل شیراز :

سعدی افتاده ای است آزاده*** کس نیاید به جنگ افتاده

ما را با مردمان پرخاشگر و ستیزه گر سرِ جنگ و مناقشه نیست.

لیکن اگر حمله ای توأم با علم و عقل و منطق و نزاکت باشد با طیب خاطر و به جان و دل می پذیریم- هر چند که عالم منصف در مباحثات و مقابله با حقایق منطقی انصافاً حمله نمی کند - و اگر پای فحش و ناسزا و تهمت و افتراء و اعتراضات بیجا در میان [ باشد ] و با هو و جنجال مقابله نمایند، داعی از مجادله برکنار [بوده ] و به حکم آیۀ کریمۀ : «وَعِبادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْناً وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلاماً » (آیۀ 63 سورۀ (25) الفرقان) ( بندگان خاص خدای رحمان کسانی هستند که در روی زمین ره به تواضع و فروتنی روند و هرگاه مردم جاهل به آنها خطاب و عتابی کنند با سلامت نفس و شیرین زبانی پاسخ گویند رفتار می نمایم)، چه خوش سُراید ادیب پارسی :

حاشا که جواب تلخ هر کس گویم*** یک بد شنوم از کس و واکس گویم

این نیست بد من که بدم گوید کس*** این است بد من که بدکس گویم

آنچه اکنون می توانم پیش بینی کنم، گذشته از عیب جوییهای مردمان حسود و عنود، از سه جهت ممکن است مورد اعتراض و ایراد و آماج تیرهای ملامت قرار گیرم :

بحث فضلاء صحبت کند و برای آنها بنویسد، یا برای عموم و طبقۀ متوسط.

بدیهی است در این قبیل موضوعات، فضلاء و اهل علم و فلسفه کتابهای بسیار نوشته اند [که] تکرار و تحریر نظیر آنها برای فضلاء و طبقهٔ خواص ، زیره به کرمان بردن است کحامل التمر الى هجر وداعى مسودة الى النضال، ولی برای عموم و طبقه متوسط که همیشه اکثریت جامعه را تشکیل می دهند، گفتن و نوشتن مطالب علمی و فلسفی به کلّی غلط و بی فایده و موجب تضییع عمر آنهاست [ و ] بایستی مطالب عالیه

با بیانی ساده ادا شود.

ثالثاً محرّک داعی در اقدام به این کار، آن نبوده است که قلم به دست گرفته و با ابتكار قوۀ فكریّه و علمیّه کتاب جالبی تحویل جامعه بدهم، بلکه چون باب مناظرات ، باز و مطالب عالیه ای با زبان ساده ادا شد و در دفاتر و جراید و مجلات ثبت شده بود، مقتضی موجود گردید که از نظر مسلمین، خاصه هموطنان گرامی بگذرد، تا منصفانه قضاوت به حق نموده و فریب فریبندگان را نخورند .

لذا این کتاب، همان محاضرات و گفت و گوهایی است که بین داعی و چند تن از علمای تسنّن رخ داده و ارباب جراید و مجلاتِ هند به وسیله مُخبرين تندنویس حاضر در مجلس مناظره، ضبط و در نامه های یومیّه و هفتگی خود منعکس کرده اند و داعی در طیّ این کتاب همان سخنان و گفت و گوها را که از روی جراید و مجلات استنساخ نموده، بدون جرح و تعدیل به نظر قارئین محترم می رسانم.

فقط در بعض جملاتی که بین ما رد و بدل گردیده - ولو با حربه منطق و دلیل و برهان جواب داده شده - به مقتضای وقت، برای آنکه بهانه به دست بازیگران و ایادی مرموز داده نشود، از نقل آنها در این مجموعه خودداری و در نقل اسناد و مدارک و عبارات اخبار و مطالب تازه ای که لازم بود نیز به اقتضای حال ، تجدید نظر بیشتری نموده و مبسوط تر در معرض افکار اهل علم و انصاف قرار داده [ام ].

امیدوارم که اهل علم و فضل و ادب، با نظر ساده و اصلاح به این کتاب بنگرند و از خُرده گیری و انتقادات ادبی صرف نظر نمایند و چنانچه به سهو و اشتباهی برخورند

ص: 56

غمض عین فرموده و در مقام اصلاح باشند؛ چه آنکه سهو و نسیان ، عادت ثانوی بشر است و غیر از ذوات مقدّسه انبیای عظام و اوصیای کرام از این لغزش احدی مبرّا نیست.

مباحثات علمی و منطقی نشود و در مقابل تهمتها و اهانتها هم هیچ جواب داده نشود ) موافق نیستم و این روش را کاملاً به زیان عالم تشیّع می دانم؛ زیرا به شهادت تاریخ دیده شده هر قدر از طرف ما سکوت و پرده پوشی و محافظه کاری گردیده ، از طرف بعض از آنها بدون رعایت هیچ اصلی از اصول علم و دانش و ادب و تمدّن و تدیّن، پیوسته حملات شدیدی توأم با تهمت و اهانت ، قلماً و لساناً و عملاً به ما شده و جامعهٔ شیعه پیروان اهل بیت طهارت را مورد تاخت و تاز خود قرار داده اند.

از راه تجربه ثابت و محقّق آمده که هر چند از درِ محبّت و دوستی وارد شده ایم و به تمام اعمالِ خلاف عقل و شرع آنها با دیدۀ اغماض نگریسته ایم و تمام فحشها و تکفیرها و تهمتهایی را که بعض نویسندگان آنها به مقدّسات ما داده اند صرف نظر کرده ایم ، در روش و رفتار آنها ذرّه ای تغییر پیدا نشده، بلکه جری تر شده اند و هر موقع که وقتی به دست آوردند نیشهای خود را زده و ما را مورد حملات شدید قرار داده و به طبقۀ عوام ، مشرک و کافر معرفی نموده اند.

بدیهی است با تمام این مقدّمات، چنانچه اشخاصی رعایت نزاکت و جانب دوستی را بنمایند و حاضر به دادن جواب نشوند، قطعاً در حدود وظیفه داری قصور نموده اند.

نه این است که تصوّر رود داعی مخالف اتّحاد فیمابین مسلمین باشم، بلکه طبق آیات قرآنیه و دساتیر عالیۀ رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و ائمه معصومین(علیهم السّلام) از عترت طاهره ، جدّاً طرفدار این معنی هستم، چون سعادت و سیادت و قومیّت و ملیّتِ اسلامیان در اتّحادِ عموم طبقات مسلمین است، ولی رعایت این معنی و حفظ نزاکت و ملاحظه دوستی و اتّحاد وقتی مستحسَن و مثمر ثمر است که از هر دو طرف رعایت شود ، نه آنکه ما به عنوان رعایت اتحاد و دوری از نفاق، غمض عین نموده سکوت اختیار نماییم. برعکس، پیوسته از میان آنها افرادی برخاسته و برخلاف ما قلم فرسایی نمایند. چنین سکوت و غمض عينها قطعاً به ضرر ما تمام می شود.

به طور قطع، داعی طالبِ حفظ دوستی و صمیمیت با برادران اهل تسنّن و خواهان تحکیم روابط بین فرق اسلام و آرزومند حسن تفاهم کامل با آنان هستم و

ص: 58

صلاح اسلام و اسلامیان را در حصول این وضعیت می دانم ، ولی به شرط آنکه برادران اهل تسنّن و علماء و زعماء و قائدین و زمامداران آنها هم خود را پایبند به این اصول و طالب این دوستی و یگانگی و اتحاد بدانند. والّا دوستی یک طرفی و رعایت یک طرفی و گذشت و غمض عین یک طرفی قابل دوام نیست .

چه خوش بی مهربانی از دو سر بی*** که یک سر مهربانی درد سر بی

این ترتیب و روش یک طرفه و رعایت آن از جانب ما بوده است که در هر دوره ای از ادوار، مخصوصاً در این ادوار اخیره، بعض از نویسندگان وقیح و بی همه چیزی که خود را به نام سنّی معرفی نموده اند، وادار نموده به نوشتن کتابها و مقالات ، جسارتها به مقدّسات مذهبی ما بنمایند و امر را به عوام بی خبر کاملا برعکس نشان دهند.

و عجب آنکه با این همه تخطّی و فحّاشی و اهانتها و تهمتها، باز خود را ذی حق بدانند و اگر فردی یا افرادی از جامعۀ شیعه در مقام جواب و دفاع از حقوق حقه خود برآید ، او را مورد حملات قرار داده و هزاران کلمات زشت و تهمتها که عادات دیرینۀ آنهاست ، به آنان بزنند. چون حربه عاجز، فحش و تهمت و اهانت است؛ اول العى الاختلاط .

و اعجب از همه آنکه علمای بزرگ آنها هم جلوگیری از آن قلمها ننموده و آنها را منع از حملات و اهانتها و فحشها و تهمتها نمی نمایند، برعکس گله از ما می نمایند که چرا جواب آنها را می دهید و سکوت اختیار نمی کنید .

ما دامی ما سکوت و غمض عین می نماییم که آنها هم رعایت این معنی را بنمایند.

وقتی ما دیدیم امثال احمد امینها، قصيميها ، محمد ثابتها ، کرد عليها، موسى جارالله و غیرهم را که در مقام جسارت به مقدّسات مذهبی شیعه برآمدند ، علمای بزرگ اهل تسنّن از جامع الازهر مصر و سایر مراکز علمی دمشق و بغداد و غیره ، رسماً آنها را طرد و از نشر کتب و مقالات آنها- که حکم مواد محترقه را دارد - جلوگیری نمودند، ما هم با کمال صمیمیت ، دستِ اتحاد به سوی آنها کشیده و دستشان را صمیمانه فشار داده، با اظهار علاقه تشکیل اتحادیه بزرگی خواهیم داد تا سیادت و سعادت از دست رفته را به دست آوریم.

ص: 59

ولی قطعاً ایادی مرموز و نویسندگان بی باکی در بین اند که خود را سنّی می خوانند و نمی گذارند چنین اتحاد و صمیمیتی تشکیل شود و پیوسته با نیش قلمهای شکسته خود ، تخم نفاق و دوئیّت را در قلوب مسلمین می کارند.

آيا عقول عُقلاء زیر این بار می رود و محافظه کارها قبول می کنند که پیوسته ما فحشها و تکفیرها را بشنویم و تهمتها را بپذیریم و در مقام جواب برنیاییم؟

آقایان محترمی که می گویند تحریک احساسات نباید نمود، آیا نظری به کتابها و مقالات و حملات بعض از نویسندگان سنّی نما نمی نمایند تا ببینند آن قلمهای شکسته است که تحریک احساسات می نماید، نه دفاعهایی که علماء و دانشمندان شیعه می نمایند ؟

اگر در ادوار اخیره کتب و مقالاتی از علمای شیعه دیده شود، تمام در مقام جواب و دفاع از حقوق حقّه، ناچار از بیانات و جملات تندی بوده اند . جواب قلمهای تندنویس را باید به تندنویسی داد.

قطعاً عقل هیچ ذی عقلی قبول نمی نماید تا آن اندازه سکوت و غمض عین به کار رود که زیر بار فحشها و تهمتها بروند.

چنانچه داعی از روزی که مسند نشین تبلیغات گردیدم و وظیفه بزرگ وعظ و خطابه و دفاع از حریم مقدّس اسلام را بر عهده گرفتم، خود را آمادۀ هر نوع حمله ای از اعادی نمودم، چون که به یقین می دانستم جنگ با عادات خرافی و امیال شهوانی بشر بسیار مشکل است .

قطعاً جنگ با عادات، ایجاد دشمنی می نماید، چنانچه هادیان بزرگ و راهنمایان عظیم الشأن آدمیت که خواستند اُمم کج و معوج را به راه راست بخوانند و از افراط و تفریطهای حیوانی باز دارند، پیوسته مورد حملات سخت جاهلانه قرار گرفتند و از هیچ نوع مخالفتی نسبت به آنها مضایقه ننمودند.

تاریخ حیات و زندگانی انبیاء و اوصیای کرام روی همین اصل پر است از حملات عجیبی که عقول عقلاء را محو و حیران می نماید که مخالفین سرسخت

ص: 60

آنها از هیچ نوع عمل زشت و قبیح و تهمتهای ناروا خودداری ننمودند .

ما هم که خوشه چین خرمن انبیاء و پیرو طریقۀ آنها هستیم قطعاً بایستی انتظار حملات شدید و نسبتهای ناروا را داشته و در مقابل شداید و تهمتها صابر باشیم، تا با موالی خود محشور [شویم] و اجر و مزد کامل نصیب ما گردد .

بحمد الله تعالی تا کنون هم امتحان خود را داده که هر اندازه اعادی داخلی و خارجی، داعی را هدف تهمتها و نسبتهای بیجا قرار دادند - و شاید کمتر کسی مانند داعی مورد حملات و تهمتهای ناروا قرار گرفته باشد- و به وسائل مختلفه تهدیدم نمودند، نه تنها در مقابل حملات گوناگون در مقام دفاع از خود برنیامدم ، بلکه ثابت قدم تر[ گردیدم ] و استقامت بر عقیده ام بیشتر شد و پیوسته رویّه و رفتار و تاریخِ حالات موالی و بزرگان دین، نصب العین داعی [بود] و می گفتم : الحکم الله .

من از حکم و فرمان حق نگذرم*** اگر بگذرد تیغ خصم از سرم

شکر می نمایم خدای متعال را که تا به حال با این همه تهمتهای ناروا و نسبتهای بیجا حفظم نموده و بر احترام و محبوبیتم افزوده، تا به مردمِ بی دین ثابت کند که « من كان الله كان الله له» . . هیچ گاه بشری قادر به محو حق و حقیقت نخواهد بود.

گفتند آن یهودان چندان دروغ و بهتان*** بر عیسی بن مریم، بر مریم و حواری

من کیستم که بر من نتوان دروغ گفتن*** نه قرص آفتابم ، نه ماه ده چهاری

آن همه تهمتهای بیجا و نسبتهای ناروا که به انبیای عظام و اوصیای کرام زدند؛ از قبیل نسبت زنا به موسی کلیم الله و مریم بنت عمران ( والدة ماجدۀ معصومه عيسى(علیها السّلام) ) و ساحر و جادوگر و کذّاب و دروغگو خواندن همۀ آنها ،گذشته از آنکه در ثبات قدم و استقامتشان تزلزلی راه پیدا ننمود، درس عبرتی برای ما پیروان آنها گردید که از میدان فحش و تهمت و تکفیر فرار ننموده، بلکه بر عقیدۀ خود ثابت و در میدان مبارزه قوی تر باشیم .

چه آنکه دیدیم اعادی دین نتوانستند به انواع تهمتها ، نام نیک آنها را از میان ببرند

ص: 61

و آنها را منفور جامعه نمایند؛ مانند معاویه علیه الهاویه که برای محو نمودن نام مبارک علی(علیه السّلام) چه جدیّتها کرد به هر عمل زشتی تشبّث نمود [ و ] با تهمتهای ناروا از قبیل نسبت تارک الصلاة و جاه طلبی و ایجاد فتنه در مدینه و دخالت در قتل عثمان و غیره به آن حضرت دادن، عامه مردم را به لعن و سبّ بر آن بزرگوار وادار نمود که مدت هشتاد سال در منبر و محراب، علنی و برملا و الى الحال در خفاء ، مورد عمل اتباع خوارج و نواصب است!

آنچه امویها سعی و کوشش برای محو نام مبارک آن حضرت نمودند نتیجه برعکس داد ؛ خودشان از میان رفتند و نام ننگشان در تاریخ جهان ماند. نشانی حق و باطل همین است . «و للباطل جولان و للحق دولة».

(برای باطل جولانی است و برای حق، دولت ثابت و برقرار . )

حتی از قبور آنها هم در عالم اثری نیست. کسانی که دمشق و شام را دیده اند ، متحیّر می شوند با کثرت علاقه ای که الحال هم اهالی شام به معاویه دارند، مع ذلک از قبور بنی امیّه عموماً و معاویه و یزید خصوصاً اثری نمی باشد ولی قبور عالیه علی و اولاد امجاد آن بزرگوار(علیهم السّلام) در هر گوشه و کنار بلاد ،كالشمس في رابعة النهار ، ظاهر و هویدا و مزار عارف و عامی و شاه و رعیت می باشد. حتی در خود شام که معاویه آن خلافت با اقتدار را چند روزی به کار برد، از قبرش اثری نیست، ولی قبرستان بنی هاشم به انوار مقدّسه حضرت هاشم و سکینه و فاطمه و عبدالله جعفر طيّار و غيرهم حتى بلال مؤذّن آن خانواده، روشن و درخشنده می باشد. علاوه بر قبر با عظمت و قبه و بارگاهی به نام عقیلۀ بنی هاشم، صدیقه صغری، زینب کبری(علیها السّلام) در یک فرسخی شام- که مزار عموم است - جنب مسجد اموی قبر کوچک ظریفی است به نام ستّی رقیّه(1) فرزند دلبند حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السّلام) که گویند موقع اسیری در خرابه شام از دنیا رفته و در همان مکان دفن گردیده [و] هر سنّی و شیعه که

ص: 62

از آنجا می گذرد، اظهار ارادتی به صاحب قبر نموده و از روح پرفتوح آن پاره تن رسول الله استمداد نموده عبور می نمایند.

امروز هم اتباع همان اقوام عوض آنکه از خواندن تاریخ متنبّه گردند و از دیدن قبور و نام نیک و بد آنها پند گرفته هوشیار گردند و از اعمال زشت خود دست بردارند، پیوسته باب تهمت را به روی فرد و افراد باز می کنند [ و ] مانند بقایای خوارج و نواصب ، آن ایادی مرموز بیگانه پرست پیوسته مشغول عمل اند.

گاهی حمله به علی امیرالمؤمنین(علیه السّلام) و اهل بیت از عترت طاهره می نمایند؛ مانند مردوخ ( مردود ) و امثال او از مصریها و دمشقیها و غیره. گاهی حمله به علماء و مبلغین شیعه نموده که چرا تبعاً لرسول الله مروّج طريقه عترت و اهل بيت رسالت می باشند [ و ] آنها را به انواع تهمتهای گوناگون، به هر کس هر چه بتوانند ، نسبت بدهند به مقتضای حال او ؛ از قبیل جمع مال و بی امانتی در حقوق مسلمین و گاهی بی قیدی در دین و بی عفتی در اخلاق، موهون و متّهم می نمایند، تا عقیده و اعتماد جامعه را سست و به آنها بدبین نمایند تا اثر از کلامشان رفته و محبّتشان از دلها خارج گردد ، آنگاه به نتیجه خود که حیران و سرگردان نمودن عوام است موفق گردند [ و ] زمینه را برای غلبه بیگانگان آماده نمایند، غافل از آنکه همان طوری که تهمتهای به انبیاء و اوصياء بلااثر ماند و محبوبیت آنها روز به روز در جامعه زیادتر شد، امروز هم تهمتهای به علماء و وعّاظ و مبلّغین که خوشه چین خرمن آن ذوات مقدّسه هستند، بلااثر [بوده ] روزبه روز در دلهای مردم بیشتر جا دارند، تا دشمنان بفهمند « من كان الله كان الله له » کسی که با خدا باشد خدا با اوست . ) خدای متعال در آیه 32 سوره 9( توبه ) فرماید : «يُرِيدُونَ أَنْ يُطْفِئُوا نُورَ اللَّهِ بِأَفْوَاهِهِمْ وَ يَأْبَى اللَّهُ إِلَّا أَنْ يُتِمَّ نُورَهُ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ » .

( دشمنان دین می خواهند که فرو نشانند نور خدای را (که آن چراغ درخشندۀ علم و دین و حجّت دالّه بر وحدانیت او ) به نفس تیره و گفتار جاهلانه و با دهنهای خود (یعنی به تهمتها و تکذبیها که بر زبانها جاری نمایند ) خاموش

ص: 63

کنند و نمی خواهد خدای متعال مگر آنکه تمام گرداند دین روشن خود را، گرچه مکروه طبع کافران و دشمنان دین مبین اسلام باشد . )

چراغی را که ایزد بر فروزد *** گر ابله پف کند ریشش (بلکه ریشه اش ) بسوزد

خلاصۀ کلام فحش و تهمت که عادت دیرینۀ مردمان بی مایه و عنود است اگر شخصی باشد، قابل تحمّل و گذشت و عفو و اغماض است ولی اگر تهمتها نوعی باشد، قابل تحمّل و گذشت نیست. سکوت در اینجا بی معنی [است] و جز عجز دلیلی ندارد.

عیناً مثل آن می ماند که دو نفر هم نبرد در مقابل هم قرار گیرند ، [ آنگاه ] دست یکی را ببندند و بگویند صلاح نیست جنگ کنی ، صبر و تحمل و سکوت [بنما ، ] تا ایجاد نفاق و دوئیّت نگردد، ولی دست طرف [ دیگر] را باز بگذارند که هر چه می خواهد بکند .

قطعاً در مقابل این قبیل اشخاص اگر سکوت شود، علاوه بر ثبوت عجز، باعث گمراهی بی خبران گردد و البته چنین سکوتی جرم بزرگ است ، برای آنکه در حدیث است که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

«إذا ظهرت البدع فللعالم أن يظهر علمه وإذا كتم فعليه لعنة الله .»(1)

( زمان ظهور بدعتها ، بر عالم است که علم خود را در دفع بدعتها ظاهر نماید و اگر کتمان و خودداری نماید پس لعنت خدا بر او باد.)

البته در امور شخصی ، انسان باید با تحمل و با گذشت باشد، ولی در امور عمومی ، برخلاف باید خیلی صریح اللهجه و سخت و سمج باشد.

ص: 64

این درسِ عمل را از اجداد خود دارم که زیر بار امثال معاویه و یزید نرفتند قیام و مقاومت در مقابل ظلم و بی قانونی نمودند و فرمودند:

«الموت خير من ركوب العار».

بدیهی است هر مظلومی که قادر از دفاع باشد و دفاع از حق خود ننماید خصوصاً وقتی که مانعی در بین نباشد قطعاً به سکوت خود ، کمک یار ظالم خواهد بود.

در اینجا ممکن است مورد سؤال بعضی قرار گیرم که چه واداشت مطالبی که بین شما و برادران اهل تسنّن در سی سال قبل مورد بحث قرار گرفته، الحال به نشر آن اقدام نموده اید ؟

البته ایرادی است بجا، نظر به آنچه قبلاً عرض کردم که داعی طالب شهرت و خودنمایی نبوده و به آفات شهرت و خودنمایی کاملاً واقفم - چنانچه عملا هم همه دیده اند - تا کنون زیاده از 30 جلد کتاب در فنون مختلفه نوشته ام و ابداً به فکر تظاهر نبوده ام ، ولی اخیراً جهاتی محرّک داعی در طبع و چاپ این کتاب گردیده :

اولاً در این ادوار اخیره مخصوصاً دورۀ فترتِ بیست ساله که دست و دهان ما را محکم بستند و دیگران را آزاد گذاردند، مجالس تبلیغات دینی مسدود و انواع مجامع ضد دین و مذهب مفتوح [بود] و به قول سخنگوی شیراز ، سنگ را بستند و سگ را گشودند، از اطراف قلمهای خیانتکار مفسدان و لسان بازیگران بنای جولان را گذاردند.

چون میدان را خالی دیدند هر چه خواستند گفتند و هر چه توانستند نوشتند ؛ آری

مهر درخشنده چو پنهان شود*** شب پره بازیگر میدان شود

مخصوصاً در مصر ( که یکی از مراکز علمی و شهرهای دانش اسلامی امروز به حساب آمده ) متأسفانه ایادی مرموزی جدّاً به کار پرداختند نفياً و اثباتاً، خود نماییها نمودند و به وسیله نشر کتب و مقالات امر را بر عوام و بی خبران مشتبه نموده و برادران موحّد جعفری را در نظر برادران حنفی و مالکی و شافعی و حنبلی مشرک و کافر و غالی معرفی نمودند.

ص: 65

ولی بعضی از آنها که نمی توانم خود را راضی نمایم و آنها را جزء ایادی مرموز به حساب آورم - چون اهل علم و قلم می باشند و داعی به تفاسیر و کتب و مجلات علمی آنها علاقه مند و مأنوس می باشم - روی عادت ، خلفاً عن سلف، بسیار مؤدّب و در لفّافه و گاهی از ادب خارج [ شده ] علنی و برملا کتابهایی مشتمل بر تهمتهای ناروا و دروغهای شاخدار ، مانند « السنّة والشيعة » نشر داده و نیشهایی به عالم تشیّع زده و می زنند .

ولی بر عکس ، بعض از آنها چنان لکّه های تاریخی برای خود در تألیفات گذاردند که هرگز پاک نگردد و بعد از گذشت سالها و قرنها دانشمندان بی طرف، آنها را مردمانِ مُغرض یا بی اطلاع از وقایع تاریخی بشناسند .

نمی دانم چرا آقای دکتر هیکل در کتاب تاریخ زندگانی رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) وقایع تاریخی آن روز بزرگ را ذکر ننموده یا به قول بعضی در چاپ اول نقل نموده و در چاپ دوم محو نموده!

اگر بگویند در تاریخ زندگانی رسول الله همچو روزی نبوده، قطعاً خلاف فرموده اند برای آنکه علمای بزرگ سنّی عموماً و کسانی که مراتب علمی آنها به مراتب از آقای دکتر هیکل بالاتر بوده در کتب معتبره خود ثبت و ضبط نموده اند.

برای کشف حقیقت و پی بردن به اسناد حدیث غدیر (این روز مهمّ تاریخی) از کتب اکابر علمای عامه مراجعه کنید به [مجلس هشتم ] همین کتاب ، تا بدانید چنین روزی وجود داشته و بسیار مهم هم بوده است .

پس چرا ایشان ننوشته اند. قطعاً نمی توانم بگویم بی اطلاع از تاریخ بوده اند؛ زیرا کسی که به مقام استادی و وزارت فرهنگ می رسد، این اندازه بی اطلاع از تاریخ نخواهد بود؛ آن هم تاریخ اسلام پس حتماً غرض ورزی گردیده و تحت تأثیر عادت قرار گرفتند و خیال نمودند به ننوشتن ایشان یا امثال ایشان حق از میان می رود و حال آنکه ایشان خود را ضایع نمودند والا محال است حق از میان برود.

نیست خفّاشک عدوی آفتاب*** او عدوی خویش آمد در حجاب

هزار و سیصد سال متجاوز است که امویها و خوارج و نواصب و اتباع آنها خواستند این چراغ را خاموش کنند، نتوانستند، چگونه آقای هیکل و امثال آنها چنین قدرتی دارند. قطعاً جز فضاحت در دنیا و آخرت نتیجه ای نصیب آنها نخواهد گردید.

به قول امام شافعی ( محمد بن ادریس ) که گوید :

«تعجب است از حالات علی بن ابی طالب(علیه السّلام) که دشمنان آن حضرت از روی بغض و کینه فضایل او را پنهان می دارند [ و ] دوستان او از راه تقیه و ترس از اعادی، حقایق را اظهار نمی دارند ، مع ذلک تمام کتابها از دوست و دشمن پر است از فضایل و مناقب آن حضرت .»

ص: 67

پس معلوم می شود حق و حقیقت هیچ گاه زیر پرده نمی ماند ؛ مانند آفتاب که اگر چند روزی زیر پردۀ ضخیم ابر بماند، عاقبت ظاهر خواهد گشت.

بدیهی است مورّخ و نویسنده، هر کس و دارای هر عقیده باشد ، قلم که به دست گرفت باید بی طرفانه بنویسد و اگر خیلی بی طاقت و عصبانی و ناراضی از پیشامد تاریخی می باشد ، پاورقی بدهد و مخالفت خود را ظاهر کند - چنانچه بعضی نمودند - نه آنکه به کلّی ترک نقل نموده و خود را مغرض معرفی کند.

واقعاً جای بسی تأسف است که جزئیات زندگانی آن حضرت، حتی امور داخلی خانوادگی را که اخلاقاً نباید بنویسد؛ مانند شوخی و مزاحی که با عایشه در بستر بیماری نموده، نوشته است، ولی یک چنین واقعۀ مهمّی که در حضور هزاران نفر صورت وقوع یافته ترک نموده! نعوذ بالله من التعصب والعناد.

خلاصه، از این قبیل نویسندگان که تحت تأثیر عادت، قلم فرسایی کرده اند بسیار می باشند ولی بعض از آنها تندتر رفته و قلمهای شکستۀ خود را بر خلاف حق و حقیقت روی ورق پاره ها آورده و حقایق را مستور [کرده] و به اسلام و اهل بیت پیغمبر به جنگ برخاسته اند.

واقعاً جای بسی تأثّر است افراد دانشمندی که به مقام استادی در جهات علمی و ادبی برسند بدون تفکر [ و ] روی عادت کتابهایی بنویسند و مطالبی در آن درج نمایند که به کلی خالی از حقیقت و صِرف افترا [است] و هر بیننده ای را به تعجب آورد که چگونه مرد دانشمندی ، سند بی اطلاعی یا غرض ورزی خود را در دسترس عموم قرار داده؟!

بدون ترس و خوف می گویم که من و احمد امین با هم متحدیم تا حقایق را مجرّد نموده در معرض عموم قرار دهیم!

باید به آقای طه حسین گفت: اشتباه کرده و از تاریخ عبرت نگرفته اید که از هزار سال قبل تا به حال، برادران شما قوی تر از شماها اتحاد نمودند [ولی] نتوانستند نور ولایت را خاموش کنند؛ برای آنکه در قرآن فرماید: «وَاللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ » (1) .

مطالبی که در این کتاب نوشته شده، هرگز از قلم یک عالم متدیّن سنّی و مرد دانشمند مطلع منصفی جاری نمی گردد؛ زیرا از لابلای اوراق این کتاب ، عین عقایدی که قرنها خوارج و نواصب نوشته اند و تهمتهایی که به عالَم تشیّع زده اند ظاهر و هویدا می باشد و کاملاً بی اطلاعی از عقاید ملل یا غرض رانی نویسنده بارز و آشکار است .

ولی شنیده ام به واسطهٔ جوابهایی که داده شده و فشارهایی که به مؤلف وارد آمده ، در چاپ جدید بعض مطالب را حذف نموده اند. چون چاپ ثانوی را ندیده ام نمی توانم قضاوت در چگونگی آن بنمایم ولی همین قدر می دانم عقلاً و منطقاً بلکه ديناً حذف کردن تهمتها، تنها مفید تام نیست، بلکه باید صریحاً بنویسند آنچه قبلاً نوشتیم خالی از حقیقت بوده.

ثانیاً بر فرض صحّت ، در کتاب عربی حذف کردن، جبران خسارتهایی که از ترجمه فارسی آن اگر به بعض جوانان پارسی زبانِ بی خبر بی خرد وارد آمده ، نمی نماید.

لذا ما ناچار شدیم برای بیداری آن دسته جوانانی که اگر تحت تأثیر کلمات فریبندۀ این قبیل نویسندگان بی مغز قرار گرفته اند، با نشر این کتاب کشف حقایق نماییم.

آل كاشف الغطاء(1) دامت برکاته از نجف اشرف در جواب او منتشر شده بود.

الحق کتابی است بسیار عالی و متین و ساده و بر هر فرد شیعه لازم است یک جلد از آن کتاب را در منزل داشته باشد و به اهل بیت خود بیاموزد، تا به حقیقتِ مذهب خود آشنا شده ، فریب بازیگران را نخورند.

خداوند متعال توفیق کامل عنایت فرماید به فاضل دانشمند معاصر، شاهزاده والا تبار علی رضا میرزا خسروانی که برای استفاده فارسی زبانها به پارسی ترجمه نموده اند به نام ریشه های شیعه و پایه های آن.

علاوه بر احمد امین، نویسندگان دیگری در مصر و دمشق، چون محمد ثابت در الجولة في ربوع شرق الادنی و عبدالله قصیمی در الصراع بین الاسلام والوثنية و محمد کرد علی در اقوالنا و افعالنا و محمد سید گیلانی در شریف رضی و شیخ محمد خضری در محاضرات تاريخ الامم الاسلامية و موسى جار الله در الوشيعة في نقد عقائد الشيعة و دكتر طه حسین در العثمان و دیگران به نوشتن کتابها و مقالات و مجلات و جرائد ، قلوب

شیعیان را جریحه دار و به تهمتهای بسیار و اهانتهای بی شمار ، بین برادران مسلمان ( سنّی و شیعه ) کدورتها ایجاد می نمایند.

عجبا ! عدّه ای از فضلای ایرانی هم، دانسته یا ندانسته، یعنی به ضررهای آن واقف بوده یا نبوده این قبیل کتب را ترجمه به پارسی نموده و در دسترس جوانانِ ظاهر مسلمانِ بی خبر از مبادی اسلام و تشیّع قرار داده و آنها را به مبانی عالیه دین و مذهب مشکوک نموده [اند ].

این کتاب ما برای مصر و مصریها و احمد امین و امثال آنها آماده نشده؛ چه آنکه

ص: 70

آنها دیدۀ انصاف را بسته و عینک بدبینی زده و با نظر تعصّب و عناد حقایق را می نگرند.

خداوند متعال در آیۀ 82 سوره 17 (بنی اسرائیل ) فرماید :

«وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ وَلَا يَزِيدُ الظَّالِمِينَ إِلَّا خَسَارًا » .

(و ما آنچه از قرآن فرستیم، شفای دل و رحمت الهی برای اهل ایمان است، ولكن ظالمان را بجز زیان چیزی نخواهد افزود.)

پس نشر این کتاب برای بیداری جوانان نارس و برادران بی خبرِ پارسی زبان می باشد که فریب فریبندگان را می خورند؛ چه آنکه دستگاههایی در همین تهران به کار افتاده که گردانندگان آنها به صورت شیعه، ولی در پس پرده، به عقیدۀ وهابیها و نواصب و بقایای خوارج و طرفداران امویها می باشند که علاوه بر نشریات فاسده، با نطق و گفتارهای فریبنده به نام طرفداری از اتحاد اسلام، جوانان بی خبر را منحرف و متزلزل می نمایند.

(که یکی از آن نشریات، مرتّب برای داعی می آمد. چون هر کجا سراب را آب و مطالب را وارو[نه ] نشان می دادند، داعی در جواب بر می آمدم و آنها ناچار می شدند جواب را در نشریه خود منتشر کنند. چون این عمل بر خلاف میل و رویّه و عقیده آنها بود، بعدها از آن نشریات برای داعی نفرستادند، تا از جوابهای داعی مصون بمانند و رویّه خود را که اشتباه کاری بر بی خبران باشد، عملی نمایند ) .

لذا لازم است آن جوانان بی خبر با کمال بی طرفی، با دیدۀ انصاف [و] بدون تعصّب و عناد، این کتاب را دقیقانه مطالعه نمایند، تا بدانند آن قبیل اشخاص در خارج و داخل ، تنها قاضی رفته، اباطیلی به نام حق انتشار دادند و بفهمند که آنها ایادی مرموزی هستند که برای از هم پاشیدن اساس قومیت و ملیت ما فعالیتهایی می نمایند بلکه بی دینانی هستند مستقیم یا غیر مستقیم دست نشانده بیگانگان و مرتبط با

دستگاههای جاسوسی آنها که به قول امروزیها، افراد حسّاس ستون پنجم

ص: 71

بیگانگان اند که وظیفه آنها در این مملکت، تولید نفاق و اختلاف در بین جوانان شریف و ملّت نجیب ایرانی می باشد.

این قبیل اشخاص در لباسهای مختلف مشغول انجام وظیفه اند. حتی در لباس مقدّس روحانیت (که بحمدالله ملت به خوبی آنها را می شناسند ) ؛ مانند گرگی که به جلد میش رفته یا دزدی که عمامه به سر گذارده، برای ربودن گوهر گرانبهای ایمان مردم خودنمایی می کنند .

چنانچه در نیم قرن اخیر بسیاری با این لباس مقدّس، به نام طرفداری از اتحاد اسلام ، تیشه بر ریشه اسلام و تشیّع می زدند و مرام نواصب و خوارج را به صورت دلسوزی دین در جامعه نشر داده، گاهی انکار رجعت و معراج رسول الله و شفاعت و عزاداری و زیارت قبور اولیاء الله و اهل بیت عترت و طهارت پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) نموده و اهانت به مقامات مقدّسه روحانیت و اهل علم و دانش را حيّاً وميّتاً ، مدار کار خود قرار داده اند.

نمودند؛ زیرا در این کتاب اهانتها و جسارتهای بالاتر از آنچه بعضی از مصریها نسبت به مقام مقدّس امیرالمؤمنین علی(علیه السّلام) نمودند، به زیر قلم شکسته خود در آورده و عقاید خوارج و نواصب و امویها را تجدید نموده. نه همان معرفت به مقام مقدّس آن حضرت به وسیلهٔ کتاب و سنت و اخبار نداشته ، بلکه ثابت است دشمن سرسخت آن حضرت و طرفدار جدّی امویها بوده.

در اول آن کتاب، با کلمات عوام فریبانه مانند آدم دلسوزی بی طرف، دم از اتحاد و یگانگی مسلمین می زند [ و ] فریقین ( شیعه و سنّی ) را نصیحت و به رهبری خود، دعوت به ترک عقیدهٔ تشیّع و تسنّن می نماید، وقتی آدمی دقیقانه کتاب را مطالعه می نماید ، می فهمد که هدف و مقصود و دعوتش به نواصب و امویها و پیروی از نیّات ناپاک مولای او معاوية بن ابی سفیان می باشد، غافل از شعر شاعر عرب که گوید :

ومن يكن الغراب له دليلاً*** يمرّ به على جيف الكلاب

(هر کس را که کلاغ دلیل و راهنمای او باشد می برد او را بر سر سگهای مرده . )

خدا زان خرقه بیزار است صد بار*** که صدبت باشدش در آستینی

دیگری گوید:

اذا كان الغراب دليل قوم*** سيهديهم سبيل الهالكين

( زمانی که کلاغ دلیل و راهنمای قومی باشد ، زود است آنها را هدایت نماید به راه هلاکت و نیستی . )

در کتابش دَم از اتحاد می زند، در حالتی که به نیش قلم شکسته خود تخم نفاق پاشیده و به دستور اربابان و با عقیدهٔ ثابت خود، مولانا امیرالمؤمنین را در جمیع مراحل ، مقصّر و معاویه علیه الهاویه را تبرئه و با منتهی درجه جسارت، کلمات اهانت آمیز به ساحت قدس آن حضرت وارد نموده!

اولین روزی که کتابهای او را خواندم، فهمیدم که صاحب این نام محرِّف ، هرگز سنّی نمی باشد بلکه قطعاً اموی و از پیروان عقاید خوارج و نواصب می باشد که برای

ص: 73

لکه دار نمودن برادران اهل تسنّن به این لباس در آمده، و یا بی دینی است که برای رسیدن به هدف و مقصد خود- که جاه و مقام و شهرت یا چیز دیگر باشد - مرتکب هر عمل زشت و قبیحی می شود؛ چنانچه اهالی کردستان ، مخصوصاً علمای محترم آنها به خوبی شاهد حالات او بوده و هستند و از چهل سال قبل که به طرفداری سالار به جنگ این ملّت بیچاره قیام نموده، عملیات او مورد توجه تمام اهالی غرب ایران، به خصوص مردمان محترم سنندج و کردستان می باشد .

عجب است یک آدم فتنه جو، اینک طرفدار اتحاد اسلام گردیده و زیر پردۀ طرفداری اتحاد، عقاید مشئوم خود را ظاهر نموده و به شیعیان موحّد پاک و موالی با عظمت آنها از عترت طاهره تاخته و در خلال سطور کتاب ، مولانا امیرالمؤمنین(علیه السّلام) را نالایق و سفّاک و شیعیان را مشرک معرفی نموده.

والّا هیچ سنّی به قول خودشان ( چهار یاری) حاضر نمی گردد نسبت به ساحت قدس امیرالمؤمنین(علیه السّلام) که خداوند آیه تطهیر [را] در شأن او فرستاده ، چنانچه در [ مجلس هشتم ] همین کتاب مشروحاً ذکر شده و در آیۀ مباهله، آن بزرگوار را به منزله نفس رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) معرفی نموده و از جمیع اَرجاس و نقایص و خطایا پاک و پاکیزه و مبرّا فرموده- بتازد و خُرده گیری کند ( چنانچه [ در مجلس هفتم ] همین کتاب مشروحاً در این باب بسط کلام داده شده است.

تا آنجا که در صفحه 23 ندای اتحاد ( چاپ دوم، 1324 شمسی ، شرکت سهامی چاپ فرهنگ) در تحت تیتر «عمده مزالق و مزلّات امیر» سیزده سهو و خطا و نقص به آن حضرت نسبت داده که تمام آنها اِفک و تهمتهایی است که از نشریات و جعلیات مولای او، معاويه عليه الهاويه و اسباب دست خوارج و نواصب و بقایای آنها بوده و می باشد .

گرچه این شیخ مردود، قابل اعتنا نبوده که نام او برده شود و خیلی هم متأثرم که نام محرّف او را اجباراً در این سطور آورده ام. بدیهی است هر کلمه از کتاب او جوابهای واضح منطقی دارد که این وجیزۀ مختصر، مجال نقل تمام آنها را نمی دهد ولی ناچارم برای بیداری و روشن شدن بعض از جوانان فریب خوردۀ خواب رفته، به بعض از جهات آن فقط اشاره نمایم.

ص: 74

در صفحه 3 کتاب گوید: «در زمان حضرت رسول، اسمی از شیعه یا سنّی مذکور نبوده است . »

راجع به سنّی شاید آن طور باشد که نوشته، ولی راجع به شیعه غلط رفته، خوب است خوانندگان محترم برای پی بردن به غلط کاریهای او مراجعه نمایند به [مجلس دوم ] همین کتاب تا روشن شوند که شیخ مردود تا چه اندازه، مانند مولایش معاویه، کذّاب و دروغ پرداز بوده.

ايضاً در همان صفحه گوید:

«و مؤسس اساس تشیّع ابن سباء يهودی بوده.» جواب ترّهات او در [مجلس دوم و سوم ] همین کتاب داده شده.

و در صفحه 5 گوید :

«در قرن دهم هجری، دوره سلطنت شاه اسماعیل ، مذهب تشیّع در ایران رسمیت پیدا نمود.» جوابش [در مجلس دوم ] داده شده .

و نیز در همان صفحه گوید: «ابوبکر اسن و اورع و الیق به مقام خلافت بوده، به این جهت مهاجر و انصار با نهایت رغبت با او بیعت کردند.»

اولاً جواب اسن بودن ابی بکر در [مجلس هفتم ] و [ مجلس دهم ] داده شده.

ثانياً جواب اورع واليق بودن ابی بکر را در [مجلس نهم ] مطالعه خواهید فرمود.

و در صفحه 6 گوید: « دلیلی بر خلافت امیر موجود نبوده.» برای روشن شدن دلیل و نص مراجعه شود به [مجلس پنجم]، تا حقیقت واضح گردد.

و در همان صفحه منع نمودن عمر ، پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را از وصیت و مانع شدن از آوردن قلم و کاغذ، جهت اجرای امر وصیت را اعتراف نموده، ولی در مقابل، تأویلات بارده می نماید.

برای پی بردن به اصل حقیقت، لازم است مراجعه شود به [ مجلس هشتم ] همین کتاب در صفحه 7، حدیث با عظمت غدیر را به عنوان دلیل برخلافت و امامت انکار نموده و مطلب را بسیار ساده و کوچک جلوه می دهد. بسیار لازم است خوانندگان

ص: 75

محترم مراجعه کنند به [مجلس هشتم ] همین کتاب، تا عظمت مطلب را واضح و آشکار مشاهده نمایند و لعن بر کذّاب و دروغگو بنمایند.

در صفحه 8گوید :

«چون ابوبکر مونس و یار غار پیغمبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بوده و در مرض موت به امر آن حضرت

نماز را با امّت خوانده تمام امت بالاتفاق با میل و رغبت تمام با او بیعت کردند. »

اولاً توقف و مصاحبت چند روزه برای ابی بکر ممکن است افتخاری باشد - چه آنکه هر جاهلی در مصاحبت عالم افتخاری دارد ، ولی چنین مسافرت و مصاحبت ، هرگز دلیل بر ثبوت خلافت نخواهد بود. علاوه بر آنکه جواب آیه غار و استشهاد به آن را در [ مجلس پنجم ] داده ایم .

نماز خواندن ابی بکر با امت - به فرض ثبوت - دليل حق تقدم در امر خلافت نخواهد بود

ثانیاً نیابت نماز ابی بکر از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به طور قطع ثابت نیست [ و ] بر فرض

ثبوت، دلیل بر حقانیت و حق تقدّم بر خليفه منصوص ( ابوالفضائل ) نخواهد بود.

چه خوب است برای تقریب اذهان مَثَلی آوریم. اگر پادشاهی که ولیعهد ثابت دارد، هرگاه در بسیاری از کارها از قبیل افتتاح امکنه یا استقبالها یا شرکت در جشنها و غیره، فردی از بستگان را به عنوان نماینده خود بفرستد، آیا پس از مرگ پادشاه ، آن نماینده می تواند با عدّه ای طرفدار دعوی نیابت سلطنت نموده و ولیعهد ثابت را از کار برکنار و خود را سلطان بخواند، به دلیل آنکه روزی به نمایندگی پادشاه در فلان امر یا جشن و یا استقبال شرکت نموده و یا در مسافرت چند روزه ای با پادشاه بوده ام؟ قطعاً جواب عند العقلاء منفی می باشد.

مَثَل دیگری نزدیک تر به مطلب عرض کنم که اگر فقیه و مجتهدی مریض گردد و فردی از اصحاب خود را به نیابت بفرستد و نماز جماعت را با مردم به جای آورد، آیا پس از وفات آن مجتهد و فقیه، آن نایب نماز جماعت به استمساک نیابت نماز ، می تواند خود را جانشین آن فقیه مجتهد معرفی نموده، بگوید مسلمین

ص: 76

مجبورند تقلید از من نمایند و اگر تمرّد نمایند از ربقۀ اسلام خارج اند !؟

و اگر جماعتی مخالفت نمایند - و بگویند چون ولیعهد موجود است و این مقامی است که احاطهٔ علمی بر ظاهر و باطن شرع و شریعت در آن لازم است ، علاوه بر واجد بودن جمیع صفات حمیده و اخلاق پسندیده، فقط به محض چند رکعتی نماز نیابت خواندن یا چند روز در مسافرت رفیق راه مجتهد بودن، ایجاد فقاهت نمی نماید - آتش بر در خانه آنها ببرند، با فحش و بد و اهانت، آنها را بکشند و بیاورند و مجبور نمایند که تسلیم گردند به جانشینی مجتهد و فقیه و اگر قبول ننمایند ، مشرک و کافر و رافضی خواهند بود!

آقایان عاقلانه قضاوت نمایید. آیا جانشینی فقیه و مجتهد، علم و دانش و احاطه استدلالی بر احکام و قواعد دین نمی خواهد؟ آیا به محض نیابت نماز جماعت ، فقاهت برای یک مسئله گو، هر اندازه هم آدم خوبی باشد، ثابت می گردد ، [ به گونه ای ] که مردم وظیفه دار باشند تقلید از او بنمایند ؟!

همچنین است موضوع نماز خواندن ابی بکر با امّت، بر فرض ثبوت، دلیل بر اثبات خلافت و امامت مسلمین نخواهد بود؛ چه آنکه ثبوت خلافت، علاوه بر نصّ جلی، عصمت و اعلمیت و افضلیت من جميع الجهات می خواهد .

خلافت است ، یا آن کسی که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) او را لایق مقام خلافت دیده و رسماً او را خليفه خود قرار داده- نه نیابت به نماز جماعت - و صریحاً با بيان «انت منّى بمنزلة هارون من موسى» جميع منازل هارونی را به استثنای مقام نبوّت برای آن حضرت ثابت نمود که از جمله همان مقام خلافت رسول الله می باشد، چنانچه [در مجلس چهارم ] همین کتاب مفصّلاً شرح دادم ؛ فاعتبروا یا اولی الابصار .

ثالثاً جواب از اجماع و تبعیت تمام امّت را [در مجلس هفتم ] مطالعه نمایید، تا به معنای اجماع و تبعیت تمام امّت پی برید .

رابعاً جواب کذب و دروغ شاخدار او را که نوشته، تمام امّت به میل و رغبت بیعت نمودند ، [ در مجلس هفتم ] مطالعه نمایید ، تا کذّاب [ و ] مفتری بازیگر را بشناسید .

در صفحه 9 نوشته است:

«علی و فاطمه(علیها السّلام) در موضوع فدک به حکم ابی بکر قانع و متقاعد شدند.»

برای پی بردن به اصل حقیقت مطلب مراجعه نمایید به [مجلس هشتم ] همین کتاب، تا روشن و بیدار شوید.

و نیز در همان صفحه اشاره به حدیث خلّت در فضیلت ابی بکر می کند که پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: اگر من غیر از خدا بنا بود خلیلی برای خود بگیرم، ابوبکر را خلیل خود قرار می دادم.

این شیخ مردود، اگر اهل فضل و کمال و تحقیق بود، اول مراجعه می نمود به کتب ارباب جرح و تعدیل از اکابر علمای اهل تسنّن ، آنگاه استشهاد به حدیثی می نمود که لااقل در نزد خود آنها مردود نباشد و این حدیث نزد محققین اکابر علمای عامّه از جملۀ مجعولات و کذب محض است، چنانچه علامه ذهبی در میزان الاعتدال (1) ذیل

ص: 78

ترجمه حال عمار بن هارون و قزعة بن سوید گوید : این حدیث، جعل و کذب محض است.

بکریون از این قبیل احادیث در فضیلت ابی بکر بسیار جعل نمودند که در کتب اکابر علمای سنّت ثبت است.

در صفحه 10 گوید: «اگر علی ذی حق در امر خلافت بود، چرا قیام نکرد حق خود را بگیرد.»

جوابش را در [مجلس نهم ] مطالعه نمایید.

در صفحه 13 گوید: «علمای بصیر شیعه اقرار به همدردی ما دارند. اگر این شیخ حقّه باز، کذّاب نبود، حق بود برای وضوح مطلب به اسامی آن علماء و محل اقرارشان اشاره می نمود، چنانچه ما در متن کتاب، ضمن گفتارمان در تمام ده شب ، به اقوال دهها [تن ] از اکابر علمای اهل تسنّن با تعیین محل و نشانی و کتاب آنها متعرض گردیده ایم که به نظر قارئین محترم می رسد .

از صفحه 18 تا صفحه 20 به طرفداری از معاویه، دلایل مضحکی اقامه می کند که معاویه را تبرئه و علی(علیه السّلام) را مقصّر نشان دهد، و آن بیانات تماماً دلایل محکمی است که این مردود، اموی و ناصبی و از هواخواهان جدّی معاویه ، بلکه تمام بنی امیه - حشره الله معهم - می باشد .

تا آنجا که در آخر صفحه 18 بعد از نقل وقایع صفّین و تعیین حکمین گوید :

«تابعین امیر، دیدند که اظهارات معاویه سراسر مبنی بر تقاضای عدل و داد خواهی است و اظهارات امیر همه از روی لجاج و عناد و خودخواهی می باشد . »

در صفحه 21 انکار می نماید اهانت به علی(علیه السّلام) را که به زور و جبر، آن حضرت را کشیدند و برای بیعت به مسجد بردند و نیز صدمات به بی بی فاطمه(علیها السّلام) و سقط جنین او را .

جوابش در [ مجلس هفتم ] موجود است [که] بعد از مطالعه، حقیقت آشکار می شود.

در صفحه 22 توسل به ائمه از عترت طاهره را شرک و کفر و بت پرستی می داند.

جوابش [ در مجلس سوم ] داده شده.

ص: 79

در صفحه 23 گوید: «خداوند عالَم، رسول خود را به لعنت مأمور نفرموده.»

مثل اینکه این مرد مرموز، با قرآن مجید هم بیگانه بوده و این همه آیات لعن را در قرآن ندیده که صریحاً اقوامی را مورد لعن قرار داده، علاوه بر اخباری که در همین کتاب نقل گردیده که گروهی از امّت را ملعون خوانده. برای روشن شدن مطلب و پی بردن به حال این مرد حیّال مکّار به [مجلس ششم ] مراجعه نمایید، تا حقیقت مطلب را به دست آورید.

گویا این مردک آیه 60 سوره 17 ( بنی اسرائیل ) را ندیده که بنی امیه را با کمال

صراحت لعنت کرده شده نامیده که می فرماید :

« وَالشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِى القُرْآن ...». که مراد از درخت لعنت کرده شده در قرآن ، بنی امیه هستند ، چنانچه امام فخر رازی(1) هم در تفسیر خود نقل نموده .

و نیز در آیۀ 57 سوره 33( احزاب ) فرماید :

«إِنَّ الَّذِينَ يُؤْذُونَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِي الدُّنْيا وَالْآخِرَةِ وَأَعَدَّ لَهُمْ عَذاباً مُهيناً».

( آنان که خدا و رسول را - به عصیان و مخالفت - آزار و اذیت می کنند خدا آنها را در دنیا و آخرت لعن کرده- و از رحمت خود دور فرموده - و برای آنان عذابی با ذلت و خواری مهیا ساخته است . )

آنگاه در اخبار بسیاری رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرماید:

«کسی که علی و فاطمه را اذیت نماید مرا اذیت نموده و کسی که مرا اذیت کند خدا را اذیت نموده، کسی که آنها را اذیت نماید لعنت خدا بر او باد و خداوند او را به رو در آتش افکند.»

علاوه بر صراحت در اخبار به این توضیحی که آن حضرت داده، اذیت کنندگان به

ص: 80

علی و فاطمه(علیه السّلام) عملاً يا لساناً يا قلماً - مانند معاویه و امویها و اتباع آنها از خوارج و نواصب عليهم لعائن الله [ و ] چون کسروی و مردوخ مردود و امثال آنها - مشمول این آیه شریفه و ملعون خدا و پیغمبر می باشند.

برای کشف حقیقت و پی بردن به دلایل بیشتری بر لعن ملعون بن ملعون، معاوية بن ابی سفیان لازم است مراجعه نمایید به [مجلس نهم ] تا روشن و بیدار شوید از خواب غفلت و دشمنان خدا و پیغمبر را بشناسید.

و نیز گوید: «بر فاسق عاصی لعن جایز نیست.» باز هم می گویم این مردک از قرآن مجید به کلی بیگانه می باشد و آیات لعن را درباره آنها ندیده و دقت نظر در حقایق دین نداشته.

چه کنم که مقدمه نویسی ، مجال شرح و بسط مفصّل را به ما نمی دهد والّا با نقل آیات و اخبار و تحقیقات بلیغه، روی نویسنده را سیاه می نمودم، ولی برای روشن شدن مطلب اشاره ای می نمایم که این مردک نمی داند، یا اگر می داند، به روی خود نمی آورد و عمداً سهو می کند که ما هم می دانیم هر فاسق و هر عاصی کافر نمی شود، ولی ملعون می شود؛ چه آنکه هر عاصی ، ظالم و هر ظالم ، ملعون می باشد ؛ برای آنکه مسلّم است که ظالمین بر سه طبقه می باشند: طبقۀ اوّل: کفار و مشرکین اند که ظلم به خدا نموده و شریک برای ذات اقدس او جلّ و علا قرار دادند - به موضوع شرک و مشرکین در [مجلس سوم ] همین کتاب اشاره شده .

طبقۀ دوم : ظالمین به نفس اند که معصیتهایی می نمایند ، ولی متعدّی به غیر نمی باشند .

طبقۀ سیم : معصیت کارانی هستند که به جان و مال و ناموس مردم متعرّض اند ولو ظاهراً کافر نیستند، ولی ملعون اند، چه آنکه صریحاً در آیات قرآنیه، آنها را ملعون خوانده اند که از جمله در آیه 18 سوره 11( هود ) می فرماید:

«ألا لَعْنَةُ اللهِ عَلَى الظَّالِمِينَ »

(بدانید و آگاه باشید که لعنت خدا بر ستمکاران است.)

ص: 81

و در صفحه 26 انکار وجود حضرت مهدی آل محمد(علیهم السّلام) را نموده و گوید: «شیعیان گویند در کودکی در چالۀ آب سامره پنهان گردیده و بعد هم از همان سرداب بیرون می آید [ و ] دنیا را پر از عدل و داد می کند ؟!»

این شیخ وقیح مردود و جعّال حیّال ، خجالت نکشیده که چنین دروغ واضحی را نوشته و نتوانسته - و هرگز نخواهد توانست- کتابی را نشان دهد که در آنجا چنین خبری نقل شده باشد که حضرت مهدی - عجّل الله فرجه - در چالۀ آب پنهان است و از آنجا ظاهر می شود.

و حال آنکه ارباب خبر و تاریخ نوشته اند که بعد از وفات حضرت امام حسن عسکری(علیه السّلام) خلیفه معتمد عباسی شنید که کودکی از اندرون بیرون آمد و جعفر (کذّاب را) با خطاب «تأخّر يا عمّ» از مقابل جنازه حضرت عسکری برکنار [نمود ] و خود بر آن بزرگوار نماز گزارد؛ فوری امر به احضار آن حضرت داد، وقتی رفتند، دیدند سرداب منزل را آب فرا گرفته و در آخر سرداب ، حضرت مهدی(علیه السّلام) مشغول نماز است. چون نتوانستند در آب بروند، به خلیفه خبر دادند ، امر داد سقف سرداب را بر سر آن حضرت خراب نمایند. وقتی مشغول خراب کردن شدند . دیدند حضرت در سرداب نیست. فلذا معروف شد به سرداب غیبت ؛ یعنی آن سرداب، محلّ غیبت آن حضرت گردید، نه آنکه در سرداب پنهان گردیده و از آنجا ظاهر شود.

بلکه اجماعی شیعه امامیه و اکابر علمای عامّه می باشد که زمان ظهور، آن حضرت از مکه معظّمه جلوه گر می شود و عالم را پر از عدل و داد می کند .

عقیده به وجود حضرت مهدی (علیه السّلام) اختصاص به شیعه ندارد، بلکه در کتب فریقین ثبت است و جمهور شافعیه و دیگران از علمای اهل تسنّن، به نزول حضرت عیسی (علیه السّلام)در آخرالزمان و در نماز اقتدا نمودن به حضرت مهدی(علیه السّلام) را معترف اند .

برای وضوح مطلب و شناسایی کامل به حالات شیخ مردود، به صفحات آخر همین مقدمه و به [مجلس دهم ] همین کتاب مراجعه شود.

ص: 82

پس پیغمبرِ هزار و چهارصد ساله - یا هزار و نهصد ساله - چگونه از او کاری ساخته بوده. همان قسمی که پیغمبر هزار و چهار صد ساله - یا هزار و نهصد ساله - همه کاره بوده، از کوری چشم امویها و خوارج و نواصب و تابعین آنها - امثال احمد امین ها و مردوخ ها - امام- هزار و دویست ساله هم، همه کار از او بر می آید ؛ چه آنکه خدای قادرِ توانا قوای قویۀ او را نگهداری فرموده، تا روزی بیاید و انتقام از امثال - احمد امین ها و مردوخ ها بگیرد.

بس است ، بیش از این مجال مزاحمت نمی باشد والا اگر جلوی قلم را رها کنم، خیلی گفتنیها هست که در این مختصر وجیزه ، مقتضی بیان نیست . این مقدار هم ناچار بودم والا گفتار این شیخ وقیح مردود، قابل ذکر نیست و اثری در حقیقت اسلام و مذهب حق تشیّع ندارد، چه خوش مناسب مقام سروده:

آب دریا کو گهر زاید ***به دهان سگی نیالاید

اگر ابن تیمیّه و امثال آن با آن کرّ و فرّشان توانستند با نوشتن هزلیات، نور خدا را فراموش کنند، این شیخ مردود و امثال آن هم می توانند !

چقدر خوشوقت گردیدم وقتی در جراید و مجلات دینی نامه هایی دیدم از علمای بزرگ سنّی ، مخصوصاً از اطراف کردستان که از این مرد بی باک، اظهار انزجار و تنفّر نمودند و رسماً اعلام نمودند که مردوخ ( مردود ) سنّی نیست، بلکه خارجی و بیگانه پرست است .

از جمله دلایل بر بیگانه پرستی این مردک و صحّت گفتار برادران بزرگ ما علمای اهل سنّت آنکه بعد از جنگ بزرگ اول ( 1914 - 1918 میلادی ) متفقین افرادی را وادار می نمودند به نام اتحاد و اتفاق، به مقدّسین یکدیگر اهانت نمایند، تا شعله آتش نفاق مشتعل گردد که از جمله، همین مردک از خدا بی خبر بوده.

فلذا در صفحه آخر کتاب گوید: «در این هنگام که متفقین هم به ما دست دوستی و همدستی داده اند باید موقع را مغتنم شمرده ، سلاطین اسلام، فرمان وحدت و یگانگی را در ممالک خود به موقع اجرا گذارند»؛ یعنی به طرفداری متفقین ( کفار ) ، مسلمانان همگی با هم متحد گردند !

ص: 84

خلاصه این قبیل اشخاص، نمونهٔ کامل خودخواهی و بیگانه پرستی هستند که می خواهند به نام اتحاد و وحدت کلمه ، به مقدّسات دین و مذهب اهانت نموده و جسارتها ورزیده، دلها را لبریز خون گردانند و مسلمانان را مستعمرۀ بیگانگان و همدست آنها قرار دهند.

اگر علمای روشنفکر جامع الازهر و سایر مراکز علمی برادران اهل سنّت هم نسبت به کسانی که به مقام مقدّس امیرالمؤمنین(علیه السّلام) اهانت نموده و جسارتها ورزیده و آن بزرگوار را دروغگو و خطاکار و دنیاطلب و حریص به ریاست و حبّ جاه و خونریزی معرفی می نمایند و به جامعه با عظمت شیعه و پیروان اهل بیت طهارت و عترت پاک پیغمبر اهانتها نموده و آنها را رافضی و مشرک و کافر و غالی می خوانند و می خواهند بین صد میلیون مسلمانان شیعه با سایر مسلمین جدایی بیندازند و زمینه را برای غلبه بیگانگان در عالم اسلامیت مهیا نمایند، علناً اظهار تنفر نموده و بیزاری بجویند، مقدمۀ اتحاد مسلمین فراهم می گردد [ و ] امثال ما را به زحمت جوابها و نشر کتابها و مقالات جوابیه وادار نمی کنند. والّا تا این جدایی برقرار است و بازیگران و ایادی مرموز در کارند و مذهب حق تشیّع را حزب سیاسی به عوام معرفی می نمایند، حفرۀ جدایی روز به روز عمیق تر و وسیع تر می گردد و پیوسته به نشر کتب و مقالات عمق و وسعت این حفره زیادتر می شود.

ملبّس به لباس اهل علم و نویسندگان مبغضِ مغرض، امر را بر آنها مشتبه نموده اند - به مسلمانان پاکِ موحّدِ شیعه مذهب و پیروان عترت و اهل بیت طهارت با نظر کینه و عداوت می نگرند و آنها را مشرک می خوانند و پیوسته به آنها می گویند : انتم مشرکون !

واقعاً جای بسی تأسف است مسلمین صدر اسلام، زمانی که بلاد کفر را فتح می کردند ، به تمام کفّار در عقاید و عمل در دین خود آزادی می دادند و آنها را مجبور به پیروی از طریقه اسلام نمی نمودند، بلکه حاضر به اهانت آنها هم نمی شدند.

حتى علماء و مورخین در وقعهٔ مباهله نوشته اند وقتی نصارای نجران برای مناظره وارد مسجد پیغمبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) شدند، موقع نماز و عبادتشان رسید، به گوشۀ مسجد رفته، مشغول عبادت خود شدند. عده ای از مسلمانان جامدِ جاهل آن زمان- مانند جهال زمان ما - خواستند از عمل آنها جلوگیری و ممانعت نمایند، رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) مانع عمل آنها گردیده فرمود: بگذارید آزادانه عبادت خود را به جای آورند. لذا در حضور پیغمبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و اصحاب آن حضرت در مسجد بزرگ اسلام نماز نصرانیت و عبادت مسیحیت گزاردند .

رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) با این عمل موافقت و مهربانی خواست به اهل عالم ، معنای آزادی را بفهماند که دین مقدّس اسلام دین جبر و اکراه نیست، بلکه دین دلیل و برهان و منطق است ، ولی متأسفانه امروز بر خلاف نصّ صریح قرآن مجید که در آیه 94 سوره 4 ( نساء ) فرماید :

« وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلَامَ لَسْتَ مُؤْمِنًا » ( به آن کس که اظهار اسلام کند ، نسبت کفر ندهید و به آنها نگویید شما مؤمن نیستید) تا مال و جانش را بر خود حلال کنید و بر خلاف ] سیره خاتم الانبياء(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )- حتی خلفای خودشان - برادران اهل تسنّن به اغوای بعض علمای جامدِ متعصّب خود با مسلمانان رفتار کفر و بغضاء می نمایند.

زیرا هر فردی از مسلمانان حنفی، مالکی ، حنبلی، شافعی [ و ] زیدی، با همه اختلافاتی که در اصول و فروع با هم دارند، در معابد عمومی مسلمانان آزادی عمل دارند و مزاحمی برای آنها نمی تراشند، مگر شیعیان جعفری که به جرم پیروی از

ص: 86

عترت و اهل بیت پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) - حسب الامر آن حضرت که در متن کتاب ثابت نمودیم - مکه معظّمه و مدینه منوره (همان جایی که یهود و نصاری در اظهار عقیده و عمل به دین خود آزاد بودند) با تازیانه و چوب خیزران آنها را می زنند که چرا به حکم قرآن مجید - سجده بر خاک پاک می نمایند و یا قبر رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و محبوب خدا و رسول خدا(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و اهل بیت آن حضرت را می بوسند و سلام بر آنها می نمایند !

در حالتی که خودم در بغداد و معظّم دیدم سنّیهای از دو ر آمده قبر شیخ عبدالقادر و ابوحنیفه را می بوسیدند و توسل به آنها جستند و احدی آنها را منع نمی کرد. در مدینه منوّره در پیش روی قبر مبارک رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) کاشیهای دیوار را به عنوان محلّ نزول جبرئیل می بوسیدند، احدی از شرطه های حرم ممانعت نمی کند، ولی شیعیان که می خواهند ضریح رسول الله را ببوسند، آنها را می زنند و زجرشان می نمایند و مشرکشان می خوانند!

فقط این فشار و سختیها برای شیعیان موحّد پاک [ و ] پیروان عترت و اهل بیت طهارت رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می باشد و حال آنکه صریحاً در قرآن مجید می فرماید :«لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ » ؛ کار دین به اجبار و اکراه نیست .

هزار و سیصد سال است تقریباً که این آقایان بی فکر ،در پی چنین عملیاتی رفته، ولی با تجربیات بسیار، به اشتباه بزرگ خود پی نبرده و متنبّه نگردیده اند که به ضرب تازیانه و چوب خیزران و فحش و ناسزا و تهمت، بلکه قتل و کشتن ، هیچ مؤمن موحّدی دست از عقیدۀ ثابت خود بر نمی دارد .

فلذا رسول اكرم خاتم الانبياء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) أن قائد عظيم الشأن الهی دستور فرموده که حتی به کفار هم فشار و سختگیری ننمایید، بلکه با ملاطفت و مهربانی و روح و ریحان با آنها رفتار نمایید، تا در اثر دیدن برهان و منطق ، دلهای آنها نرم[ گردد ] و به شما نزدیک شوند.

به حسن خلق توان کرد صید اهل*** نظر به دام و دانه بگیرند مرغ دانا را

بدیهی است از این نوع عملیات و سختگیریها، جز تأثر خاطر نتیجه ای حاصل

ص: 87

نگردد، بلکه قطعاً از این عملیات، در دلهای شیعیان بیشتر رنجیدگی و گرفتگی ایجاد و جدایی حاصل گردد.

از قدیم گفته اند: «محبت ، محبت آورد»، ولی وقتی محبت نباشد قطعاً تکدّر بار می آید.

اگر علمای بزرگ جامع الأزهر، جلو بعض نویسندگان مفسد را نگیرند و از عملیات و مقالات آنها بیزاری نجویند - چنانچه علمای سنّی ایرانی از مردوخ ) ، ( مردود) کردستانی بیزاری جستند - شیعیان ناچارند به مقتضای مَثَل معروف «جواب ناخدا با ناخدا توپ است در دریا» برای دفاع از حقوق حقّه ثابت خود، جواب تهمتها و اکاذیب و لاطائلات آنها را بدهند.

خوشبختانه شنیده می شود چندی است جمعی از فضلاء و دانشمندان پاکدل منصفِ بی غرض از مذاهب مختلفۀ اسلامی ( حنفی، مالکی، شافعی ، حنبلی ، جعفری زیدی و غیره) تشکیل مجمعی داده اند به نام «دارالتقريب بين المذاهب الاسلاميّة» و هدف آنها شناساندن حقایق مذاهب است به یکدیگر و مجلّه های ماهانه ای نشر می دهند به نام «رسالة الإسلام» که نویسندگان مذاهب مختلفه ، معانی مذهب خود را به وسیله مقالات در آن مجله نشر می دهند. امید است این جمعیّت موفق گردند تا هدف و مقصد خود را عملی نمایند.

ما کمک و مساعدتی از دارالتقریب انتظار نداریم، مگر آنکه حقیقت عقاید ما جعفری ها را طبق کتب مؤلّفه علمای شیعه، به برادران سنّی حنفی و مالکی و حنبلی و شافعی برسانند تا به نظر شرک و کفر و کینه و عداوت به جعفریها ننگرند.

اگر دارالتقریب بتواند آزادی نشر کتب را عملی نماید که شیعیان جعفری تحت قیادت علمای بزرگ، کتب مؤلِّفهٔ عقاید حقّه جعفریّه را در بلاد اسلامی اهل سنّت آزادانه منتشر نمایند - همچنانی که کتب علمای اهل سنّت در کتابخانه های شیعه آزاد [است] و در دسترس عموم قرار دارد- به مرور تمام گفت و گوها از میان می رود و حقیقت و اتحاد جای آنها را خواهد گرفت.

بنابر آنچه می شنویم و در «رسالة الاسلام» گاهی می خوانیم، بیش از انتظار ما

ص: 88

قدمهای بلندی برای تقریب و تالیف قلوب برداشته شده است.

چنانچه فاضل دانشمند، آقای محمد تقی قمی، عضو شیعه جعفری دارالتقریب نقل می نمودند، از زمان تأسیس دارالتقریب و جدیتّهای فوق العاده اعضای دانشمندِ بی غرض آن کتابی به وضع گذشته چاپ نگردیده ، ما هم پیوسته دعا می کنیم و از خداوند متعال خواهانیم که این جمعیت را از گزند اشرار و ایادی مرموز محفوظ بدارد. (1)

ص: 89

و نیز آن مجمع و یا هر فرد و جمعیتی که سعی و کوشش آنها کشف حقایق و دور بودن از تعصّب و عناد و ایجاد اتحاد بین مسلمین می باشد، باقی و پایدار و مؤیِّد به تأییدات خود فرماید .

غرض ما هم از نشر این کتاب (شبهای پیشاور ) بیدار کردن بعض جوانانی است که ترجمه فجر الاسلام و بعض کتب دیگر آنها را مشکوک نموده است.

شما سوزانیده اید، نادانان نمی دانند که بیشتر بدآموزان و گمراه کنندگان، آیه ها و سوره های قرآن را در کتابهای خود آورده اند؛ و این نشدنی است که ما به پاس آنها از سوزانیدن آنها چشم پوشیم. قرآن هر زمانی که دستاویز بدآموزان و گمراه کنندگان گردید باید از هر راهی که هست، قرآن را از دست آنان گرفت» گرچه با نابود گردانیدن آن باشد.

و در صفحه 24 همان کتاب پس از اعتراف به سوزانیدن کتاب مفاتیح الجنان - که مشتمل بر هفده سورۀ قرآنی است - چنین نوشته :

«ما بسیار نیک کرده ایم که آنها را سوزانیده ایم، باز هم خواهیم سوزانید.»

این عمل و دستور او بهترین معرّف جنون و نادانی و بیگانه پرستی او بوده است که به این وسیله اساس معارف و افتخار و اسلامیّت و قومیّت ایرانیان را بر باد فنا می داده است؛ چون که رد نمودن طریقۀ هر قوم و ملت به سوزاندن کتب و اساس معارف آنها نیست ، بلکه بطلان هر عقیده ای را باید با حربۀ برهان و عقل و علم و منطق به کار برد، نه با سوزانیدن کتب و معارف آنها، چنانچه هیچ یک از داعیان حق ، اقدام به چنین عمل مجنونانه ای ننمودند.

فقط اسکندر مقدونی در حال مستی امر به آتش زدن کتابخانه تاریخی ایران در تخت جمشید ( پرسپولیس ) داد و فرانسویها کتابخانۀ معروف رم و عمرو بن عاص به امر خلیفه دوم عمر بن الخطاب كتابخانه اسکندریّه را که مشتمل بر تمام کتب یونان و مصر و غالب کتب رومیها بوده و مغولها کتابخانه فوق العاده مهمی را که در شهر آوه ، جنب ساوه بوده سوزانیدند و به همین جهت، تاریخ دنیا متزلزل و یا نیست و نابود گردید! و این اشخاص با این اعمال، لکۀ سیاهی بر تاریخ خود [باقی ] گذاردند.

و دیگر احدی چنین دستور مجنونانه ای نداد مگر کسروی تبریزی که به این دستور، جنون خود را ثابت نمود. مانند علی محمد باب، که هر دو شاگرد و دستور گیرنده از یک دستگاه استعماری معلوم الحال بوده اند، که گفت : « غیر از کتاب بیان، به هیچ کتابی نباید توجه نمود»!

ص: 91

به علاوه این مرد از حیث اخلاق ، بسیار تندخو و بداخلاق و فحّاش و وقیح و بی حیا بود.- چنانچه از لابلای سطور و اوراق مطبوعهٔ او کاملاً واضح و آشکار است - در مقابلۀ با هر قوم و فرقه و در مناظرۀ با هر فردی، بسیار وقیحانه و خارج از ادب رفتار می نمود.

گاهی در کتب خود حمله به شیعیان می کرد و شیعه گری می نوشت [ و ] هزاران تهمتها و فحشها و دروغها به آنها نسبت می داد !

گاهی قدم را بالاتر می گذارد [ و ] به دختر پاک پیغمبر و امامان معصوم و عترت طاهره رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) جسارتها می نمود که خوانندگان کتابها و مقالات او خیال می کردند او سنّی عامی متعصّب و یا از بقایای خوارج بی حیا و نواصب است.

بعد در پیرامون دین مقدّس اسلام وارد شده و منکر خاتمیت گردیده، حمله به تمام شعائر دینی و علمای اسلام از نجف اشرف تا جامع الازهر مصر نموده و تمام مبانی دین مقدّس اسلام را از توحید و نبوّت و امامت تا معاد را با اهانتهای مسخره آمیز بیان [کرده ] و مطرود دانسته !

خلاصه مأموریت این مرد فاسد تریاکی ... تولید انقلاب دینی بوده که جوانان بی خبر از همه جا- را که رجال آینده این مملکت اند- با دروغ پردازیهای خود به اهل دین و مذهب ، بدبین ولاابالی [کرده ] و پایه محکم و اساس متین دین مقدّس اسلام را متزلزل سازد.

الحق در ادوار تاریخ، کمتر همچو بازیگری زبردست، برای بیگانگان تهیه شده بود.

انقلاب عجیبی برپا نمود. شیخی و صوفی ، شیعه و سنّی، متجدّد و متقدّم ، پیر و جوان را به هم ریخته، دروغهایی بافته، تهمتهایی به همه زده [ و ] خلاصه زمینه ساز قابلی برای ایجاد اختلاف و غلبه و استعمار طلبی بیگانگان بود.

در قرون اخیره، بیگانگان ایادی مرموز بسیاری از یهودیها، بابیها، ازلیها ، بهائیها، قادیانیها و غیر آنها در این مملکت برای تولید اختلال در نظام و اختلاف بین افراد ملّت و بین دولت و ملّت تهیه دیدند، ولی باید تصدیق نمود که این مرد مرموز،

ص: 92

خطرناک تر از همه آنها بوده و اگر دست انتقامِ حق ، او را از میان نبرده بود، ضررهای جبران ناپذیری به نفع بیگانگان، به این آب و خاک و دولت و ملّت می رسانید.

الحاصل ، سخن کوتاه کنیم و به اصل مطلب بپردازیم و علت نشر این کتاب را به عرضتان برسانیم.

البته تا آنجا که وظیفه داشتم ، در منابر بزرگ و مجالس مهم در حلّ شبهات و تثبیت عقاید و در رفع اباطیل آنها کوشیدم. طبقه جوانان تحصیلکردۀ روشنفکر را که به داعی نظر نیک دارند،- کما اینکه داعی هم به آنها نظر خاص دارم، چون رجال آتیه مملکت اند - به خطرات بزرگ متوجّه و آنها را متنّبه ساخته و به حقایق دین و مذهب و بازیگریهای بازیگران توجه داده، ولی خیلی میل داشتم مستقلاً کتابی بر ردّ اباطیل و دروغ پردازیهای آنها بنویسم و با حربۀ منطق و برهان، اساس پوچ آنها را برهم زنم و پرده بازیگران را پاره و مردم را آگاه و به حقایق ، آشنا نمایم .

متأسفانه گرفتار کسالت ممتدّی گردیدم و یک سالی [را] در بیمارستانها گذرانیدم ، به طوری که قوای خود را از دست داده، توانایی چنین امر بزرگی در داعی نمانده.

دکترهای مهم تهران و بیروت هم دستور استراحت کامل دادند ، به قسمی که نه بخوانم و نه بنویسم و نه فکر نمایم و نه تأثر و تألم پیدا کنم!

روزی در پایان فکر بسیار که ناراحتم نموده بود، میان بستر بیماری به این نکته متوجه شدم که آنچه این اشخاص عنود بی انصاف از خدا بی خبر در اطراف مذهب حقۀ جعفریه نوشته و تهمتها زده و اخلالات نموده اند ، ممکن است خلاصه جواب آنها در کتاب مناظرات پیشاور ما که از روی جراید و مجلات هندی استنساخ نموده [بودم ] موجود باشد. لذا در همان بستر بیماری این کتاب را مطالعۀ عمیق نمودم.

قدری قلبم آرام شد چون دیدم بیشتر شبهات و اشکالات بسیاری که احمد امین مصری و کسروی تبریزی و مردوخ ( مردود ) کردستانی و دیگران به شیعیان نموده اند، در آن جلسات مناظرات مورد بحث ما قرار گرفته و جوابهایی که داده شده ، در این کتاب موجود است.

بهتر آن دیدم که به مقتضای «مالا یدرک کلّه لا یترک کلّه » درخواست اکابر علمای اعلام و مراجع تقلید و دوستان فاضل دانشمند با حرارت را که مدتها امر به چاپ این کتاب می نمودند، عملی نمایم که جوابی ولو مختصر به آنها داده شده باشد .

هزاران شکر خداوندی را که به داعی بهبود عنایت فرمود تا موفق به نشر این

ص: 94

کتاب گردم و هدف اصلی از نشر این کتاب متوجّه ساختن جوانان منوّرالفکر روشن ضمیر این مملکت است به حقیقت مذهب حقّۀ تشیّع ، تا فریب فریبندگان را نخورند.

نوشته های آنها را نقل نموده و با تطبيق بين الاخبار كشف حقایق نموده ، تا خوانندگان بی غرض با انصاف بدانند که نویسندگان مرموز بی انصاف آنچه می نویسند ، از روی غرض و کینه ورزی به اهل بیت طهارت و شیعیان آنها می باشد .

حنبل در مسند و شیخ سلیمان بلخی حنفی در ینابیع المودة و ابن عبدالبر در استیعاب و دیگران نقل نموده اند و در [مجلس ششم ] همین کتاب ذکر گردیده.

فقط جُرمی که ابی ذر غفاری و آن مؤمن موحّد پاک را مبغوض احمد امین و طبری و غیره قرار داده که او را متهم به تبعیت ابن سباء لعین و اشتراکی بخوانند ، آن است که مطیع امر رسول خدا بوده و به امر آن حضرت ، تابع علی(علیه السّلام) و از بیعت ابی بکر سرپیچی نموده و در منزل آن حضرت معتکف گردیده و موقع تبعید در شامات ، مردم را به خلافت و امامت علی(علیه السّلام) می خوانده و خلافت دیگران را برخلاف حق می دانسته و آنچه از رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) درباره علی(علیه السّلام) شنیده بود ، به مردم می رسانید .

همین عمل آن مرد بزرگ صحابی ، سبب بغض و کینۀ فراوان گردید که او را مورد تیرهای تهمت قرار دهند. بدیهی است که از آثار جهل و عناد و تعصّب است که محبوب خدا و پیغمبر را اشتراکی مزدکی و تابع ابن سباء لعین بدانند.

عجبا! نمی نویسند ابی ذر تابع و شیعه خالص الولای علی بن ابی طالب(علیه السّلام) و پیرو طریقۀ آن حضرت به امر خدا و رسول او بوده، با کمال وقاحت و بی حیایی می نویسند : « تابع عبدالله بن سباء لعین و اشتراکی بوده» !

نوشته ها و تهمتهای این قبیل نویسندگان است که بهانه به دست دشمنهای دین داده و راهی برای تبلیغات آنها باز نموده، چنانچه شنیده می شود کمونیستهای عرب ( شيوعيها ) مخصوصاً مصریها برای جلب قلوب جوانان بی خبر و بی خرد مسلمانان ، به همین نوشته ها استناد جسته، می گویند و می نویسند دین اسلام دین کمونیستی است؛ به دلیل آنکه ابی ذر غفاری از اصحاب پاک پیغمبر اسلام ، مردم را امر به اشتراک می نموده!

اینجاست که باید گفت : « آتش به جان شمع فتد کین بنا نهاد.» خداوند بشکند دست و قلمی را که چنین تهمتهای ناروا و نسبتهای دروغ را روی تعصّب به اصحاب پاک رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )

بدهند، تا بهانه ای به دست دشمنها افتاده، وسیله تبلیغات برای عقاید باطله خود قرار دهند

ص: 97

عجبا ! می نویسند: «چون ابی ذر در شامات، به اغنیا و متموّلین می گفت: با فقرا مساعدت و مواسات کنید؛ اگر پولها را جمع کنید و نگهداری نمایید روز قیامت با همین سیم و زرها سر و صورت و پشت و پهلوی شما را داغ می کنند، پس از این جهت ، این عقیده اشتراکی شبیه آیین مزدکی می باشد » !

اولاً ما در آن زمان نبوده و نمی دانیم آن جناب چگونه بیاناتی می نموده. بدیهی است قلم در دست دشمن بوده، هر چه خواسته نوشته [ و ] حاکم شام، اعدا عدوّ علی بن ابی طالب(علیه السّلام) قطعاً نمی خواسته عملیات تبعید شده خلیفۀ عصر و دوست و طرفدار علی(علیه السّلام) و موحّد پاک حقیقی را به خوبی جلوه دهد.

ولی [اگ] همین عبارتی را که صاحب فجر الاسلام نوشته، مورد دقت قرار داده ، بخواهیم قضاوت کنیم ،می بینیم عین ترجمۀ قرآن مجید است که در آیه 34 و 35 سورۀ 9( توبه ) خدای متعال فرماید:

«وَالَّذِينَ يَكْنِزُونَ الذَّهَبَ وَالْفِضَّةَ وَلا يُنْفِقُونَهَا فِي سَبِيلِ اللَّهِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ يَوْمَ يُحْمَى عَلَيْهَا فِي نَارِ جَهَنَّمَ فَتَكُوى بِهَا جِبَاهُهُمْ وَجُنُوبُهُمْ وَظُهُورُهُمْ هذا مَا كَنَزْتُمْ لِأَنفُسِكُمْ » .

(آنان که جمع و ذخیره می کنند طلا و نقره را و انفاق نمی کنند در راه خدا، پس بشارت ده آنها را به عذابی دردناک در آن روزی که گرم کرده و گداخته شود در آتش دوزخ ؛ پس داغ کرده شود به آن طلا و نقره های گداخته پیشانیها و پهلوها و پشتهای ایشان- و گویند این است آنچه جمع و ذخیره نهاده بودید برای خودتان .)

و آنچه در اخبار و تفاسیر فریقین رسیده ، مخصوصا اکابر علمای عامّه، مانند امام فخر رازی در تفسیر مفاتیح الغیب(1) و دیگران ذیل این آیه شریفه قضیه را نقل

ص: 98

می نمایند آن است که ابی ذر غفاری در شامات مقابل متموّلین همین آیه مذکوره را می خوانده چون با معاویه اختلاف عقیده پیدا نموده و گفتار ابی ذر برخلاف میل و سیاست حکومت او بود و زیر بار میل او هم نمی رفت. لذا سعایت نامه برای عثمان نوشت و امر را برخلاف جلوه داد. فلذا امریه عثمان صادر شد ابی ذر را- به طریقی که در [مجلس ششم ] همین کتاب نوشته شده به مدینه آوردند و از آنجا به ربذه تبعید

نمودند، چنانچه در خبر زید بن وهب که عموم مفسّرین فریقین حتی امام فخر رازی هم نقل نموده، این قضیه واضح و آشکار است که ابی ذر بر اهل شام آیه زکات را قرائت نمود، نه دعوت به مسلک اشتراکی- ، منتهی معاویه می گفت این آیه درباره اهل کتاب است . ابی ذر می فرمود درباره آنها و ما وارد آمده. معاویه از این گفتار رنجیده و متوحش شد و برای او پاپوشی ساخت که منجر به مرگ او گردید.

و هیچ یک از علمای عامه چنین نسبتی را که احمد امین به آن مرد پاک موحّد داده نداده اند بلکه برخلاف این عقیده، حقایقی نوشته اند که ابی ذر به واسطهٔ قرائت آیات قرآن، مردم را امر به اجرای احکام اسلام می نموده که از جمله ادای زکات بود.

عوض آنکه از روی علم و انصاف تصدیق کنند که این عقیدۀ محمدی است طبق صراحت قرآن مجید، روی غرض رانی و تعصّب جاهلانه، یک رجل موحّد کامل ، مانند ابی ذر غفاری را سست عقیده و فریب خوردۀ عبدالله بن سباء ملعون قرار [می] دهند و به جامعه عوام، او را مزدکی و اشتراکی معرفی [می] نمایند و حال آنکه دیگران از اکابر علمای عامّه نوشته اند ابی ذر فقط همین آیه را بر اهل شام قرائت می نموده.

وای بر احمد امین از آن روزی که محکمه عدل الهی تشکیل گردد - اگر معتقد به آن روز باشد - و در مقابل خود، پیرمرد نود سالۀ مؤمن موحّد از اصحاب خاص و محبوب رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را ببیند، نمی دانم از این تهمتی که زده چه جواب خواهد داد.

واقعاً جای تعجّب است که این اشخاص ، از طرفی انتقاد از شیعه می نمایند که چرا بر بعضی از اصحاب پیغمبر خُرده گیری می نمایند و انتقاد می کنند و حدیث « أصحابی کالنجوم» را به رخ ما می کشند که نباید به اصحاب پیغمبر توهین و یا انتقادی نمود،

ص: 99

ولی خودشان هر چه می خواهند به اصحاب پیغمبر می گویند و می نویسند، حتی نسبت کفر و شرک به آنها می دهند [ و ] احدی حق جواب به آنها نباید داشته باشد !

اگر تبعیض بد است، همه جا باید بد باشد و اگر انتقاد جایز است، چرا وقتی شیعیان مطابق آنچه علمای تسنّن در کتب خود نوشته اند، می نویسند یا نقل می نمایند، مشرک می شوند و آنها را رافضی می خوانند! ولی وقتی خودشان نوشتند و از صحابه خاص پیغمبر و محبوب آن حضرت بنا بر روایات منقولۀ خودشان- انتقاد می کنند ، بلکه توهین نموده و نسبت شرک و بی دینی می دهند ، صحیح و بجا می باشد !

درد دلها بسیار است بگذاریم و بگذریم .

در فصل دوم باب7 ، تهمتها و نسبتهای ناروایی به شیعیان می دهد؛ از جمله عقاید غلات - لعنهم الله را به شیعیان پاک موحّد نسبت می دهد و حال آنکه بین عقاید شیعه جعفری اثناعشری با غلات فرق بسیار است و این مرد مرموز از روی تعصّب یا غرض رانی یا بی اطلاعی، به شیعیان پاک و پیروان اهل بیت طهارت تهمت می زند.

برای روشن شدن مطلب و پی بردن به غرض رانی او مراجعه شود به [مجلس دوم و سوم ] همین کتاب تا بدانید شیعیان پاک، غالی نیستند بلکه مسلمان و مؤمن موحّدِ پاک می باشند

در اوایل همان فصل نوشته : «شیعیان قائل به خلافت علی(علیه السّلام) گردیدند و حال آنکه هیچ دلیل و نصّی از آیه و حدیث صراحت بر این امر نداشته . »

جوابش در [مجلس پنجم ] و نیز در [مجلس نهم ] همین کتاب موجود است ، مطالعه نمایید.

و نیز در همان فصل نوشته: «عقیده به وصایت علی از جعلیات شیعه است.»

جوابش در [مجلس هشتم و دهم ] همین کتاب داده شده، مراجعه نمایید تا دکتر مفتری را بشناسید.

با آنکه در افضلیت علی(علیه السّلام) بر صحابه ، قول ابن ابى الحدید معتزلی را در همان فصل نقل نموده، مع ذلک روی تعصّب یا غرض و عناد آن را انکار می نماید و ابن ابی

ص: 100

الحديد را شیعه معتدل می خواند و حال آنکه این حرف غلط است . اگر می گفت سنّی معتدل و مصنف ، مناسب تر بود والا شیعه معتدل معنی ندارد.

و قول به افضیلت علی(علیه السّلام) از جمیع صحابه، اختصاص به ابن ابی الحدید ندارد و به حول و قوه پروردگار متعال، افضلیت آن حضرت را نه بر صحابه، بلکه بر انبیای عظام [ در مجلس هفتم و نهم و دهم ] همین کتاب به نحو اتم و اکمل واضح نموده ایم.

و در آخر همان مقال، تهمت دیگری به شیعیان می زند که علی را افضل از خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می دانند و می گویند خدا حلول در علی کرده و با جسم علی یکسان است( ؟ )

واقعاً جای بسی تأسف است چگونه اشخاص راضی می شوند دین و ایمان خود را ملعبۀ هوی و هوس قرار دهند.

عقاید غلات ( على اللهی ) کجا و شیعیان پاک عقیدۂ موحّد کجا .

اگر احمد امین یک کتاب از علمای شیعۀ امامیه ارائه داد که در آن کتاب. این عقاید نسبت داده موجود باشد، سایر گفتارهای او همه صحیح است و اگر نیاورد - و هرگز نخواهد آورد - پس در مقابل همان علمای مصری و همکارهای خودش، سر به زیر شود که چنین مطالب بیجایی را ناروا نوشته و امر را وارو[نه ] نشان داده و عقاید غلات ( على اللهى ) و حلولیها را به شیعیان پاک عقیده نسبت داده .

اگر بخواهم به تمام جملات بی پر و پای او جواب بدهم، مطلب طولانی شده و مقدمه از اصل کتاب مفصل تر می گردد.

خلاصه، آنچه نسبت به عقاید شیعه داده، تهمت و دروغ محض است. کتب علمای شیعه اکثراً چاپ و در دسترس عموم قرار گرفته، مطالعه کنید تا مغرض مفتری را بشناسید .

اگر فرقه ای به نام شیعه، قائل به حلول و اتحادند، در نزد ما جزء غلات می باشند و ابداً شیعه محسوب نمی گردند. روی غرض یا بی اطلاعی ، این دو فرقۀ کاملاً متمایز را به هم مخلوط نموده و شیعه را در دنیا به بدنامی معرفی می نمایند و حال آنکه علمای بزرگ شیعه کتابها بر رد آنها نوشته اند.

ص: 101

اگر غلات، خود را شیعه بخوانند، باید نویسندۀ منصف، عقاید آنها را با عقاید شیعیان مطابقت کند و خود قضاوت عادلانه نماید. وقتی دید با عقاید فریقین مطابقت ندارد، تشیّع آنها را تکذیب نماید، نه آنکه برخلاف، تثبیت و تنقید نموده و تمام شیعیان موحّدِ پاک را غالی و مشرک بخواند.

کبار از علمای شیعه هر یک کتاب مستقلی در عقاید نوشته اند؛ از قبیل مرحومین صدوق و مجلسی و علامه حلّی و دیگران؛ عليهم الرحمة والرضوان، مطالعه نمایید تا کذاب مُفتری را بشناسید.

و در [مجلس سوم] همین کتاب ، مختصراً ما عقاید شیعه را ذکر نموده ایم ، مراجعه کنید تا بدانید شیعیان، مشرک و غالی و تابع ابن سباء ملعون یهودی نیستند.

اگر ما هم بی انصاف و مُغرض و یا بی اطلاع بودیم، اختلاف عقاید مذاهب اربعه ( حنفی ، مالکی ، حنبلی [ و ] شافعی ) و فتاوای بی ربط امامان آنها را در اصول و فروع مخلوط نموده، تمام سنّیها را جزء مجسّمه و گمراهان و مشرکین به شمار می آوردیم ؛ مثلا عقاید مجسّمه اشاعره و حنابله و حشویّه را که شهرستانی هم در ملل و نحل نقل نموده، پای عموم حساب می کردیم [ و ] می گفتیم سنّیها همگی قائل به جسمیت و رؤیت خدا و مشرک و کافر هستند .

اگر چنین می گفتیم، قطعاً خلاف گفته و حتماً مغرض بودیم؛ زیرا عقاید عموم اهل تسنّن کجا و عقیده به تجسّم و رؤیت که بعض از آنها قائل اند کجا .

اگر در میان اهل تسنّن جمعی کرامیّه ، مشاركيه [و] حوريه مجسمه ، قائل به خرافات در عقاید گردیده، ربطی به مذهب عموم اهل سنّت ندارد.

نویسندۀ منصف ، همه را مخلوط نمی نماید که تمام آنها را به یک چشم ببیند و همه را فاسد و کافر بداند.

آیا انصاف است فتاوای نادره ای که از ائمه اربعه اهل تسنّن ( ابوحنیفه ، و مالک و شافعی و احمد بن حنبل ) رسیده، به دست گرفته و مخلوط به هم نموده و تمام جامعه اهل تسنّن را اهل بدعت و فاسد بخوانیم؛ از قبیل حکم به مباح بودن گوشت سگ و

ص: 102

وضو گرفتن با نبیذ و سجده نمودن به نجاست خشک و نکاح نمودن پدر دخترش را به زنا و مواقعه با محارم به وسیلهٔ پارچه حریری که بر آلت تناسلی بپوشانند و نکاح امارد در سفر و غیر آنها! که اینک در مقام شرح و تفصیل تمامی آن فتاوای وارده و ردّ آنها نیستم؛ مِن باب نمونه و شاهد اشاره شد.

اگر احمد امین مُغرض و یا بی اطلاع و مغلطه کار نبود، در صفحه 132 و صفحه 134 تهمتها به شیعیان نمی زد و نمی گفت که شاه پرستی زردشتیهای ایرانی داخل مذهب شیعه شده، به همین جهت اطاعت امام را مثل اطاعت خدا واجب می دانند.

جواب این تهمتها را [در مجلس دهم ] همین کتاب بخوانید تا بدانید که وجوب اطاعت امام در طریقهٔ حقه امامیه از شاه پرستی ایرانیان قدیم - به قول او- گرفته نشده ، بلکه از کتاب خدای متعال ( قرآن مجید) و احادیثی که علمای بزرگ خودشان نقل نموده اند اخذ گردیده است، گذشته از منقولات متواترۀ نزد اکابر علمای شیعه.

در صفحه 318 انکار نصوص می نماید و می گوید :

«پیغمبر تعیین خلافت ننموده و نامی از خلافت نبرده و امر را به رأی امّت واگذار نموده .»

اولاً جواب این انکار [ در مجلس پنجم و هشتم ] همین کتاب داده شده است .

ثانياً خوب بود آقای احمد امین با کمک گرفتن از تمام علمای [اهل ] تسنّن معيّن می نمودند که در کجا رسول اکرم الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) امر خلافت را به رأی امّت واگذار نموده و چنین دستوری داده.

ما که اسناد نصّ خلافت و دلایل خود را در اصل کتاب ذکر نموده ایم. خوب بود آقایان هم یک سند ذکر می نمودند که پیغمبر فرموده باشد امر خلافت را به رأی امّت واگذار نمودم که خودشان جمع گردند و تعیین خلیفه نمایند.

فقط آقایان اهل تسنّن یک جمله دارند که با آب و تابی آن را نقل می نمایند که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود : «لا تجتمع أمّتى على الضلال» ؛ (امت من اجتماع بر گمراهی نمی نمایند.) پس به همین دلیل، اجماع امّت در خلافت، اثبات حق می نماید.

ص: 103

جواب از اجماع و این دلیل پوچ آنها را هم [در مجلس هفتم ] همین کتاب مطالعه فرمایید ، تا حق آشکار گردد.

در صفحه 322 گوید : شیعیان از قول علی جعل کرده اند که فرموده: «سلوني قبل أن تفقدونی » ؛ ( سؤال کنید از من قبل از اینکه مرا نیابید . )

جواب این جمله مفصلاً [ در مجلس دهم ] همین کتاب موجود است، مطالعه فرمایید تا بدانید احمد امین چگونه غرض ورزی نموده یا بی اطلاع بوده و نمی دانسته که شیعیان هرگز جعل ننموده اند، بلکه علمای عامّه که به مراتب اعلم و اکمل از استاد احمد امین بودند، نقل نموده اند.

و نیز گوید : «شیعیان امامیه گویند امام منتظری خواهد آمد و این از بِدَع عقاید آنها می باشد » !

خوانندگان محترم راجع به این موضوع مراجعه کنند به [مجلس دهم ] همین کتاب و همچنین در آخر همین مقدمه، اخباری از علمای عامه و عقاید آنها بر اثبات مرام نقل نموده ایم، مطالعه کنید تا مغلطه کارِ سفسطه باز را بشناسید .

خوب است سخن کوتاه کنیم و بیش از این در اطراف دروغهای شاخدار و تهمتهای عجیب آن مرموز بی انصاف بحث ننماییم .

مردمان منصف پاک دل می دانند که شیعیان طبق دستورات پیشوایان دین خود ( رسول اکرم و امامان از عترت طاهرۀ آن حضرت ، سلام الله علیهم اجمعین ) بهترین دین پاک توحیدی را دارند و بین عقاید یهود و نصاری و مجوس و غلات و اسلام به خوبی فرق می گذارند و انتخاب احسن نموده، دین پاک توحیدی اسلام را خالی از خرافات قبول نموده اند.

مطلب را در همین جا ختم می کنیم و مناسب این مقام، شعر ادیب پارسی زبان را که بسیار نیکو سروده ذکر می نماییم که گوید :

ای مگس عرصهٔ سیمرغ نه جولانگه توست *** عرض خود می بری و زحمت ما می داری

ص: 104

و اما کلمات و گفتارهای کسروی تبریزی به قدری متشتّت و مانند خود او، درهم و برهم است که به گفتار مجانین و بُلها ( که گاهی فحش می دهند و گاهی پرت و پلا می گویند ) شبیه تر است ، تا به کلمات عاقل منطقی که محتاج به جواب باشد .

در صفحه 21 راجع به غدیر خم و نصب علی (علیه السّلام) به خلافت و امامت اشکالاتی نموده است.

جوابش در [ مجلس هشتم ] همین کتاب مورد مطالعه قرار گیرد ، تا رفع اشکال گردد .

در صفحه 23 نوشته است که «علی(علیه السّلام) هیچ گاه از عقب ماندگی خود دلتنگ نبوده، بلکه راضی هم بوده!

دلایل بر بطلان قول او و اثبات اینکه آن حضرت کاملا دلتنگ و ناراضی بوده، بسیار است . به مختصری از مفصل در [مجلس نهم و دهم ] همین کتاب اشاره شده است .

در صفحه 27 با استشهاد به آیه شریفه قرآن مجید می رساند که رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بشری بوده مانند دیگران!!

برای حل معمّا و جواب این مغلطه و پی بردن به اینکه خداوند علم غیب خود را به بعض از برگزیدگان خلق افاضه نموده، مراجعه شود به [مجلس دهم ] همین کتاب .

در صفحه 31 و 34 گوید: «امامان مانند دیگران مردگان و هیچ کاره اند و زیارت قبور ائمّه بت پرستی است» !

جوابش را در مجلس سوم ] همین کتاب مطالعه نمایید.

در صفحه 39 نوشته است: «حسین بن علی به طلب خلافت برخاست و نتوانست کاری از پیش ببرد، [لذا ] کشته شد!

جوابش را [در مجلس هفتم ] همین کتاب بخوانید، تا بدانید که مفخر شهدای عالم حسين بن علی(علیهما السّلام) قیام به حق نموده، نه برای جلب خلافت و ریاست ظاهریه.

در چندین جای کتابش تکرار می کند که بر خلافت علی نصّی و دلیلی نبوده.

جواب پراکنده گوییهای او در اثبات دلایل و نصوص صریحه در [مجلس پنجم و هشتم ] داده شده که علی(علیه السّلام) خلیفه منصوص بوده است.

اگر بخواهم به تمام پراکنده گوییها و سفسطه بازیهای او جواب بدهم، خود کتابی علی حده می خواهد [ و ] با مقدمه نویسی مناسبتی ندارد.

علاوه بر همه اینها، دروغها و تهمتهای بسیاری آن افسار گسسته به شیعیان و

ص: 106

علمای شیعه زده است حقّه بازیها نموده و برای جلب نظر عوام و جوانان نارسِ بی خبر از همه جا ،عکسهایی چاپ نموده و مذهب شیعه را روی آن عکسها به حقّه ،بازی خرافی نشان داده.

عجب آنکه سفسطه بازها و فریب خوردگان او می گویند که چون علماء و خطباء و مبلّغین مسلمانان نتوانستند جواب او را بدهند و در مجلس مناظره ، قدرت علمی نداشتند حاضر شوند، لذا او را کشتند!

خوب به خاطر دارم در زمان حیاتش که هیاهویی راه انداخته بود، علاوه بر کتابها، مقالاتی در روزنامۀ خود موسوم به «پرچم» و مجله «پیمان » نشر می داد و به آن وسیله جوانان بی خبر را به دور خود جمع نموده، دعوی برانگیختگی می نمود.

به وسیله چند نفر از جوانان فهمیده چندین مرتبه برای او پیغام دادم که محلّی را به میل خود معیّن کند، خلوت یا جلوت دو نفری با هم روبرو [شویم ] و صحبت کنیم.

اگر دلایل مثبتی بر گفتار خود داشتی ، من تسلیم می شوم والاحلّ مشکلات شده ، نقار از میان برداشته، بیش از این کمک به اختلاف و تفرقه جامعه ننموده و زمینه ساز برای بیگانگان نشوید .

جواب می داد: من مصاحبه و مناظرۀ حضوری نمی کنم- این جوابی بود که به همهٔ علماء و بزرگان می داده - مکاتبه کنید [ و ] بنویسید ، تا جواب بدهم !

اشتباه بزرگ همین جاست که مردم خبر نداشتند که از طرف علماء و مبلّغین دین، چه به وسیله جراید علنی و چه به وسیله اشخاص، از قم و تهران و شیراز و مشهد و سایر شهرها به ایشان ابلاغ می شد که حاضر شود برای مناظره حضوری ، جواب می داد : من مناظره حضوری نمی نمایم ؛ بنویسید تا جواب بدهم و این خود فرار از مباحثات بود، چون اهل فن کلام می دانند به قدری که در مکاتبه راه فرار هست ، در مناظره و مباحثه و مکالمه حضوری نیست.

مع ذلک عده ای از علماء، حاضر به مکاتبه هم شدند، مخصوصاً در روزنامه کیهان مدت مدیدی بین علمای شیراز و ایشان مکاتبۀ سرگشاده می شد و به قدری

ص: 107

پراکنده گویی و مکرِّرات الفاظ و معانی به کار برد که تمام خوانندگان خسته و به پراکنده گوییهای او خندان بودند.

یکی از کوچکترین مبلّغین خدمتگزاران دین، داعی بودم که بعد از پیغامهای مکرر برای تشکیل مجالس مناظرۀ حضوری و شنیدن جواب يأس، عاقبت ناچار شدم به وسیله آقایان مذکور به بعض سفسطه های او مختصر جوابی دادم- که همان سبب شد عده ای از جوانان فریب خورده روشن شده ، فی المجلس از او برگرگشتند و پی به حقّه بازیهای او بردند ؛ مثلاً جوانان فریب خورده را روشن نموده، گفتم یکی از غلط کاریهای شما آن است که مذهب شیعه را به وسیلهٔ عکسهایی که از دستجات مردمان عوام بادکوبه یا جاهای دیگر چاپ نموده وارو[نه] نشان دادید که هر بینندۀ بی خبر گمان کند عقاید مذهبی شیعیان، روی موازین این عکسهاست .

و حال آنکه علی القاعده ، عقلاً و منطقاً در عقاید هر قوم و ملّتی باید از روی اسناد و کتب علمای آنها بحث نمود. اگر شما یک کتاب از کتب علماء و فقهاء و مراجع تقلید شیعیان نشان دادید که به سیخ زدن و قفل و قمه و قدّاره زدن و حجلۀ قاسم ساختن و شبیه و سایر چیزهایی که حقّه بازی و سفسطه کرده ای و به وسیلهٔ عکسهای وارو[نه ] نشان داده ای، دستور داده باشند و از ائمۀ هدی و پیشوایان دین و مذهب در این

موضوعات خبری نقل نموده، من تسلیم می گردم .

و حال آنکه در دستورات شرعیّه و رسائل عملیّه برای حفظ تن و بدن، موازینی معیّن گردیده، کتب فقهیه و رسائل عمليّة علماء و فقهای شیعه در دسترس عموم می باشد؛ از قبیل : شرح لمعه و شرایع و رساله های عملیه؛ مانند : جامع عباسی و مجمع الرسائل وعروة الوثقى مرحوم آية الله يزدى و وسيلة النجاة مرحوم آية الله اصفهانی و ترجمه های آنها - قدّس الله اسرارهم - را مطالعه کنید، ببینید در مذهب شیعه برای حفظ تن و بدن، چه احکامی مقرّر آمده و صریحاً می رسانند که اوجب از هر واجبی ، حفظ تن و بدن آدمی است و هر عملی که موجب ضرر تن و بدن گردد، حرام می شود.

حتی در اعمال واجبه، مانند وضو و غسل و روزه و حج و غیر آنها که ابواب

ص: 108

مفصّلی در فقه جعفری دارد، گاهی ساقط می گردد؛ مثلاً در وضو و اغسال واجبه و مستحبه که مقدّمه طهارت است ، اگر مسلمان بداند در عمل کردن آنها ضرر به عضوی از اعضای بدن می رساند، ولو احتمال درد استخوان و غیره بدهد که باعث خوف شود، با شرایط وارده ساقط می گردد.

یکی از موارد جواز تیمّم، خوف ضرر استعمال آب است به سبب مرض يا درد چشم یا ورم اعضاء یا جراحت و امثال آنها که بترسد از استعمال ،آب، متضرّر یا متألّم شود.

با اهمیتی که مذهب مقدّس جعفری به طهارت و نظافت می دهد و آن را جزء شرایط ایمان آورده ، مع ذلک حفظ تن و بدن را مقدّم بر هر چیزی قرار داده است .

فقه جعفری اجازه نمی دهد عمداً بدون جهت شرعی حتی سوزنی به تن و بدن فرو کنند یا ناخن را عمداً قسمی بگیرند که خون ظاهر شود. حتی اجازه نمی دهند در مصائب وارده، مو بکنند یا صورت بخراشند و یا خود را بزنند، به قسمی که بدن را کبود نمایند و اگر هر یک از این اعمال را بنمایند گناه کرده باید استغفار نموده و کفّاره بدهند. چنان که در باب دیات و کفّارات مراجعه شود، به عظمت دین مقدس اسلام و مذهب حقّۀ جعفری پی برده و لعنت می کنند بر سفسطه بازان و بازیگرانی که می خواهند با نوامیس دینی مردم بازی نموده، امر را بر مردمان بی خبر مشتبه و وارو[نه ] نشان دهند! عکس بیندازند که مرد عامی- خرافی بر خلاف دستور شرع و مذهب حقۀ جعفری - تمام بدنش را سیخ و میخ و قمه و قداره و کارد و قفل زده و یا مردانی لباس زنان پوشیده، در حجله و غیره، شبیه درآورده و بگویند اینها دستور مذهب جعفری است!

اعمال مردمانِ عامی خرافی [ و ] جاهل را به حساب مذهب جعفری آوردن و از دلایل بطلان مذهب قرار دادن که مردمان بی خبر گمان کنند واقعاً امامان و یا علماء و فقهای شیعه از طرف آن مبادی عالیه امر به چنین اعمال زشتی نموده اند، جنایت بزرگ است .

ص: 109

بسیاری از اعمال زشت و خرافی در افراد قومی جاری است که مبنای اساسی ندارد [ و ] نمی توان آن اعمال را دلیل بر خرابی و فساد اصل مذهب قرار داد.

این وارونه نشان دادن ها، دلیل بر حُقّه بازی و سفسطه های مغلطه کاری و فساد عقیده گوینده و نویسنده می باشد .

از جمله مطالبی که مکرَّر این مردِ بازیگرِ حیّال، در کتاب شیعه گری ذکر نموده ، جسارتهایی است که به خاندان پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) عموماً و خصوصاً متعرّض گردیده و صریحاً نوشته ، ابداً این خانواده رجحانی بر دیگران ندارند ، تا به آنها احترامی گذارده یا مقامی برای آنها قائل شویم! کجا خدا و پیغمبر مقامی برای آنها قائل شده اند ؟

و در چند جای کتابش نسبت به ساحت قدس امام به حق ، ناطق [ و ] کاشف اسرار حقایق ، جعفر بن محمد الصادق(علیهما السّلام) با کمال وقاحت جسارتها نموده که قطعاً در وقت هوشیاری و با قلم خِرد و دانش ننوشته؛ چه خوش سراید شاعر پارسی :

بزرگش نخوانند اهل خرد ***که نام بزرگان به زشتی برد

اولاً جواب این لا طائلات، مکرّر در ضمن بیانات مفصله در لیالی مناظرات پیشاور داده شده و در غالب اوراق این کتاب، دلایل متقنه از آیات قرآن مجید و اخبار صحیحه از طرق عامّه ذکر گردیده، مخصوصاً در مجلس سوم و هفتم ] به دلایل آیات شریفه و اخبار صریحه اشاره شده .

ثانیاً گویا این مرد شیّاد قرآن نخوانده و اگر خوانده، چون معتقد نبوده، عمداً امر را بر بی خبران مشتبه نموده، مگر نه این است که خدای متعال در آیات بسیاری، این خاندان جلیل را ستوده و برای آنها امتیازاتی قائل و مصطفای از خلق قرار داده، چنانچه در آیه 33 و 34 سوره 3 (آل عمران ) فرماید :

«إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ ذُرِّيَّةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ»

(به درستی که خدا برگزیده آدم و نوح و خانواده ابراهیم و خانواده عمران را بر جهانیان . فرزندانی هستند برخی از نسل برخی دیگر . )

ص: 110

و در آیه 23 سوره 42 (شوری ) فرماید :

«قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا ».

(بگو ( ای پیغمبر ) من از شما اجر رسالت جز این نمی خواهم که مودّت و محبّت مرا را در حق خویشاوندان منظور دارید. هر که کار نیکو انجام دهد ما بر نیکویی اش بیفزاییم . )

ولی بیشتر تأثّر من در این است که اکابر علمای عامّه و اهل تسنّن صریحاً اقرار به ولایت و برتری و مقام عالیِ اعلای علی و عترت طاهره پیغمبر صلى الله عليه وعليهم اجمعین می نمایند، ولی این ناخلف به ظاهر شیعی زاده ، انکار نماید فضایل آنها را!

تمام علمای سنّی به احترام تمام، نام اهل بیت طهارت را می برند ، ولی این مرد مرموز هتّاک برای جلب نظر دشمنان، دینِ باطلِ فاسد خود را ظاهر نموده و با وقاحت نام آنها را برده .

فرائد السمطين في فضائل المرتضى والزهراء والسبطين، شيخ الاسلام ابراهيم بن محمد حموینی ( حموئى) ) ؛ ذخائر العقبی ، امام الحرم شافعى ؛ فصول المهمّة في معرفة الأئمة ، نورالدين بن صباغ مالكي ؛ تذكرة خواص الأمّة في معرفة الائمة ، يوسف سبط ابن جوزى ؛ كفاية الطالب، محمد بن یوسف گنجی شافعی ؛ مطالب السؤول في مناقب آل الرسول ، محمد بن طلحه شافعی ؛ مناقب ، اخطب الخطباء خوارزم ؛ تشریح و محاکمه در تاریخ آل محمد محقق و مورّخ شهیر، قاضی بهلول بهجت زنگنه زوری می باشد.

علاوه بر اینها در تمامی کتب معتبره و تفاسیر بزرگ علمای عامّه و اهل تسنّن، فضایل و مناقب اهل بیت طهارت متفرقاً بسیار ثبت است.

نمی دانم چرا کسروی خجالت نمی کشید در حالتی که می دانست مغلطه می کند و گذشته از شیعیان ، سنیها بر او می خندند. پس خوب است مریدان فریب خوردۀ او بخوانند این کتاب را و عوض برانگیخته شان سر خجلت به زیر اندازند و متنبّه گردند و بازیگران قرن بیستم را به قول امروزیها - بشناسند .

اگر با کتابهای عربی سر و کار زیادی نداشت، اقلاً می خواست کتاب ترکی تألیف قاضی محمد بهلول بهجت افندی زنگنه زوری را که از اجلّهٔ فضلاء و علمای معروف قرن اخیر ترکیه و در علوم عقلیه و نقلیه و فقه و عرفان در اسلامبول و آناتولی مشهور بوده به نام تشریح و محاکمه در تاریخ آل محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را بخواند که به فارسی هم ترجمه گردیده و چاپهای متعدد شده ( چاپ اول ترکی و فارسی او هم در کتابخانه داعی موجود است. )

و واقعاً بر هر شیعه شاکّی لازم است آن کتاب مقدّس را خریداری [کرده ] و حقایق را از بیان عالم بزرگ سنّی بشنوند و نفرین بر بازیگران مغلطه کار بنمایند و مخصوصاً برادران روشنفکر و جوانان بی خبر اهل تسنن را توصیه به مطالعه آن کتاب می نماییم.

ناچارم علاوه بر آنچه در متن همین کتاب درج گردیده، در اینجا هم اغتنام فرصت نموده، به نقل اقوال بعضی از اکابر علمای اهل سنّت در فضایل امیرالمؤمنین علی و اهل بيت طهارت(علیهم السّلام) اشاره نمایم، تا خوانندگان محترم بدانند که کسروی تبریزی با

ص: 112

احمد امین مصری و مردوخ ( مردود ) کردستانی و امثالهم تنها [به] قاضی رفته اند که نسبت جعّالی به شیعیان داده اند!

آنها نمی دانند که شیعیان چون معتقد به مبدأ و معادند و پیرو عترت طاهره صادقین اند ، ابداً دروغ نگفته و جعل خبر نمی نمایند؛ چه آنکه احتیاجی به جعل خبر ندارند ؛ زیرا تمامی علمای جماعت، با ما در نقل فضایل اهل بیت هم صدا هستند ؛ از جمله امامان بزرگ اهل تسنّن که از پیشوایان و ائمه اربعه آنها می باشد، محمد بن ادریس شافعی است که مكرّر ، نظماً و نثراً ، اقرار و اعتراف به فضایل و مناقب اهل البیت(علیهم السّلام) نموده .

البیت را بشنوند - مانند کسروی و احمد امین و اقرانشان - و اگر مشاهده کنند که یکی از ما ذکر فضایل اهل البیت را می نماید ، « يقولون هذا رافضي » ؛ می گویند او رافضی است. فوری شافعى فى المجلس انشاد اشعاری نموده و حقایق را آشکار ساخته ، گفت :

إذا فى مجلس ذكروا عليّاً*** وسبطيه و فاطمة الزّكيّة

فأجرى بعضهم ذكرى سواه*** فأيقن أنّه سلقلقيّة

إذا ذكروا عليّاً أو بنيه*** تشاغل بالروايات العليّة

يقال تجاوزوا يا قوم هذا*** فهذا من حديث الرافضيّة

برئت إلى المهيمن من أناس*** يرون الرفض حبّ الفاطميّة

على آل الرسول صلاة ربّى*** ولعنته لتلك الجاهليّة

خلاصه معنای این اشعار آنکه گوید:

زمانی که در مجلسی ذکر علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهم السّلام) می شود ، بعض دشمنان برای آنکه مردم را از ذکر آل محمد منصرف کنند ، ذکر دیگری به میان می آورند . پس یقین کنید آن کس که مانع ذکر این خانواده می شود، سلقلق است (یعنی زنی که از دبرش حیض شود). آنها روایات بلند نقل می کنند که ذکر علی و بچه های او نشود و گفته می شود بگذرید ای قوم از این ذکر ؛ ( یعنی ذکر علی و بچه های او ) ؛ زیرا این حدیث رافضیهاست.

بیزاری می جویم- من که امام شافعی هستم- به سوی خدا از مردمی که می بینند رفض را دوستی فاطمه. بر آل رسول صلوات پروردگار من است و لعنت خداوند بر این نوع جاهلیت که دوستان آل محمد را رافضی بخوانند.

و سلیمان بلخی حنفی ضمن باب 62 ينابيع المودّه (1) صفحه 355( چاپ اسلامبول ) و سید مؤمن شبلنجی در صفحه 139 نور الابصار ، (2) چاپ سال 1290 ، نقلاً از بیهقی و

ص: 114

نورالدين إبن صباغ مالکی در صفحه 4 فصول المهمه (1) و نیز حافظ جمال الدین زرندی در معراج الوصول (2) بعد از این اشعار گفته اند که شافعی گفت:

قالوا ترفّضتَ قلتُ كلّا*** ما الرفض دینی ولا اعتقادی

لكن تولّيت غير شكِّ*** خير إمام وخير هادٍ

إن كان حبّ الوصىّ رفضاً*** فإنّني أرفض العباد

یعنی:

به من گفتند: رافضی شدی. گفتم ابداً نیست رفض دین من و نه اعتقاد من، لکن دوست می دارم بدون شک، بهترین امام و بهترین هادی را .

اگر معنای رفض ، دوستی وصیّ پیغمبر و آل طاهرین آن حضرت است ، پس به درستی که من رافضی تر از همه مردم هستم .

یاقوت حموی در صفحه 387 جلد ششم معجم الأدباء (3) و إبن حجر مكي در صفحه 79 ضمن فصل دوم از باب 9 صواعق ، (4)، (چاپ مصر ، سال 1312) و امام فخر رازی در صفحه 406 جلد هفتم تفسیر کبیرش (5) ذیل آیه شریفه: « قُل لا أَسْتَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى » و خطيب خوارزم در صفحه 129 مقتل الحسين ، (6) فصل 13 و سيد مؤمن شبلنجی در صفحه 140 نور الابصار ، (7) ( چاپ سال 1290) ضمن باب 2 و سلیمان بلخی حنفی در صفحه 356( چاپ اسلامبول ) باب 62 ینابیع المودّه(8) از

ص: 115

ربیع بن سلیمان که یکی از اصحاب شافعی بوده، نقل نموده اند که این اشعار را شافعی انشاد نموده و گفت:

يا راكباً قف بالمُحصّب من منّى*** واهتِف بساكن خَيفها والناهض

سحراً إذا فاض الحجيج إلى منى*** فيضاً كمُلتَطم الفرات الفائض

إن كان رفضاً حبّ آل محمّد*** فليشهد الثقلان انّى رافض

ماحصل این اشعار آنکه گوید:

«ای سوار رونده به سوی مکه معظمه بایست در ریگزار منی و به ساکنین مسجد خیف ، وقت سحر که حجاج به سوی منی می آیند - بدون تقیّه علنی و برملا - ندا بده و بگو : اگر رفض ، دوستیِ آل محمد است ، پس شهادت بدهند جن و انس که من (امام شافعی ) رافضی هستم.

و نیز علامه جلیل القدر شیخ عبدالله بن محمد بن عامر شبروای در صفحه 29 کتاب الاتحاف بحبّ الاشراف و سید ابی بکر بن شهاب الدین علوی در صفحه 31 از باب 2 و صفحه 49 از باب 4 رشفة الصادى من بحر فضائل بنى النبي الهادي ، (1) ( چاپ مطبعه اعلامیه مصر در سال 1303 ) و حافظ جمال الدین زرندی در معراج الوصول في معرفة آل الرسول (2) و إبن حجر مکی در صفحه 88 صواعق محرقه (3) از امام شافعی نقل نموده که می گفت :

يا أهل بيت رسول الله حبّكم*** فرض من الله في القرآن أنزله

كفاكم من عظيم القدر انّكم*** مَن لم يصلّ عليكم لا صلاة له

یعنی :

ای اهل بیت رسول خدا محبّت و دوستی شما واجب گردیده از جانب خدا و در

ص: 116

قرآن مجید این واجب نازل شده (اشاره به آیه 22 سوره 42 است که قبلاً ذکر شد) . کفایت می کند در عظمت قدر شما ای آل محمد آنکه هر کسی صلوات بر شما نفرستد نماز او قبول نخواهد شد ( اشاره به صلوات در تشهد نماز است که از واجبات نماز است و اگر کسی عمداً ترک صلوات بر محمد و آل محمد را در

تشهد نماز بنماید، نمازش باطل و غیر قابل قبول است ).

و در آخر اشعارش- برای یادآوری امثال کسرویها و احمد امینها - سروده که اتمام حجت باشد بر آنها که

لولم تكن في حبّ آل محمد*** ثكلتك أمّك غير طيب المولد

یعنی :

اگر نباشی در دوستی آل محمّد، مادر[ت] به مرگت بنشیند ؛ قطعاً حرامزاده ای .

به مناسبت این شعر آخر امام شافعی، یک حدیث از صدها حدیثی که از طرق خاصّه و عامّه رسیده، تقدیم امثال کسرویها و احمد امینها - که مخالف اهل بیت اطهار و مقامات آنها هستند - می نمایم و زاید بر معنای حدیث، توضیحی نمی دهم و این حدیث را حافظ ابن حجر مکی متعصّب در صواعق محرقه (1) از ابوالشیخ دیلمی نقل می نماید که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

« من لم يعرف حقّ عترتى من الأنصار والعرب، فهو لإحدى ثلاث : إمّا منافق وإمّا ولد زانية وإمّا امرؤ حملت به أمّه فى غير طهر».

یعنی کسی که نشناسد حق عترت مرا از انصار و عرب ، پس او یکی از سه چیز خواهد بود؛ یا منافق است یا ولدالزنا است، یا ولد حیض است.

بغض عترت طاهره مفتاح بهشت و دوزخ و علامت ایمان و کفر است چنانچه اکابر علمای عامّه و اهل تسنّن، با نقل اخبار بسیار از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) تصدیق این معنی را نموده اند.

از جمله امام احمد ثعلبی(1) که امام اصحاب حدیث شمرده شده و از اکابر علمای عامّه است ، در تفسیر خود ذیل آیه مودّت آورده که محبّت ومودّت اهل بيت طهارت ، از جمله اصول دین و ارکان اسلام است و هر کس خلاف این عقیده داشته باشد ، کافر و از دین اسلام خارج و ناصبی می باشد و دلیل بر این معنی ، خبری است که عبدالله بن حامد اصفهانی به اسناد خود از جریر بن عبدالله بجلی روایت نموده که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

«من مات على حبّ آل محمّد مات شهيداً . ألا ومن مات على حبّ آل محمّد مات مغفوراً له. ألا ومن مات على حب آل محمّد مات تائباً. ألا ومن مات على حبّ آل محمّد مات مؤمناً مستكمل الايمان. ألا ومن مات على حبّ آل محمّد بشره ملک الموت بالجنّة، ثمّ منكر ونكير. ألا ومن مات على حبّ آل محمّد يزفّ إلى الجنّة كما تزف العروس إلى بيت زوجها. ألا ومن مات على حبّ آل محمّد فتح له في قبره بابان إلى الجنّة . ألا ومن مات على حبّ آل محمّد جعل الله قبره مزار ملائكة الرحمة. ألا ومن مات على حبّ آل محمّد مات على السنّة والجماعة.

الا ومن مات على بغض آل محمّد جاء يوم القيامة مكتوباً بين عينيه آيس من رحمة الله . ألا ومن مات على بغض آل محمّد مات كافراً. ألا ومن مات على بغض آل محمّد لم يشم رائحة الجنّة .»

(کسی که بمیرد بر دوستی آل محمّد، مرده است شهید و توبه کننده از گناه و آمرزیده شده و مؤمنی که دارای ایمان کامل می باشد و رحمت گردیده و کسی که بمیرد بر دوستی آل محمد بشارت می دهد او را عزرائیل و منکر و نکیر به

ص: 118

بهشت و کسی که بمیرد بر دوستی آل محمّد، می رود به سوی بهشت،

همچنان که عروس می رود به سوی خانه شوهرش و کسی که بمیرد بر دوستی آل محمّد، باز می شود در قبر او دو در به سوی بهشت و کسی که بمیرد بر دوستی آل محمّد، قرار می دهد خداوند قبر او را زیارتگاه ملائکۀ رحمت و کسی که بمیرد بر دوستی آل محمّد، مرده است بر سنّت و جماعت و کسی که بمیرد بر دشمنی آل محمّد، روز قیامت بین دو چشم او نوشته شده است: ناامید است از رحمت خدا و کسی که بمیرد بر دشمنی آل محمّد، کافر مرده است و کسی که بمیرد بر دشمنی آل محمّد ، استشمام نمی نماید

بوی بهشت را .

و نیز سید ابی بکر بن شهاب الدین علوی در صفحه 45 از باب 4 رشفة الصادى من بحر فضائل بنى النبى الهادی (1) (چاپ مطبعه اعلامیّه مصر در سال 1303)، از تفسیر ثعلبی و امام فخر رازی در صفحه 405 جلد هفتم تفسیر کبیرش (2) ذیل آیه مودّت از صاحب کشاف همین خبر را نقل نموده اند.

و کواشکی در تفسیر خود موسوم به تبصره از ضحاک و عکرمه - که از مشاهیر مفسّرین اند - روایت کرده که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

« لا أسئلكم على ما أدعوكم إليه أجراً إلا أن تحفظوني في قرابتي علىّ و فاطمة والحسن والحسين وأبنائهما. »

(من از برای ارشاد شما به سوی حق و حقیقت مزدی نمی خواهم مگر آنکه حفظ نمایید مقام مرا در اقارب و خویشان من ؛ یعنی برای خاطر من احترام نمایید اقارب و خویشان مرا و آنها علی و فاطمه و حسن و حسین و اولاد و ذریه آن هر دو می باشند. )

ص: 119

و میر سيد على همدانی شافعی در مودّت دوم از مودّة القربی(1) از جابر بن عبدالله انصاری نقل می نماید که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

«توسّلوا بمحبّتنا إلى الله تعالى واستشفعوا بنا. فانّ بنا تكرمون وبنا تحبّون وبنا ترزقون ، فمحبّونا أمثالنا غداً كلّهم في الجنّة .»

( توسّل بجویید به دوستی ما به سوی خدای تعالی و طلب شفاعت نمایید به ما ؛ پس به درستی که به ما اکرام می شوید و به وسیله ما دوست داشته می شوید .

و به وسیله ما روزی داده می شوید پس دوستان ما امثال ما هستند [ و ] فردا ( یعنی قیامت) تمامشان در بهشت اند. )

و نیز از خالد بن معدان (2) روایت نموده که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

«من أحبّ أن يمشى فى رحمة الله ويصبح في رحمة الله فلايدخلنّ قلبه شكّ بأنّ ذرّيّتى أفضل الذرّيّات و وصييّ أفضل الأوصياء .»

(کسی که دوست دارد آنکه مشی کند در رحمت خدا و صبح کند در رحمت خدا، پس داخل نکند در قلبش شکی به اینکه ذریه و اولاد من بهترین ذراری هستند و وصی من بهترین اوصیاء می باشد . )

و نیز از جابر روایت(3) نموده که آن حضرت فرمود:

«ألزموا مودّتنا أهل البيت، فانّ من اتقى الله وهو يودّنا دخل الجنّة معنا والذي نفس محمّد بيده لا ينفع عبداً عمله إلّا بمعرفة حقّنا.»

(ثابت باشید در دوستی ما اهل بیت ؛ پس به درستی که اهل تقوا که ما را دوست بدارند ، با ما داخل بهشت می شوند. به آن خدایی که جان محمد در قبضۀ قدرت اوست هیچ عملی به بنده ای نفع نمی رساند، مگر به شناختن دوستی ما . )

ص: 120

و إبن حجر مصری مکی در فصل دوم صواعق(1) از ابویعلی از سلمة بن اکوع نقل نمود که آن حضرت فرمود:

«النجوم أمان لأهل السماء وأهل بيتى أمان لأمّتى من الاختلاف .»

(ستارگان امان اند از برای اهل آسمانها و اهل بیت من امان اند برای امت من از اختلاف .)

این اخبار نمونه ای از هزاران خبر است که درباره آل محمد سلام الله عليهم اجمعین از طرق عامّه و اهل تسنّن رسیده است که در مقدمه نویسی بیش از این ، مجالِ نقل ندارد.

از جمله اعتراضات کسروی و احمد امین مخصوصاً در کتاب المهدى والمهدويت به شیعیان در اعتقاد به وجود امام زمان عجّل الله تعالی فرجه است که غائب از انظار می باشد و این معنی را در صفحات مکرّره با آب و تابی تکرار کرده و هیاهویی راه انداخته اند و نوشته اند این عقیده، از جعلیات و ساخته های شیعیان است که می گویند : امامی هست مهدی نام و از نظرها ناپیدا. و حال آنکه خبر نداشتند و زحمت مطالعه و سیر در کتب را به خود ندادند و در مقام تحقیق بر نیامدند والا اگر فقط در کتب علمای تسنّن- گذشته از کتب شیعه - غور نموده بودند و عناد و تعصّب بیجا نمی نمودند، می فهمیدند اعتقاد به وجود حضرت مهدی محمد بن الحسن حجّة العصر والزمان عجّل الله تعالى فرجه که غیبت نموده و از انظار پنهان گردیده، مخصوص به شیعیان تنها نمی باشد ، بلکه در کتب معتبره علمای بزرگ اهل تسنّن نیز ثبت گردیده و اکابر علمای عامّه، از قبیل علامه سمهودی در جواهر العقدين(2) و طبرانی

ص: 121

در اوسط (1) و احمد بن حنبل در مسند(2) و ابی داود در سنن(3) و ابن ماجه در سنن(4) و حموینی در فرائد(5) و خواجه کلان بلخى در ينابيع المودّة(6) و إبن حجر در صواعق(7) و امام نسایی در سنن و خصائص العلوى و خواجه پارسا در فصل الخطاب(8) و محمد بن طلحه در مطالب السؤول (9) و نورالدین جامی در شواهد النبوة و حافظ بلاذری در

ص: 122

مسلسلات و محمد بن یوسف گنجی در کتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان (1) و إبن صبّاغ مالکی در فصول المهمّه (2) و میرسید علی همدانی شافعی در مودّة القربى(3) و علامه صلاح الدین در شرح الدائره و جمال الدین شیرازی در روضة الأحباب و بیهقی در صحیح خود شعب الايمان و شیخ محی الدین عربی در فتوحات و عنقاء المغرب و ملک العلماء شهاب الدین در هداية السعداء و سبط ابن جوزی در تذکره (4) و شيخ عبدالرحمن

بسطامی در دّرة المعارف و شیخ محمد الصبان المصرى در اسعاف الراغبين(5) و مؤيدالدين خطیب خوارزمی در مناقب و علامه شعرانی در یواقیت (6) و شیخ علی متقی در مرقاة شرح مشکوة(7) و دیگران از اکابر علمای اهل تسنّن- که این صفحات مختصر، مجال نوشتن نام تمام آنها را نمی دهد - اخبار بسیاری راجع به آن حضرت نقل نموده اند و حتی بسیاری از آنها تحقیقات عمیقی در این باب کرده اند .

برای نمونه چند خبری به اقتضای مقدمه نویسی از اکابر علمای عامّه جهت بینایی جوانان روشنفكر - زائداً على ماسبق - در اینجا نقل می نماییم، تا بدانند این عقیده از جعلیات و ساخته های شیعیان نیست، بلکه کسروی تبریزی حیّالِ فریبنده و احمد امین مصری عنود و امثال آنها مغلطه کار بوده اند و امر را بر بی خبران مشتبه می نموده اند.

علاوه بر آنکه در [مجلس دهم ] همین کتاب اشاراتی به اخبار وارده در موضوع

ص: 123

حضرت مهدی(علیه السّلام) شده و در اینجا هم بیان دیگری می نماییم و بعض اخبار دیگر [را] ذکر می کنیم تا کشف حقیقت گردد.

آنگاه فرمود: خداوند متعال نظر فرمود بر اهل زمین، پس مرا اختیار نمود پیغمبر مرسل . آنگاه نظر دیگر فرمود، علی را برگزید به وصایت. پس به من وحی نمود که تو را تزویج نمایم به او و قرار دهم او را وصیّ خودم .

« يا فاطمة منّا خير الأنبياء وهو أبوك و منّا خير الأوصياء وهو بعلك ومنّا خير الشهداء وهو حمزة عمّ أبيك ومنّا من له جناحان يطير بهما في الجنّة حيث شاء وهو جعفر ابن عمّ أبيك وما سبطا هذه الأمّة وسيّدا شباب أهل الجنّة الحسن والحسين وهما ابناك والذي نفسي بيده منّا مهدىّ هذه الأمّة وهو من ولدك .

(یا فاطمه از ماست بهترین انبیاء و او پدر تو می باشد و از ماست بهترین اوصياء و او شوهر تو می باشد و از ما است بهترین شهداء و او حمزه عموی پدر تو می باشد و از ما است کسی که برای اوست دو بال که پرواز می کند به آنها در بهشت و او جعفر ، پسر عموی پدر تو می باشد و از ما است دو سبط این امت و دو سید جوانان اهل بهشت، حسن و حسین و آنها پسرهای تو هستند. به آن خدایی که جان من درید قدرت اوست، از ما است مهدی این امت و او از اولاد تو می باشد. )

2 - شيخ الاسلام حموینی در فرائد السمطين(1) و شيخ سلیمان بلخی حنفی در باب 77 ينابيع المودّة (2) از عباية بن ربعی از جابر بن عبدالله انصاری نقل می نمایند که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

«أنا سيّد النبيّين وعلى سيّد الوصيّين وانّ أوصيائى بعدى اثنا عشر

ص: 125

أوّلهم علىّ وآخرهم القائم المهدىّ (علیه السّلام).

( من آقای انبیاء و علی آقای اوصیاء می باشد و به درستی که اوصیای من بعد از من دوازده نفرند؛ اول آنها علی و آخر آنها قائم مهدی می باشد . )

3- و از سلیم بن قیس هلالی از سلمان فارسی نقل می کنند(1) که گفت : وارد شدم بر رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) دیدم حسین بر پای آن حضرت نشسته و پیوسته دو طرف صورتش را می بوسید و می فرمود:

«أنت سيّد بن سيّد أخو السيّد وأنت الإمام بن الإمام وأنت حجّة بن الحجّة أخو الحجّة أبو حجج تسعة تاسعهم قائمهم المهدى(علیه السّلام) . »

(تویی سید پسر سید [ برادر سید ] و تویی امام پسر امام و تویی حجت، پسر حجت ، و برادر حجت و پدر حجتهای نه گانه که نهمی آنها قائم مهدی می باشد.)

4 - و نیز شیخ الاسلام حموینی در فرائد (2) از سعید بن جبیر از ابن عباس نقل می کند که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

«إنّ خلفائى و أوصيائى و حجج الله على الخلق بعدى الاثنا عشر أوّلهم علىّ وآخرهم ولدى المهدىّ، فينزل روح الله عيسى بن مريم فيصلّى

ص: 126

خلف المهدىّ وتشرق الأرض بنور ربّها ويبلغ سلطانه المشرق والمغرب.»

(به درستی که خلفاء و اوصیای من و حجتهای خدا بر خلق بعد از من دوازده نفرند؛ اول آنها علی و آخر آنها فرزند من مهدی است. پس نازل می گردد عیسی بن مریم روح الله ، پس نماز می گزارد عقب مهدی و روشن می کند آن مهدی زمین را به نور خدا و می رساند سلطنت او را به مشرق و مغرب . )

5 - و نیز از سعید بن جبیر از ابن عباس ( حبر امّت ) نقل می کند(1) که آن حضرت فرمود:

«إنّ عليّاً وصيّى ومن ولده القائم المنتظر المهديّ الذي يملأ الأرض قسطاً وعدلاً كما ملئت جوراً وظلماً والذي بعثني بالحقّ بشيراً ونذيراً انّ الثابتين على القول بإمامته فى زمان غيبته لأعزّ من الكبريت الأحمر. فقام إليه جابر بن عبدالله فقال : يا رسول الله وللقائم من ولدك غيبة ؟ قال(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) : ای و ربيّ « وَلِيُمَحِّصَ اللهُ الَّذِيْنَ امنوا وَيَمْحَقَ الْكَافِرِينَ » . ثم قال : يا جابر، إنّ هذا أمر من أمر الله وسرّ من سرّ الله، فإيّاك والشكّ، فانّ الشكّ فى أمر الله عزّوجلّ كفر.

(به درستی که علی وصیّ من است و از اولاد او قائم منتظر مهدی است که پر می کند زمین را از عدل و داد همچنان که پر شده باشد [از] جور و ظلم.

به آن خدایی که مرا به حق مبعوث گردانیده بشارت دهنده و بیم دهنده، به درستی که ثابتین بر قول و عقیده به امامت آن حضرت در زمان غیبتش عزیز ترند از کبریت احمر .

ص: 127

جابر از جا برخاست [ و ] عرض کرد یا رسول الله، برای قائم از فرزند شما غیبتی است؟ فرمودند: آری ، قسم به پروردگار من . آنگاه آیه 141 سوره 3 (آل عمران ) را قرائت نمودند؛ یعنی پاک و پاکیزه گرداند خدا مؤمنان را از گناهان در وقت مغلوبیت ایشان و نیست گرداند و هلاک سازد کافران را اگر مغلوب گردند .

ملخّص معنی آنکه در آن غیبت اگر دولت بر مؤمنان باشد ، به جهت تمیز است و استشهاد و تمحیص و غیر آن از آنچه اصلح باشد مر ایشان را و اگر بر کافران است ، به جهت محق و محو آثار ایشان است پس از آن فرمود: ای جابر ، این غیبت امری است از امر خدا و سرّی است از سرّ خدا پس بپرهیز از شک؛ به درستی که شک در امر خدای عزّوجلّ کفر است.)

6 - و نیز خواجه کلان حنفی در باب 79 ينابيع المودّة (1) از فصل الخطاب خواجه سيد محمد پارسا که از اکابر علمای عامّه است نقل می کند که گوید: از امامان اهل بیت طهارت، ابومحمد امام حسن عسکری(علیه السّلام) می باشد که متولّد گردیده در سال 231، روز جمعه، ششم ربیع الاول و بعد از پدر بزرگوارش شش سال زندگانی نمود و در پهلوی پدرش دفن گردید. آنگاه نوشته :

« ولم يخلف ولداً غير أبي القاسم محمّد المنتظر المسمّى بالقائم والحجّة والمهدىّ وصاحب الزمان وخاتم الأئمّة الاثنا عشر عند الإمامية وكان مولد المنتظر ليلة النصف من شعبان سنة خمس وخمسين ومائتين، أمّه أمّ ولد يقال لها نرجس، توفّى أبوه وهو ابن خمس سنين، فاختفى إلى الآن .»

(برای آن حضرت (یعنی امام حسن عسکری ) فرزندی نماند مگر ابوالقاسم محمد منتظر ، نامیده شده به قائم و حجّت و مهدی و صاحب الزمان و خاتم

ص: 128

امامان دوازده گانه نزد امامیه و مولد آن امام منتظر نیمه شعبان سال دویست و پنجاه و پنج بوده است و مادرش امّ ولد بود که او را نرجس می گفتند و در موقع وفات پدر بزرگوارش پنج ساله بوده و الی الآن مخفی و پنهان می باشد . )

7 - حافظ ابن حجر مکی در صفحه 127 صواعق محرقه(1) بعد از شرح حالات حضرت عسکری امام یازدهم گوید:

«ولم يخلف غير ولده ( ابى القاسم محمّد الحجّة ) وعمره عند وفات أبيه خمس سنين، لكن أتاه الله (تبارك وتعالى) فيها الحكمة ويسمّى القائم المنتظر، لأنّه ستر بالمدينة وغاب فلم يعرف أين ذهب .»

(باقی نماند برای آن حضرت مگر فرزندش ابی القاسم محمد حجّت و عمر آن حضرت در وقت وفات پدرش پنج سال بوده است، لکن در همان طفولیت، خداوند متعال او را حکمت داده بود و نامیده شد به قائم منتظر ؛ برای آنکه آن حضرت غیبت نموده و پنهان شد و شناخته نشد به کجا رفت.)

8- شیخ سلیمان بلخی حنفی(2) از باب 71 تا باب 86 را اختصاص داده است به حالات حضرت مهدی عجّل الله تعالى فرجه و نقل نموده است اقوال اکابر علمای خودشان را از قبیل هاشم بن سلیمان در کتاب المحجّة و علامه سمهودی در جواهر العقدين و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه و محمد بن ابراهیم در فرائد السمطين و محمد الصبّان المصرى در اسعاف الراغبين و محمد بن طلحه در مطالب السؤول و صلاح الدین صفدی در شرح الدائره و ابونعيم در حلية الأولياء و إبن صبّاغ در فصول المهمّه و گنجی شافعی در کتاب البیان و خوارزمی در مناقب و غیر هم از بسیاری از صحابه و مخصوصاً باب 82 را اختصاص داده به کسانی که حضرت مهدی را در زمان حیات پدر بزرگوارش دیدند به این عنوان:

«في بيان الإمام أبو محمد الحسن العسكرى أرى ولده القائم المهدىّ

ص: 129

لخواصّ مواليه وأعلمهم انّ الإمام من بعده ولده رضى الله عنهما.»

(در بیان آنکه امام ابو محمد حسن العسکری نشان داد فرزندش قائم مهدی را به خواص دوستانش و به آنها تعلیم نموده که امام بعد از او فرزندش مهدی می باشد.)

و در این باب دوازده خبر نقل می کند از جمع بسیاری که حضرت مهدی را در زمان پدرش امام حسن عسکری زیارت نمودند.

تا پیروان کسروی بخوانند و برانگیخته حیّالشان را بشناسند که نوشته است: وجود مهدی امام غائب را شیعیان ساخته اند و احدی او را ندیده، چگونه بوده و کجا بوده.

علاوه بر صدها کتب غیبت که اکابر علماء و موثّقین و محدّثین شیعه نوشته اند، از بیانات علمای سنّی بشنوید و بر کسروی و احمد امین و مردوخ و بازیگران و فریبندگان و دین سازان مغلطه کار لعنت نمایید.

و در باب 83 همان کتاب یازده خبر نقل می کند از کسانی که در غیبت کبری خدمت آن حضرت رسیده اند به این عنوان:

«فى بيان من رأى صاحب الزمان المهدىّ (علیه السّلام) بعد غيبته الكبرى.»

( در بیان کسانی که دیده اند صاحب الزمان مهدی(علیه السّلام) را بعد از غیبت کبری - یعنی در مدت هزار سال -. )

که از نقل آن اخبار جهت حفظ اختصار صرف نظر شد. هر کس طالب است ، به اصل كتاب ينابيع المودّة ، مخصوصاً باب 82 و 83 مراجعه نماید ، تا کشف حقیقت شود.

خلاصه اکثر علمای منصف عامّه با نقل اخبار بسیار که ضیق صفحات ، مجال نقل همه آنها را نمی دهد، اظهار عقیده و نظر هم نموده اند که مراد از حضرت مهدی ابی القاسم محمّد ، فرزند برومند حضرت امام حسن عسکری(علیه السّلام) می باشد.

9 - چنانچه محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول (1) در حق

ص: 130

آن حضرت گوید :

« هو ابن أبى محمّد العسكرى ومولده بسامراء .»

(او فرزند ابی محمد امام حسن عسکری می باشد و محل تولدش سامراء بوده است . )

10 - و نیز شیخ صلاح الدین صفدی در شرح الدائره نوشته است:

«إنّ المهدى الموعود هو الإمام الثاني عشر من الأئمّة أوّلهم سيّدنا علىّ وآخرهم المهدىّ رضى الله عنهم .»

(به درستی که مهدی موعود او امام دوازدهم از ائمه ای می باشد که اول آنها علی و آخر آنها حضرت مهدی رضی الله عنهم است.)

11 - و خواجه کلان بلخی حنفی در آخر باب 79 ینابیع الموده ، (1) بعد از نقل اقوال اکابر علمای عامّه راجع به حضرت مهدی(علیه السّلام) و ولادت آن حضرت، چنین اظهار عقیده نموده :

«المعلوم المحقَّق عند الثقات أنّ ولادة القائم(علیه السّلام) كانت ليلة الخامس عشر من شعبان سنة خمس و خمسين ومائتين في بلدة سامرّاء عند القران الأصغر الذي كان في القوس وهو رابع القران الأكبر الذي في القوس وكان الطالع الدرجة الخامسة والعشرين من السرطان و زايجته المباركة في أفق سامرّاء .»

(معلوم و محقَّق است نزد ثقات اینکه ولادت قائم(علیه السّلام) در شب پانزدهم شعبان سال دویست و پنجاه و پنج بوده است در سامراء نزد قرآن کوچک آن چنانه ای که باشد در قوس و او چهارم قران بزرگ آن چنانه ای است در قوس و بوده است طالع او در درجه بیست و پنج از سرطان و زایجهٔ مبارکه او در افق سامراء بوده است.)

ص: 131

12 - و ابو عبدالله فقيه محمد بن یوسف گنجی شافعی در کتاب البیان فی أخبار صاحب الزمان (1) در آخر باب 20 نوشته است:

«إنّ المهدىّ ولد الحسن العسكري، فهو حىّ موجود باق منذ غيبته إلى الآن ولا امتناع في بقائه بدليل بقاء عيسى والخضر وإلياس(علیهم السّلام) .

(به درستی که مهدی فرزند حسن عسکری زنده و موجود و باقی است [ از زمان ] غیبت او الى الآن و امتناعی ندارد بقای او به دلیل بقای عیسی و خضر والياس(علیهم السّلام) . )

13 - و يوسف سبط ابن جوزی در صفحه 204 تذکرة خواص الامّة في معرفة الأئمة (2) پس از اینکه سلسلۀ نسب آن حضرت را به علی بن ابی طالب نقل نموده آن گاه گوید:

«وهو الخلف الحجّة صاحب الزمان القائم المنتظر والتالي وهو آخر الأئمّة . »

(و اوست خلف حجت ، صاحب الزمان ، قائم منتظر و تالی و اوست آخر امامان و اوست مهدی(علیه السّلام) . )

بعد از نقل چند خبر از طرق علمای خودشان (اهل سنّت) راجع به ظهور آن حضرت چنین گوید: « فذلك هو المهدىّ (علیه السّلام) . »

14 - و محمد بن طلحه شافعی در باب 12 مطالب السؤول في مناقب آل الرسول (3) با دلایل بسیاری اثبات وجود حضرت مهدی عجّل الله فرجه را می نماید به این عنوان :

«الباب الثاني عشر فى أبى القاسم محمّد بن الحسن الخالص بن علىّ

ص: 132

المتوكّل بن محمّد القانع بن علىّ الرضا بن موسى الكاظم بن جعفر الصادق بن محمّد الباقر بن علىّ زين العابدين بن الحسين الزكيّ بن علىّ المرتضى أميرالمؤمنين بن أبي طالب، المهدىّ الحجّة الخلف الصالح

المنتظر (علیهم السّلام) . »

و ابتدا می نماید این باب را به اشعاری در مدیحه آن حضرت و اثبات مقامات عالیۀ آن وجود مقدّس که برای اثبات مرام ذکر می شود:

فهذا الخلف الحجّة قد أيّده الله*** هذا يا منهج الحقّ وأتاه سجاياه

وأعلى في ذرى العليا بالتأييد مرقاه*** واتاه خلى فضل عظيم فتحلاه

وقد قال رسول الله قولاً قد رويناه*** وذو العلم بما قال إذا أدرك معناه

يرى الأخبار في المهديّ جائت بمسماه*** وقد أبداه بالنسبة والوصف وسماه

ويكفى قوله منى لاشراق محياه*** ومن بضعة الزهراء مرساه و مسراه

ولن يبلغ ما اوتيه أمثال وأشباه*** فمن قالوا هو المهدیّ ما مانوا بمافاه

بیش از یک ورق با دلایل عقلیه و براهین نقلیه ثابت می نماید که جمیع اخبار مأثوره از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و ادله و علاماتی را که راجع به حضرت مهدی بیان نموده و در کتب فریقین حتی صحیح بخاری و مسلم و ترمذی نقل گردیده ، کاملاً مطابقت دارد با محمّد المهدى ، خلف صالح حضرت عسکری عجّل الله فرجه که در ایام معتمد علی الله ، ( خلیفۀ عباسی) در سامراء متولّد و از ترس اعادی پنهان گردیده.

و نیز قاضی فضل بن روزبهان که از اکابر متعصّبین علمای عامّه می باشد که از شدت تعصّب، انکار اخبار صحیحه صریحه را می نماید، ولی در موضوع حضرت ولیّ عصر، مهدی آل محمّد عجّل الله تعالی فرجه موافقت با نظر و عقیده امامیه اثنا عشریه دارد و عجب آنکه در کتاب ابطال الباطل که ردّ بر نهج الحق علامه حلّى (قدّس سرّه)( یعنی ردّ بر شیعیان نوشته ) کلماتی در فضایل و مناقب اهل بیت طهارت دارد که از جمله اشعاری در مدح ائمه اطهار انشاء نموده که اشاره به حضرت مهدی و ظهور آن

ص: 133

حضرت می نماید که به مناسبت مقام ، ذکر می نماییم که گوید :

سلام على المصطفى المجتبى*** سلام على السيّد المرتضى

سلام على سيّدتنا فاطمة*** من أختارها الله خير النساء

سلام من المسك أنفاسه*** على الحسن الألمعيّ الرضا

سلام على الأورعى الحسين*** شهيد يرى جسمه کربلا

سلام على السيّد العابدين*** علىّ بن الحسين الزكيّ المجتبى

سلام على الباقر المهتدى*** سلام على الصادق المقتدى

سلام على الكاظم الممتحن*** رضىّ السجايا إمام التقىّ

سلام على الثامن المؤتمن على الرضا سيد الأصفياء

سلام على المتّقى التقىّ*** محمّد الطيّب المرتجى

سلام على الألمعيّ النقيّ*** علىّ المكرّم هادى الورى

سلام على السيد العسكرىّ*** امام يجهز جيش الصفا

سلام على القائم المنتظر ***أبی القاسم الغرّ نور الهدى

سيطلع الشمس في غاسق*** ينجيه من سيفه المنتفى

ترى يملأ الأرض من عدله*** كما ملأت جور أهل الهوى

سلام علیه و آبائه*** وأنصاره ما تدوم السماء

ماحصل کلام به مقتضای مقام آنکه بعد از سلام به ارواح مقدّسه ائمه اثناعشر و ستودن مراتب و درجات مرتب آنها، به نام امام دوازدهم که می رسد بعد از سلام بر آن حضرت اقرار می نماید که اوست قائم منتظر که کنیه مبارکش ابوالقاسم است و زود است که مانند خورشید تابان طالع و ظاهر گردد و عالم را پر از عدل و داد کند ؛ همچنان که پر از ظلم و جور شده باشد.

برای اثبات مرام و بیداری جوانانِ روشن ضمیر که بخواهند به سفسطه بازی و مغلطه کاری و دروغ سازیهای کسروی و احمد امین و امثال او پی ببرند و بدانند که

ص: 134

عقیده به وجود حضرت مهدی منتظر عجّل الله تعالى فرجه و ولادت او در هزار و صد و بیست سال قبل و اینکه فرزند برومند حضرت عسکری و یازدهمین فرزند علی، امیرالمؤمنین(علیه السّلام) و دوازدهمین وصیّ حضرت ختمی مرتبت(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بوده و غیبت او از جعلیّات شیعه نیست، بلکه سنّی و شیعه معتقد به این معنی هستند ، همین مقدار از اخبار ، من باب نمونه، کافی است والا اگر بخواهم تمام روایات منقوله از کتب اکابر علمای عامّه و اظهار عقاید آنها را بر اثبات مرام ذکر نمایم، خود کتابی بسیار بزرگ خواهد شد .

و برای اهل لسان لازم است مراجعه کنند به کتاب کشف الأستار تأليف علامة المحدّثین ، مرحوم حاج میرزا حسین نوری قدس سره القدوسی و کتاب المهدی که به قلم سید جليل و عالم نبيل، حجة الاسلام مرحوم سيد صدرالدين صدر رضوان الله عليه ، نزیل دارالعلم قم می باشد که مبسوطاً از کتب اکابر علمای عامّه استخراج نموده و خدمت بزرگی به عالم تشیّع فرمودند.

در اینجا به یادم آمد خبر پرفایده ای که علاوه بر فضایل و مناقب مولی الموحّدين اميرالمؤمنين على ابن ابی طالب عليه الصلاة والسلام ، ذکری از حضرت مهدی عجّل الله تعالى فرجه و ظهور آن حضرت شده است و مقتضی دیدم خلاصۀ آن حدیث را یادآور شوم، تا خوانندگان محترم بدانند که اکابر علماء از سنّی و شیعه، چگونه به نقل اخبار، کشف حقایق نموده اند تا روی نویسندگان عنود سیاه گردد .

می نماید که گفت :

در روز خیبر رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) عَلم را به علی بن ابی طالب داد و خداوند به دست آن حضرت فتح [را] نصیب مسلمانان نمود و در غدیر خم به مردم شناسانید علی را به این عبارت که

«انّه مولى كلّ مؤمن ومؤمنة وقال له أنت منّى وأنا منك وأنت تقاتل علی التأويل كما قاتلت على التنزيل وأنت منّى بمنزلة هارون من موسى وأنا لمن سالمک و حرب لمن حاربك وأنت العروة الوثقى وأنت تبيّن ما اشتبه عليهم من بعدى وأنت إمام و وليّ كلّ مؤمن ومؤمنة بعدى وأنت الذى أنزل الله فيه « وَأَذَانُ مِنَ اللهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ يَوْمَ الْحَجِّ الْأَكْبَرِ »(1) وأنت الآخذ بسنّتى وذاب البدع عن ملّتى وأنا أوّل من انشقّ الأرض عنه وأنت معى فى الجنّة وأوّل من يدخلها أنا وأنت والحسن والحسين وفاطمة وانّ الله أوحى إلىّ أن أخبر فضلک، فقمت به بین الناس وبلّغتهم ما أمرنى الله بتبليغه و ذلك قوله تعالى « يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِليكَ مِنْ رَّبِّكَ » (2) الى آخر الآية .»

(به درستی که علی بن ابی طالب اولی به تصرف بر هر مؤمن و مؤمنه است. آنگاه فرمود به علی : تو از منی و من از تو و تو جنگ می کنی بر تأویل ( قرآن ) همچنان که من جنگ کردم بر تنزیل (قرآن) و تو از من به منزلۀ هارونی از موسی و من در سلم و سلامتم با کسی که با تو از در سلم و سلامت باشد و در جنگم با کسی که با تو در جنگ است و تویی عروة الوثقی و تویی بیان کننده هر چیزی که مشتبه می شود بر آنها بعد از من و تویی امام و ولیّ هر مؤمن و مؤمنه بعد از من- این کلمه بعدی که در بسیاری از اخبار رسیده، برای اهل بصیرت و انصاف واضح می نماید که کلمه مولی به معنای

ص: 136

اولی به تصرف است، نه به معنای محبّ و ناصر که اهل تسنّن گمان نموده اند و اگر به معنای محبّ و ناصر بود جمله بعدی معنی نداشت؛ زیرا دوستی علی و نصرت او در حیات و ممات پیغمبر بایستی عملی باشد، نه [اینکه] فقط بعد از پیغمبر او را دوست بدارند و یاری نمایند . پس کلمه مولی به معنای اولی به تصرّف است که در زمان حیات رسول الله خود، اولی به تصرّف است و بعد از وفات آن حضرت، این مقام مقدّس را علی واجد است. و درباره تو نازل گردیده ( آیه 3 سوره 9 توبه ) یعنی ندایی است از خدا و رسول به سوی مردم روز حج اکبر- اشاره است به بردن علی(علیه السّلام) آیات اول سورۀ برائت را و قرائت نمودن بر اهل مکه- و تویی عمل کنندۀ به سنّت من و برطرف کننده بدعتها از امت من و من اوّل کسی بودم که بدعتها را بر طرف نمودم و تو با منی در بهشت و اوّل کسی که وارد بهشت می شود من و تو و حسن و حسین و فاطمه هستیم و خداوند وحی نمود که فضیلت و مقام تو را خبر دهم. پس برخاستم بین مردم در روز غدیر - و رسانیدم به آنها آنچه را که خداوند به من امر نموده بود تبلیغ او را. این است معنی فرمودۀ حق تعالی که ای پیغمبر و رسول مکرّم برسان به مردم چیزی را که نازل گردیده به تو از جانب خدا تا آخر آیه شریفه . ) آنگاه فرمود:

«يا على إنّق الضغائن التى هى فى صدور من لا يظهرها الّا بعد موتى، أولئك يلعنهم الله ويلعنهم اللاعنون ، ثمّ بكى (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) وقال : أخبرني جبرئيل أنّهم يظلمونه بعدى وانّ ذلك الظلم يبقى حتى إذا قام قائمهم وعلت كلمتهم واجتمعت الأمّة على محبّتهم وكان الشانيء لهم قليلاً والكاره لهم ذليلاً وكثر المادح لهم وذلك حين تغيّرت البلاد وضعف العباد واليأس من الفرج، فعند ذلك يظهر قائم المهدىّ من ولدى بقوم يظهر الله الحقّ بهم ويخمد الباطل بأسيافهم ويتبعهم الناس راغباً إليهم أو خائفاً، ثمّ قال : معاشر الناس إبشروا بالفرج، فانّ وعدالله حقّ لا يخلف وقضائه لايرد وهو الحكيم الخبير وانّ فتح الله قريب .»

(یا علی بپرهیز از کینه هایی که در سینه ها پنهان است و ظاهر نمی کنند آن را

ص: 137

مگر بعد از مردن من . آنها کسانی هستند که لعنت می کند آنها را خدا و هر لعنت کننده . پس گریه کرد پیغمبر و فرمود که جبرئیل مرا خبر داده است که آنها ظلم می کنند به علی و اهل بیت من و این ظلم باقی می ماند ، تا آنکه قیام نماید قائم آل محمد و بلند شود سخن آنها و اجتماع نمایند امّت من بر دوستی آنها و دشمن آنها کم باشند و کاره و بی میل به آنها ذلیل باشند و زیاد شود مدح کنندگان آنها و آن در زمانی خواهد بود که شهرها تغییر پیدا می نماید و مردم ضعیف گردند و از فرج ظهور مأیوس شوند.

پس در آن وقت ظاهر می گردد قائم مهدی از فرزندان من و قیام می نماید و ظاهر می کند خداوند به آل محمد، حق را و به شمشیرهای آنها باطل را از میان می برد و مردم چه با کمال رغبت و میل و چه با خوف و ترس، تبعیت می نمایند آنها را. پس از آن فرمود: ای گروه مردم! بشارت باد شما را به فرج پس به درستی که وعده خداوند حق است و رد نمی شود قضای او و اوست حکیم و دانای آگاه. به درستی که فتح خداوند نزدیک است . )

برای خاتمه مطلب خبری نثار روح احمد امین و کسروی و مردوخ ( مردود ) و منکرین ظهور حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه می نماییم و این خبری است که شيخ الاسلام حموینی در فرائد السمطین(1) از محدّث فقیه شافعی، ابراهیم بن يعقوب کلاباذی بخاری و خواجه کلان شیخ سلیمان بلخی حنفی در ینابیع الموّدة (2) از جابر بن عبدالله انصاری نقل می نماید که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

«من أنكر خروج المهدىّ فقد كفر بما أنزل على محمّد(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) .»

(کسی که منکر خروج حضرت مهدی باشد، محقّقاً کافر است به آنچه نازل گردیده بر محمد(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) . )

ص: 138

دوا و غذا و پرهیز و غیره - هر یک به موقع خود عملی گردد و الّا بیماران خود متوجّه به دستورات نیستند [ و ] از روی جهل و نادانی پیش خود خیال می کنند هر چند روزی باید رجوع به دکتر جدیدی بکنند ، به خیال آنکه شاید مفید واقع شود؛ فلذا همیشه حیران و سرگردان اند و غالباً گرفتار شیّادها شده جان خود را از دست می دهند.

نوشته است: « قانون اسلام در هزار سال قبل می توانست اصلاح امور کند و مملکت داری نماید ولی امروز با قانون اسلام نمی شود مملکت داری نمود»!

برای اثبات نادانی و وارو[نه ] نشان دادن و سفسطه بازی و مغلطه کاری این مرد مرموز، پسندیده است نظر کردن به خاک حجاز، که دولت سعودی با اینکه با تمام ممالک خارجه ارتباط دارد و برای استخراج معادن خارجیها در مملکت او بسیارند، ابداً توجّهی به قوانین اروپایی ندارد و بلکه در سرتاسر مملکت حجاز، قانون قرآن مجید حکم فرماست. به همین جهت در میان آن مردمان بیسواد و برهنه و عریان از جميع شئون تمدّن امروزی، چنان امنیت قابل توجّهی موجود است که در اروپا حتی در مملکت سوئیس، که معروف به عدالت و صحت عمل می باشند هم وجود ندارد.

نوشته است: «یکی از دلایلی که می رساند قانون اسلام و دستورات آن ، امروزه در دنیا عملی نیست، آن است که در دنیای کنونی دست دزد را نمی برند و حال آنکه در قانون اسلام حکم به قطع ید سارق نموده است.»

آن بیچارۀ بدبخت، مانند صدها هزار مردم بی فکر و مقلّد ، غلط گمان کرده و می کنند که هر عملی که مورد پسند اروپاییها قرار گرفت، تمام روی قواعد علم و عقل است و حال آنکه چنین نیست.

بسیاری از قوانین در اروپا مورد عمل قرار گرفته که جز ضرر از آن چیزی نمی بینند؛ از جمله [اگر] همین حکم سارق و دزد را که محل استشهاد این مرد مرموزِ عجیب است مورد دقت قرار دهیم، می بینیم از زمانی که این حکم را تغییر دادند، امنیت از مملکت ما رخت بربسته، دزدیهای کوچک و بزرگ به قدری فراوان شده که

شب و روز، خفیه و آشکار، مردم امنیت ندارند .

ص: 140

اولاً ایمان که اصل و پایه هر چیزی است از میان مردم برداشته شده که هر بشری با توجه به مبدأ و معاد و ترس از روز حساب، دست به عمل زشت و خیانت به مال مردم و دزدی نزنند .

ثانیاً دزدها مطمئن اند اگر به رشوه و دادن حق و حساب از مجازات در نرفتند، چند ماهی بیشتر در زندان نخواهند ماند؛ آن هم زندانی که برای آنها به منزله مدرسۀ کار است؛ چون دزدها را که در حبس مجرد نمی برند، بلکه عدۀ بسیاری از دزدها در یک سالن زندگانی می کنند [ و ] در تمام مدت حبس بیکار ننشسته، رموز و اسرار دزدی را به یکدیگر آموخته وقتی از زندان خلاص شدند دزد هنرمند و ورزیده ای گردیده ، باز به جان ملّت می افتند .

بر فرض در تهران به واسطه مراقبت پلیس نتوانند بمانند به سایر بلاد می روند.

ایران نتوانستند عملی کنند به سایر ممالک می روند، تغییر صورت و لباس می دهند و باعث بدبختی ملّتها می شوند؛ چنانچه دزدهای بین المللی بسیارند که تمام ممالک دنیا از دست آنها عاجز و در پی آنها هستند و از گرفتن آنها عاجزند.

ولی اگر به حکم آیه 38 سورۀ 5( مائده ) « وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُما جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِّنَ الله » ؛ ( دست مرد و زن را به کیفر اعمالشان- که آن خیانت به مال مردم است - ببرید. این عقوبتی است که خدا بر آنان مقرر داشته . ) قطع يد عملی می شد [ و ] دست دزد را می بریدند مانند سابق، امنیت مالی برقرار می شد.

بریدن دست دزد اقلاً دو اثر نیکو در جامعه دارد :

یکی آنکه دزدِ بی دست در هر کجای دنیا برود چون نشانی دارد، به دست بریدۀ او نگاه کرده ، او را می شناسند ولو به هر صورت و لباس درآید، از او اجتناب می نمایند و دیگر احتیاجی به پلیس و پاسبان نیست که او را تحت نظر بگیرند، بلکه تمام عملیاتش تحت نظر افراد مردم است و از او کاملاً دوری می نمایند. . به همین جهت زندگانی اجتماعی او در همه جا در خطر می افتد.

اثر دیگری که دارد آنکه اگر افراد دیگری خیال چنین عمل زشتی داشته باشند ،

ص: 141

چون می دانند دست عزیزشان حتماً قطع می شود و بعد از دو مرتبه تکرار عمل ، حیاتشان در معرض خطر [قرار می گیرد] و حکم اعدام درباره آنها جاری می گردد، قطعاً به دنبال چنین عمل شنیع [ و ] ننگینی نمی روند؛ بالنتيجه مردم راحت [ شده ] و امنیت اجتماعی حاصل می شود، چنان که در مملکت حجاز- که امروز این حکم عملی می شود - دزدی ابداً وجود ندارد، ولی در سراسر ممالک اروپا و آمریکا و غیره که دست دزد را نمی برند، دزدیهای علمی و غیر علمی بسیار رواج دارد.

پس احکام اسلام عملی است [و باید ] اجرا بنمایند، تا نتیجه بگیرند [ و ] عمل نکردن به قوانین اسلام، مایهٔ بدبختی و بیچارگی است.

اسلام به ذات خود ندارد عیبی*** هر عیب که هست در مسلمانی ماست

اگر مسلمانان مانند بیماران خود سر، تنبل و تن پرور و جاهل شدند، چه ربطی به اصل دین دارد.

قرآن مجید مردم را امر به کار نموده، امر به تدبّر و تفکّر و تعقّل نموده ، سعی و عمل یکی از دستورات مهمّه دین مقدس اسلام است.

قانون مجری می خواهد. در ازمنه سالفه اجرای قانون می کردند، عملی می شد ، امروز هم بکنند عملی خواهد شد؛ چنانچه حجازیها عمل می نمایند و نتیجه می گیرند. این خود حجّتی است برای تخطئه کنندگان دین که بدانند قوانین دینی در هر دوره ای اجرا شود عملی می باشد.

بدیهی است قانون برای مردم است نه مردم برای قانون. پس قانون را باید عملی نمود و روی هوای نفس نباید وضع قانون نمود ، بلکه روی صلاح ظاهر و باطن مردم باید قانون وضع شود و قانونگذاری که بتواند به ظاهر و باطن و صورت و معنای مردم احاطه داشته باشد جز ذات اقدس پروردگار نمی باشد پس قوانین الهی را که روی صلاح مردم وضع شده اجرا نمایند تا اثرات صالحهٔ آن را ببینند .

مثلاً یکی از احکام مهمۀ اجتماعیّه اسلامیّه حلیّت بیع و شراء و حرمت رباست ،

ص: 142

چنانچه در آیات چندی این معنی را واضح می نماید و صریحاً می فرماید :

«أَحَلَّ اللهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَوا » . (1)

(حلال نموده خداوند بیع را و حرام نموده ربا را .)

چون ربا ایجاد تنبلی می نماید و باعث تمرکز سرمایه ها در افراد معدود و سبب بیچارگی عامه مردم می باشد ، حرام گردیده است .

آیا اگر دنیای جهل و نادانی مادیّت، معاملات ربوی را معمول داشتند و بنگاهها و مؤسسه های ربوی ایجاد نمودند ، مسلمانان هم کورکورانه باید تقلید نمایند؟ به دلیل آنکه مردم هوی پرستِ سرمایه دار، پیروی از آنها نمودند.

آیا عملیات یک دسته از مردمان مادّیِ سرمایه دار باید سبب برطرف شدن حكم مسلّم الهی و حلیّت ربا گردد. دولتها و ملّتها عمل بنمایند تا نتیجه حاصل گردد.(2)

مثلاً یکی از احکام حافظ اجتماع در اسلام، حکم حرمت مشروبات الكلى و منع مسکرات است که مورد قبول عقل و نقل و طب و دانش است، ولی چون اروپا آزادی مسکرات داده و مسلمانان شهوتران هم پیروی نمودند- به عقیده و میل آقای کسروی - باید اصل این حکم عقلانی از میان برود، تا فساد اخلاق در جامعه زیاد گردد [ و ] دولت و ملّت در زحمت جبران ناپذیر افتند - چنانچه افتاده اند - بدیهی است عند العقلاء جواب منفی است.

ص: 143

ولی بر انگیخته ای که خود معتاد به این عمل بوده و مغز سرش فاسد و گندیده گردیده، هر اندازه دانا هم باشد نمی تواند پی به مضرّاتش ببرد.

و از همین قبیل است جمیع احکام اسلام که روی قواعد عقلیه برقرار گردیده .

بدیهی است قواعد عقلانی بر خلاف هواهای نفسانی است و البته مردمان حیوان صفت که دم از عقل و خرد می زنند و از آثار آن بی خبرند، نمی توانند زیر بارِ قواعد عقلانی و احکام الهی بروند؛ لذا آنها را عملی نمی دانند و حال آنکه یگانه قانونی که روی قواعد عقل و خرد ، اسباب سعادت بشر است، قانون مقدّس اسلام است و بس .

قطعاً اگر احکام اسلام مجری داشت و اولیای امور محو ظواهر نمی گردیدند و تحت تأثیر غربیها قرار نمی گرفتند و قوانین اسلام را طابق النعل بالنعل عملى می نمودند، مخصوصاً باب قصاص را در همه جا مورد عمل قرار می دادند ، می دیدند چگونه امنیت قضایی و حیات اجتماعی برقرار می شد، چنانچه در آیه 179 سوره 2

( بقره ) می فرماید :

«وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَيَوةُ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ»

(ای صاحبان عقل و خرد، حکم قصاص برای حیات شماست . )

چنانچه هشتصد سال تمام اولیای امور، قوانین مقدّسه اسلامی را مورد عمل قرار دادند، گوی سبقت را از همگان ربوده، سيادت بالاستقلالِ جهان از آنِ آنها بود و از زمانی که تمدن غربیها آنها را تحت نفوذ خود قرار داد و محو زرق و برق ظاهرِ فریبنده گردیدند، سیادت و سعادت را از دست دادند.

آنچه گفتم من به قدر فهم توست*** مردم اندر حسرت فهم درست

در اینجا حرف بسیار است، بگذارم و بگذرم، می ترسم چنانچه جلو قلم را رها کنم و وارد مباحث علمی و عملی و اجتماعی اسلام گردم، مانند مقدمه ابن خلدون طولانی و کتاب علی حده گردد و از وضع مقدمه نویسی خارج . به همین مقدار [هم] که طولانی شد، ناچار و بی اختیار بودم و از ارباب ذوق و خرد معذرت می خواهم .

ص: 144

ولی در خاتمه به برادران جوان عزیزم توصیه می نمایم خودتان را زود تسلیم اشخاص ننمایید و هر کلامی را باور نکنید و به دنبال هر صَدا به خیال صدا نروید.

هر کس راجع به دین مقدس اسلام و مذهب حقّۀ تشیّع حرفی زد و شبهه و اشکالی نمود، بروید از اهلش که علماء و مبلّغین پاک می باشند ، سؤال کنید تا در چاه ضلالت نیفتید.

بازیگران و دین سازان شما را فریب ندهند؛ زیرا آنها اشخاصی هستند که می خواهند استقلال شما را متزلزل و در استعمار بلکه استحمار بیگانگان وارد کنند .

لذا سعی می کنند با جملات فریبنده، اباطیلی را به صورت حق جلوه دهند و شما را به دین و مذهب و علماء و مبلّغین و متدیّنین بدبین نمایند، سنگ تفرقه در شما بیندازند و به نام اصلاح در دین و جلوگیری از خرافات، شما را از اصل دین و مذهب دور نمایند و نتیجۀ خود را که تفرقه و جدایی و بدبینی به یکدیگر است بگیرند [ و ] اسباب حکومت و آقایی بیگانگان را فراهم نمایند؛ زیرا یگانه چیزی که ما را از هر قوم و ملّت به دور خود جمع می کند و دست اتحادمان را به هم می دهد دین و مذهب است .

این قبیل اشخاص می خواهند از همین راه به نام دین و مذهب و اصلاح در دین و اتحاد مسلمین ، مسلمانان را از هم جدا و سیاست بیگانگان را بر گردن بیچارگان وارد نمایند.

ای بسا ابلیس آدم روی هست*** پس به هر دستی نباید داد دست

آن قدر بدانید که ارباب اباطیل، پیوسته بر اباطیل خود لباس حق می پوشانند، تا جامعه را فریب داده، در دام بدبختی انداخته و زمینه را برای سیاستمداران باطل آماده ساخته و از سعادت و سیادت ابدی باز دارند. مردمان فهمیده و بیدار باید با حربۀ عقل و علم و منطق ، پرده اباطیل را پاره نموده و خود را از منجلاب ضلالت و گمراهی نجات بدهند.

من آنچه شرط بلاغ است با تو می گویم*** تو خواه از سخنم پند گیر و خواه ملال

در خاتمه به مقتضای کلام معجز نظام رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) که فرمود: «من لم يشكر

المخلوق لم يشكر الخالق » ( کسی که شکرانه - محبتهای- مخلوق را به جای نیاورد

ص: 145

شکرانه حق را به جای نیاورده ) بر داعی مسکین، علم و عمل فرض و واجب بود که از آقایان دوستان و فضلاء و دانشمندان و محبّین خاندان رسالت و اهل بیت طهارت و موالی خود که در تهیۀ وسائل مادی این کتاب ( ولایت ) سعی بلیغ و کمک شایانی نمودند یاد نموده و هر یک را به فراخور حال و لیاقت و استعداد مدح و ثنا نمایم، تا اقلّ شکرانۀ عمل را به جای آورده باشم، ولی متأسفانه چون اشخاصی پاک و بی آلایش و مایل به خود نمایی نبودند و مخصوصاً از داعی درخواست نمودند، بلکه جداً امر فرمودند که نام آن بزرگواران برده نشود - چه آنکه معامله با مقام ارجمند صاحب ولایت نمودند - فلذا تقاضای عوض ، جز از ذات ذوالجلال حق توسط مولانا و مولی الكونين صلوات الله علیه نداشتند.

ناچار دست نیاز به درگاه خالق بی نیاز برداشته و از کَرَم بلا انتهای کریم علیم مسألت می نمایم که توفیق سعادت جاودانی به آنان عنایت و با عطای خیر و برکت و عوض در دنیا به توفیقات و تأییدات شایسته و کرامت ازلی خود موفّق و مؤیّد و در آخرت با خاندان رسالت و اهل بیت طهارت محشور و نام نیکشان را الی الابد باقی و پایدار و بر این شیوۀ مرضیه مستدام بدارد و این عمل را از آنان قبول و ذخیره و سرمایهٔ ابدی اخروی قرار دهد.

يرحم الله عبداً قال آمينا.

وانا العبد فانى محمد الموسوى سلطان الواعظين الشيرازى

ص: 146

قوۀ پروردگار متعال و توجهات خاصۀ حضرت خاتم الانبیاء(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) موفقیت با داعی

[بود] و حقانیت دین مقدس اسلام و مذهب حقۀ جعفریه را ثابت نمودم.

آن گاه از طرف انجمن اثنا عشریه شهر «سیالکوت» به ریاست جناب ابوالبشیر سید عنایت علیشاه نقوی، مدیر محترم نامۀ هفتگی «درّ نجف » دعوت شده ، بدان صوب حرکت نمودم .

از حسن اتفاق ، دوست قدیمی صمیمی داعی جناب سردار محمد سرورخان رسالدار(1) فرزند مرحوم رسالدار محمد اکرم خان و برادر کلنل محمد افضل خان که از سرداران نامی خاندان قزلباش هندوستان در پنجاب می باشند که در سالهای 1339 و 40 قمری در کربلا و کاظمین و بغداد حکومت داشتند و از مردان شریفِ با نام و

مؤمنین متعصب پاکدامن خاندان قزلباش در شهر سیالکوت، رئیس اداره عدلیّه و مورد احترام عموم اهالی بودند، با جمعیت بسیاری از طبقات مختلفه ، استقبال شایان از داعی نمودند و در منزل جناب ایشان وارد گردیدم.

چون خبر ورود داعی به پنجاب به وسیله جراید منتشر شد، با جدیّت و اصراری که برای حرکت به سمت ایران داشتم، از اطراف و اکناف پیوسته نامه های دعوت می رسید، مخصوصاً از طرف حجّة الاسلام جناب آقای سید علی رضوی لاهوری مفسّر سی جلد تفسير معروف لوامع التنزیل، از شهر لاهور که از مفاخر علمای شیعه

در پنجاب ساکن لاهور می باشند، داعی را وادار می کرد [که پیوسته در حرکت [بوده ] و به زیارت اخوان مؤمنین نائل می گردیدم .

از جمله از طرف مؤمنین و برادران خاندان محترم قزلباش که از رجال مهم شیعه در پنجاب هندوستان هستند، به پیشاور که آخرین شهر مهم سرحدی پنجاب به افغانستان می باشد - دعوت شدم .

به اصرار جناب محمد سرورخان پذیرفته و در چهاردهم رجب بدان صوب

ص: 148

حرکت [کردم]. پس از ورود و احترامات فوق التصور تقاضای منبر نمودند ؛ چون زبان هندی را کامل نمی دانستم در هیچ یک از بلاد هند منبر نرفتم، ولی چون اهالی پیشاور عموماً زبان فارسی را به خوبی می دانند - اجابت نموده، عصرها در امام بارۀ ( حسینیّه ) مرحوم عادل بیک رسالدار مجلس مهمی تشکیل و با حضور جمعی کثیر از صاحبان ادیان و مذاهب مختلفه ادای وظیفه می نمودم.

چون اکثریت اهالی پیشاور مسلمان و از برادران اهل تسنّن هستند، لذا در مدت سه ساعت که منبر بودم روی سخن با آنها [بود] و در اثبات امامت بیشتر دقت و صرف وقت می نمودم. لذا محترمین علمای آنها که حاضر مجلس تبلیغ می شدند، تقاضای مجلس خصوصی نمودند؛ چند شبی تشریف می آوردند در منزل و ساعاتی به مباحثات می گذشت .

یک روز که از منبر فرود آمدم، خبر دادند که دو نفر از اکابر علمای کابل از ضلع ملتان به نام «حافظ محمد رشید » و «شیخ عبد السلام» وارد [شدند ] و تقاضای ملاقات نمودند . وقت دادیم، ده شب پی در پی بعد از نماز مغرب می آمدند و در هر شبی ، ساعات ممتد که غالباً به شش و هفت ساعت می کشید - و بعضی شبها تا مقارن طلوع فجر مشغول بودیم - وقتمان به مباحثات و مناظرات می گذشت و در پایان شب آخر شش نفر از رجال و ملاکین و اصناف محترم اهل تسنن ، مذهب حقۀ تشیع را اختیار نمودند.

و چون چهار نفر از مخبرین جراید و مجلات مهمّه با حضور قریب دویست نفر از رجال محترمین فریقین ( شیعه و سنی ) مناظرات و مقالات، طرفین را می نوشتند و روز بعد در جراید و مجلات نشر می دادند، داعی از روی جراید و مجلات و مقالات، گفتارهای شبانه را یادداشت نموده، اینک آن مقالات و مناظرات است [که] به نظر قارئین محترم می رسد. فلذا این کتاب را موسوم نمودم به شبهای پیشاور.

آنچه به نظر محترم اهل ادب می رسد خُرده به داعی نگیرند، چه آنکه در موقع مناظره احدی توجه به الفاظ و زیبایی گفتار ندارد، بلکه تمام توجه به معانی و حقایق است ؛

ص: 149

تغییری در رونوشت جراید نداده، بلکه عین آنچه نوشته شده به نظر محترمتان می رسد.

و آنچه در این مناظرات مورد بحث و گفت و گوست ، مستنبَط از آیات قرآن مجید و اخبار معتبره و بیانات مهمّۀ محققین و اساتید سخن و دانشمندان بزرگ و رؤسای دین و افاضات غیبی بوده است.

من به سر منزل عنقا نه به خود بردم راه *** قطع این مرحله با مرغ سلیمان کردم

ص: 150

ص: 152

ص: 154

شما، مجالس بحث و گفت وگو و اختلاف بسیار شده. چون بر ما لازم است که برای رفع اختلاف قیام نماییم، این است که طیّ طریق نموده، برای رفع شبهات به پیشاور آمده و امروز را در امام باره کاملا مستمع کلمات و بيانات شما بودیم .

سِحر بیانات شما را بیش از آنچه شنیده بودیم دیدیم. امشب هم به فیض ملاقات نایل آمدیم. چنانچه میل داشته باشید وارد صحبت شویم و قدری با شما صحبت اساسی نماییم.

داعی - با کمال میل برای اصغای کلمات و فرمایشاتتان حاضرم ، ولی به یک شرط که آقایان لطفاً دیدهٔ تعصّب و عادت را بسته و با نظر انصاف و علم و منطق مانند دو برادر برای حلّ شبهات صحبت کنیم، مجادلات و تعصّبات قومی را به کنار بگذاریم.

حافظ - فرمایش شما بسیار بجاست. بنده هم یک شرط دارم، امید است که مورد قبول واقع شود؛ که در مکالمات فیمابین از دلایل قرآنیه تجاوز ننماییم .

داعی- این تقاضای شما مورد قبول عقلاء و علماء نمی باشد؛ یعنی علماً و عقلاً مردود است. برای آنکه قرآن مجید کتاب مقدّسی است موجز و مجمل و مختصر، که معانی عالیه آن محتاج به بیان مبیِّن است و ما ناچاریم در اطراف کلّیّات قرآن مجید به اخبار و احادیث معتبره استشهاد نماییم.

حافظ - صحیح است ، فرمایشی است متین، ولی در مواقع لزوم تقاضا دارم به اخبار و احادیث مُجمع عليه استشهاد نماییم و از کلمات و مسموعات عوام اجتناب نماییم و نیز برای آنکه ملعبۀ دیگران واقع نشویم از تندی و عصبانیت خودداری نماییم.

داعی - اطاعت می شود. بسیار کلام بجایی فرمودید. از اهل علم و دانش مخصوصاً مثل داعی که افتخار سیادت و انتساب به رسول الله را دارم سزاوار نیست که بر خلاف سیره و سنّت جدّ بزرگوارم رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )- که واجد تمامی حسن اخلاق و مخاطب به آيۀ شريفه «وَإِنَّكَ لَعَلى خُلُقٍ عَظيم » ؛ ( به درستی که تو صاحب خلق عظیم

ص: 156

می باشی .) بوده و بر خلاف دستور قرآن مجید عمل نماییم که می فرماید:

«ادْعُ الَى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ» .

(ای رسول ما) خلق را به حکمت برهان و موعظۀ نیکو به راه خدا دعوت نما و مجادله کن با آنها با بهترین طریق به نحو احسن - آیۀ 125 سوره 16(نحل).

حافظ - ببخشید! چون انتساب خود را به رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ضمن گفتارتان بیان نمودید

و همین طور هم معلوم و مشهور است، ممکن است تقاضای بنده را بپذیرید [ و ] برای مزید بینایی ما شجره نسب خود را بیان فرمایید که بدانیم نسب شما از چه طریق به پیغمبر منتهی می شود.

حافظ - این شجره ای که بیان نمودید منتهی می گردد به امیرالمومنین على كرّم الله وجهه ؛ در حالتی که شما خود را منتسب به رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) خواندید . حقاً با این سلسله نسب می بایستی خود را از اقربای رسول الله بخوانید نه اولاد آن حضرت؛ زیرا اولاد کسی است که از ذریه و نسل رسول الله باشد.

داعی - نسب ما به رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) از طرف حضرت زهراء صدیقه کبری فاطمه (علیها السّلام) می باشد که والده ماجدۀ حضرت ابا عبدالله الحسین(علیه السّلام) است.

حافظ - عجب است از شما که اهل علم و اطلاع هستید این قسم تفوّه بنمایید! چون خود می دانید که عقب و نسل آدمی از طرف اولاد ذکور است نه اناث و حضرت رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را عقب از ذکور نبوده است. پس شما نوه و از دختر زادگان رسول خدا هستید نه اولاد آن حضرت.

داعی - گمان نداشتم آقایان محترم لجاج در کلام نمایید و الّا در مقام جواب برنمی آمدم .

حافظ - بر صاحب اشتباه شده ، لجاجی در گفتارم نبوده، بلکه واقعاً نظرم همین است، چنانچه بسیاری از علماء هم با حقیر هم عقیده هستند که عقب و نسل از اولاد ذکور است نه اناث، چنانچه شاعر گفته است:

بنونا بنو أبنائنا وبناتنا*** بنوهنّ ابناء الرجال الاباعد

( پسران و پسران پسران و دختران من از من اند، ولی پسران دختران از مردان دورند ( یعنی از من نیستند . )) .

اگر شما دلیلی بر خلاف دارید که دختر زادگان رسول اکرم در شمار اولاد آن حضرت اند بیان فرمایید. چنانچه دلیل شما کامل باشد البته قبول خواهیم نمود، بلکه ممنون هم خواهیم شد.

داعی - دلایل از قرآن مجید و اخبار معتبره فریقین بسیار قوی است.

حافظ - متمنی است بیان فرمایید تا مستفیض شویم.

ص: 158

داعی - در ضمن گفتار شما یادم آمد مناظره ای که در همین موضوع بين هارون الرشيد، خلیفۀ عباسی و حضرت امام هُمام ابی ابراهیم موسی بن جعفر(علیهما السّلام) واقع شد و حضرت جواب کافی به هارون دادند که خودش تصدیق نمود.

حافظ - آن مناظره چگونه بوده است متمنی است بیان فرمایید.

ابومنصور احمد بن علی بن ابی طالب الطبرسی در کتاب احتجاج(1) شرح مناظره را مفصلاً نوشته اند، که حضرت امام موسی الکاظم (علیه السّلام)فرمود:

روزی در مجلس خلیفه هارون الرشید عباسی وارد شدم، از من سؤالاتی نمود و جوابهایی شنید. از جمله سؤالاتش همین سؤال شما بود که گفت :

«كيف قلتم أنا ذرّيّة النبي (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) والنبي لم يعقب وإنما العقب للذّكر لاللأنثى

وأنتم ولد البنت ولا يكون له عقب .»

(چگونه شما می گویید ما ذریه پیغمبریم و حال آنکه پیغمبر عقبی نداشت. و جز آن نیست که عقب از برای پسر است نه از برای دختر و شما اولاد دخترید و نبود برای آن حضرت عقبی . ( یعنی از اولاد ذکور )).

حضرت در جواب او قرائت فرمودند آیه 84 و 85 از سوره 6( انعام ) را :

« وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ داوُدَ وَسُلَيْمانَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَىٰ وَهَرُونَ وَكَذَلِكَ نَجْرَى الْمُحْسِنِينَ . وَزَكَرِيَّا وَيَحْيَى وَعِيسَى وَإِلْيَاسَ كُلٌّ مِنَ الصَّالِحِينَ ».

( هدایت نمودیم از ذریه نوح یا ابراهیم - نظر به اختلاف تفاسير - داوود و

ص: 160

سلیمان و ایوب و یوسف و موسی و هارون و زکریا و یحیی و عیسی و الیاس را که همه از صالحین بودند. )

آن گاه حضرت به محل استشهاد از آیه عنایت نموده و فرمود به هارون:

«من أبو عيسى يا أميرالمؤمنين ؟ » یعنی کیست پدر عیسی ؟

هارون در جواب گفت:

«ليس لعیسی اب»، یعنی برای عیسی پدری نبوده.

حضرت فرمودند:

«إنّما ألحقه الله بذراري الأنبياء(علیهم السّلام) من طريق مريم و لذلك ألحقنا بذرارى النبي من قِبَل أُمّنا فاطمة .»

یعنی جز این نیست که خدای تعالی ملحق گردانید او را به ذراری انبیاء از طریق مریم و همچنین ملحق گردانیده است ما را به ذریۀ پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) از قِبَل مادرمان فاطمه (علیها السّلام).

و امام فخر رازی در صفحه 124 جلد چهارم تفسیر کبیر (1)ذیل همین آیه شریفه در

ص: 161

مسئلۀ پنجم گوید:

«این آیه دلالت دارد بر اینکه حسن و حسین ذریهٔ رسول الله می باشند ؛ برای آنکه خداوند در این آیه عیسی را از ذریۀ ابراهیم قرار داده و پدری برای عیسی نبوده؛ این انتساب از طرف مادر است. همچنین حسنین از طرف مادر ذریهٔ رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می باشند، کما اینکه حضرت باقر العلوم (امام پنجم) در نزد حجاج به همین آیه استدلال نمود.

آن گاه فرمود: آیا زیاد بکنم دلیل از برای تو ؟

هارون عرض کرد بیان کن.

حضرت قرائت فرمودند آیه شریفه مباهله را که آیه 61 از سوره 3( آل عمران ) است :

«فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ مَا جَانَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاثَنَا وَأَبْنَاتْكُمْ وَنِسَآتْنَا وَنِسَائِكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأنَّفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلَ لَعْنَتَ اللهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ ».

(هر کس با تو در مقام مجادله برآید دربارۀ عیسی ، بعد از آنکه به وحی خدا به احوال او آگاهی یافتی ؛ بگو: بیایید ما و شما با فرزندان و زنان و کسانی که به منزله نفس ما هستند با هم به مباهله برخیزیم (یعنی در حق یکدیگر نفرین کرده و در دعا و التجاء به درگاه خدا اصرار کنیم)، تا دروغگویان و کافران را به لعن و عذاب خدا گرفتار سازیم. )

آن گاه فرمود: احدی ادعا ننموده است که در موقع مباهله به امر پروردگار در مقابل نصاری داخل نموده باشد پیغمبر در زیر کساء مگر علی بن ابی طالب و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السّلام) را.

ص: 162

پس چنین مستفاد می شود که مراد از «اَنفُسَنَا» ، علی بن ابی طالب است و مراد از «نِسَآئنَا » فاطمه زهراء و مراد از «أبْنَاتَنَا » حسن و حسین اند؛ که خداوند آنها را پسران رسول خود خوانده است .

همین که هارون این دلیل واضح را شنید بی اختیار گفت : احسنت یا ابا الحسن .

پس از این استدلال حضرت امام موسی الکاظم(علیه السّلام) جهت هارون که حسن و حسین(علیهما السّلام) فرزندان رسول خدا هستند، ثابت می شود که جمیع سادات فاطمي الى انقراض العالم، به این افتخار جلیل مفتخرند و تماماً ذراری و اولادهای رسول الله اند.

و ابوبکر رازی در تفسیر خود، به همین آیه و جمله «ابنائنا» استدلال می نمایند؛ که حسن و حسین از طرف مادر پسران رسول خدا هستند، همچنانکه خداوند در قرآن مجید، عیسی را از ذریّۀ ابراهیم خوانده از طرف مادرش مریم.

محمّد بن یوسف گنجی شافعی در کفاية الطالب (1) و إبن حجر مکی در صفحه 74 و 93 صواعق محرقه (2) از طبرانی از جابر بن عبدالله انصاری و خطیب خوارزمی در مناقب (3) از إبن عباس نقل می کنند که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

«إنّ الله عزّوجلّ جعل ذرّية كل نبي في صلبه وجعل ذرّيتي في صلب على بن ابى طالب .»

یعنی خدای عزّوجل ذریهٔ هر پیغمبر را در صلب خودش قرار داد و ذریۀ مرا در صلب علی بن ابی طالب قرار داد .

و نیز خطیب خوارزمی در مناقب (4) و میرسید علی همدانی شافعی در مودّة القربى(5) و

ص: 164

امام احمد بن حنبل- که از فحول علمای شما می باشد - در مسند(1) و سلیمان حنفی بلخی در ینابیع المودّة(2) نقل می نمایند - با مختصر کم و زیادی در الفاظ - که

ص: 165

رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

«ابنای هذان ریحانتان من الدنيا، إبناى هذان إمامان قاما أو قعدا.»

یعنی این دو فرزند من ( حسن و حسین ) ریحانه من اند از دنیا و هر دو فرزندان من امامان اند، خواه قائم به امر امامت باشند و خواه ساکت و قاعد .

و شیخ سلیمان حنفی ، باب 57 از ینابیع المودّة را مخصوص همین موضوع قرار داده و احادیث بسیاری به طرق مختلفه از علمای بزرگ خودتان ، از قبیل : طبرانی و حافظ عبدالعزیز و ابن ابی شیبه و خطیب بغدادی و حاکم و بیهقی و بغوی و طبری به الفاظ و عبارات مختلفه نقل نموده که حسن و حسین فرزندان رسول خدا هستند.

در آخر همین باب(1) از ابو صالح و حافظ عبدالعزیز بن الاخضر و ابونعیم و طبری- و إبن حجر مکی در صفحه 112 صواعق(2) و محمد بن یوسف گنجی شافعی در آخر فصل

ص: 166

اول بعد از صد باب كفاية الطالب(1) و طبری در ترجمه حالات حضرت امام حسن - نقل نموده اند از خلیفه ثانی عمر بن الخطاب که گفت :

«إنّي سمعت رسول الله يقول كلّ حسب ونسب فمنقطع يوم القيامة ما خلا حسبی و نسبی وکلّ بنی أنثى عصبتهم عصبتهم لأبيهم ما خلا بنى فاطمة، فإنّى أنا أبوهم وأنا عصبتهم .»

یعنی شنیدم از رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود:

هر حسب و نسبی منقطع است روز قیامت مگر حسب و نسب من و هر اولاد دختری عصبۀ آنها از جانب پدر است مگر اولادهای فاطمه که من پدر و عصبه آنها هستم.

و نیز شیخ عبدالله بن محمد بن عامر شبراوی شافعی در کتاب الاتحاف بحبّ الاشراف (2) این حدیث را از بیهقی و دارقطنی، از عبدالله ابن عمر از پدرش در موقع تزويج ام كلثوم نقل نموده.

ص: 167

و جلال الدین سیوطی در کتاب احياء الميت بفضائل اهل البیت (1) نقلاً از طبرانی در اوسط از خلیفه عمر نقل می نماید.

و سید ابی بکر بن شهاب الدین علوی در صفحه 39 باب 3 الی صفحه 42 رشفة الصادى من بحر فضائل بنى النبيّ الهادی(2) ( چاپ مطبعه اعلامه مصر در سال 1303) نقل و استشهاد نموده که اولادهای فاطمه(علیها السّلام) اولاد رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) اند.

و اما شعر شاعر که شاهد آوردید ، در مقابل این همه دلائل محکمه، مردود می شود، چنان که محمد بن یوسف گنجی شافعی، فصل اول بعد از صد باب كفاية الطالب (3) را

ص: 168

ص: 169

در جواب همین شعر شاعر، اختصاص به این معنی داده که دختر زادگان پیغمبر فرزندان آن حضرت اند.

و علاوه این شعر شاعر ،کفر است که قبل از اسلام ،سروده، چنانچه صاحب جامع الشواهد نقل نموده.

از این قبیل دلایل بسیار است که ثابت می نماید فرزندان فاطمۀ صدیقۀ(علیها السّلام) فرزندان رسول الله اند. پس وقتی سلسلۀ نسب ما به حضرت اباعبدالله الحسین(علیه السّلام) ثابت گردید -بنا بر دلایل معتبره ای که بیان نمودیم - ثابت است که فرزندان و ذراری رسول خدا هستیم و بزرگترین افتخار ما همین معنی می باشد و احدی چنین افتخاری ندارد مگر ذراری رسول الله(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ، چه خوش گوید فرزدق شاعر:

أولئک آبائی فجئنی بمثلهم*** إذا جمعتنا يا جرير المجامع

(اینها هستند پدران من ؛ پس بیاورید مرا به مثل اینها (ای جریر) آن گاه که محافل و انجمنها ما را گردهم آرد.)

خلاصه احدی از ابنای زمان و مردم دنیا نمی توانند به بزرگی پدران خود فخر و مباهات کنند مگر شرفاء و سادات که نسبت آنها منتهی می شود به خاتم الانبیاء وعلى مرتضى صلوات الله وسلامه عليهما .

ص: 170

حافظ - دلایل شما بسیار مکفی و تمام بود. قطعاً انکار آن را نمی نمایند مگر اشخاص لجوجِ عنود و خیلی هم ممنون شدم که کشف حجب فرموده ، ما را مستفیض فرمودید تا رفع این شبهۀ بزرگ شد.

در این موقع صدای مؤذّن در مسجد برخاست که اعلام نماز عشاء را می نمود.

-چون برادران اهل سنّت به طور وجوب نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را از هم جدا و در موقع فضیلت آن به جا می آورند بر خلاف شیعه که تبعاً لرسول الله و ائمه از آل اطهار(علیهم السّلام) در جمع و تفریق مختارند. آقایان آماده شدند برای رفتن [به] مسجد و ادای فریضه . بعضی از آقایان گفتند اگر بنای برگشتن و ادامه دادن به مذاکرات است چون [با] رفتن به مسجد و بر و برگشتن خیلی از وقت مجلس گرفته می شود ،خوب است تا این مجلس بر قرار است نماز عشاء همین جا ادا شود. فقط آقای سید عبد الحىّ ( امام جماعت مسجد ) بروند در مسجد با مردم نماز بگزارند و برگردند .

پیشنهاد مورد قبول آقایان قرار گرفت. فلذا در تمام مدت مناظره که ده شب طول کشید ، موقع نماز عشاء در همان مجلس ادای وظیفه می نمودند. در این موقع آقایان به اتاق بزرگ دیگر رفتند [ و ] بعد از ادای وظیفه به اتاق محل مناظره مراجعت نمودند.

نواب عبدالقیوم خان- که یکی از اشراف و ملاکین اهل تسنن و مرد کنجکاو و جوینده ای بودند گفتند: قبله صاحب اجازه فرمایید تا آقایان چای میل می نمایند خارج از موضوع بحث مجلس سؤالی دارم به عرض برسانم.

داعی - بفرماييد حاضرم برای استماع .

داعى - اولاً آقایان ( اشاره به علمای مجلس ) می دانند که در مسائل فرعیّه مابین علماء اختلاف بسیار است، چنانچه ائمۀ اربعه شما هم بسیار اختلاف دارند.

ثانیاً اینکه فرمودید عمل شیعیان بر خلاف سنّت رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می باشد ، امر را بر شما اشتباه نمودند؛ زیرا که آن حضرت نمازها را گاهی جمع و گاهی به تفریق ادا می نمودند .

نواب - رو به علمای خودشان آیا چنین است، رسول خدا(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به نحو جمع و

تفریق ادا می نمودند؟

حافظ - فقط در سفر و مواقع عذر از قبیل باران و غیره این نوع عمل می نمودند، برای آنکه امت در تعب و مشقت نباشند والا در حضرّ پیوسته به نحو تفریق ادا می نمودند . گمان می کنم قبله صاحب اشتباه نمودند [ و ] سفر را تصور حضر نمودند.

داعی - خیر اشتباه ننمودم ، بلکه یقین دارم، حتی در روایات خودتان وارد است که گاهی در حضر و بدون عذر هم به نحو جمع ادا می نمودند.

حافظ - گمان می کنم روایات شیعه را با روایات ما اشتباه نمودید.

داعی - روات شیعه که اتفاق بر این معنی دارند، گفت وگو در روات شما می باشد .

روایات صحیحِ چندی در صحاح و کتب معتبرۀ شما در این باب وارد است .

حافظ - ممکن است اگر در نظر دارید محل آنها را معین فرمایید.

داعی - مسلم بن حجاج در باب الجمع بين الصلوتين في الحضر در صحیح(1) خود با

ص: 172

نقل سلسلهٔ روات از ابن عباس نقل نموده که گفت :

«صلّى رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) الظهر والعصر جمعاً والمغرب والعشاء جمعاً في غير خوف ولا سفر . »

( رسول خدا(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را بدون خوف و ترس و سفر جمعاً ادا می نمود.)

و نيز(1) از ابن عباس نقل نموده که گفت :

«صلّيت مع النبى ثمانياً جمعاً و سبعاً جمعاً.»

(با رسول خدا هشت رکعت نماز ظهر و عصر و هفت رکعت نماز مغرب و عشاء را با هم ادا می نمودیم . )

و همین حدیث را امام احمد بن حنبل در صفحه 221 جزء اول مسند(2) نقل نموده به علاوۀ (3) حدیث دیگر که ابن عباس گفت :

«صلّى رسول الله في المدينة مقيماً غير مسافر سبعاً وثمانياً.»

(نماز گزارد رسول خدا در مدینه در حال اقامت نه مسافرت هفت رکعت و هشت رکعت ( یعنی مغرب و عشاء و ظهر و عصر را با هم. )

چند حدیث از این قبیل مسلم نقل می نماید ، تا آنجا که می نویسد :(4)

ص: 173

عبدالله ابن شقیق گفت: روزی بعد العصر إبن عباس براى ما خطبه می خواند و صحبت می نمود تا آنکه آفتاب غروب کرد، ستاره ها ظاهر شد ، صدای مردم برخاست : الصلاة الصلاة . إبن عباس اعتنا نکرد. در همان حین مردی از بنی تمیم با صدای بلند گفت: الصلاة الصلاة .

ابن عباس گفت:

«أتعلّمنى بالسنّة لا أمّ لك، رأيت رسول الله جمع بين الظهر والعصر والمغرب والعشاء».

(بی مادر تو مرا سنّت یاد می دهی. خودم دیدم رسول خدا جمع کرد بین نماز ظهر وعصر و مغرب و عشاء .)

عبدالله گوید: از این کلام در دل من خدشه ای پیدا شد، رفتم از ابوهريره سؤال نمودم تصدیق نمود و گفت همان قسم است که ابن عباس گفته .

و نیز به طریق دیگر از عبدالله بن شقیق عقیلی نقل می نماید که(1) وقتی منبر عبدالله

ص: 174

إبن عباس طول كشيد تا هوا تاریک شد، مردی سه مرتبه پی در پی ندا در داد: الصلاة .

إبن عباس متغیر شد گفت:

« لا أمّ لك ، أتعلّمنا بالصلاة وكنّا نجمع بين الصلاتين على عهد رسول الله .»

(بی مادر تو ما را نماز یاد می دهی و حال آنکه ما در زمان رسول خدا جمع بین دو نماز می نمودیم (یعنی ظهر را با عصر و مغرب را با عشاء).)

و نیز زرقانی که از اکابر علمای شماست در صفحه 263 جزء اول شرح موطأ(1) مالک در باب جمع بین الصلاتین از نسائی از طریق عمر و بن هرم از ابی الشعثاء نقل می نماید که در بصره ابن عباس نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را جمع می خواند بدون آنکه بین آنها فاصله و چیزی بوده باشد و می گفت رسول خدا این قسم نماز ادا می نمود ( یعنی ظهر را با عصر و مغرب را با عشاء جمع می نمود).

و نیز مسلم در صحیح(2) و مالک در باب جمع بین الصلاتین موطأ (3) و امام احمد بن حنبل

ص: 175

در مسند(1) با نقل سلسلهٔ روات از سعید بن جبير از ابن عباس روایت نموده اند که گفت :

«صلّى رسول الله الظهر والعصر جمعاً بالمدينة في غير خوف ولاسفر».

(نماز گزارد رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ظهر و عصر را با هم در مدینه بدون ترس و سفر ) .

ابو زبیر گوید: از سعید سؤال نمودم برای چه پیغمبر جمع مین مود نماز را ؟

سعید گفت: همین سؤال را من از ابن عباس نمودم ، گفت :

«أراد أن لا يحرج أحداً من أمته»؛ یعنی برای آن جمع می نمود که احدی از امتش در سختی و مشقت نباشد.

و نیز در چند خبر نقل می نمایند که ابن عباس گفت : (2)

ص: 176

«جمع رسول الله بين الظهر والعصر والمغرب والعشاء في غير خوف ولا مطر.»

(جمع نمود رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بین نماز ظهر و عصر و مغرب وعشاء بدون این که

ترسی باشد و بارانی بیاید.)

اخبار در این باب بسیار نقل نموده اند ولی واضح ترین دلیل بر جواز جمع ، همین تعیین ابواب است به نام «جمع بین الصلاتين» و نقل نمودن احادیث جمع را در همین باب تا از ادله جواز جمع باشد مطلقاً ؛ و اگر غیر از این بود باب مخصوصی برای جمع در حضر و بابی در سفر باز می نمودند.

پس این روایاتِ منقولهٔ در صحاح و سایر کتب معتبرۀ شما مربوط به جواز در سفر و حضر است .

حافظ - چنین بابی و نقل روایاتی در صحیح بخاری نمی باشد.

داعی - اولاً وقتی سایر ارباب صحاح از قبیل مسلم و نسایی و احمد بن حنبل و شارحين صحیحین ( مسلم و بخاری) و دیگران از اکابر علمای خودتان نقل نموده اند، کفایت می نماید هدف و مقصد ما را .

ثانياً آقای بخاری هم همین روایات را که دیگران نقل نموده اند در صحیح خود آورده، منتهی با زرنگی تمام از محل خود که جمع بین الصلاتین است به محل دیگر انتقال داده. چنانچه «باب تاخیر الظهر الى العصر من كتاب مواقيت الصلاة»(1) و

ص: 177

باب ذكر العشاء والعتمه »(1) و «باب وقت المغرب» (2) را مطالعه [کنید ] و مورد دقت قرار دهید، تمام این احادیث جمع را مشاهده می فرمایید.

پس نقل این احادیث به عنوان اجازه و رخصت در جمع بین الصلاتین عقیدۀ جمهور علمای فریقین است در حالتی که اقرار به صحت این احادیث در صحاح خود نموده اند؛ چنانچه علامه نووی در شرح صحیح مسلم(3) و

ص: 178

عسقلانی(1) و قسطلانی(2) و زکریای انصاری در شروحی که بر صحیح بخاری نوشته اند و زُرقانی در شرح بر موطأ مالک(3) و دیگران از اکابر علمای خودتان بعد از نقل احادیث ، مخصوصاً حديث ابن عباس ، اعتراف به صحت آن - و اینکه این احادیث ، دلیل اجازه و رخصت است در حضر برای آنکه امت در حرج و مشقت نباشند - نموده اند .

نواب - چگونه ممکن است احادیثی از زمان رسول خدا(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بر عمل به جمع رسیده

باشد، ولی علماء در حکم و عمل بر خلاف آن رفتار نمایند !

داعى - فقط اختصاص به این موضوع ندارد، بعدها خواهید فهمید که نظایر بسیار دارد. در این موضوعِ به خصوص هم آقایان فقهای اهل تسنّن یا جهت قصور افکار و

ص: 179

یا جهت دیگری که من نمی فهمم آن احادیثِ معتبره را تاویلات بارده برخلاف ظاهر آنها نموده اند ؛ از قبیل آنکه گویند :

شاید این احادیث ناظر به موقع عذر باشد؛ مانند ترس و خوف و نزول باران و گل که جماعتی از اکابر متقدمین شما مانند امام مالک (1) و امام شافعی(2) و عده ای از فقهای مدینه به آن تاویل فتوا داده اند. و حال آنکه این عقیده را رد می نماید حديث ابن عباس که صریحاً می گوید: «من غیر خوف ولامطر»؛ یعنی بدون ترس و نزول باران ، نماز را جمع می خواندند.

بعضی دیگر پیش خود بافته اند که شاید هوا ابر بوده و وقت را نشناختند و همین که نماز ظهر را تمام نمودند، ابر برطرف گردید، دیدند وقت عصر است، نماز عصر را خواندند؛ لذا جمع شد بين الظهر والعصر !

گمان نمی کنم بارزتر از این تاویل یافت شود گویا تاویل کنندگان فکر نکردند که نماز کننده، رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) است و برای رسول خدا بود و نبودِ ابر، اثری نداشته، چه آنکه علم آن حضرت مربوط به اسباب نبوده، بلکه محیط بر تمام اسباب و آثار بوده است.

و گذشته از آنکه این دسته مردمانِ قصیر الفکر دلیلی در دست ندارند که چنین امری واقع شده باشد ، بطلان این تاویل ثابت می گردد به جمع نماز مغرب و عشاء که در آنجا وجود ابر و برطرف شدن آن اثری ندارد، علاوه بر آنکه خلاف ظواهر احادیث است.

چنانچه عرض کردیم در حدیث ابن عباس ( حبر امت ) صراحت دارد که خطابۀ آن جناب به قدری طول کشید که مستمعین چندین مرتبه فریاد زدند: الصلاة ؛ یعنی یادآوری نمودند که ستاره ها ظاهر و وقت نماز گردیده، مع ذلک عمداً نماز مغرب را

ص: 180

به عقب انداخت تا وقت نماز عشاء هر دو را با هم ادا نمود، و ابوهریره هم تصدیق این عمل را نموده که رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بدین قسم عمل نموده [است].

البته این نوع تاویلات در نزد ما مردود است، بلکه علمای بزرگ خودتان هم رد نموده و تاویلات را برخلاف ظواهر احادیث دانسته اند، چنان که شیخ الاسلام انصاری از اکابر علمای خودتان در تحفة البارى فى شرح صحيح البخاری ؛ در باب صلاة الظهر مع العصر والمغرب مع العشاء در آخر صفحه 292 جزء دوم و همچنین علامه قسطلانی در صفحه 293 جزء دوم ارشاد الساری فی شرح صحیح البخاری (1) و دیگران از شارحین صحیح بخاری و جَمّ غفیری از محققین علمای خودتان آورده که این نوع از تاویلات، خلاف ظواهر احادیث است و مقید بودن به آنکه حتماً باید تفریقاً ادا نمود، ترجیح بلامرجِّح و تخصیص بلامخصِّص است .

نواب - پس این اختلاف از کجا آمده که دو دسته برادران مسلمان به جان هم افتاده و با نظر عداوت به یکدیگر می نگرند و قدح در اعمال هم می نمایند ؟

داعی - اولاً اینکه فرمودید : دو دسته از مسلمانان با نظر عداوت به هم می نگرند، مجبورم از طرف جماعت شیعیان اهل بیت طهارت و خاندان رسالت دفاع بنمایم که ما جماعت شیعیان به هیچ یک از علماء و عوام برادران اهل تسنن به چشم حقارت و یا عداوت نظر نمی نماییم، بلکه آنها را برادران مسلمان خود می دانیم و بسیار متأسفیم که چرا تبلیغات بیگانگان و خوارج و نواصب و امویها و تحریکات شیاطینِ جن و انس در قلوب برادران اهل تسنن مؤثر افتد، تا آنجا که برادران شیعی خود را که از جهت قبله و کتاب و نبوت و عمل به جمیع احکام و واجبات و مستحبات و ترک کبایر و معاصی با آنها شریک اند رافضی و مشرک و کافر دانسته و از خود جدا نمایند و با نظر عداوت و دشمنی به آنها بنگرند. .

ص: 181

ثانياً فرمودید: این اختلاف از کجا آمده از سوز دل عرض می نمایم:

آتش به جان شمع فتد کاین بنا نهاد.

اینک وقت آن نیست که عرض نمایم این نوع اختلافات از کجا سرچشمه گرفته، شاید ان شاء الله در شبهای بعد به مناسباتی پرده برداشته شود و خود متوجه به اصل حقیقت گردید.

ثالثاً راجع به نماز جمع و تفریق ، آقایان فقهای اهل تسنن اخبار معروضه را - که دلالت بر رخصت و جواز دارد مطلقاً، در جمع خواندن نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء برای سهولت و راحتی و جلوگیری از سختی و مشقت و حرج امت - نقل نموده، ولی نمی دانم به چه جهت تاویلات بارده می نمایند و جمع خواندنِ نمازها را بدون عذر جایز نمی دانند ! بلکه بعضی از آنها مانند ابی حنیفه(1) و تابعین او مطلقاً منع جمع می نمایند؛ با عذر و بدون عذر ، سفراً ام حضراً.

و اما سایرین از شافعیها(2) و مالکیها(3) و حنبلیها (4) با اختلافاتی که در جمیع اصول و

ص: 182

ص: 183

ص: 184

فروع دارند در سفرِ مباح مانند حج و عمره و جنگ و غیرهم اجازه داده اند.

ولی فقهای شیعه تبعاً للائمة الطاهرين من آل محمد(علیهم السّلام) - که بنا به فرمودۀ رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فارق بین حق و باطل و عديل القرآن اند - حکم به جواز جمع می نمایند مطلقاً، خواه در سفر یا در حضر، با عذر و یا بی عذر به جمع تقدیم و یا جمع تاخیر .

و این جواز با اختیار مصلّی است؛ یعنی نمازگزار اگر بخواهد نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را برای سهولت و راحتی در یک جلسه بخواند و یا ظهر و مغرب را در اول وقت فضیلت بخواند و نماز عصر و عشاء را هم در اول وقت فضیلت آنها ادا

ص: 185

نماید، مختار است. و البته از هم جدا و هر یک را در وقت فضیلت خود به جا آوردن افضل از جمع است، چنانچه در کتب استدلالیه و رسائل عملیه فقهای شیعه کاملاً ذکر گردیده، ولکن چون مردم غالبا گرفتار مشاغل و هموم بسیاری هستند و ممکن است به مختصر غفلتی از آنها فوت گردد، لذا برای سهولت و رفع عسر و حرج- که هدف شارع مقدس بوده شیعیان جمع می خوانند به تقدیم یا به تاخیر.

گمان می کنم برای روشن شدن ذهن آقایان محترم و سایر برادران اهل تسنن که با دیده غیظ و غضب به ما می نگرند همین مقدار جواب کافی باشد . چون مطالب مهم تری اصولاً در پیش است، خوب است برگردیم به اصل مذاکرات اولیه؛ زیرا وقتی مطالب مهمۀ اصولی حل گردید بالتبع فروعات حل خواهد شد.

حافظ - خیلی خوشوقتم که در جلسۀ اول پی بردم به معلومات قبله صاحب و دانستم طرف صحبت ماکسی است که خیلی جامد نیست و از کتب ما کاملاً با اطلاع اند .

همان قسمی که فرمودند، بسیار بجاست که همان صحبت قبل را تعقیب نماییم.

با اجازه قبله صاحب می خواهم بفهمم که جناب عالی با این بیانات شیوا که ثابت نمودید حجازی و هاشمی و دارای چنین نسب پاکی هستید، چگونه شد که به ایران ( مرکز مجوس ) آمدید. چنانچه علت و تاریخ این مهاجرت را بیان فرمایید خیلی خوشوقت خواهیم شد.

بقعۂ مبارکه اش الى الحال در شیراز، مطاف و مزار عامّۀ ناس مِن الأعالي والأدانى می باشد. قبّه و بارگاهش بسیار عالی و در اطراف قبر مبارکش برای حفاظت قبر از پامال شدن در موقع هجوم جمعیت بسیار از زائرین آن جناب ، شاهزادۀ اویس میرزا معتمد الدوله ثانی، فرزند دانشمند عالیقدر مرحوم حاج فرهاد میرزا معتمدالدوله ( عمّ اکرم مرحوم ناصرالدین شاه قاجار) ضریح زیبایی از نقره ساخته و حرم مطهرش را- که مسجدی است برای عبادت زائرین و ادای فرایض و مستحبات و اقامۀ نماز جماعت - آیینه کاری نموده و اهالی فارس بالخصوص توجه زیادی به آن بقعۀ مبارکه دارند و به وسیله روح پرفتوح صاحب بقعه- که از عترت پاک رسول الله(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و مورد توصیه و سفارش آن حضرت بوده اند، درک فیض از مبدأ فیاض می نمایند.

حافظ - علت مهاجرت ایشان از حجاز به شیراز چه بوده.

اتفاق حرکت می نمودند.

می نویسند: به نزدیک شیراز که رسیدند، تقریباً یک قافله پانزده هزار نفری رجالاً و نساءً تشکیل شده بود. مأمورین و حکّام شهرها خبر حرکت چنین قافلۀ بزرگی را به مأمون دادند. مأمون ترسید که اگر چنین جمعیتی از بنی هاشم و دوستداران و فداییهای آنها به طوس برسند اسباب تزلزل مقام خلافت گردد.

لذا امریّه ای صادر نمود به تمام حکّام بلاد که در هر کجا قافله بنی هاشم رسیدند مانع از حرکت شوید و آنها را به سمت مدینه برگردانید. به هر کجا این حکم رسید، قافله حرکت کرده بود مگر شیراز که قبل از رسیدن قافلهٔ حکم به حکومت وقت رسید.

قتلغ خان (حاکم شیراز) مردی بود بسیار جدی و مقتدر، فوری با چهل هزار لشکر جرّار در «خان زنیان» هشت فرسخی شیراز اردو زدند. همین که قافله بنی هاشم رسیدند، پیغام داد برای امامزادگان معظم که حسب الامر خلیفه، آقایان از همین جا باید برگردید.

حضرت سید امیر احمد فرمودند: اولاً ما قصدی از این مسافرت نداریم جز دیدار برادر بزرگوارمان حضرت رضا(علیه السّلام) .

ثانیاً ما بی اجازه نیامدیم، از شخص خلیفه استیذان نمودیم و به دستور خود او حرکت نمودیم.

قتلغ خان گفت: امر است که ما ممانعت از حرکت نماییم. ممکن است به اقتضای وقت امر ثانوی صادر شده و باید اجرا گردد. آقایان ناچارید از همین جا مراجعت نمایید.

جناب سید امیر احمد با اخوان و سایر بنی هاشم و دوستان و همراهان شور ننمودند، هیچ یک حاضر به مراجعت نشدند.

صبح که قافله خواست حرکت نماید احتیاطاً زنان را عقب قافله قرار دادند.

همین که کوس رحیل نواخته شد، لشکر قتلغ خان سر راه را بستند. عاقبت کار از حرف به عمل کشید، جنگِ شدیدِ خونینی شروع شد. لشکر قتلغ خان در اثر فشار و

ص: 188

شجاعت بنی هاشم پراکنده [شد] و شکست بر آنها وارد آمد. در این بین سران لشکرِ شکست خورده، تدبیری کردند. - راست یا دروغ - عده ای بالای بلندیها فریاد زدند: آقایان ! اگر به پشتگرمی علی بن موسی ( ولیعهد خلیفه ) جنگ می کنید الآن خبر رسید که ولیعهد وفات کرد. یک مرتبه این خبر مانند برق ارکان وجود شیعیان و مردمان سست عنصر را تکان داده از اطراف امامزادگان متفرق شدند .

لذا جناب سید امیر احمد، شبانه با اخوان و اقارب از بیراهه به شیراز رهسپار گردیدند. جناب احمد فرمودند: چون دشمن در تعقیب ماست خوب است با لباس مبدّل پراکنده شوید تا گرفتار نشوید.

امامزادگان همان شبانه به اطراف پراکنده شدند- که گویند غالب امامزادگان در ایران، متفرق شدگانِ همان نهضت هستند- ، ولی جناب امیر احمد وسید امیر محمد عابد و سید علاء الدین حسین به شیراز وارد و هر یک با لباس ناشناس از هم جدا شدند و در گوشه ای تنها به عبادت مشغول شدند.

شکافته، زیبا و وجیه روی زمین، زیر آوار قرار گرفته. خبر به وزارتخانه رسید، حسب الامر وزیر اعظم جمعی به تفتیش قضیه آمدند .

در حالتی که قرآنی در دست مبارکش بوده زیر خاک پنهان گردید .

سالها گذشت ، قتلغ مُرد و آن باغ خراب شد. اثری از آن سید بزرگوار ظاهر نبود تا در زمان صفویه در این باغِ خرابه ، ساختمان می نمودند، [ناگاه ] جسد خون آلود جوان مقتولی ، تر و تازه از زیر خاک نمایان شد؛ کأنّه او را تازه کشته اند، در حالتی که یک دست قرآن مجید [ داشت ] و دست دیگرش شمشیر صحیح و سالم.

با علامات و قراینی که در دست داشتند، فهمیدند بدن مبارک جناب سید علاء الدین حسین ( فرزندِ شهید موسی بن جعفر) است [لذا] در آن باغ او را دفن نمودند و قتلغ خان(1) بر قبر او بقعه ای ساخت.

بعد از مدتها میرزا علی مدنی از مدینه به زیارت امامزادگان (2) معظم آمد، چون صاحب ثروت بسیار بود بنایی عالی بر قبر آن بزرگوار گذارد ، املاک و باغات بسیاری خرید و بر آن بقعۀ مبارکه وقف نمود و بعد از فوت خودش را هم در همان آستانۀ مقدسه دفن نمودند. و در زمان شاه اسماعیل مرحوم، مرمّت زیبایی بر آن قبر شد که الى الحال مزار عموم اهالی فارس و مورد توجه آنها می باشد.

بعضیها گویند این سید بزرگوار، عقیم و بلانسل بوده است و بعضی گویند : صاحب نسل بوده، ولی بعداً منقرض گردیده و همچنین جناب سید امیر احمد ( شاه چراغ ) هم اولاد ذکور نداشته فقط دارای دختر عفیفۀ صالحه بوده، چنانچه در عمدة الطالب فى انساب آل أبی طالب ثبت است و برخی گویند اولاد ذکور داشته است.

ص: 192

قبر مسلمانی - ولو دشمنی هم در کار باشد - سوء عملی انجام دهند.

حضرت جهتِ آمدن خود را بیان نماید، عوض مساعدت و رسیدگی به کارها و پذیرایی از مهمان تازه وارد، آن هم پارۀ تن رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) لدى الورود اهانت سختی به آن حضرت نمود و با دشنامهای بدی که زبان حقیر یارای گفتن ندارد آن جناب را از دربار خلافت راند.

چنانچه مورخین بزرگ ما و شما از قبیل امام مسعودی در صفحه 181 جلد دوم مروج الذهب(1) و علامۀ مقریزی در النزاع و التخاصم فیما بین بنی هاشم و بنی امیه (2) و ابن ابی الحديد معتزلی در شرح نهج البلاغه (3) و دیگران مفصلاً می نویسند که بعد از فحاشی و ضربات شدیده وارده و رانده شدن از نزد خلیفه، ناچار از شام به کوفه رفت [ و ] برای برطرف کردن ظلم، نهضتی بر ضد امویها تشکیل داد.

يوسف بن عمر ثقفی ( حاکم شهر کوفه ) با لشکر بسیاری به مبارزه برخاست . آن جناب با شجاعت و شهامت هاشمی مبارزت می نمود و تمثل به این اشعار می جست :

اذلّ الحيات وعز الممات*** وکلا أراه طعاماً وبيلا

فان كان لابد من واحد*** فسيرى الى الموت سيراً جميلا

ص: 195

ناگهان تیری از دشمن بر پیشانی مبارکش نشست ، شربت شهادت نوشیده ، جان به جان آفرین تسلیم نمود. جناب یحیی فرزند آن بزرگوار به اتفاق شیعیان در آن هیاهو بدن مبارکش را محرمانه بردند ، در کنار شهر وسط نهر آب قبری کندند و دفن نمودند.

پس از گذاردن لحد، آب را در نهر جاری نمودند که دشمنها نفهمند قبر آن بزرگوار در کجاست .

ولی مفسدینِ شر اندیش به یوسف خبر دادند ،فرستاد قبر را نبش نموده، بدن آن جناب را از قبر بیرون آوردند، سرش را از بدن جدا نموده، برای هشام به شام فرستادند .

آن نانجیب نا اصلِ ملعون نوشت برای یوسف ( حاکم کوفه ) بدن جناب زید را عریاناً به دار بیاویزند. همین عمل را آن ملاعین اجرا نمودند و در ماه صفر سال 121 قمری بدن ذریه رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) را برهنه به دار آویختند . چهار سال تمام بدن آن عالم زاهد - پاره تن رسول الله - بر بالای دار ماند تا سال 126 که ولید بن یزید بن عبدالملک بن مروان به خلافت رسید، امر نمود استخوانهای آن بزرگوار را از دار فرود آورده آتش زدند، پس از سوختن خاکسترش را به باد دادند!

ذريۀ رسول الله را از دار ستم نجات داد و در جرجان ( گرگان ) دفن نمودند که الی الحال قبر مبارکش مزار عمومی و مورد احترام مسلمانان است .

تمام اهل مجلس از شنیدن این وقایع متأثر [شدند ] و بعضی گریستند و بی اختیار بر آن ملاعين لعن نمودند.

پس با یک چنین سوابقی از این خاندان خبیثِ لعین که نمونه ای از آنها ذکر گردید، جای تعجبی نبود که اگر وقت به دستشان می آمد با بدن امام بر حق ، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (علیه السّلام) هم چنین معاملاتی می نمودند.

اینجا قبر جدّ ما علی بن ابی طالب(علیه السّلام) است که به زودی آشکار خواهد شد.

خلیفه امر کرد آن محل را حفر کردند تا به علامت قبری رسیدند. در آنجا لوحی دیدند که بر آن به خط سریانی دو سطر نقش شده بود، ترجمه نمودند این کلمات ظاهر شد:

بسم الله الرحمن الرحيم هذا ما حفره نوح النبى لعلی وصی محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) قبل

الطوفان بسبع مأة عام.

( این قبری است که حفر نموده او را نوح پیغمبر برای علی ، وصی محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )

قبل از طوفان به هفتصد سال .)

هارون احترام کرد و امر کرد خاکها را به جای خود ریختند، پیاده شد وضو گرفت دو رکعت نمازگزارد و گریۀ بسیاری کرد و خود را به خاک قبر مطهر غلتانید .

آن گاه امر کرد شرحی خدمت موسی بن جعفر (علیهما السّلام) به مدینه نوشتند و از این قضیه سؤال کردند. حضرت در جواب مرقوم داشتند: بلی، همان جا قبر جدّ بزرگوارم امیرالمؤمنین است .

هارون امر کرد با سنگ، بنایی بر قبر آن حضرت ساختند که معروف شد به «تحجیر هارونی». این خبر در اطراف شهرت پیدا نمود. مؤمنین از اطراف شدّ رحال نموده، به زیارت آن حضرت می آمدند. فلذا جناب سید ابراهیم مجاب هم همین که فرصتی به دست آورد، از شیراز عازم زیارت شد. پس از فراغت از زیارت در کربلای معلّی ندای حق را لبیک گفته و از دنیا رفت و در جوار قبر جدّ بزرگوارش حضرت ابا عبدالله الحسين (علیه السّلام) دفن شد که الحال قبر شریفش در گوشۀ شمال غربی رواق آن حضرت، مزار دوستان است.

الكنده مسجد کوفه است و بعضی گفته اند در رحبه کوفه. بعضی دیگر گفته اند در قبرستان بقیع، پهلوی قبر فاطمه است . در نزدیکی کابل افغانستان ما هم بقعه ای هست به نام «مزار علی» معروف است که جسد مولانا على كرّم الله وجهه را در صندوقی گذاردند و بر شتری بسته به سمت مدینه حرکت دادند. جمعی به خیال آنکه در صندوق اشیای نفیسه می باشد او را ربوده، وقتی گشوده و جسد مبارک آن حضرت را دیدند به کابل آورده ، در آنجا دفن نمودند و به همان جهت عموم مردم آن بقعه را احترام می نمایند .

داعى - تمام این اختلافات از اثر وصیت آن حضرت پیدا گردید که امر به اختفاء نمود که حقیر نخواستم مفصلاً شرح دهم. چنانچه از امام به حق ناطق جعفر بن محمد الصادق(علیهما السّلام) مروی است که حضرت امیرالمؤمنین هنگام وفات به فرزندش امام حسن فرمود: پس از اینکه مرا در نجف دفن نمودی، چهار قبر برای من حفر نما در چهار موضع : 1 - در مسجد کوفه 2 - در رحبه 3 - در خانۀ جعدة هبیره 4 - در غری ، تاکسی بر قبر من آگاهی پیدا ننماید .

و البته این اختلاف در میان علمای شماها می باشد که به گفتار اشخاص ترتیب اثر می دهند، ولی جامعۀ علمای شیعه اتفاق دارند که قبر مبارک آن حضرت در نجف اشرف می باشد، چه آنکه آنها از اهل بیت طهارت گرفتند. بدیهی است اهل البیت ادرى بما فى البيت.

و اما اینکه فرمودید: در نزدیکی کابل، مزار علی می باشد ؛ بسیار خنده آور است و این شهرت کاملاً دروغ می باشد و این قضیه به افسانه نزدیک تر است تا به یک خبر صحیح .

و عجب از علمای شما می باشد که در همه جا از عترت طاهره و نقل اقوال آنها دوری نمودند، حتی حاضر نشدند که محل قبر پدر را از فرزندان او سؤال نمایند تا تولید اختلاف نشود؛ زیرا که اهل البیت ادرى بما في البيت . بدیهی است فرزندان به محل قبر و مدفن پدر آگاه تر هستند از دیگران .

اگر هر یک از این شهرتها صحت داشت، محققاً ائمۀ اطهار به شیعیان خود خبر

ص: 199

می ددادند و حال آنکه بر عکس، نجف اشرف را تقویت نمودند، بلکه خود رفتند و شیعیان را هم تحریص و ترغیب به زیارت آن حضرت در نجف نمودند.

سبط ابن جوزی در صفحه 103 تذکره (1) اختلاف اقوال را ذکر نموده ، تا آنجا که گوید :

والسادس انه على النجف فى المكان المشهور الذي يزار فيه اليوم وهو الظاهر وقد استفاض ذلك .

(و ششم به طور استفاضه ثابت است که قبر علی بن ابی طالب(علیه السّلام) در همین مکان نجف اشرف است که امروزه مزار عموم قرار گرفته و ظاهراً خلافی ندارد .)

و همچنین سایر علمای شما از قبیل : خطیب خوارزم در مناقب و خطیب بغداد در تاریخ خود و محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول (2) و ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه(3) و فیروز آبادی در لغت نجف در قاموس و دیگران نقل نموده اند که مدفن آن حضرت نجف اشرف می باشد .

جناب احمد تشریف فرمای قصر ابن هبیره شد و در همانجا ماند و اولادش در آنجا معروف و مشغول خدمات شدند.

جنابان محمد و علی عازم کرمان شدند. جناب علی ساکن سیرجان شد (که از توابع کرمان است و تا آن شهر سی فرسنگ فاصله دارد) و اولاد و احفادشان در آن بلاد اشتغال به تبلیغات داشتند.

و جناب محمد، معروف به حایری، تشریف فرمای کرمان شدند و از آن جناب سه پسر به نام ابو علی الحسن و محمد حسين الشیّتی و احمد ماندند و احفاد شریفی پیدا کردند.

محمد حسین و احمد به کربلا برگشتند و در جوار قبر جد بزرگوارشان، عمر خود را به پایان رسانیدند و قبایل بزرگی از سادات معظّم از نسل ایشان در کربلا و اطراف معروف اند .

از قبیل سادات محترم آل شيّته و آل فخّار که از نسل جناب محمد حسین الشیتی هستند .

و سادات آل ابونصر و آل طعمه ، خدام با احترام آستانهٔ قدس حسینی ارواحنا فداه از نسل جناب احمد می باشند .

و جناب ابو على الحسن به شیراز تشریف فرما شدند، چون اهالی شیراز از متعصبین عامه و اهل تسنن و غالباً ناصبی و از پیروان خوارج بودند و عداوت مخصوصی به اهل بیت طهارت داشتند، نتوانستند علنی و برملا به نام سیادت جلوه نمایند. لذا با لباس عربی در گودالی کنار خندق شهر خانه های عربی ساخته و در آنجا سکنی نمودند . (1)

خانواده های شیعیان که در محله «سردزک» شیراز منزل داشتند با امامزاده های معظم رابطه پیدا نمودند امامزاده ها هم در خُفیه مشغول تبلیغات و خدمات دينيّه و نشر حقایق ولایت شدند.

ص: 201

بعد از وفات جناب ابو علی، احمد ابوالطیب فرزند بزرگ آن جناب توسعه ای در امر تبلیغ داد. کم کم شهرتشان زیاد شد و بسیاری از مخالفین مستبصر شده، به راه حق آمدند جامعه شیعیان رو به ازدیاد گذارد، در اثر تبلیغات و اقدامات امامزادگان معظّم تشکیلات مهمه دادند، تا آنجا که منبر تبلیغات به نام سادات عابدی و مجابی در شیراز برقرار شد .

از اعمام و اقوام خود به اطراف می فرستادند و آنی از خدمات دینی و تبلیغات مذهبی آرام نبودند و دایرۀ تبلیغات آنها در اطراف بلاد ایران روزبه روز توسعه پیدا می نمود، تا در زمان دیالمه و دوره سلطنت غازان خان ( محمود ) و الجايتو ( سلطان محمد خدابنده) مغول که تشیّع اختیار نمودند و در سلطنت صفویّه کاملاً آزاد شدند.

خدمات بزرگی به عالم تشیّع ابراز نمودند و در بسیاری از بلاد ایران نشر حقایق مذهب شیعۀ امامیه به وسیله این خاندان جلیل بوده .

به همین جهت مؤسس اساس مجالس تبلیغ و تشکیل منابر تبلیغی در تهران، مرحوم آقا سيد حسن واعظ شیرازی شد که کمک و مدد شایانی به مجتهدین و مراجع تقلید گردید .

فلذا مرحوم آقا سید حسن نوشتند به شیراز به والد ماجد خود مرحوم حاج سید اسماعيل مجتهد از میان فرزندان خود که زیاده از چهل نفر بودند، آقاسید جعفر و آقا سید رضا مجتهد فقیه و حاج سید عباس و آقا سید جواد و آقا سید مهدی و آقا سید مسلم و آقاسید کاظم و آقا سید فتح الله به تهران آمدند .

نظر به تقاضای اهالی قزوین، جنابان آقا سید مهدی و آقاسید مسلم و آقاسید کاظم را جهت تبلیغات بدان صوب روانه نمودند که سادات مجابی الی الحال از نسل آن سه بزرگوار در آنجا معروف اند .

و خود با بقیۀ اخوان در تهران، مجالس تبلیغ را تشکیل و پیوسته توسعه دادند. به وسیله محراب و منبر به ترویج شرع انوَر کوشیدند و بعد از وفات مرحوم آقا سید حسن رضوان الله علیه در سال 1291 قمری ریاست سلسلهٔ جلیله، حقاً به فرزند ارشد آن بزرگوار مرحوم آقا سید قاسم بحرالعلوم ( پدر بزرگ داعی ) منتقل گردید . چه آنکه لباس زیبای ریاست سلسلۀ جلیله در آن زمان میان هزار نفر خاندان بزرگ سادات شیرازی، تنها به اندام آن بزرگوار متناسب و برازنده بود که در زهد و ورع و تقوا مشهور، جامع معقول و منقول ، حاوی اصول و فروع، نادره زمان و نابغه دهر در علم و عمل و حسن سیاست معروفیت کامل داشتند .

و از سال 1308 قمری که مرحوم بحر العلوم به رحمت ایزدی پیوست و در کربلای معلی میان ایوان میرزا موسی وزیر، پشت سر حضرت سیدالشهداء ارواحنا فداه ، جنب قبر والد ماجدش مرحوم آقا سید حسن واعظ شیرازی دفن گردید- تا این زمان، ریاست خاندان جلیل با والد ماجد بزرگوارم که حامی شیعه و محیی شریعت ، ناصر ملت و دین ، مروج احکام ، سید المرسلين ثقة الاسلام والمسلمين فريد دهر و وحید عصر حضرت آقا سید علی اکبر دامت برکاته که از طرف مرحوم ناصرالدین شاه قاجار به لقب «اشرف الواعظین » ملقب گردیده اختصاص یافته.

ص: 203

و این راد مرد بزرگ که قریب هشتاد سال است پرچمدار توحید بوده و با کمال شهامت و از خود گذشتگی با قدرت و نفوذ نامتناهی خود در پیشامدهای گوناگون و مخصوصاً حوادث نیم قرن اخیر و دست اندازیهای مختلف روزگار در مقابل اعادی دین و بیگانگان، پیوسته با ثبات قدم و استقامت کامل در ترویج دین مبین مجاهدتها نموده و خدمات شایان تمجید ایشان، در نشر احکام و جلوگیری از منهیّات و حفظ ظواهر شریعت مطهره و ابلاغ حقایق و اشاعۀ معالم، مورد تصدیق دوست و دشمن بوده، بیانات سحرآمیز و تأثیر کلمات آن بزرگوار اظهر من الشمس و مورد توجه خاص و عام و علمای اعلام و مراجع تقلید در ازمنه مختلف بوده است. مخصوصاً حجج اسلام آيات الله العظام مرحمت و غفران پناه، مراجع تقلید و نوابغ روزگار، مرحوم حجة الاسلام حاج میرزا محمد حسن شیرازی بزرگ ( مجدّد مذهب سيد البشر ، على رأس المأة الثالثة عشر ) و حاج ميرزا حبیب الله رشتی و حاج شیخ زین العابدین مازندرانی و حاج میرزا حسین [ و ] حاج میرزا خلیل طهرانی و آقا سید محمد کاظم یزدی طباطبایی و حاج شیخ فتح الله شریعت اصفهانی و آقا سید اسماعیل صدر اصفهانی و آقا میرزا محمد تقی شیرازی قدس الله اسرارهم زیاده از حد ابراز لطف و محبت دربارۀ آن بزرگوار مرعی داشتند.

بالأخص در این عصر مشعشع که ریاست فرقۀ ناجیۀ امامیه با فقيه اهل بیت عصمت و طهارت سيد الفقهاء والمجتهدین آیه الله فی الارضين نابغة الدهر حضرت آقا سید ابوالحسن اصفهانی متع الله المسلمين بطول بقائه در دارالعلم نجف اشرف می باشد ، که الحق در علم و فضل و دانش پژوهی و حسن سیاست توانسته است لوای «انا مدينة العلم و على بابها» را در برابر یک دنیا مخالف ، بالای کاخ ناسوت بر افرازد . و تا ماورای بحار، احکام اسلام را نشر دهد و سبب ورود جمع کثیری از ارباب ملل و نحل در حوزۀ اسلام و مذهب حقه جعفریه گردد. (1)

ص: 204

و نیز استاد الاساتيد آية الله العظمی آقای حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مدظلّه العالی که مدیریت با عظمت سازمان مدارس عالیه علوم الهی قم به آن وجود مقدس اختصاص دارد ،(1) زیاده از حد تصور، والد بزرگوارم را مورد توجه و تأیید قرار داده اند و پیوسته در توقیعات مبارکه با عنوان سیف الاسلام ایشان را مخاطب ساخته [اند. ] برای آنکه مشاهده می نمایند که با نیروی خلل ناپذیر شمشیر برنده زبان و نیش خامه و بنان ، کاخ کفر و الحاد و زندقه و فساد را خراب [می کند ] و از جهاد در راه دین و فداکاری در اِعلای کلمتین و نشر احکام و بسط مذهب حقه ، خودداری ننموده و با نفوذ و قدرت خداداد، آنی از قلع و قمع ملحدین و نابود کردن مرامهای مسموم مخالفین اسلام، آسوده ننشسته و علی رغم اعادی داخلی و خارجی که برای محو و جلوگیری از مقاصد حق ایشان کوشا بودند، بر اریکۀ عزت الهی برقرار و دائماً دین و ملت اسلام را عموماً و مذهب حقۀ جعفری را خصوصاً حامی و خدمتگزار بوده و می باشند. (2)

خلاصه الى الحال، این سلسلۀ جلیله در تهران و اطراف به نام سادات شیرازی و عابدی و مجابی در خدمتگزاری به شرع و شریعت برقرار [بوده ] و با مجاهدتهای طاقت فرسا انجام وظیفه نموده و در مقابل کارشکنیها و تهمتهای مخالفین ، ثابت [بوده ] و از بوتۀ امتحان به خوبی بیرون آمدند.

ص: 205

شهش تهران طلب بنمود کز درک حضور وی *** برد فیضی که از دربار ربّ العالمین آمد

سپس کوشید بر ترویج دین جدّ پاک خود *** به تعظیم شعائر گوئیا حصنی حصین آمد

ز آثارش یکی تأسیس منبر شد در این تهران *** شبیه و تکیه ها تبدیل وعظ واعظین آمد

پس از او قرّة العینش که بد ارشد به فرزندان *** چو سید قاسم بحر العلومش جانشین آمد

بُدى او جامع المعقول والمنقول آن بحرى ***که علمش رشحه ای از علم میر متقین آمد

ز بعدش پرچم منبر مهین سيّد على اكبر *** گرفت از باب و اشرف زاولین تا آخرین آمد

رئیس خاندان پاک آن سادات شیرازی *** به رزم دشمنان چون ذوالفقار آتشین آمد

به عصر وی اعادی را نه جرئت بر تظاهر شد *** جلوگیری زمنهیاتش از حقّ آفرین آمد

پی ترویج دین اقدس جدّ مُنير خود *** زجان کوشا به صبح و شام با عزمی متین آمد

بگفتا عارف یک دل به تاریخ وفات او *** بر اشرف نک بیا احسان نجزى المحسنين آمد

این بود مختصری از مفصل حالات و شرح زندگانی این سلسلۀ جلیله که سؤال فرمودید چرا به ایران آمدند و برای چه آمدند که به طور خلاصه عرض نمودم.

هدف و مقصد این خاندانِ جلیل از زمان جناب سید امیر محمد عابد وسيد

ص: 207

ابراهیم مجاب ( فرزندان امام کاظم موسی بن جعفر(علیهما السّلام) ) که تقریباً هزار و صد سال می شود، خدمتگزار به دین و شریعت اسلام بوده و با در نظر گرفتن آیه 39 سوره 33 ( احزاب ) « الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَونَهُ وَ لايَخْشَوْنَ أَحَداً إِلَّا اللَّهَ وَكَفَى بِاللَّهِ حسيباً ؛ » (آن کسانی که می رسانند پیغامهای خدای را بدون کتمان و از او می ترسند و نمی ترسند از احدی مگر از خدای تعالی، پس ذات پروردگار کفایت کننده است مقاصد ترسندگان از او را .) بر مسند تبلیغات برقرار [بوده] و بدون ترس و خوف با ثبات و استقامت کامل و اتکای به حق ، خلفاً عن سلف انجام وظیفه داده اند .

مذاکرات که به اینجا رسید، آقا سید عبدالحی به ساعت نظر کرده ، فرمودند خیلی از شب گذشته، چنانچه اجازه فرمایید بقیۀ صحبتها بماند برای فردا شب ان شاء الله زودتر می آییم که وقت بیشتری برای صحبت داشته باشیم. داعی با تبسم و روی باز موافقت نموده، بعد از صرف چای و تنقل از اقسام تنقلات هندی برخاستند، با صمیمیت و وداد آنان را بدرقه نمودیم».

ص: 208

ص: 210

گرفته و از طریقهٔ ثابته اجداد بزرگوارتان منحرف [ شده ] و رویّۀ سیاسی ایرانیان مجوس را بپذیرید.

داعی - اولاً از حسن ظن و نظر لطف جناب عالی ممنون و متشکرم و بدون شکسته نفسی واقعاً آن ذره ای که در حساب ناید من هستم

ثانياً چند جمله مخلوط به هم و مبهم فرمودید که دعا گو نفهمیدم هدف و مقصدتان چیست، متمنّی است جملات را تفکیکاً بیان فرمایید تا اصلِ حقیقت آشکار شود.

عادات سخیفه گذشتگان کدام است . طریقۀ ثابته اجداد بزرگوارم که داعی از آن رویگردان شده ام چه چیز است و رویه سیاسی ایرانیان را که پیروی نموده ام چیست؟

حافظ - مرادم از عادات سخیفهٔ گذشتگان، تأسیسات و عقاید و بدعتهایی است که به دست بیگانگان یهود، داخل در دین حنیف اسلام شده .

داعی - ممکن است لطفاً توضیح بیشتری بدهید که معلوم شود آن بدعتها کدام است که دعاگو پیروی نموده ام.

مصر را مركزگاه خود قرار دادند. کم کم جمعی از عوام را فریب داده، اتباعی پیدا نمودند و حزبی تشکیل دادند به نام «شیعه» و علی رغم خلیفه عثمان ، علی را به امامت و خلافت معرفی نمودند و احادیثی بر له مرام ساختگی خود، جعل کردند به این معنی که پیغمبر علی را خلیفه و امام قرار داده.

در اثر قیام این حزب خونهای بسیار ریخته شد، تا عاقبت منجر به قتل خلیفه عثمان مظلوم و نصب علی بر مسند خلافت گردید جماعتی هم که از عثمان دلتنگیهایی داشتند اطراف علی را گرفتند.

از آن زمان حزب شیعه سر و صورتی به خود گرفت، ولی در دورۀ خلافت بنی امیه و کشتار آل علی و دوستان آن جناب، این حزب ظاهراً در محاق افتاد .

ولی افرادی مانند سلمان فارسی و ابی ذر غفاری و عمار یاسر، جدّاً بر له على کرّم الله وجهه تبلیغات می نمودند- که روح علی قطعاً از آن نوع تبلیغات بیزار بود - تا در زمان خلافت هارون الرشید و مخصوصاً فرزندش مأمون الرشید عباسی که به دست ایرانیان بر برادرش محمد امین غالب آمد و مسند خلافتش محکم گردید ، شروع کردند به تقویت نمودن از علی بن ابی طالب و علی را بناحق بر خلفای راشدین تفضیل دادن !

ایرانیان هم چون با عربها بد بودند به واسطۀ آنکه مملکتشان به دست قدرت اعراب اشغال گردیده و استقلالشان از میان رفته بود، در پی بهانه ای بودند که طریقه ای پیدا کنند به نام دین تا در مقابل اعراب قیام نمایند. لذا این رویهٔ ناحق را پسندیده و پیروی نمودند، بلکه در اطراف این حزب (شیعه) هیاهویی بر پا نمودند، تا در دورهٔ دیالمه تقویت شدند و در سلطنت با اقتدار صفویه رسمیت پیدا نمودند ؛ یعنی حزب «شیعه» به نام مذهب رسمی معرفی شدند و ایرانیان مجوس هم الى الحال از روی سیاست مذهب خود را شیعه می نامند .

پس مذهب شیعه مذهبی است سیاسی و حادث ؛ و ابداع او به دست عبدالله بن سباء یهودی بوده، والاً سابقاً در اسلام نامی از شیعه نبوده و جد بزرگوار شما نبی اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) قطعاً از این نام بیزار است؛ زیرا بر خلاف میل او قدم به این راه برداشته

ص: 213

شده است و فی الحقیقه می توان گفت شیعه شعبه ای از مذهب یهود و عقاید آنها می باشد !

به همین جهت من تعجب می کنم که مانند شما شخص شریف با این نسب پاک چرا باید روی عادت و تقلید اسلاف ، بدون دلیل و برهان، طریقهٔ جد بزرگوارتان دین پاک اسلام را بگذارید و رویهٔ یهودی بدعت گذاری را پیروی نمایید، در صورتی که شما اولى و أحقّید که جداً پیرو قرآن و سنت جدتان رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) باشید .

«دیدم اهل مجلس و مؤمنین با شرف هندی مخصوصاً قزلباشهای با غیرت پرحرارت که از متنفّذین شیعیان هندوستان می باشند، از بیانات جناب حافظ بسیار عصبانی و رنگهای آنها پریده گردید. داعی قدری آنها را نصیحت نموده و با امر به صبر و حوصله و تحمل گفتم در ایران ضرب المثل است که می گویند شاهنامه آخرش خوش است ، صبر کن ؛ الصبر مفتاح الفرج. آن گاه در جواب جناب حافظ گفتم».

واقعاً از انصاف دور شدید که مذهب پاک شیعه را به حساب عبدالله بن سباء ملعون در آوردید. خیلی تعجب آور است که مذهب حق شیعه را تخفیف داده، به نام حزب سیاسی نامیدید و از آثار عبدالله بن سباء ملعون وبِدَع او در زمان عثمان دانستید .

حقاً خیلی خطا رفتید؛ زیرا که شیعه حزب نبوده، بلکه مذهب و طریقهٔ حق بوده [و] زمان خلافت عثمان حادث نگردیده، بلکه در زمان خود خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و به دستور و گفتار خود آن حضرت شایع گردیده.

اگر شما به کلمات مجعولۀ خوارج عامه ونواصب استشهاد می کنید ، ولی داعی به آیات قرآن مجید و اخبار معتبرۀ خودتان استشهاد می نمایم تا حق از باطل تمیز داده شود. و من باب تذکر عرض می کنم همیشه در گفتار و کردارتان دقیق شوید که بعد از کشف حقیقت اسباب خجلت نشود.

چنانچه اجازه فرمایید و بیانات دعا گو مُکرِه طبع شما نیست، جواب فرمایشاتتان را بدهم تا معلوم شود مطلب غیر از این است که شما فرمودید.

حافظ - البته بفرمایید ، اصل تأسیس این مجلس و حضور ما برای همین است که کشف حقایق و رفع شبهات گردد. قطعاً رنجش و کراهتی از بیانات برهانی نداریم.

عین همین معنی را ابن اثیر در نهاية اللغه(1) بیان نموده است.

ولی اشتباهی که شما نمودید، عمداً یا سهواً یا به واسطه عدم احاطه بر تفاسیر و اخبار و واقع شدن تحت تأثیر گفتار اسلاف، بدون دلیل و برهان فرمودید: لفظ شیعه و اطلاق آن بر پیروان علی و اهل بیت رسالت(علیهم السّلام) از زمان عثمان پیدا شده و واضع آن عبدالله بن سباء یهودی بوده، و حال آنکه این طور نیست، بلکه طبق اخبار معتبرۀ مندرجه در کتب و تفاسیر خودتان، شیعۀ اصطلاحی به معنای پیرو علی بن ابی طالب(علیه السّلام) از زمان خود خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بوده .

و واضع لفظ شیعه بر پیروان علی (علیه السّلام) بر خلاف فرموده شما ، شخص خاتم الانبیاء(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بوده و این کلمه بر زبان خود صاحب وحی جاری شده ؛ همان پیغمبری که خدا در آیه 3 از سوره 53 (النجم ) درباره او فرموده: « وَمَا يَنطِقُ عَنِ الْهَوَى . إِنْ هُوَ إِلّا وَحْيٌ يُوحَىٰ » ؛ (هرگز به هوای نفس خود سخن نمی گوید. سخن او هیچ غیر وحی خدا نیست . ) - [ و ] اتباع و پیروان علی(علیه السّلام) را شیعه و رستگار و ناجی نامیده است .

حافظ - در کجا همچو چیزی هست که ما تا به حال ندیده ایم.

داعی - شما ندیده اید یا نخواسته اید ببینید، یا دیده اید و صلاح مقام خود را در اعتراف به حقیقت نمی دانید و یا ملاحظه اتباع و مریدان خود را می نمایید.

ولی ما دیده ایم و حق پوشی را هم صلاح دین و دنیای خود نمی دانیم، برای آنکه خداوند متعال در دو آیه از قرآن مجید صریحاً کتمان کنندگان حق را ملعون و اهل آتش خوانده.

اول در آیه 159 از سوره 2 (بقره ) فرموده:

«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ مِنَ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ ».

آن کسانی که آیات واضحه ای که برای هدایت خلق فرستادیم کتمان نموده و

ص: 216

بعد از آنکه برای هدایت مردم در کتاب بیان کردیم، پنهان داشتند خدا و تمام جن و انس و ملائکه آنها را لعن می کنند.

دوم در آیه 174 همان سوره فرموده:

«إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَناً قَليلاً أُولئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ »

(آن کسانی که پنهان داشتند و کتمان نمودند آیاتی را که نازل نمودیم از کتاب آسمانی و آنها را به بهای اندک فروختند، جز آتش جهنم نصیب آنها نباشد و در قیامت ، خدا ( از خشم) با آنها سخن نگوید و از پلیدی عصیان پاک نگردند و آنان را عذاب دردناک خواهد بود.)

حافظ - آیات شریفه حق است و البته اگر کسی کتمان حق بنماید مشمول همین آیات می باشد، ولی ما تاکنون حقی را نشناخته ایم که کتمان بنماییم و البته بعد از معرفت هر حقی اگر کتمان بنماییم، ما هم در حکم همین آیات خواهیم بود و امیدواریم که هیچ وقت در حکم آیات قرار نگیریم .

داعی - اینک به لطف و عنایت خداوند منّان و توجهات خاصۀ خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) تا

آنجا که مقدور داعی می باشد، حق را که اظهر من الشمس است، از زیر پرده استتار بیرون می آورم و بر برادران عزیزم ( اشاره به اهل تسنن حاضر در مجلس ) ظاهر می کنم امیدوارم آیتین شریفتین پیوسته در مقابل روی ما باشد. نکند خدای نکرده عادت و تعصب غالب آید و کتمان حقی بشود.

حافظ - خدا را شاهد می گیرم هر ساعتی که حقی بر من ظاهر شود جدال نمی نمایم، چون جناب عالی با حقیر معاشرت ننموده اید و از اخلاقم آگاهی ندارید، به قدری جدی هستم و سعی می کنم که بر هوای نفس غالب آیم و هرگاه شما دیدید که حقیر در مقابل بیانی ساکت شدم بدانید که در آن موضوع کاملاً روشن شده ام. اگر

ص: 217

راهی هم برای مجادله و مغلطه و غلبه در مطالب داشته باشم جدال نمی کنم و اگر در جدال برآمدم قطعاً مشمول همین دو آیه خواهم بود.

الحال حاضر برای استماع بیانات حق شما هستم. امید است خداوند ما و شما را راهنمای حق گردد.

رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِى مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا أَبَداً رَضِيَ اللهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ »

(آنان که ایمان آورده اند و نیکوکار شدند به حقیقت بهترین اهل عالم اند .

پاداش آنها نزد خدا باغهای بهشت عدن است که نهرها زیر درختانش جاری است و در آن بهشت ابد جاودان متنعم اند و خدا از آنها خشنود و آنها هم از خدا راضی و خشنودند.)

رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) خطاب کرد به علی بن ابی طالب و فرمود:

«يا على هو أنت وشيعتك، تأتى أنت و شيعتك يوم القيامة راضين مرضيّين . »

(یا علی مراد [ از] خیر البریه در آیه شریفه تویی و شیعیان تو . روز قیامت تو و شیعیان تو بیایید در حالتی که خداوند از شما راضی [است] و شما هم از خداوند راضی و خشنود باشید . )

ابوالمؤيد موفق بن احمد خوارزمی در فصل هفدهم مناقب(1) و حاكم ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله الحسکانی- که از فحول اعلام مفسرین بزرگ شماست - در کتاب شواهد التنزيل في قواعد التفصيل(2) و محمد بن یوسف گنجی شافعی در صفحه 119کفایة الطالب 3(3) و سبط ابن جوزی در صفحه 31 تذكرة خواص الامة في معرفة الائمه (4) ( به

ص: 219

حذف آیه ) و منذر بن محمد بن منذر و مخصوصاً حاکم روایت نموده که حاکم ابو عبدالله حافظ- که از اکابر علمای شما می باشد - خبر داد ما را با اسناد مرفوع به یزید بن شراحیل انصاری کاتب حضرت امیرالمومنین علی بن ابی طالب کرّم الله وجهه که گفت شنیدم از آن حضرت فرمود: وقت رحلت خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) پشت مبارکش به سينه من بود، فرمودند:

«يا على الم تسمع قول الله تعالى: « إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّةِ» - - الخ - هم شیعتک و موعدی و موعدکم الحوض اذا اجتمعت الامم للحساب تدعون غراً محجلين .»

(یا علی، آیا نشنیده ای آیه شریفه را (صاحبان اعمال صالحه و خير البريه ) ایشان اند شیعیان تو و وعده گاه من و شما کنار حوض کوثر خواهد بود در وقتی که جمع شوند خلایق برای حساب، شما را بخوانند و شما سفید رویان باشید و شما را آن روز غر محجلین ندا کنند؛ یعنی پیشوای سفید رویان .)

و نیز جلال الدین سیوطی- که از مفاخر علمای شماست و در قرن نهم هجری، او را مجدد طریقۀ سنت و جماعت دانسته اند چنانچه صاحب فتح المقال نوشته - در تفسیر خود ( درّ المنثور في كتاب الله بالمأثور )(1) از ابوالقاسم علی بن الحسن، معروف

ص: 220

به ابن عساکر دمشقی- که از فضلای دهر و محل وثوق رجال علمای شما می باشد ، چنانچه ابن خلکان در وفیات الاعیان و ذهبی در تذکرة الحفاظ و خوارزمی در رجال مسند ابی حنیفه و در طبقات شافعیه و حافظ ابوسعید در تاریخ خود او را تعریف و توثیق نموده اند که ابن عساکر، فخر شافعیه و در زمان خود، امام اهل حدیث بوده ، كثير العلم و غريز الفضل ثقه و با تقوا و در سال 550 هجری در میان علمای سنت و جماعت عَلَم .بوده از جابر بن عبدالله انصاری که از کبار صحابه خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بوده ، نقل می نماید که گفت: در خدمت رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بودیم که علی بن ابی طالب (علیه السّلام) وارد شد، پیغمبر فرمود :

«والذي نفسي بيده انّ هذا وشيعته لهم الفائزون يوم القيامة، فنزل ﴿ إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِكَ هُمْ خَيْرُ الْبَرِيَّة » .

( قسم به کسی که جان من در قبضه قدرت اوست این مرد (اشاره به علی) و شیعه او روز قیامت رستگاران اند. آن گاه آیه مذکوره نازل گردید .)

و نیز در همان تفسير(1) از ابن عدی از ابن عباس ( حبر امت ) روایت نموده که چون آیۀ مذکور نازل گردید، رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به امیرالمومنین (علیه السّلام) فرمود :

( تأتى انت وشيعتك يوم القيامة راضين مرضيّين .»

(می آیی تو و شیعیان تو روز قیامت در حالی که از خداوند راضی [باشید ] و خداوند از شما راضی باشد.)

و در فصل نهم مناقب خوارزمی (2) مسنداً از جابر بن عبدالله نقل نموده که گفت : خدمت

ص: 221

رسول خدا بودیم، علی(علیه السّلام) رو به ما آمد، حضرت فرمود:

«قد اتاکم اخی»؛

یعنی رو به شما آمد برادر من (علی).

آن گاه ملتفت شد به سمت کعبه و دست علی را گرفت و فرمود:

« والّذي نفسي بيده إنّ هذا و شيعته هم الفائزون يوم القيامة .»

([قسم ] به آن خدایی که جان من در دست اوست این علی و شیعیان او رستگاران اند روز قیامت . )

سپس فرمود: این علی اول از همه شما ایمان آورد و باوفاترین شماها می باشد به عهد خدا و عادل ترین شماهاست در میان رعیت و تقسیم کننده تر از همه شما بالسویه و مرتبه اش از همه شماها در نزد پروردگار بزرگ تر است. در همان وقت آیه مذکوره نازل گردید. از آن به بعد هرگاه علی در میان قومی ظاهر می شد اصحاب پیغمبر می گفتند: جاء خير البريه ؛ یعنی آمد بهترین مردم. و نیز ابن حجر در صواعق(1) و

ص: 222

ابن اثیر در جلد سوم نهایه(1) همین خبر را در نزول آیه شریفه نقل نموده اند.

و نيز ابن حجر در باب 11 صواعق (2) از حافظ جمال الدین محمد بن یوسف زرندی مدنی- که از فحول فقهاء و علمای شما می باشد - نقل نموده که چون آیه مذکوره نازل گردید، رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به علی(علیه السّلام) فرمود:

«يا على انت و شيعتك خير البريّة تاتى يوم القيامة أنت وشيعتك راضين مرضيّين وياتى عدوّك غضباناً مقمحين . فقال : من عدوّى ؟ قال : من تبرأ منك ولعنك .»

(یا علی تو و شیعیان تو خیر البریه هستند. می آیید روز قیامت تو و شیعیان تو در حالتی که از خدا راضی [هستید] و خدا هم از شما راضی است و می آیند دشمنان تو خشمناک، دستهایشان به گردنشان بسته می باشد . پس امیرالمومنین عرض کرد: کیست دشمن من ، فرمود : کسی که بیزاری می جوید از تو و لعن می نماید تو را . )

ص: 223

و نیز علامه سمهودی در جواهر العقدين(1) نقلاً از حافظ جمال الدین زرندی مدنی و نورالدین علی بن محمد بن احمد مالكى مكى مشهور به إبن صباغ که از اکابر علماء و فحول فقهای شماست - در صفحه 122 فصول المهمه (2) از ابن عباس نقل می نمایند که چون آیه مذکوره نازل شد رسول اکرم به علی(علیه السّلام) فرمود :

« هو أنت وشيعتك تاتى يوم القيامة أنت وهم راضين مرضيّين وياتى اعداؤك غضباناً مقمحين .»

(یعنی آن خیرالبریه تو و شیعیان تو هستید، می آیید روز قیامت تو و آنها در حالی که از خداوند راضی هستید و خدا هم از شما راضی است و می آیند دشمنان تو خشمناک [ در حالی که ] دستهاشان به گردنشان بسته می باشد. )

و نیز میر سید علی همدانی شافعی که از موثقین علمای شماست ، در کتاب مودة القربى(3) و إبن حجر متعصب در صواعق محرقه (4) از ام سلمه ( ام المؤمنين )، زوجه

ص: 224

محترمۀ رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) نقل نموده اند که آن حضرت فرمود:

«يا على أنت و أصحابك في الجنّة ، أنت و شيعتك في الجنّه .»

(یا علی تو و اصحاب و شیعیانت در بهشت می باشید .)

و موفق بن احمد ( اخطب الخطباء خوارزم) در فصل نوزدهم مناقب (1) مسنداً نقل می نماید از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) که به علی(علیه السّلام) فرمودند :

«مثلك في أمتى مثل المسيح عيسى بن مريم» .

یعنی مثل تو در امت من مثل عیسی بن مریم حضرت مسیح است که قوم او سه فرقه شدند؛ فرقه ای مؤمنین و آنها حواریّون بودند و فرقه ای دشمنان او و آنها یهود بودند، فرقه ای غلات که دربارۀ آن جناب غلو نمودند ( یعنی او را خدا و شریک خدا قرار دادند) و امت من هم درباره تو سه فرقه می شوند: «فرقهٌ شیعتک وهم المؤمنون » ؛

ص: 225

یعنی فرقه ای شیعیان تو هستند و آنها مؤمنین اند، و فرقه ای دشمنان تو هستند و آنها ناکثین و شکنندگان عهد و بیعت تو می باشند، و فرقه ای غلو کنندگان درباره تو می باشند و آنها جاحدین و گمراهان اند.

«فأنت يا على وشيعتك فى الجنة ومحبوا شيعتك في الجنة وعدوك والغالي فيك في النار .»

یعنی تو یا علی و شیعیان تو و دوستان شیعیان تو در بهشت خواهید بود و دشمنان و غلوکنندگان درباره تو در آتش جهنم اند.

«در این موقع صدای مؤذن اعلان نماز عشاء داد. آقایان برخاستند برای نماز . پس از فراغت از نماز و اشتغال به خوردن چای، جناب آقای سید عبدالحی که برای ادای نماز جماعت به مسجد رفته بودند مراجعت نمودند. فرمودند: چون منزل نزدیک بود، این چند جلد کتاب را با خود آوردم و اینها تفسیر سیوطى ومودّة القربى و مسند امام احمد بن حنبل و مناقب خوارزمی است- که تا شب آخر جلسات این کتابها نزد داعی ماند- . کتابها را باز نموده، همان احادیث قرائت شد به علاوه چند حدیث دیگر مؤید همین مطلب . آقایان رنگ به رنگ می شدند، مخصوصاً متوجه بودم که در پیش اتباع خودشان خجالت می کشیدند».

آن گاه در مودّة القربی حدیث فوق را خواندند. به علاوه این دو حدیث هم پیش آمد قرائت نمودند که روایت می نماید از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) که فرمود :

«يا على ستقدم على الله أنت وشيعتك راضين مرضيّين ويقدم عليه عدوّك غضباناً مقمحين .»

( يا علی زود است تو و شیعیانت بر خدا وارد می شوید در صورتی که از خدا راضی هستید ] و خدا از شما راضی است و دشمنانت بر خدا خشمناک وارد می شوند در حالتی که دستشان برگردنشان بسته می باشد.)

داعی - این بود مختصری از دلایل محکمه مؤیِّد به کتاب الله مجید و اخبار معتبره

ص: 226

مندرجۀ در کتب اکابر علمای خودتان. گذشته از اخباری که در تمامی کتب و تفاسیر علمای شیعه نقل گردیده که اگر بخواهم تا صبح برای شما از حفظ و از روی همین کتابهایی که در برابر شماست اثبات مرام نمایم، به حول و قوۀ پروردگار قادرم، ولی گمان می کنم برای نمونه و رفع اشتباه به همین مقدار نقل روایات کافی باشد که آقایان بعدها تفوّه به جملات بی سر و ته معاندین ننمایید و با پیروی از مجعولات خوارج و نواصب و امویها امر را بر عوام بی خبر مشتبه نکنید که واضع لفظ شیعه عبدالله بن سباء یهودی ملعون بوده [است].

آقایان محترم ما شیعیان یهودی نیستیم، بلکه محمدی هستیم و واضع لفظ شیعه هم بر پیروان علی(علیه السّلام) ، عبدالله بن سباء ملعون نبوده، بلکه شخص رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بوده

و عبدالله را هم مردی منافق و ملعون می دانیم و تبعیت از هیچ فرد و جمعی هم بدون دلیل و برهان نمی نماییم.

از زمان عثمان به بعد - بنا به گفته شما - لفظ شیعه را بر پیروان علی اطلاق ننمودند، بلکه در زمان خود پیغمبر صحابۀ خاصّ آن حضرت را شیعه می خواندند، چنانچه حافظ ابو حاتم رازی در کتاب الزینة(1) که در تفسیر الفاظ متداوله میان ارباب علوم نوشته ، می نویسد:

اولین نامی که در اسلام در زمان رسول خدا(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به وجود آمد نام شیعه بوده است که چهارتن از صحابه دارای این لقب بودند : 1 - ابوذر غفاری 2 - سلمان فارسی 3 - مقداد ابن اسود کندی 4 - عمار بن یاسر . »

آقایان فکر کنید چگونه ممکن است زمان پیغمبر چهار نفر از صحابه خاص ، بلکه محبوب خدا و پیغمبر را به لقب شیعه بخوانند و پیغمبر بداند که این کلمه بدعت است و آنها را منع ننماید؟

ص: 227

پس معلوم می شود که آنها از خود پیغمبر شنیده بودند که شیعیان علی(علیه السّلام) اهل نجات اند ، لذا افتخار به این سمت می نمودند، تا آنجایی که برملا، آنها را شیعه می خواندند .

حدیث پنجم از چهل حدیثی که در صواعق محرقه(1) در فضایل علی(علیه السّلام) آورده، از ترمذی و حاکم از بریدة نقل نموده اند که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

«ان الله أمرنى بحب اربعة واخبرني انه يحبهم».

یعنی خداوند مرا امر فرموده به دوستی چهار نفر و مرا خبر داده که آنها را دوست می دارد.

عرض کردند: یا رسول الله آن چهار نفر کیان اند؟ فرمود: علی ابن ابی طالب و ابوذر و مقداد و سلمان .

وابن حجر(2) در حدیث 39 از ترمذی و حاکم (3) از انس بن مالک نقل نموده که آن

ص: 229

حضرت فرمود :

«الجنة تشتاق الى ثلاثة : على و عمار و سلمان»؛

یعنی بهشت اشتیاق دارد به سوی سه نفر و آن سه نفر علی و عمار و سلمان اند.

آیا اعمال و رفتار اصحاب خاص رسول خدا که محبوب خدا و پیغمبر و اهل بهشت اند سند نیست و حجیت ندارد که مورد قبول مسلمانان باشد و به آنها ترتیب اثر بدهند ؟ آیا خجالت آور نیست که اصحاب در نظر شما همان عده ای باشند که موافقت با بازی سقیفه نمودند و بقیه صحابه پاک رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) که مخالفت با مرام اهل سقیفه نمودند از درجه اعتبار ساقط و بی اثر باشند؟ پس خوب بود حدیثی را که نقل نمودید به طور اطلاق نمی گفتید، بلکه می گفتید انّ بعض اصحابی کالنجوم ، تا گرفتار این محذور نشوید و ما را از دایرۀ هدایت خارج ننمایید.

تشکیل دادند سیاسی بودند، نه پیروان عترت طاهره به دستور پیغمبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ، چه آنکه برای پیروی از عترت و اهل بیت رسالت از آن حضرت دستور رسیده و در کتابهای معتبر شما بسیار وارد است، ولی راجع به سقیفه و پیروی از اهل سقیفه به عنوان خلیفه تراشی ابداً دستوری صادر نگردیده است.

و اما در جهت توجه ایرانیان به مقام ولایت امیرالمؤمنین و اهل بیت طاهرینش، آقایان اهل تسنن از روی عناد و تعصب و یا روی عادت خلفاً عن سلف بدون تعمّق و تحقیق قضاوت نموده اند، و همچنین نویسندگان دیگر که در اثر معاشرت با اهل تسنن و سِیر در کتب آنها به اشتباه رفته و به مثل معروف تنها به قاضی رفتند و خوشحال برگشتند، گمان نموده اند که ایرانیان روی سیاست، مذهب حق تشیع را اختیار نموده اند!

واقعاً نخواسته اند و یا نتوانسته اند بخواهند که تعمق نمایند و از عادت و تعصب بر کنار [شوند و ] علة العلل توجه ایرانیان و علاقه مندی آنها را به امیرالمؤمنین و اهل بیت آن حضرت پیدا نمایند. و اگر مختصری دقت و تأمّل و تعمق می نمودند، زود به حقیقت می رسیدند و می فهمیدند که هر فردی یا قومی اگر عملی را روی سیاست انجام دهند موقت است و بعد از گرفتن نتیجه و رسیدن به هدف و مقصد خود، از همان راهی که آمده اند بر می گردند ، نه آنکه هزار سال بر این عقیدهٔ حقه ، ثابت [مانده ] و در این راه جانبازیها نموده تا پرچم تشیع را با خون خود حفظ و افتخار به کلمه على ولى الله - بعد از لا اله الله محمد رسول الله - بنمایند .

اینک با اجازه آقایان برای روشن شدن تاریخ با مختصر اشاره ای به اقتضای وقت، علة العلل علاقه مندی ایرانیان را درمیان ارباب ملل به آن حضرت و اهل بیت طاهرینش به عرض می رسانم، تا بدانید که آنها روی سیاست اظهار تشیع ننمودند ، بلکه از روی حقیقت و برهان و علاقه مندی قلبی مذهب حق تشیع را اختیار نمودند.

اولاً هوش و ذکاوت ایرانیان ایجاب می کند که هرگاه جهل و عادت و تعصب مانع آنها نگردد، حق و حقیقت را زود درک نموده و به جان و دل بپذیرند. چنانچه بعد از

ص: 231

فتح ایران به دست اعراب مسلمین ، با آزادی کاملی که مسلمانان به آنها داده بودند و اجبار و اکراهی هم در قبول دین مقدس اسلام نداشتند، همین که در اثر معاشرت با مسلمانان و کنجکاویهای دقیق، پی به حقیقت اسلام بردند، دین آتش پرستی و مجوسیتِ چندین هزار ساله را باطل تشخیص داده و با یک دنیا شوق و میل و علاقه قلبی، از عقیدۀ به دو مبدأ «اهریمن» و «یزدان» روی گردانده و دین توحیدی اسلام را اختیار نمودند.

و همچنین وقتی دلایل مثبتۀ حقانیت را در مذهب تشیع، یعنی پیروی از علی(علیه السّلام) دیدند، روی خرد و دانش تبعیت و پیروی نمودند، و بر خلاف فرمودۀ شما و بسیاری از نویسندگان بی فکر شما توجه ایرانیان به مقام ولایت و علاقه مندی آنها به امیرالمومنین در زمان خلافت هارون و مأمون نبوده، بلکه از زمان خود رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) این عقد مودّت در دل ایرانیان ریشه دوانید؛ چه آنکه هر ایرانی وقتی به مدینه می آمد و مسلمان می شد، روی هوش و ذکاوت خاصه ایرانیت، حق و حقیقت را در علی (علیه السّلام) می دید؛ لذا به حبل متین و ریسمان محکم ولایت آن حضرت به امر و راهنمایی رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )چنگ می زد.

سر سلسلهٔ آنها سلمان فارسی بوده که واجد جمیع درجات و مراتب ایمان گردید، تا آنجا که خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بنابر آنچه علمای فریقین نوشته اند، درباره او فرمود:

«سلمان منا اهل البيت » ؛

یعنی : سلمان از ما اهل بیت است .

از همان اوان معروف شد به سلمان محمدی و این سلمان از شیعیان خالص و علاقه مند به ولایت آن حضرت و از مخالفین جدی سقیفه بود که پیروی از او به حکم حدیث منقوله در کتب شما طریق هدایت است.

از جهت آنکه آیات قرآن مجید و بیانات رسول الله را درباره آن حضرت شنیده بود و به عین الیقین فهمیده بود که اطاعت علی اطاعت خدا و پیغمبر است ؛ زیرا که مکرر

ص: 232

از رسول اکرم می شنید که می فرمود :

«من اطاع علياً فقد اطاعني و من اطاعني فقد اطاع الله و من خالف علياً فقد خالفنی و من خالفني فقد خالف الله » . (1)

(کسی که علی را اطاعت نماید مرا اطاعت نموده و کسی که مرا اطاعت نماید خدا را اطاعت نموده و کسی که علی را مخالفت نماید مرا مخالفت نموده و کسی که مرا مخالفت نماید خدا را مخالفت نموده.)

و نیز هر ایرانی که به مدینه رفته و مسلمان گردیده، چه در زمان پیغمبر و چه در ازمنۀ بعدیّه، در اطاعت و سلک آن حضرت وارد می شد.

به همین جهت خلیفهٔ ثانی سخت عصبانی گردیده، برای آنها محدودیتهایی قائل شد ! که همان محدودیتها و فشارها تولید کینه و عداوت در دل آنها نموده و بسیار متأثر شدند که چرا خلیفه بر خلاف دستورات و سیرۀ رسول الله آنها را طرد و از حقوق اسلامی منع نموده!

و علاوه بر اینها آن چیزی که بیش از همه، ایرانیان را به مقام مقدس علی و عترت طاهرۀ آن حضرت متوجه نمود که در اطراف آن حضرت تحقیقات کامله نموده و

ص: 233

محبتش در دل آنها قرار گرفت، طرفداری کاملی بود که امیرالمومنین علی(علیه السّلام) از شاهزادگان اسیر ایرانی نمود؛ چه آنکه وقتی اسرای مداین ( تیسفون ) را به مدینه وارد نمودند، خلیفه ثانی امر کرد تمام زنهای اسیر را به کنیزی به مسلمانان بدهند . امیرالمومنین منع نموده و فرمود: شاهزادگان مستثنی و محترم اند. دو دختر یزدجرد شاهنشاه ایران میان اسرا هستند، نتوان آنها را به کنیزی داد.

خلیفه گفت: پس چه باید کرد.

آن حضرت فرمودند: امر کن برخیزند و هر فردی از مسلمانان را طالب شدند آزادانه به شوهری بپذیرند. فلذا به دستور آن حضرت برخاستند ، در میان صحابه نظر کردند. شاه زنان محمد بن ابی بکر را (که تربیت شده و ربیب آن حضرت بود ) و شهربانو حضرت امام حسین سبط رسول الله را انتخاب نمودند و به عقد شرعی به خانه آنها رفتند. که از شاه زنان خداوند فرزندی به محمد داد ( قاسم فقیه ) ، پدرامّ فروه، مادر امام ششم صادق آل محمد سلام الله علیه. و از شهربانو ، امام چهارم زين العابدین علی(علیه السّلام) متولد گردیدند .(1)

وقتی این خبر و طرفداری آن حضرت از شاهزادگانِ ایرانی به ایرانیان رسید، علاقه مخصوصی به آن حضرت پیدا نمودند. همین مطلب و علاقه مندی به آن حضرت سبب شد که در اطراف آن حضرت تحقیقات عمیقانه نمایند. مخصوصاً بعد از فتح ایران به دست مسلمانان و تماسی که با آنها پیدا نمودند، به دلایل حَقّه بر ولایت و امامت و خلافت بلافصل آن حضرت پی بردند و قلباً توجه کامل حاصل نموده و همین که مانع برطرف و مقتضی موجود شد، عقاید و علاقۀ قلبی خود را علنی و مذهب خود را ظاهر نمودند.

پس این ظهور عقیده و آزادی مذهب ربطی به زمان خلافت هارون و مأمون و یا دوره سلطنت صفویه - چنانچه فرمودید - نداشته ، بلکه از هفتصد سال قبل از ظهور

ص: 234

سلطنت صفویه، مذهب حق تشیع در ایران جلوه گر گردید ؛ ( یعنی در قرن چهارم هجری ) که زمام امور در ایران به دیالمه آل بویه واگذار شد، پرده از روی این حقیقت برداشته و ایرانیان آزادی کامل پیدا نموده، بی پرده اظهار علاقه نمودند و مکنونات قلبیۀ خود را ظاهر ساختند.

در آن میانه، چون شاهنشاه تعصبی نداشت و با گوش عقلانی دلایل طرفین را استماع می نمود ، بعد از خاتمه مباحثات ، حقیقت تشیع بر او ظاهر و هویدا گردید . لذا مذهب حق امامیه را اختیار و اعلان آزادی مذهب شیعه را به تمام بلاد ایران صادر نمود.

و از همان مجلس به تمام حکام و فرمانداران ولایات اعلام نمود که در تمام مساجد و مجامع، خطبه به نام امیرالمومنین و ائمه طاهرین سلام الله عليهم اجمعين بخوانند و امر داد روی دنانیر مسکوکه ، کلمه طیبه « لا اله الا الله محمد رسول الله علىّ ولى الله» [را] در سه سطر متوازی نقش کردند.

و جناب علامه حلی را که از حلّه برای حل مسئله محلل احضار نموده بود - و به همین جهت در آن مجلس باب مناظره باز و حقیقت تشیع ظاهر گردید - در نزد خود نگاه داشت و برای او مدرسه سیاره تهیه [کرد ] و طلاب علوم اطراف آن جناب را گرفتند .

در اثر تبلیغات بسیار که بی پرده، علنی و بر ملا حقایق را بیان می نمودند، بی خبران هم پی به حقیقت طریقهٔ حقۀ امامیه برده، خورشید درخشنده ولایت از زیر ابر تقیه بیرون آمد .

از همان زمان، مذهب حق تشیع خورشیدوار از زیر ابر جهل و نادانی ظاهر و هویدا گردید . و بعد از هفتصد سال تقریباً به تقویت سلاطین با اقتدار صفویه و تبلیغات کامله آن زمان، ابرهای تیره و تار به کلی پراکنده و خورشید ولایت و امامت ، جهانتاب شد .

پس اگر روزی ایرانیان، مجوسی و معتقد به دو مبدأ «یزدان» و «اهریمن» بودند ، لکن به محض آنکه دلایل و براهین منطقی اسلامیان را شنیدند ، به جان و دل پذیرفتند و الی الحال با صمیمیت کامله بر عقیده اسلامی خود ثابت اند.

و اگر افرادی در میان ایرانیان پیدا شوند که مجوسی [ بوده] یا پایبند به جایی نباشند یا در سلسله غلات وارد [شده] و علی(علیه السّلام) را از مقام خودش ترقی داده و در مرتبه الوهیت وارد کنند و او را خالق و رازق عباد بدانند، یا معتقد به حلول و اتحاد و وحدت وجود باشند، ربطی به اصل جامع و جمعیت ایرانیان پاک دل ندارد .

در هر قوم و ملتی این نوع مردمان بی علاقه یا بی فکر و خرد پیدا می شوند،، ولی اکثریت ملت نجیب و دانشمندِ ایرانی، دارای عقیده و ایمان ثابت به وحدانیت حق

ص: 236

تعالى جلّت عظمته و نبوت خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و پیروان امیرالمؤمنین و یازده فرزندان آن حضرت حسب الامر رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می باشند.

حافظ - عجب است از جناب عالی حجازیِ مکی و مدنی ! برای ایامی چند که در ایران توقف نمودید، آن قدر طرفداری از ایرانیان می نمایید و آنها را پیرو علی کرّم الله وجهه می دانید، در حالتی که علی خود بنده و مطیع و فرمانبردار پروردگار متعال بوده، ولی شیعیان ایرانی همگی علی را خدا می دانند و از خدا جدا نمی دانند و در اشعار خود علی را نازل منزلۀ حق ، بلكه عين حق می دانند؛ چنانچه در دیوانها و دفترچه های آنها این نوع کفریات ظاهر است.

مگر نه این قبیل اشعار از عرفای شیعه ایرانی وارد است که از قول علی کرّم الله وجهه می گویند - و قطعاً علی از چنین عقیده ای بیزار است -:

من طلسم غيب وكنز لاستم*** چون به کنز لارسى الاستم

یعنی از للّه ولا بالاستم*** نقطه ام با را به باگو یاستم

کر مغز تار است پندارت کنند

مظهر كل عجایب کیست من*** مظهر سرّ غرایب کیست من

صاحب عون نوائب کیست من*** در حقیقت ذات واجب کیست من

دیگری گفته :

در مذهب عارفان آگاه (گمراه )*** الله علی علی است الله

داعی - عجب از شماست که بدون تحقیق، تمام شیعیان ایرانی را غالی و علی پرست می دانید و به همین کلمات امر را بر برادران سنی بی خبر ما مشتبه می کنید !

برادر کشی را باب می نمایید که در افغانستان و هندوستان و ازبکستان و تاجیکستان و غیره به قدری از مسلمانان شیعه [را] کشتند که خونها جاری نمودند!

مسلمانان ازبکستان و ترکستان در اثر تحریکات علمای خود که می گفتند: شیعیان علی پرست و مشرک و کافر [هستند] و قتلشان واجب است» ، آن همه خونها

ص: 237

از مسلمانان ایرانی ریختند که اوراق تاریخ را لکه دار نمودند.

عوام بیچاره اهل تسنن به رهبری امثال شما آقایان علماء با نظر کینه ، بلکه کفر و شرک و ارتداد به مسلمانان ایرانی می نگرند.

در ازمنه سالفه ترکمنها در راه خراسان سر راه قوافل ایرانی را می گرفتند و به قتل و غارت مشغول [ شده ] و می گفتند هر کس هفت نفر رافضی ( شیعه ) را بکشد بهشت بر او واجب می شود!

قطع بدانید که مسئولیت این اعمال و قتل عامها بر عهدهٔ امثال شما آقایان است که به گوش آنها می رسانید شیعیان علی پرست و مشرک و کافرند ، سنیهای عوام بی خبر خوش باور هم قبول می کنند، فلذا به قصد ثواب پیرامون چنین اعمالی می گردند .

و نیز برای آنکه امر بر مردمان عالم و متقی مشتبه نگردد که از فرمودۀ آن حضرت اتخاذ سند کنند و از تواضع و فروتنی برکنار روند و اظهار کبر و منیت بر دیگران کنند ، فرمود :

«انا من العرب ولا فخر و انا سيد ولد آدم ولا فخر.»

(من از عرب و سید و آقای اولاد آدمم و به آن فخر نمی نمایم. )

ما حصل معنی آنکه من با اینکه خود، عرب و آقای اولاد آدمم، به این نژاد و مقام بر سایرین فخر و مباهاتی ندارم و فخریّه نمی کنم، فقط فخریّۀ پیغمبران به این بود که بندۀ مطیع پروردگاراند .

در مقام مناجات عرض می کرد:« کفی بی فخراً ان اكون لك عبداً»؛ یعنی کفایت است مرا فخر و مباهاتی که بندۀ چون تو پروردگاری هستم.

خداوند متعال [که] در آیه 13 سورۀ 49( حجرات ) می فرماید :

«يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوباً وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ اكْرَمَكُمْ عِنْدَاللهِ تَقَيكُمْ »؛

(ای مردم، ما همه شما را از مرد و زنی آفریدیم و شعبه ها و فرق مختلفه گردانیدیم تا یکدیگر را بشناسید- و بدانید که اصل و نسب و نژاد مایه افتخار نیست بلکه بزرگوارترین شما نزد خدا پرهیزکارترین شما هستند. )

فضل و شرف و کرامت را در تقوا قرار داده.

و نیز در آیه 10 همین سوره فرموده است:

«إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ » .

(جز این نیست که مؤمنان همه برادر یکدیگرند ؛ پس همیشه بین برادران ایمانی خود - چون نزاعی شود صلح دهید . )

آسیایی و آفریقایی، اروپایی و امریکایی از نژاد سفید و سیاه و سرخ و زرد

ص: 239

شهرستانی و کوهستانی همگی در تحت لوای اسلام و کلمهٔ طيبه لا اله الا الله ، محمد رسول الله با هم برادرند و هیچ فخر و مباهاتی به یکدیگر ندارند.

عملاً هم قائد عظيم الشأن اسلام ، خاتم الانبياء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) نشان داد سلمان فارسی را از عجم و صهیب رومی را از روم [ و ] بلال سیاه را از حبشه در آغوش محبت پذیرفت، ولی ابولهب شریف النسب ، عمّ خود را که از بهترین نژاد عرب بود، از خود دور نمود و [ خداوند ] یک سوره در مذمت او نازل [کرد] و صریحاً فرمود:

«تَبَّتْ يَدَا أَبِي لَهَبٍ»؛

(نابود باد دو دست ابولهب ؛ (که در پی آزار رسول خدا بود.)

می رود - در شمار حیوانات اند و مانند سفید پوستان حق استفاده از وسایل تمدن [را] ندارند،(1) ولی دین مقدس اسلام تمام عقاید خرافی و موهوم را در هزار و سیصد سال قبل از میان برداشت [ و ] فرمود :

«مسلمین همه با هم برادرند ، ولو از هر نژاد و قبیله باشند.»

مسلمانان اروپایی و آمریکایی، آسیایی و آفریقایی باید یکدیگر را در آغوش محبت و وِداد بگیرند و پیوسته در هر کجای عالم باشند یار و غمخوار هم باشند .

اسلام، مسلمانان حجازی و مکی و مدنی را با مسلمین سایر ممالک ابداً فرق نمی گذارد.

پس اگر داعی نژادم حجازی و قرشی و هاشمی و محمدی است، سزاوار نیست كتمان حق نمایم و روی خیالات واهی، حق را زیر پا بگذارم. قطعاً حجازیان قلّابی را مردود و شیعیان ایرانی را دوست می دارم.

ما درون را بنگریم و حال را*** نی برون را بنگریم و قال را

ثانياً شما غلات ایرانی را بی تناسب و بی دلیل و برهان ، با شیعیان خالص موحد پاک مخلوط نمودید.

[ ما ] علی را عبد صالح پروردگار و وصی و خلیفۀ منصوص رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می دانیم.

و هر کس غیر از این عقیده داشته باشد، او را مردود و از خود دور می دانیم، مانند غلات از مسلمین از قبیل : سبائيّه و خطابيّه و غرابيّه و علياويّه و مخمّسه و بزیغیّه و امثال آنها، مانند نصیریّه که در قسمتی از شهرها و قرای ایران و سایر بلاد ، مانند موصل و سوریا متفرق هستند به نام اهل حق .

عموم شیعیان از آنها بری هستند و آنها را کافر و مرتد و نجس می دانند و در تمام کتب فقهیه و رسایل عملیهٔ فقهای امامیه، غلات را در شمار کفار آورده اند، به علت آنکه آنها دارای عقاید فاسدهٔ بی شمار می باشند ؛ از قبیل آنکه می گویند :

«چون ظهور روحانی در هیکل جسمانی محال نیست چنانچه جبرئیل به صورت دحیۀ کلبی بر پیغمبر ظاهر می گردید، لذا حکمت حکیمانه حق اقتضا کرد که ذات اقدسش در هیکل بشر آشکار گردد ؛ فلذا به صورت و جسم علی ظاهر گردید!»

به همین جهت، مقام علی(علیه السّلام) را بالاتر از مقام مقدس پیغمبر خاتم می دانند و از زمان خود آن حضرت- به اغوای شیاطین جن و انس - جمعی به این عقیده قائل بودند، و آن حضرت، خود جمعی از اهل هند و سودان را که آمدند و اقرار به الوهیت آن حضرت نمودند، هر چند آنها را پند داد فایده نبخشید؛ عاقبت امر فرمود آنها را در چاههای دود، به طریقی که در کتب اخبار ثبت است، هلاک ساختند ؛ چنانچه شرح این قضیه تفصیلاً در مجلد هفتم بحار الانوار (1) تاليف علامۀ جليل القدر مرحوم ملامحمد باقر مجلسی قدّس سرّه القدوسی مسطور است.

ص: 242

و حضرت امیرالمؤمنین و ائمه معصومین سلام الله عليهم اجمعین آنها را لعن نموده و از آنها بیزاری جسته اند؛ مانند آنچه در کتب معتبره ما از(1) مولانا امیرالمؤمنین(علیه السّلام) نقل شده که فرمود:

« اللهم انى برىء من الغلاة كبرائة عيسى بن مريم من النصارى. اللهم اخذلهم ابداً ولا تنصر منهم احدا .»

(پروردگارا ! من بیزارم از طایفه غلات، مثل بیزاری جستن عیسی از نصاری.

خداوندا ! مخذول و منكوب فرما ایشان را و یاری مفرما احدی از ایشان را).

و در خبر دیگر است (2) که آن حضرت فرمود:

«یهلک فی اثنان ولا ذنب لي : محبّ مفرط و مبغض مفرط . انا لنبرأ الى الله ممن يغلوا فينا فوق حدنا كبرائة عيسى بن مريم من النصارى .»

( هلاک می گردند درباره من دو طایفه و مرا گناهی نیست ( یعنی چون به عمل آنها راضی نیستم لذا گنهکار نیستم یک طایفه آنهایی هستند که در محبت من افراط می نمایند و غلو بسیار می کنند و طایفه دیگر کسانی اند که بغض و عداوت بی جهت به من دارند . به درستی که ما بیزاری می جوییم به سوی خداوند از کسانی که غلو می نمایند در حق ما و ما را از حد خودمان تجاوز می دهند، مانند بیزاری عیسی بن مریم از نصاری.)

و نیز فرمود: (3)

«يهلك فىّ اثنان : محبّ غال و مبغض قال .»

(هلاک می گردند درباره من دو طایفه ؛ یکی دوستی که از راه ،محبت، غلو

ص: 243

می نماید و دیگری دشمنی که مرا از حد خودم فرود آورد. )

به همین جهت جامعه شیعه امامیه اثنا عشریه بیزاری می جویند از هر کس که نظماً و نثراً دربارۀ علی امیرالمومنین و اهل بیت اطهارش غلو بنماید و در مقام تعریف ، آنها را از مقامی که خدا و رسول برای آنها معین نموده اند بالاتر ببرد و از عبودیت به ربوبیت برساند و کسانی که چنین عقیده ای داشته باشند از ما نیستند، بلکه از غلات و ملاعین اند . شما حساب جامعه شیعه امامیه اثناعشریه را از آنها جدا بدانید ؛ چه آنکه اجماع علمای امامیه بر کفر و نجاست غلات می باشد و اگر مراجعه نمایید به کتب استدلالیه فقهای شیعه، مانند جواهر الکلام و مسالک و غیره و رسایل عملیه ، مانند عروة الوثقى مرحوم آیة الله یزدی(قدّس سرّه) و وسيلة النجاة آیه الله العظمی اصفهانی مدظله العالی علی رؤوس الانام در باب طهارت و باب زکات و باب ازدواج و باب ارث ، فتاوای فقهای ما را بر کفر و نجاست آنها می بینید و مشاهده می کنید که همگی فتوا داده اند که جایز نیست مداخله در غسل و دفن آنها و حرام است مزاوجت با آنها - با آنکه به طریق متعه مزاوجت اهل کتاب را جایز می دانند - و حق الارث مسلمان به آنها داده نمی شود و حتی از دادن صدقات و زکات به آنها منع گردیده .

و در کتب کلامیه و عقاید فرقه ناجيه شيعه مبسوطاً و مستدلاً بیان گردیده که این فرقه ، فاسد و کافر و تبرّی و بیزاری از آنها بر هر مسلمانی خاصه شیعیان خالص العقيده لازم و واجب است.

و دلایل کامله محکمه از آیات و اخبار بر منع و ردّ غلات وارد است که به بعض از آنها اشاره نمودیم.

در آیه 77 سوره 5( مائده ) صریحاً می فرماید :

«قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لَاتَغْلُوا فِي دِينِكُمْ غَيْرَ الْحَقِّ وَلَاتَتَّبِعُوا لَمْواءَ قَوْمٍ قَدْ صَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَأَضَلُّوا كَثِيراً وَضَلُّوا عَنْ سَواءِ السَّبِيلِ ».

(بگو (ای احمد) ای اهل کتاب در دین خود به ناحق غلو نکنید؛ غلو ناروا و باطل- مانند غلو نصاری درباره حضرت مسیح و یهود درباره عزیر - و از پی

ص: 244

خواهشهای آن قومی که خود گمراه شدند، بسیاری را نیز گمراه کردند و از راه راست دور افتادند نروید.)

مرحوم علامه مجلسی(قدّس سرّه) در جلد سیم بحار الانوار (1) ( كه دايرة المعارف شیعه امامیه می باشد ) اخبار بسیاری در مذمت آنها و دور بودن خاندان رسالت از مدعای آنها نقل نموده؛ از جمله نقل می نماید از امام به حق ناطق ، کاشف اسرار حقایق ، امام جعفر بن محمد الصادق(علیهما السّلام) که فرموده:

«وما نحن الا عبيد الذي خلقنا واصطفانا والله ما لنا على الله من حجة ولا معنا من الله برائة وانّا لميتون وموقوفون و مسئولون . من أحبّ الغلاة فقد أبغضنا ومن أبغضهم فقد أحبنا الغلاة كفّار والمفوّضة مشركون، لعن

الله الغلاة .»

خلاصۀ معنی آنکه ما بندگان خدایی هستیم که ما را آفریده و از میان خلق برگزیده .

به درستی که ما می میریم و در نزد پروردگار ایستاده و سؤال کرده می شویم ؛ ( یعنی ما هم بشری مانند شما هستیم) . کسی که دوست بدارد غلات را دشمن ما می باشد و کسی که آنها را دشمن بدارد دوست ما می باشد. غلات کافر و مفوضه مشرک اند لعن خدا بر غلات باد.

ص: 245

و نیز از آن حضرت ( پیشوای بزرگ شیعیان ) نقل کرده اند(1) که فرمود :

«لعن الله عبدالله بن سباء انه ادعى الربوبية فى اميرالمومنين و كان والله اميرالمومنين عبداً الله طائعاً . الويل لمن كذب علينا و ان قوماً يقولون فينا ما لا نقوله فى انفسنا نبرء الى الله منهم نبرء الى الله منهم .»

(لعنت خدا بر عبدالله بن سباء که ادعا نمود ربوبیت و خدایی را در حق امیرالمومنین(علیه السّلام) . به خدا قسم که آن حضرت بنده مطیع خدا بود . وای بر کسانی که دروغ گفتند بر ما. طایفه ای می گویند درباره ما چیزی را که نمی گوییم ما آن را در حق خودمان . آن گاه دو مرتبه فرمود: ما بیزاری می جوییم به سوی خدا از ایشان .)

و در کتاب عقاید صدوق (2) ابو جعفر محمد بن علی بن الحسين بن موسی بن بابویه قمی(قدّس سرّه) که از مفاخر فقهای شیعه امامیه است، خبری از زرارة بن اعین که از موثقین روات شیعه و حافظ علم اهل البیت و از اصحاب حضرت باقر العلوم و صادق آل محمد سلام الله علیهم اجمعین بوده است، نقل نموده است که گفت : خدمت حضرت صادق(علیه السّلام) ( امام ششم ) عرض کردم مردی از اولاد عبدالله بن سباء قائل به تفويض است، فرمودند تفویض چیست ؟ عرض کردم می گوید:

«ان الله عزوجل خلق محمداً وعلياً ثم فوّض الامر اليهما، فخلقا و رزقا و احيا و أماتا».

(خدای عزوجل آفرید محمد و علی را ؛ پس امور عباد را به ایشان سپرد ؛ پس

ص: 246

ایشان اند خالق و رازق و زنده کننده و میراننده . )

حضرت فرمود: «كذب عدو الله » ؛ دروغ گفته دشمن خدا. زمانی که برگشتی به سوی او، بخوان این آیه را که از سوره رعد است:

«أَمْ جَعَلُوا لِلَّهِ شُرَكَاءَ خَلَقُوا كَخَلْقِهِ فَتَشَابَهَ الْخَلْقُ عَلَيْهِمْ قُلِ اللَّهُ خَالِقُ كُلَّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ » . آیه 16 سوره 13 ( رعد ) .

( آیا مشرکان برای خدای تعالی شریکانی قرار دادند که آنها هم مانند خدا چیزی خلق کردند و بر ایشان خلق خدا و آنها مشتبه گردید و ندانستند که آفریدۀ خدا کدام است و آفریده شرکا کدام. بگو ( ای محمد ) ( هرگز چنین نیست) بلکه تنها خدای متعال آفریننده همه چیزهاست و اوست یگانه در الوهیت که همه عالم مقهور اراده اوست . )

این آیه شریفه خود صراحت دارد بر توحید خدای تعالی .

زراره گفت وقتی نزد او رفتم و این آیه را که امام فرموده بود بر او خواندم ، کأنّه سنگ بر دهانش افکندم، لال شد.

از این قبیل اخبار در کتب معتبره ما از ائمه طاهرین سلام الله عليهم اجمعين و پیشوایان به حق شیعه در طعن ولعن و سبّ طایفه غلات بسیار وارد شده، خوب است همان قسمی که ما کتابهای علمای شما را می خوانیم ، شما هم کتب معتبره علمای

شیعه را بخوانید تا تفوّه به کلماتی ننمایید که باعث اغوای عوام بیچاره گردد و شما

هم در محکمه عدل الهی گرفتار باشید.

از آقایان محترم انصاف می خواهم، آیا در صورتی که ائمه ما چنین بیاناتی برای راهنمایی شیعیان خود فرموده اند و شیعیان واقعی ( یعنی پیروان علی و آل علی ) از موالی خود این اخبار را شنیده باشند، مع ذلک آنها را خدا یا در مقام خدا قرار می دهند ؟

طایفه غلات به کلی از ما برکنار [هستند ] و ما از آنها بیزار و برکنار هستیم، ولو صورتاً دعوی تشیع نمایند. خدا و پیغمبر و علی و آل علی(علیهم السّلام) همگی از آنها بیزار و

ص: 247

تمامی شیعیان هم از آنها بیزار [ و ] بر کنار هستند؛ چنانچه مولای ما امیرالمومنین (علیه السّلام) رئيس غلات ( عبدالله بن سباء ملعون ) را تا سه روز حبس نمود و امر به توبه فرمود، چون قبول نکرد، لاجرم او را به آتش سوزانید. (1)

شما را به خدا خجالت ندارد که علمای شما روی تعصب و عادت و تبعیت از اسلاف بنویسند مؤسس اساس تشیع، این عبدالله ملعون بوده که به امر علی(علیه السّلام) سوزانیده شده است. و حال آنکه علمای شیعه در تمام کتب مربوطه پیروی از ائمه خود نموده و عبدالله را ملعون خوانده اند. پس پیروان عبدالله هم ملعونند ؛ چه آنکه از غلات اند نه شیعیان خالص الولای آل محمد و عترت طاهرهٔ پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) که از غلو درباره آن خاندان جلیل دور و برکنارند.

اگر مؤسس اساس تشیع عبدالله ملعون بوده و شیعیان پیرو آن بوده اند - چنانچه متعصبین از علمای شما نوشته و دیگران هم کورکورانه تبعیت از آنها نموده و در مجالس نقل می نمایند - لااقل بایستی در یکی از کتب شیعه تمجیدی از او شده باشد .

اگر شما یک کتاب از علمای شیعه امامیه نشان دادید که تمجیدی از عبدالله ملعون نموده باشند، داعی تسلیم به تمام گفتارهای شما می شوم و اگر نشان ندادید - و هرگز نمی توانید نشان داد پس بترسید از روز حساب ومحكمه عدل الهی و شیعیان موحد پاک را پیروان عبدالله ملعون نخوانید و امر را بر عوام بی خبر مشتبه ننمایید.

و نیز از جناب عالی برادرانه تقاضا دارم چون اهل علم هستید، پیوسته روی قاعدهٔ علم و منطق و حقیقت صحبت کنید نه روی گفتار بی منطق و حقیقت و شهرتهای

ص: 248

بی اساس که اعادی در اطراف شیعیان عناداً و لجاجاً نسبت داده اند.

حافظ - نصایح برادرانه شما مورد قبول و توجه هر عاقلی است، ولی اجازۀ بفرمایید حقیر هم من باب تذکر جملاتی به عرضتان برسانم.

داعی - بسیار ممنون می شوم ، بفرمایید.

حافظ - شما در بیانات پیوسته می فرمایید ما غلو درباره امامان نمی نماییم و غلات را مردود و ملعون و اهل آتش می دانید، ولی در این دو شب مکرر کلماتی از شما شنیده می شود درباره امامان، که روی قواعدی که خودتان بیان می نمایید، آنها راضی به این قبیل امور نیستند. ممکن است شما هم در موقع گفتار با ملاحظه باشید تا مورد طعن واقع نشوید ؟

داعی - داعی خشک و جامد و متعصب و جاهل نمی باشم. خیلی ممنون می شوم که اگر لغزشی در گفتارم ظاهر شود یادآور شوید، چون انسان مرکز سهو و نسیان است .

تمنّا می کنم آنچه در این دو شب ملاحظه فرمودید [اگر] بر خلاف رضای ائمه هدی گفته شده که مطابقت با علم و عقل و منطق نمی کند ،بیان فرمایید.

حافظ - در این دو شب، مکرر از شما شنیدم در موقعی که نام امامان خود را می برید، عوض آنکه بفرمایید رضی الله عنهم ، سلام الله عليهم [ يا ] صلوات الله عليهم فرموده اید و حال آنکه خود می دانید به حکم آیه شریفه سوره احزاب که می فرماید:

«إِنَّ اللهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النَّبِيُّ يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَيْهِ وَسَلَّمُوا تَسْلِيماً » . آیه 56 سوره 33 (احزاب ).

(خدا و فرشتگانش بر روان پاک پیغمبر درود می فرستند. شما هم ای اهل ایمان بر او درود بفرستید و سلام گویید ؛ و تسلیم فرمان او شوید ) .

سلام وصلوات فقط مخصوص رسول خدا (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می باشد و حال آنکه شما در بیانات خود صلوات وسلام را درباره امامان نیز می آورید. بدیهی است این عمل بر خلاف نص صریح قرآن مجید است، از جمله ایراداتی که به شما می نمایند همین موضوع است که می گویند این امر ، بدعت [است] و اهل بدعت اهل ضلالت اند .

ص: 249

امت ذکر گردیده و آن پنج اسم مقدس ، محمد و احمد و عبدالله و نون و یس است و در اول سوره 36 می فرماید:

«يسَ . وَالْقُرْآنِ الْحَكيمِ. إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ » .

(ای سید رسولان و ای کامل ترین انسان قسم به قرآن حکمت بیان به درستی که تو البته از پیغمبران خدایی .)

«یا» حرف نداء و «س» نام مبارک آن حضرت و اشاره به حقیقت و سویت اعتدالیه ظاهریه و باطنیه آن حضرت می باشد .

نواب - علت اینکه میان حروف تهجّی «س» نام مبارک آن حضرت گردیده است چیست؟

داعی - عرض کردم اشاره ای است به عالم معنی و حقیقتِ اعتدال آن حضرت، چه آنکه حایز مقام خاتمیت کسی است که وجودش به حد اعتدال رسیده باشد و آن وقتی است که ظاهر و باطن او یکسان باشد و این مرتبه در وجود اقدس آن حضرت موجود بوده، فلذا با حرف «س » اثبات مقام برای آن حضرت می نماید.

به بیان نزدیک تر به فهم عموم آنکه در میان حروف تهجی فقط « س» است که ظاهر و باطن آن مساوی است، به این معنی که از برای هر یک از حروف بیست و هشت گانه تهجّی در نزد علمای علم اعداد، زُبَر و بیّنه ای است که در موقع تطبیق زُبر و بیّنه هر حرفی ، قطعاً یا زبرش زیادتر است یا بیّنه اش.

نواب - قبله صاحب ، ببخشید من جسارت می نمایم، چون که برای فهم مطالب بی طاقتم ، مستدعی است در این شبها مطالب را به قسمی ساده و واضح بیان نمایید که مورد توجه و قابل قبول فهم همه ما باشد. چون معنی زُبَر و بینه را نفهمیدیم، متمنی است با بیان ساده توضیح دهید تا حل معما گردد.

داعى - اطاعت می شود. زُبَر عبارت از صورت حرف است که روی کاغذ نوشته می شود و بیّنه ، آن زیادتی است که در وقت تلفظ معلوم می آید .

ص: 251

«س» در روی کاغذ یک حرف است، ولی در وقت تلفظ سه حرف می شود: س، ی، ن. در تلفظی و ن به او زیاد می شود، چون در میان بیست و هشت حرف تهجی فقط «س» است که در موقع تطبیق حساب زبر و بینه اش مساوی می باشد .

«س » شصت عدد است. بینه اش هم که عبارت از ی و ن باشد شصت است ؛ ی ( 10 ) ، ن (50) می شود شصت .

به همین جهت خطاب می کند در قرآن مجید به خاتم الانبياء(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) يس ، اشاره به

ظاهر و باطن پیغمبر، یعنی ای کسی که از حیث ظاهر و باطن واجد اعتدال می باشی.

آل محمدند؛ پس سلام بر آل یس ؛ یعنی سلام بر آل محمد و می نویسد(1) که امام فخر رازی ذکر نموده است:

«ان اهل بيته(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) يساوونه فى خمسة اشياء: فى السلام قال : السلام علیک ایھا النبي وقال : «سَلاَمُ عَلى إِلْ ياسين » ، وفى الصلاة عليه وعليهم فى التشهد ، وفى الطهارة قال تعالى : ( طه ) یا طاهر و قال : «يطهركم تطهيراً» ، وفى تحريم الصدقة ، وفي المحبة قال تعالى: «قُلْ إِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللَّهُ » وقال : « قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى » .

(اهل بیت آن حضرت در پنج چیز با آن حضرت برابری می کنند؛ اول: در سلام . فرموده سلام بر پیغمبر بزرگوار و نیز فرموده سلام بر آل یس ( یعنی سلام بر آل محمد ) و دوم : در صلوات بر آن حضرت و بر ایشان در تشهد نماز . سیم : در طهارت . خدای متعال فرموده است: طه ؛ یعنی ای طاهر و درباره آنها آیه تطهیر را نازل فرموده. چهارم: در تحریم صدقه که بر پیغمبر و اهل بیت آن حضرت صدقه حرام است. پنجم: در محبت که خدای تعالی فرموده: بگو اگر شما دوست می دارید خدا را. پس متابعت نمایید مرا تا دوست بدارد خدا شما را و درباره اهل بیت آن حضرت فرموده: محمد بگو ( به امت ) من اجر و مزدی از شما نمی خواهم مگر دوستی ذوى القربى واهل بيت من . )

و سید ابی بکر بن شهاب الدین علوی در صفحه 24 باب اول رشفة الصادى من بحر فضائل بنى النبي الهادی(2) ( چاپ مطبعۀ اعلامیۀ مصر در سال 1303 هجری ) از جماعتی از مفسرین از ابن عباس و نقاش از کلبی و در صفحه 34 از باب 2 نیز نقل

ص: 253

نموده(1) که مراد از آل پس در آیه، آل محمدند. و امام فخر رازی در صفحه 163 جلد هفتم تفسیر کبیر (2) ذیل همین آیه شریفه وجوهی در معنای آیه نقل نموده ، در وجه دوم گفته است مراد از آل یاسین آل محمداند سلام الله عليهم اجمعين .

و نيز إبن حجر در صواعق (3) آورده که جماعتی از مفسرین نقل نموده اند از ابن عباس که گفت سلام علی آل یاسین، سلام بر آل محمد است.

و اما راجع به صلوات بر اهل بیت طهارت امری است مسلّم بين الفريقين ؛ حتى بخاری و مسلم هم در صحیحین خود تصدیق دارند که پیغمبر فرمود:

بين من و اهل بیت من در صلوات جدایی نیندازید.

بلخی حنفى در ينابيع الموده(1) ، حتى إبن حجر متعصب در صواعق (2) و دیگران از علمای بزرگ شما از کعب بن عجزه نقل می کنند که چون آیه «إِنَّ اللَّهَ وَمَلَائِكَتَهُ يُصَلُّونَ عَلَى النّبي » الخ نازل گردید ، عرض کردیم :

يا رسول الله طریقه سلام کردن بر تو را دانستیم ، «کیف نصلی علیک»؛ چگونه صلوات برشما بفرستیم؟ حضرت فرمودند، به این طریق صلوات بفرستيد : «اللهم صل على محمد وآل محمد» و در روایات دیگر «کما صليت على ابراهيم وآل ابراهیم انک حمید مجید . »

و امام فخر رازی در صفحه 797 جلد ششم تفسیر کبیر(3) نقل می نماید که از

ص: 255

رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) سؤال نمودند چگونه صلوات بر شما بفرستیم، فرمودند بگویید :

« اللهم صل على محمد وعلى آل محمد ،كما صليت على ابراهيم و علی آل ابراهیم و بارک علی محمد وعلى آل محمد، كما باركت على ابراهيم و على آل ابراهیم انک حمید مجید . »

و إبن حجر همین روایت را با مختصر اختلافی(1) در الفاظ از حاکم نقل نموده، آن گاه اظهار عقیده و رأی نموده گوید:

«وفيه دليل ظاهر على ان الامر بالصلوات عليه الصلوات على آله».

یعنی در حدیث، دلیل ظاهر است بر اینکه امر به صلوات بر پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) صلوات بر

آل آن حضرت هم هست و نیز روایت نموده است (2) که فرمود:

«لا تصلّوا علَىَّ الصلاة البَترا»؛

یعنی صلوات بترا و بریده بر من نفرستید.

عرض کردند: یا رسول الله صلوات بترا کدام است؟ فرمود: اینکه بگویید: اللهم صل علی محمد، بلکه بگویید: «اللهم صل علی محمد وعلى آل محمد.»

و نیز از دیلمی نقل نموده(3) که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود : « الدعاء محجوب حتى يصلى على محمد وآله»؛ یعنی دعا در حجاب می ماند ( و مستجاب نمی شود ) تا صلوات بر محمد و آل محمد بفرستند.

ص: 256

و از شافعی نقل می کنند(1) که :گفت

یا اهل بيت رسول الله حبكم*** فرض من الله في القرآن انزله

كفاكم من عظيم القدر انكم*** من لم يصل عليكم لا صلاة له

( ای اهل بیت رسول الله، دوستی شما را خدا در قرآن مجید واجب نموده .

در بزرگی مقام و مرتبه شما همین بس است که هر کسی بر شما صلوات نفرستد نماز او قبول نمی شود (مراد واقعی، صلوات در تشهد نماز است که اگر عمداً ترک کنند باعث بطلان و عدم قبولی نماز است ). )

نظر به فرمودۀ رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) که [فرمود : ] «الصلاة عمود الدين، ان قُبلت قُبل ما

سواها وان ردّت ردّ ما سواها» ؛

( نماز ستون و نگاهبان دین است، اگر نماز قبول شد ماسوای آن از اعمال قبول می شود و اگر نماز رد شد ماسوای آن هم رد می شود.) قبولی تمام اعمال بسته به نماز است و نظر به اخباری که عرض شد، قبولی نماز هم به صلوات بر محمد وآل محمد است؛ چنانچه شافعی خود اقرار نموده است.

و سید ابی بکر بن شهاب الدین علوی از صفحه 29 تا صفحه 35 ضمن باب 2 کتاب رشفة الصادى من بحر فضائل بنى النبي الهادى (2) بیاناتی در وجوب صلوات بر محمد

ص: 257

و آل محمد دارد و دلایلی از نسائی و دارقطني وإبن حجر و بيهقی از ابوبکر طرطوسی از ابو اسحاق مروزی و از سمهودی و نووی در تنقیح و شیخ سراج الدین قصیمی یمنی آورده که صلوات بر آل محمد بعد از نام مبارک محمد (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) در تشهد نماز واجب است که چون وقت گذشته، از بیان مفصل آن صرف نظر نموده و قضاوت را به ضمیر پاک آقایان واگذار می نمایم.

پس آقایان تصدیق می فرمایید که سلام و صلوات بر اهل بیت پیغمبر (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بدعت

نیست، بلکه سنت و عبادتی است که دستور خود پیغمبر است و انکار این معنی را قطعاً نمی کنند مگر خوارج و نواصب و متعصبین عنود و مبغضين لجوج خذلهم الله که امر را بر برادران اهل سنت مشتبه نموده و می نمایند.

بدیهی است کسانی که در این حکم قرين خاتم الانبياء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) هستند و در ذکر، مقدم بر غیرند؛ قیاس آنان بر دیگران نمودن و دیگران را بر آنها ترجیح دادن، از سفاهت و جهالت یا تعصب و بی خبری است.

«در این موقع چون شب از نصف گذشته و آثار کسالت در بعضی جلساء ظاهر [ شده بود ] مجلس را ختم نمودیم پس از صرف چای و قرار اینکه فردا شب زودتر تشریف بیاورند، متفرق گردیدند».

ص: 258

ص: 260

آیم و آقایان را مغلوب نمایم، بلکه مانند همیشه هدف و مقصدم دفاع از حریم تشیّع و ابراز حق و حقیقت است

حافظ - از جملات بیانات دیشب شما کشف شد که شیعه بر طبقات مختلفه می باشند. آیا کدام طبقه از شیعه را ذی حق و گفتار و عقاید آنها را حق می دانید ؟

چنانچه ممکن است طبقات شیعه را برای روشن شدن مطلب بیان فرمایید که ما بدانیم در کدام قسمت وارد بحث شویم.

داعی - شب گذشته عرض نکردم که شیعه بر طبقات مختلفه هستند ، بلکه شیعه به آن معنی که شرح دادم ، یعنی بندگان مطیع خدا و پیغمبر و پیروان خاندان رسالت به امر آن حضرت یک طبقه بیشتر نیستند، ولی طبقات بازیگری به نام تشیّع خودنمایی و مردم جاهل بی خبر را به دور خود جمع نمودند و از نام مقدّس شیعه سوء استفاده نموده و عقاید باطل، بلکه کفر و زندقه را به این نام میان مردم انتشار دادند. لذا مردمان بی خبر که تحقیق در حقایق نمی نمایند، به نام شیعه در تاریخ از آنها یاد نموده اند و آنها چهار طبقه اصلی هستند که از آن چهار طبقه اصلی هم فقط دو فرقه باقی مانده اند و دو فرقۀ آنها به کلّی از میان رفته اند و از هر طبقه آنها طبقات دیگر پیدا شدند و آن چهار فرقه عبارت اند از: زیدیه و کیسانیه و قداحيه و غلات.

آن بزرگوار را به مناسبتی عرض نمودم- او را امام دانسته و پیروی او را بر خود حتم می دانند، و حال آنکه مقام جناب زید بالاتر از آن است که چنین نسبتی را به او بدهند.

جناب زید از سادات بزرگ بنی هاشم بوده در زهد و علم و فضل و فهم و دین و ورع و عبادت و شجاعت و سخاوت، برجسته قوم و پیوسته قائم الليل و صائم النهار بوده.

رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) خبر شهادت آن جناب را داده، چنانچه از حضرت سیدالشهداء ابا

عبدالله الحسين(علیه السّلام) رسیده که فرمود : (1)

«وضع رسول الله يده على صلبى قال : يا حسين سيخرج من صلبک رجل يقال له زيد، يقتل شهيداً، فإذا كان يوم القيامة يتخطّى هو وأصحابه رقاب الناس ويدخله الجنّه » .

رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) دست مبارکش را گذارد بر پشت من و فرمود: یا حسین زود است بیرون می آید از صلب تو مردی که او را زید می گویند کشته می شود در حال شهادت .

چون روز قیامت شود، خود و اصحابش پا می گذارند برگردنهای مردم و داخل بهشت می شوند.

بدیهی است مراد اصحابی هستند که به نام نهضت در مقابل ظلم بنی امیه با آن حضرت قیام نمودند.

ولی خود جناب زید ابداً ادعای امامت نداشته و این تهمتی است که به آن حضرت نسبت داده اند و الّا آن جناب خود را تابع و مطیع امامت برادر بزرگوارش حضرت امام محمد باقر(علیه السّلام) می دانسته، ولی بازیگرانی بعد از آن حضرت قائل به اصلی شدند که «ليس الإمام من جلس في بيته وأرخى ستره، بل الإمام كلّ فاطمى عالم صالح ذو رأى يخرج بالسيف» ؛ ( امام نیست آن کسی که در خانه بنشیند و خود را بپوشاند از مردم، بلکه امام ، هر فاطمی عالمِ صالحِ صاحب رأی است که خروج به شمشیر بنماید . )

[از این رو] مردم را دعوت به امامت آن حضرت نموده و تشکیلاتی دادند [ و ] به

ص: 263

اصطلاح دکانی برای پیشرفت مقاصد خود باز نمودند و آنها پنج فرقه گردیدند : ،مغیریه، جارودیه، ذکیریه، خشبيه [ و ] خلقیه .

جناب بود ،با جمعی از معتقدین به امامت محمّدّ تبعیت از جناب محمد نموده و به امامت حضرت سجّاد معترف شدند، ولی یک عده از شیّادها جمعی از عوام بی خردِ بی خبر را بر آن عقیده نگاه داشتند، به این بهانه که جناب محمد شکسته نفسی نموده و در مقابل بنی امیه، سیاست اقتضای چنین امری را نمود، والا امامت جناب محمد مسلّم است و بعد از وفات جناب محمد هم ثابت ماندند و گفتند جناب محمد نمرده، بلکه در شعب جبل رضوی پنهان گردیده، زمانی بیرون آید و جهان را پر از عدل و داد کند و ایشان چهار فرقه بوده اند: مختاریه، کربیه ، اسحاقیه [ و ] حربیه، ولی بر این عقیده امروز کسی باقی نمانده.

باطن شریعت را خداوند به پیغمبر و پیغمبر به علی و او هم به فرزندان و شیعیان خالص تعلیم داد و گویند کسانی که باطن شریعت را دانستند، از قید طاعت و عبادت ظاهریه آزاد و آسوده شدند .

و ایشان مذهب را بر هفت پایه قرار دادند، به هفت پیغمبر معتقدند و به هفت امام معترف اند و امام هفتم را غایب [می شمارند ] و منتظر ظهور آن هستند و ایشان دو طایفه بودند :

ناصریه؛ اصحاب ناصر خسرو علوی که در اشعار و گفتار و کتابهای خود به نام شیعه ، بسیار مردم را به کفر و الحاد کشانیده و در طبرستان شیوع بسیار داشتند .

صبّاحيه ؛ طایفه دویم اصحاب حسن صبّاح که اصلاً اهل مصر [بود] و به ایران آمده و واقعهٔ اسفناک و فتنه بزرگ الموت را در قزوین برپا کرد و باعث قتلهای فراوان شد که در تاریخ مفصّلاً ثبت است که این مجلس مختصر، مقتضی شرح مفصّل حالات تاریخی آن نمی باشد.

لباب شریعت را که به وسیله باب علم رسول الله ، علی بن ابی طالب امیرالمومنین(علیه السّلام) رسیده در نزد آنها یافت می شود.

جماعت شیعه معتقدند که :

«حلال محمّد حلال إلى يوم القيامة و حرامه حرام إلى يوم القيامة و شريعته مستمرّة الى يوم القيامة».

(حلال محمد حلال است تا روز قیامت و حرام آن حضرت هم حرام است تا روز قیامت و شریعت او هم باقی و مستمر است تا روز قیامت . )

و خداوند متعال از برای جمیع اعمال از نیک و بد، سزا و جزایی معیّن فرموده که در بهشت یا دوزخ به آنها داده می شود .

و روزی که برای سزا و جزای اعمال معین گردیده ، یوم الجزاء گویند که بعد از تمام شدن عمر دنیا ، تمام خلایق را از نیک وبد، من الاولین والآخرین همه را زنده می کند با همین بدن عنصر جسمانی نه بدن لطیف و هور غلیایی ، به صحرای محشر می آورد [ و ] بعد از محاکمه و رسیدگی، هر یک را به جزای خود می رساند؛ چنانچه در کتب آسمانی عموماً [ و ] بالخصوص تورات و انجیل و قرآن مجید خبر داده است . و سند محكم و ثابت ومحقَّق ما همین قرآن کریم است که با سند متّصل ، دست نخورده وتحریف نگردیده از زمان رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به ما رسیده و ما عامل به دستورات آن هستیم و امیدواریم که عند الله مأجور باشیم.

و به جميع احکام واجبۀ مندرجه در این کتاب اقدس اعظم، از قبیل نماز و روزه و زکات و خمس و حج و جهاد و غیره معتقدیم.

و همچنین به فروعات و واجبات و مستحبات و دستوراتی که به وسیله رسول خدا به ما رسیده ، معترف و عازم و جازم به عمل با توفیقات خداوند متعال هستیم و از جمیع معاصی و گناهان کبیره و صغیره، از قبیل شراب و قمار و زنا و لواط و ربا و قتل نفس و ظلم و غیر آنها از آنچه در قرآن مجید و اخبار وارده منع از آنها گردیده ، اجتناب می نماییم.

و ما جماعت شیعه معتقدیم همان قسمی که احکام و دساتیر الهیه ، آورنده ای دارد که خداوند متعال او را برگزیده و به آدمیان معرفی نموده، بعد از وفات آورنده که

ص: 268

رسول خدا می باشد . بایستی نگاهدارنده ای باشد که حافظ و حارس و نگاهبان آن دین و شریعت باشد ، همان قسمی که پیغمبر و آورندۀ دین را خدا برانگیزد و به مردم معرفی نماید، وصی و خلیفه و نگاهدار دین را هم بایستی خداوند انتخاب فرماید و به وسیله پیغمبر به امت معرفی نماید. چنانچه تمام انبیاء به امر خدای متعال اوصیای خود را معرفی نمودند، پیغمبر خاتم هم که اکمل و افضل از همه آنها بوده ، برای جلوگیری از فساد و اختلاف، امّت را به حال خودشان نگذارده و اوصیای خود را به امر پروردگار روی سنّت جاریه به آنها معرفی فرموده.

و عدد آن اوصیای منصوص رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) که از جانب خدای متعال معرفی

شدند، دوازده می باشد

«أولهم سيّد الأوصياء على بن أبى طالب فبعده ابنه حسن ثمّ أخوه الحسين ثمّ ابنه علىّ زين العابدين ثمّ ابنه محمّد باقر العلوم ثمّ ابنه جعفر الصادق ثمّ ابنه موسى الكاظم ثمّ ابنه علىّ الرضا ثمّ ابنه محمّد التقىّ ثمّ

ابنه علىّ النقىّ ثمّ ابنه حسن العسكرىّ ثم ابنه محمّد المهدىّ وهو الحجّة القائم الذي غاب عن الأنظار لا عن الأمصار يملأ الله الأرض به قسطاً وعدلاً كما ملئت ظلما وجوراً.»

اعتقاد شیعه امامیه آن است که این دوازده امام بر حق، از جانب خدا به وسيله پیغمبر به ما معرفی شدند که دوازدهمی آنها، بنا بر اخبار متواتر و مستفیض که از علمای شما هم بسیار رسیده، غیبت اختیار نموده، مانند غیبتی که در تمامی ادوار انبیاء و اوصیاء بوده.

و آن وجود مقدّس را خداوند ذخیره قرار داده برای رفع ظلم و نشر عدل ، و مُصلح کل است که تمام اهل عالم انتظار ظهور چنین مصلحی را دارند.

خلاصه جماعت شیعه معتقدند به جميع احکام خمس که در قرآن مجید و اخبار صحیحه به وسیله روات معتبره، از طرق اهل بیت طهارت و عترت پاک

ص: 269

رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و مؤمنین نیک فطرت از صحابه خاص آن حضرت به آنها رسیده، از اول باب طهارت تا آخرین باب دیات.

شکر می کنم خداوند متعال را که به داعی توفیق عنایت فرمود تا از روی تحقیق و منطق و برهان، نه از راه تقلید آباء و امّهات به این عقاید مقدّسه معتقد [ باشم ] و افتخار به این دین و مذهب دارم، و هر کس در این دین و مذهب گفت و گویی دارد، یا در شک و شبهه و اشتباه باشد ، داعی برای حلّ شبهات واثبات حقایق به حول و قوّه پروردگار حاضرم .

«صدای مؤذّن برخاست و موقع نماز شد. پس از فراغت از نماز و صرف چای ، جناب حافظ افتتاح کلام نمودند.

حافظ - قبله صاحب ، خیلی ممنون شدم که شرح حالات فرق شیعه را بیان نمودید، ولی در کتب اخبار و ادعیه شما مطالبی وارد است که ظواهر آنها بر خلاف گفتار شما، کفر و الحاد شیعه اثنی عشریه را مخصوصاً می رساند. داعی - خوب است آن اخبار و ادعیه و موارد اشکال را بیان فرمایید تا حق آشکار گردد.

شناختن او. پس زمانی که او را شناختند، عبادتش کردند و همین که عبادت کردند ، مستغنی شوند به عبادت او از عبادت هر چه غیر اوست.

مردی از اصحاب عرض کرد: پدر و مادرم فدای تو باد پسر پیغمبر ، حقیقت معرفت خدا چیست؟

فرمود: معرفت و شناختن اهل هر زمان است امامی را که اطاعتش بر ایشان لازم است.)

چگونه در مقابل مخالفین و منکرین توحید، اثبات توحید خالص فرموده ؟

که می گردید خبرهای واحد متشابهی را پیدا می کنید و به آنها اتکاء نموده و شیعیان را مورد حمله قرار می دهید.

چه خوش گوید شاعر عرب :

أتبصر في العين منّى القذى*** وفي عینک الجذع لا تبصر

(آیا می بینی در چشم من ریزه خاشاک را، اما در چشم خود چوب خرما را نمی بینی - کنایه از اینکه عیب کوچک مرا می بینی، ولی عیب بزرگ خود را نمی بینی . )

مثل این است که آقایان محترم به کتابهای خودتان دقیق نمی شوید، تا خرافات و موهومات ، بلکه کفریات مندرجه در آن کتابها را که یضحک به الثکلی است ببینید و از خجالت سربلند ننمایید، حتی در صحاح معتبره خودتان به قدری اخبار خنده آور نقل شده که عقل را مبهوت و حیران می نماید.

حافظ - خنده آور گفتار و کلمات شماست که تخطئه می نمایید کتبی را که در عظمت و بزرگی مانند آن نیامده، مخصوصاً صحیحین بخاری و مسلم، که عموم علمای ما اتفاق دارند به قطعیت احادیث مندرجه در آنها و اگر کسی انکار این دو کتاب و اخبار مندرجه در آنها را بنماید و در مقام تخطئه آنها برآید، در حقیقت انکار اصل مذهب سنّت و جماعت را نموده ؛ زیرا که مدار اعتبار این جامعه بعد از قرآن مجید به این دو کتاب بزرگ است ، چنانچه إبن حجر مكي در اوّل صواعق محرقه- اگر به نظرتان رسیده باشد - نوشته است:

«الفصل فى بيان كيفيّتها» (اى كيفيّة خلافة أبي بكر ) روى الشيخان البخاری و مسلم في صحيحيهما اللذين هما أصحّ الكتب بعد القرآن باجماع من يعتدّ به .»

بدیهی است که اخبار مندرجه در صحیحین قطعی الصدور است از جناب رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) لأنّ الأمّة اجتمعت على قبولهما وكلّ ما اجتمعت الأمّة على قبوله مقطوع فما في الصحيحين فمقطوع به . »

ص: 272

( در بیان کیفیت خلافت ابی بکر که روایت نمودند شیخان ( بخاری و مسلم ) در صحیحین خود، که صحیح ترین کتابهاست بعد از قرآن، به اجماع امّت ؛ برای آنکه امّت اجتماع بر قبول آنها نمودند. و هر چه را که امّت اجتماع بر قبول آنها بنمایند مقطوع است. پس به همین دلیل، احادیث مندرجه در صحیح بخاری و مسلم مقطوع الصدور است.)

پس چگونه ممکن است کسی جرئت نماید بگوید در این دو کتاب ، کفریات و هزلیات و خرافات و موهومات موجود است.

قسطلانی در ارشاد الساری و علامه ابوالفضل جعفر بن ثعلب شافعی در کتاب الإمتاع في أحكام السماع و شيخ عبد القادر بن محمد قرشی حنفی در جواهر المضيئه في طبقات الحنفيه و شيخ الاسلام ابو زکریای نووی در شرح صحیح(1) و شمس الدين علقمی در كوكب منير شرح جامع الصغير و ابن القیم در زاد المعاد في هدي خير العباد(2) وبالاخره

ص: 274

جميع علمای حنفیه و دیگران از اکابر سنّیه، صریحاً در مقام نقد و انتقاد به بعض احادیث صحیحین برآمده و اعتراف دارند که بسیاری از احادیث ضعیفۀ غیر صحیحه در صحیحین موجود است؛ چه آنکه هدف بخاری و مسلم جمع اخبار بوده، نه دقّت در صحّت آنها و بعض از محقّقین علمای خودتان، مانند کمال الدین جعفر بن ثعلب در بیان فضایح و قبایح روایات صحیحین و نشر مثالب و معایب آنها سعى بليغ نموده اند و اقامه دلایل و براهین در این باب، بارز و آشکار می باشد . (1)

ص: 275

پس تنها ما نیستیم که تحقیق در مطالب می نماییم که مورد حمله شما قرار گیریم، بلکه اکابر علمای خودتان که محقّق در حقایق بوده این قبیل بیانات را نموده اند.

حافظ - خوب است از دلایل و براهین خود برای اهل مجلس بیان کنید ، تا قضاوت به حق کنند .

داعی گر چه گفت و گوی ما در این موضوع نبوده و اگر بخواهم وارد این بحث گردم، از رشته سؤال شما باز می مانم، ولی برای اثبات مرام ، به چند نمونه ای مختصراً اشاره می نمایم.

السجود من كتاب الأذان و نيز صفحه 92 جلد چهارم ، باب الصراط من كتاب الرقاق(1) و در صفحه 86 جلد اول صحیح مسلم(2) ، باب إثبات الرؤية المؤمنين ربّهم في الآخرة و امام احمد حنبل در صفحه 275 جلد دوم مسند ، (3) به خوبی به دست می آورید .

مِن باب نمونه، دو خبر از همان ابواب را به عرض محترمتان می رسانم که از ابوهریره روایت می نمایند که:

«انّ النار تزفر و تتقيّظ تقيّظاً شديداً فلا تسكن حتى يضع الربّ قدمه فيها، فتقول قطّ قطّ حسبی حسبی . »

(صدای شعله پیوسته رو به ازدیاد می رود و آرام نمی گیرد، تا آنکه خداوند پای خود را در میان آتش نهاده امر می کند تا این زمان کافی است. )

و نیز از ابو هریره روایت نموده اند که جماعتی از مردم از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) سؤال

نمودند:

«یا رسول الله هل نرى ربّنا يوم القيامة ؟

قال : نعم . هل تضارّون فى رؤية الشمس بالظهيرة صحوا ليس معها سحاب ؟

قالوا: لا يا رسول الله .

و هل تضارّون فى رؤية القمر ليلة البدر صحوا ليس فيها سحاب ؟

قالوا : لا يا رسول الله .

قال : ما تضارّون فى رؤية الله يوم القيامة إلّا كما تضارّون في رؤية أحدهما. إذا كان يوم القيامة أذّن مؤذّن ليتّبع كلّ أمّة ما كانت تعبد، فلا يبقى أحد كان يعبد غيرالله من الأصنام والأنصاب إلّا يتساقطون في

ص: 277

النار ، حتّى إذا لم يبق إلّا من كان يعبدالله من بّروفاجر أتاهم ربّ العالمين فى أدنى صورة من التي رأوه فيها، فيقول : أنا ربّكم.

فيقولون: نعوذ بالله منک، لانشرک بالله شيئاً.

فيقول : هل بينكم وبينه آية فتعرفونه بها ؟!

فيقولون : نعم .

فيكشف الله عن ساق ثمّ يرفعون رؤوسهم وقد تحوّل في صورة التي رأوه فيها أوّل مرّة فقال : أنا ربّكم.

فيقولون : أنت ربّنا .»

( آیا ما می بینیم پروردگار خود را در روز قیامت ؟

فرمود: آری. آیا در وقت ظهر روزی که آسمان خالی از ابر است از مشاهده خورشید ضرری به شما می رسد؟

عرض کردند: نه.

فرمود: آیا دیدن ماه تمام را در شبهایی که آسمان از ابر خالی است ضرر به شما می رساند ؟

عرض کردند: نه .

فرمود: پس از رؤیت پروردگار در قیامت به شما ضرری نخواهد رسید ، همچنان که از دیدار یکی از آن دو ضرری به شما نمی رسد.

روز قیامت که شد ، از طرف خداوند اعلام می شود هر گروهی معبود خود را تبعیت کند . پس باقی نماند فردی که غیر از خالق یگانه را پرستش کرده از بتها مگر پرتاب می شوند در آتش. به طوری که از اطراف بشر در خارج جهنّم باقی نماند از خوب و بد جز افرادی که خداوند یگانه را پرستش کرده باشند.

در آن حال خالق عالمیان می آید به صورت خاصی که بشر می تواند او را ببیند.

پس فرماید : من خالق شما هستم .

مؤمنین عرض کنند : پناه به خدا بریم اگر تو خدا باشی . ما گروهی نیستیم که غیر از خالق یکتا را عبادت کرده باشیم.

ص: 278

خداوند در جواب گوید: آیا بین شما و خداوند نشانه ای هست که به آن نشانه خدا را ببینید و بشناسید؟

جواب گویند: آری.

پس خداوند ساق پای خود را باز کند (یعنی پای خود را عریاناً نشان دهد).

آن گاه مؤمنین سر خود را بالا کنند و ببینند خداوند را در همان صورتی که دفعه نخست دیده بودند.

پس فرماید : من خدای شما هستم. آنها هم اقرار کنند که تو خدای ما هستی.)

شما را به خدا انصاف دهید آیا این نوع کلمات، کفر آور نیست که خدا خود را مجسِّم و با صورت عنصری به بشر نشان دهد و پای خود را باز نماید؟ و بزرگترین دلیل بر اثبات گفتار ما آن است که مسلّم بن حجاج بابی در اثبات رؤیت خدای متعال جلّ و علا در صحیح خود افتتاح نموده و اخبار مجعوله ای از ابوهریره و زید بن اسلم و سويد بن سعید و دیگران نقل نموده که علمای بزرگ خودتان ، از قبیل ذهبی در میزان الاعتدال(1) و سیوطی در کتاب اللآلى المصنوعة في أحاديث الموضوعة و سبط ابن جوزی در الموضوعات ، (2) جعلیت آنها را مستدلاً بیان نموده اند. و اگر دلایلی بر ابطال

ص: 279

گفتار آنها نبود مگر آیات بسیاری از قرآن مجید که صریحاً نفی رؤیت نموده اند، از قبیل آیه 103 سوره 6 (انعام ) که فرماید :

«لا تُدْرِكُهُ الابْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الابْصَارَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ » .

(هیچ چشمی او را درک ننماید و او همه دیدگان را مشاهده می کند و او لطیف و نامرئی و به همه چیز آگاه است.)

و نیز در آیه 139 سوره هفتم (اعراف ) در قصه موسی و بنی اسرائیل نقل می فرماید که وقتی بر حسب فشار بنی اسرائیل جناب موسی(علیه السّلام) در مقام مناجات عرض کرد :

«ربّ أرنى أنظر اليك قال لَنْ تَرانى » .

(خدایا خود را به من آشکارا بنما تا تو را مشاهده نمایم. خداوند در جواب او فرمود: هرگز ، تا ابد مرا نخواهی دید . )

سید عبدالحی ( امام جماعت اهل تسنّن ) مگر نه از مولى على كرمّ الله وجهه نقل است که فرمود: « لم أعبد ربّاً لم أره » ؛ یعنی بندگی نمی کنم خداوندی را که نبینم. پس معلوم می شود حق تعالی دیدنی است که علی چنین کلامی فرماید .

الاسلام شیخ با عظمت ، محمد بن یعقوب کلینی قدّس الله سرّه ، در باب إبطال الرؤيه از کتاب توحید اصول کافی(1) و شیخ بزرگوار صدوق ابو جعفر محمد بن علی بن الحسين بن موسی بن بابویه قمی قدّس الله تربته در کتاب توحید (2) خود در باب إبطال عقيدة رؤية الله چنین نقل نموده اند از امام به حق ناطق ، جعفر بن محمّد الصادق (علیهما السّلام)که فرمود :

«جاء حبر إلى أميرالمؤمنين (علیه السّلام) فقال : يا أميرالمؤمنين هل رأيت ربّك حين عبدته ؟ فقال : ما كنت أعبد ربّاً لم أره.

قال : وكيف رأيته ؟

قال : لاتدركه العيون فى مشاهدة الأبصار، ولكن رأته القلوب بحقايق الإيمان . »

(عالمی [ از یهود] خدمت امیرالمؤمنین(علیه السّلام) عرض کرد: یا امیرالمؤمنین آیا در وقت عبادت خدا را می بینی ؟

حضرت فرمود: من خدایی را که نبینم عبادت نمی نمایم .

عرض کرد: چگونه او را می بینی ؟

فرمود: ذات باری تعالی را با چشم سر، یعنی چشم عنصری نمی بینم ، بلکه او را با چشم قلب و نور حقیقت ایمان می بینم . )

پس از این جواب مولانا امیرالمؤمنین(علیه السّلام) معلوم می شود که مراد از رؤیت، با چشم عنصری جسمانی نمی باشد، بلکه به نور ایمان قلبی می باشد و این معنی از خود کلمه «لن» واضح و آشکار می شود؛ چه آنکه می دانید «لن» برای نفی ابد استعمال می شود و در این آیه شریفه تاکید است به آیه « لا تُدركه الأبصار » ؛ یعنی هرگز در دنیا و آخرت به هیچ صورت ، خداوند دیده نمی شود.

دلایل عقلیه و براهین نقلیه بر این معنی وارد است که علاوه بر محقّقین علماء و

ص: 281

مفسرین شیعه ، اکابر علمای خودتان از قبیل قاضی بیضاوی و جارالله زمخشری1(1) در تفسیر خود ثابت نموده اند که رؤية الله تعالى محال عقلی است و هر کس معتقد به رؤية الله گردد، چه در دنیا و چه در آخرت، قطعاً خدا را محاط خود قرار داده و قائل به جسمانیت برای ذات با برکات او گردیده؛ چه آنکه تا جسم عنصری نباشد، با چشم محسوس عنصری دیده نگردد و چنین عقیده ای قطعاً کفر است، چنانچه علمای بزرگ ما و شما در تفاسیر و کتب علمیه خود ذکر نموده اند که اینک مورد بحث ما نیست [ و ] من باب شاهد جملاتی عرض شد.

و اما راجع به خرافات و موهومات بسیاری که در کتب معتبره شما ثبت است ، من باب نمونه خلاصه ای از دو خبر را نقل می نمایم، تا آقایان محترم به بعض خبرهای واحد که قابل حل و تاویل است از کتب شیعه ایراد نگیرید.

شما تصور می نمایید صحاح ستّه ، مخصوصاً صحیحین بخاری و مسلم ، مثل كتاب وحی است. تمنّا می نمایم قدری آقایان با دیده انصاف و خروج از تعصّب به اخبار آنها بنگرید تا آن قدر غلو ننمایید .

دوم از مسند(1) و دیگران از علمای شما از ابوهریره نقل نموده اند که در میان بنی اسرائیل رسم بود همگی با هم بدون ساتر عورت در آب می رفتند [و] خود را شست و شو می دادند ، در حالتی که به عورتهای هم نظر می نمودند و این عمل در میان آنها عیب نبود. فقط حضرت موسی در میان آنها تنها به آب می رفت که کسی عورت او را نبیند.

بنی اسرائیل می گفتند: علت آنکه موسی تنها به عمل تغسیل می رود و از ما دوری می نماید ، آن است که صاحب نقص است و قطعاً فتق دارد [ و ] نمی خواهد ما او را ببینیم .

روزی حضرت موسی به کنار آبی رفت که غسل بنماید، لباسها را در آورده ، بالای سنگی گذارد و رفت در میان آب. «ففرَّ الحَجَر بثوبه فجمح موسى بأثره يقول : ثوبي حجر، ثوبی حجر ، حتى نظر بنوا إسرائيل إلى سوأة موسى فقالوا : والله ما بموسى من بأس. فقام الحجر بعد حتى نظر إليه فأخذ موسى ثوبه، فطفق بالحجر ضرباً. فوالله ان بالحجر ندباً سيّة او سبعة ! »

یعنی سنگ با لباس موسی فرار نمود، موسی در عقب او می رفت و می گفت : لباسم ای سنگ ، لباسم ای سنگ ( یعنی لباسم را کجا می بری). آنقدر سنگ رفت و موسی بدون ساتر عورت در عقبش رفت، تا آنکه بنی اسرائیل به عورت جناب موسی نظر نمودند! و گفتند به خدا قسم، موسی نقصی ندارد؛ یعنی فتق ندارد. آن گاه سنگ از زمین برخاست و جناب موسی لباسها را گرفت. پس از آن با تازیانه سنگ را زد، به قسمی که شش یا هفت مرتبه سنگ ناله نمود!

شما را به خدا انصاف دهید یک همچو عملی اگر با یکی از شماها آقایان محترم بشود، چقدر رکاکت دارد که به دنبال لباستان برهنه در میان مردم بروید که عورت شما را ببینند ؟

بر فرض اگر چنین پیشامدی بشود ،آدمی کناری می نشیند تا بروند و لباس او را بیاورند، نه آنکه بدون ساتر عورت در میان مردم برود ،تا عورت او را ببینند.

ص: 283

آیا عقل باور می کند چنین عملی از مثل موسی کلیم الله ظاهر شده باشد ؟ آیا باور می شود که سنگ جامد حرکت بنماید و لباسهای موسی را ببرد؟

سید عبدالحی - آیا حرکت سنگ بالاتر است، یا اژدها شدن عصا. حرکت سنگ بالاتر است، یا معجزات نُه گانه که خداوند خبر می دهد ؟

داعی - به مثل معروف «خوب وردی آموخته اید، لیک سوراخ دعا گم کرده اید »

آقای عزیز! ما منکر معجزات انبیاء نیستیم، بلکه به حکم قرآن مجید، مؤمن به معجزات و خرق عادات هستیم، ولی تصدیق بفرمایید که صدور معجزات و خرق عادات در مقام تحدّی می باشد که خصم را در مقابل صدور آن عمل، عاجز و حق را ظاهر نماید .

آیا در این عمل، چه تحدّی و ظهور حقی بوده جز آنکه فضاحتی به میان آمده و عورت پیغمبر خدا در میان خلق ظاهر گردیده؟

سید عبدالحی- کدام حق بالاتر از آن بوده که حضرت موسی را تبرئه نماید که مردم بدانند فتق ندارد.

داعی - بر فرض که جناب موسی صاحب فتق بوده، چه ضرری به مقام نبوت داشته. آنچه برای پیغمبران نقص است نواقص ذاتی است؛ از قبیل کوری و کری و اَحول بودن یا شش انگشتی و چهار انگشتی و لب شکری ( به اصطلاح ) یا فالج وشل مادرزاد بودن و امثال اینها والا نقایص جسمانی که به واسطه امراض پیدا می شود؛ مانند کوری یعقوب و شعیب پیغمبر در اثر گریه بسیار و جراحات بدن ایّوب و شکستگی سر و دندان پیغمبر خاتم در جنگ اُحد و امثال اینها ضرری به مقام نبوّت نمی رساند .

فتق هم یکی از امراض جسمانی است که برای آدمی بعدها پیش می آید. چه اهمّیتی داشته که بخواهد او را تبرئه نماید به ظهور خرق عادت و معجزه ای که منجر به هتک حرمت و کشف عورت پیغمبر خدا شود که بنی اسرائیل عورت او را ببیند.

آیا این خبر از خرافات و موهومات نیست که بگویند جناب موسی بدون ساتر عورت به دنبال لباس برود و به قدری عصبانی شود که سنگ را بزند، به قسمی که شش یا هفت مرتبه سنگ ناله بزند؟! - يا للعجب، پیغمبر خدا نداند که سنگ چشم و گوش و

ص: 284

حس تأثّری ندارد که او را بزند و ناله جماد را بلند کند! - نعوذ بالله من هذه الخرافات .

الحياة فضع يدك على متن ثور فما توارت بیدک من شعرة فانّك تعيش بها سنة . »

(ملک الموت خدمت موسی رسید [و] عرض کرد: اجابت کن پروردگارت را .

پس جناب موسی چنان سیلی به چشم ملک الموت زد که چشم او کور گردید و به صورتش ریخت. پس برگشت به سوی پروردگار [و] عرض کرد: مرا فرستادی به سوی بنده خودت که اراده مردن ندارد و چشم مرا کور نمود.

پس خداوند چشم ملک الموت را برگرداند و فرمود:

برگرد به سوی بنده من ، پس بگو اگر زندگانی دنیا را طالب هستی ، دست خود را بر پشت گاوی بگذار ، پس هر چه مو به دستت آمد، به شماره هر یک [از ] آنها یک سال زندگانی خواهی نمود.

و امام احمد حنبل در صفحه 315 جلد دوم مسند(1) و محمد بن جریر طبری (2) در

ص: 286

ص: 287

ص: 288

ص: 289

جلد اوّل از تاریخ خود ضمن ذکر وفات حضرت موسی، همین خبر را از ابوهریره نقل نموده اند به زیادتی آنکه زمان موسی، ملک الموت برای قبض روح بندگان، ظاهر و علنی می آمد، ولی بعد از آن زمان که موسی سیلی بر صورت او زد و چشمش کور شد، برای قبض روح خلایق مخفیانه و پنهانی می آید ( برای آنکه می ترسد مردم جاهل هر دو چشمش را کور نمایند !)

(جمع کثیری شدیداً خندیدند . )

اینک من از آقایان انصاف می خواهم این خبر از خرافات و موهومات نیست که شما از شنیدنش خنده می نمایید و من تعجّب از نویسندگان و نقل کنندگان چنین خبر[ی ] می نمایم که فکر ننموده، مطالب خرافی و موهوم را چگونه به زیر قلم آورده اند .

شما را به خدا اگر کسی بگوید که جناب حافظ را شخص بزرگی دعوت [به] مهمانی نموده، عوض قبول دعوت، قاصد و پیام آورنده را حافظ سیلی زده و چشمش را کور نموده، شما خنده نمی کنید؟ حافظ نمی فرماید این مطلب توهین به من است، چه آنکه پس از یک عمر تحصیل علم و تزکیه نفس، آن قدر معرفت پیدا ننمودم که بفهمم پیام آورنده تقصیری ندارد و علاوه بر آنکه احترام به من نموده و از طرف شخص بزرگی مرا به مهمانی خوانده!

از هیچ آدم پست، جاهل [ و ] قسیّ القلبی چنین عملی صادر نمی گردد ، تا چه رسد به کلیم الله ، پیغمبر اولوالعزم که اولی و احق به معرفة الله است .

چگونه ممکن است پیغام دعوت پروردگار را نادیده گرفته، به علاوه مَلَک پیام آورنده را -که هیچ گناهی جز آوردن پیام نداشته - سیلی بزند و چشم او را کور بنماید ؟!

غرض از ارسال رسل هدایت بشر و بازداشتن آنهاست از افعال حیوانیت که در تحت تاثیر نفس حیوانی قرار نگیرند و آثار سَبعیت از آنها صادر نگردد.

ظلم و تعدّی حتی به حیوانات، از یک بشر جاهل بی معرفت قبیح است ، تا چه رسد از پیغمبر اولوالعزم، آن هم نسبت به مقام ملک مقرّبی که رسول و پیام آورنده پروردگار باشد.

هر شنونده ای می فهمد که چنین خبری جهل و بهتان است و جعل کنندگان چنین خبری قطعاً غرضی نداشتند جز عدم ادراک و اهانت به مقام نبوّت و یا کوچک و خوار نمودن انبیای عظام را در نزد جامعۀ بشر. داعی از امثال ابوهریره تعجبی ندارم؛ چه آنکه او آدمی بوده است که علمای خودتان نوشته اند برای شکم پر نمودن از سفره چرب و شیرین معاویه خبرها جعل نموده و خلیفه عمر برای جعل خبر او را تازیانه زد، به قسمی که پشت او خون آلود گردید،(1) ولی تعجب داعی از آن اشخاصی است که واجد مقام عالی علم و دانش

ص: 291

بوده، چگونه فکر نکرده، امثال این اخبار خرافی را در کتابهای خود ثبت نموده و دیگران از علمای امثال جناب حافظ هم این نوع کتابها را تالی تلو کلام الله قرار داده و بدون مطالعه و تامل بگویند : هما أصحّ الكتب بعد القرآن !

پس وقتی در کتب عالیه خودتان چنین اخبار خرافی مندرج است ، حق ندارید زبان اعتراض به کتب شیعه و اخباری که در آنها درج است و غالباً قابل توجیه و تأویل می باشند باز نمایید.

معذرت می خواهم، خیلی حاشیه رفتم ، الكلام يجرّ الكلام. برگردیم به اصل مطلب و در اطراف خبری که شما نقل نمودید، بحث نماییم و ببینیم که آیا چنین خبری قابل حل است یا خیر؟

بدیهی است که هر عالم صالحِ منصفی وقتی به این قبیل خبرهای واحد و مبهم بر می خورد- که در کتب ما و شما بسیار است - در مقابل هزارها اخبار صحيح السند و صريح العبارۃ اگر قابل اصلاح است، اصلاح می کند و الا مطرودش می دارد و یا لااقل در مقابل آنها سکوت می نماید، نه آنکه آنها را حربۀ تکفیر قرار داده و حمله به برادران دینی خود نماید!

الحال در خود این خبر هم چون تفسیر صافی موجود نیست و از سلسله سندش بی خبریم و نمی دانیم در کجا و چگونه نقل نموده و آیا خود بیانی در اطراف آن نموده یا نه، بایستی دقّت کنیم ببینیم قابل اصلاح است یا خیر.

داعی با فکر ضعیفم در اطراف این خبر همچو تصوّر می نمایم که فرمودۀ آن حضرت یا محمول است بر قاعدۀ معروفۀ ما بین متکلّمین که علم تام به معلول، علم تام به علت است؛ یعنی همین که امام را من حيث أنّه امام شناخت، البته خدا را شناخته است .

و یا محمول بر مبالغه است؛ مانند کسی که بگوید: هر کس وزیر اعظم را بشناسد اوست کسی که پادشاه را شناخته و قرینۀ بر این مبالغه. نصّ سوره توحید و سایر آیات قرآنیه و اخبار کثیره ای است که از خود ابا عبدالله الحسين وسایر ائمه معصومین سلام الله علیهم اجمعین در اثبات توحید خالص رسیده.

ص: 292

پس می توان گفت مقصود از این خبر، آن است که شناختن امام از اعظم عباداتی است که غایت خلقت جن و انس بوده. همین است معنای محالّ معرفة الله ، در زیارت جامعۀ مأثوره از ائمه طاهرین(علیهم السّلام) .

و ممکن است قسم دیگری هم معنی کنیم، چنانچه محقّقین در این قبیل امور معنی نموده اند که فاعل هر فعل و بانی هر بنایی را از استحکام فعل و بنای وی می توان شناخت. پس هر بنا و اثر وی، خود یک دلیل کاملی است بر یک جهتی از جهات وی .

چون رسول خدا و آل طاهرینش صلوات الله عليه وعليهم اجمعين جميع مقامات امکان اشرف را دارا بودند، لذا اثری محکم تر و مخلوقی جامع تر از آنها نبود. پس راهی که به سوی معرفت خدا واضح تر و جامع تر از ایشان باشد، وجود نداشته. پس محلّ معرفت خدا که حقّ معرفت ممکنه باشد از برای بندگان خدا نیست مگر ایشان .

پس کسی که ایشان را شناخته خدا را شناخته، چنانچه خودشان فرمودند:(1) «بنا عرف الله و بنا عبدالله » ؛ یعنی به وسیله ما خدا شناخته می شود و به وسيله ما خدا عبادت کرده می شود. یعنی طریق معرفت و عبادت حق تعالی در دست ما است .

خلاصه، راه منحصر به فرد برای شناسایی خدای تعالی، این خاندان جلیل می باشند و اگر بی رهبری این خانواده بشر بخواهد راه پیدا کند، در وادی ضلالت حیران و سرگردان گردد. و بسیار نادر است گم گشتۀ وادی ضلالت و حیرت ، بدون دلیل به سر منزل سعادت برسد.

به همین جهت است که در حدیث مُجمع عليه فریقین وارد است که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

«يا أيها الناس انّى تركت فيكم ما إن أخذتم بهما لن تضلوّا؛ كتاب الله

ص: 293

عزّوجلّ وعترتي أهل بيتي .»

(ای مردم! من می گذارم در میان شما دو چیزی را که اگر از آن دو بگیرید (یعنی مایحتاج خود را) هرگز گمراه نشوید. یکی کتاب خدای عزّوجلّ و دیگری عترت و اهل بیت من اند . )

حافظ - اختصاص به همین یک خبر ندارد که شما در مقام اصلاح برآیید ، بلکه در تمام ادعیه وارده در کتب شما نمونه ای از آثار شرک و کفر دیده می شود ؛ از قبیل طلب حاجت نمودن از امامان ، بدون توجه به ذات پروردگار عالمیان و این خود، دلیل کامل شرک است که از غیر خدا حاجت بطلبند.

داعی - از جناب عالی بسیار بعید بود که تبعاً للاسلاف ، به چنین کلام سخیف بیجایی تکلّم نمایید. واقعاً خیلی بی انصافی می نمایید، یا توجّه ندارید که چه می فرمایید ، یا به معانی شرک توجه ننموده بیان می کنید متمنّی است اوّل معنای شرک و مشرک را بیان نمایید تا کشف حقیقت شود.

است که عمداً سهو می نمایید، یا دلیل بر عدم توجّه شما به حقایق است. امیدوارم اهل لجاج نباشید .

چون یکی از شرایط عالم عامل، انصاف است. آن کس که حق را بداند، ولی برای اثبات مرام و مقصد خود حق کشی نماید، انصاف ندارد و کسی که انصاف ندارد، عالم بلا عمل است و در حدیث است که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمودند:

«العالم بلاعمل كالشجر بلاثمر» .

(عالم بی عمل مانند درخت بی میوه است . )

چون مکرّر بین جملات خود پیوسته جملات شرک و مشرک [را] بر زبان جاری می نمایید و اصراری دارید که با دلایل پوچ و بی مغز خودتان شیعیان موحّد را مشرک معرفی نمایید .

و ممکن است بیانات شما در عوام بی خبر برادران اهل تسنّن مؤثر واقع شود و شیعیان را مشرک بدانند - چنانچه تا به حال در آنها اثر سوء بخشیده - ولی همین آقایان شیعیان محترم حاضر در مجلس، در اثر بیانات شما کاملاً عصبانی و ناراحت هستند و شما را یک عالم مغرض و مفتری می دانند؛ چه آنکه به عقاید خود توجّه دارند و می دانند که هیچ یک از این کلمات شما در آنها وجود ندارد.

پس در کلمات و بیانات خود سعی فرمایید یک نوع جملاتی ادا نمایید که صدق مطلب بر آنها واضح و قلوبشان به شما جذب گردد .

ناچارم برای روشن شدن اذهان ساده آقایان حاضرین و غائبین و برادران اهل تسنّن ، چنانچه اجازه فرمایید، به اقتضای وقت مجلس ، مختصری در اطراف شرک و مشرک آنچه را که عقیده محقّقین حکماء و فقهاء و علمای بزرگ اسلام است ؛ از قبیل علّامه حلّی و محقّق طوسی و علّامه مجلسی رضوان الله علیهم که از نوابغ و مفاخر علمای حلّى شیعه هستند و دیگران از حکماء و ارباب تحقیق، مانند صدرالمتألّهین شیرازی و

ملانوروز على طالقانی و حاجی ملّاهادی سبزواری و دو صهر با عظمت صدر مرحومین

ص: 295

فیض کاشانی و فیاض لاهیجانی قدس الله اسرارهم، استخراجاً از آیات قرآنیه و دساتیر عالیه ائمه طاهرین سلام الله علیهم اجمعین به عرضتان برسانم، تا آقایان جلسای محترم گمان نکنند معنای شرک همان است که آقا مغلطه کاری می فرمایند .

حافظ- ( با عصبانیت ) بفرمایید.

نواب - قبله صاحب چون وضع این مجلس برای فهم بیسوادان است، چنانچه قبلاً هم عرض و تقاضا نموده ام، تمنّا داریم در فرمایشاتتان نهایت درجه رعایت سادگی را بفرمایید. فقط نظرتان به آقایان علماء و جواب مطابق فهم آنها نباشد، رعایت اکثریت اهل مجلس بالخصوص اهالی هند و پیشاور- که اهل لسان نیستند - لازم است . مستدعی است مطالب پیچیده و مشکل نفرمایید .

داعی - جناب آقای نواب، یادآوریهای شما مورد توجّه است و اختصاص به این مجلس ندارد، بلکه قبلاً هم عرض کردم عادت داعی بر این است در هر مجلسی که عدّه ای از عوام و بی خبران حاضر باشند، قطعاً روی سخن را به خواص معطوف نمی دارم؛ چه آنکه غرض از ارسال رسل و انزال کتب جلب نظر بی خبران است والبته این منظور عملی نمی شود مگر آنکه حقایق- همان قسمی که فرمودید - ساده و به لسان قوم بیان شود، چنانچه در حدیث است [که] رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود : (1)

«نحن معاشر الأنبياء نكلّم الناس على قدر عقولهم .»

( ما جماعت پیغمبران با مردم به مقدار عقلهای آنها حرف می زنیم . )

البته تقاضای شما کاملاً اساسی و پیوسته مورد توجه داعی بوده ، امید است بر وفق مرامتان بیش از پیش عمل نمایم و هر کجا غفلتی بی اراده از داعی بشود، متمنّی است آقایان محترم یادآور شوید.

ص: 296

خدا قائل شدند ( اب وابن و روح القدس را خدا گفتند ) و حال آنکه جز خدای یگانه خدایی نخواهد بود.)

خودتان، مانند على بن احمد بن حزم الظاهری در صفحه 207 جزء چهارم فصل (1) و فیلسوف معروف اندلسی ابن رشد محمد بن احمد در صفحه 58 كتاب الكشف عن مناهج الأدلّة في عقائد الملّة نقل نموده اند، معتقدند که صفات الله زائد بر ذات باری تعالی و قدیم می باشند .

پس هر کس صفات خداوندی را در حقیقت، زائده بر ذات او جلّ و علا بداند؛ یعنی خدا را وصف کند به صفت عالمیت یا قادریت یا حکمت یا حیات و غیر آن و آن صفات را عین ذات حق تعالی نداند ، مشرک است؛ چه آنکه کفو و قرین و همسر از برای او در قِدَم ثابت نموده و حال آنکه جز ذات ازلی حق تعالی قدیمی در عالم وجود ندارد و صفات خداوندی عین ذات او می باشد؛ مانند شیرینی و شکر و چربی و روغن که قابل تفکیک نیستند. شیرینی و چربی ، شیء علی حده ای نیستند که بر ذات شکر و روغن وارد شده باشند. همان وقتی که خداوند متعال شکر و روغن را خلق کرد ، شیرین و چرب آفرید. اگر بنا شود شیرینی و چربی را از شکر و روغن بگیرند دیگر شکر و روغن نمی ماند. «تلكَ الأمْثالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَما يَعْقِلُها إِلّا الْعَالِمُونَ » (2) مَثَلها برای تقریب اذهان است، تا متوجه شویم که صفات خداوندی زائد بر ذات باری تعالی نیست. وقتی گفتیم خدا ؛ یعنی عالم حىٌّ قادرٌ حكيم الخ .

به خلق واگذار نموده و خود به کناری رفته . لذا در آیه 64 سوره 5 ( مائده ) در مذمت آنها فرموده:

«وَ قالَت الْيَهُودُ يَدُاللَّهِ مَعْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُوا بِما قَالُوا بَلْ يَداهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنْفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ »

(یهود گفتند دست خدا بسته شد - و دیگر تغییری در خلقت نمی دهد و چیزی از عدم به وجود نخواهد آمد- به واسطه این گفتار دروغ ، دست آنها بسته شد و به لعن خدا گرفتار گردیدند ، بلکه دو دست خدا گشاده است؛ (یعنی قدرت و رحمت او و هر گونه بخواهد انفاق می کند. )

و مشرکین غلات- که آنها را مفوّضه نیز خوانند - قائل اند که خداوند تفویض امور به امامان نموده، آنها خلق می کنند و روزی می دهند.

بدیهی است که در افعال خداوندی هر کس به هر طریقی کسی را ذی مدخل بداند - به طریق جزء مؤثر یا تفویض امور به انبیاء یا امم یا امامان یا مأمومین - قطعاً مشرک است.

در موقع عمل و عبادت باید توجّه به غیر خدا ننماید، صورت پیغمبر یا امام یا مرشد را در نظر نگیرد، به این معنی که ظاهرِ هر عمل از نماز و روزه و حج و خمس و زکات و نذر و غیر آن از هر نوع عبادتی، واجب یا مستحب ، برای خدا باشد، ولی دردل و باطن، توجّه به غیر خدا؛ یعنی برای شهرت و جلب نظر خلایق یا غیر آن باشد؛ چون که ریای در عمل، به لسان اخبار، شرک اصغر خوانده شده است که تباه کننده عمل هر عاملی است چنانچه در خبر از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) رسیده که فرمود : (1)

«اتقوا الشرك الأصغر » ؛

یعنی بپرهیزید از شرک کوچک.

عرض کردند: یا رسول الله شرک کوچک کدام است

فرمود : « الريا والسمعه » ؛ ريا وسمعه ، شرک اصغر است .

و نیز از آن حضرت مروی است که فرمود : (2)

«انّ أخوف ما أخاف عليكم الشرك الخفيّ. إيّاكم والشرك السر. فانّ الشرك أخفى فى أمّتى من دبيب النمل على الصفا في الليلة الظلماء .»

( بدترین چیزی که من می ترسم بر شما، شرک پوشیده و پنهان است . پس از

ص: 301

شرکِ سِرّ و پنهان دور باشید که شرک پوشیده تر است در امّت من از نرم رفتن مورچه بر سنگ نرم در شب تاریک . )

آنگاه فرمود:(1) هر کس نماز به ریا کند مشرک است. هر کس روزه به ریا گیرد یا صدقه به ریا دهد یا حج به ریا کند یا اعتاق به ریا کند مشرک باشد .

البته این نوع اخیر، چون مربوط به امور قلبیه است، مشمول شرک خفی هم می شود.

حافظ - ما از فرمایش خودتان اتخاذ سند می کنیم که فرمودید: اگر کسی نذر برای خلق کند مشرک است ؛ پس شیعیان مشرک اند، برای آنکه همیشه نذر برای امام و امامزاده می کنند. چون نذر برای غیر خداست ، البته شرک است .

اگر عامی محض ندانسته، نذر برای امام و یا امامزاده بنماید، شما آن را مدرک غلبه بر خصم قرار دهید؛ زیرا افراد بیسواد و لاابالی در عوام هر قوم پیدا می شوند.

ولی اگر شما مردمان بی غرض و در پی بهانه و عیب جویی نیستید و می خواهید بررسی عاقلانه بنمایید، به کتب فقهیه شیعه که در دسترس عموم است [و] چاپی و خطی ، در همه کتابخانه ها موجود است، مراجعه نمایید.

چنانچه کتب فقه استدلالی و رسائل عملی را مطالعه نمایید، خواهید دید که در فقه جعفری علاوه بر اینکه طریقی به سوی شرک وجود ندارد، دستورات خرافی هم ندارد، بلکه لبّ لباب توحید از بطون فقه جعفری بارز و آشکار است.

شرح لمعه و شرایع در تمام کتابخانه ها موجود است، مطالعه نمایید در همین باب نذر و نیز در تمام رسایل عملیه، فتاوای جمیع فقهای شیعه است که چون نذر، بابی از ابواب عبادات است، در التزام به عملی برای خدا حتماً در موقع نذر بایستی دو شرط منظور گردد که اگر یکی از آن دو نباشد نذر منعقد نمی شود؛ اوّل نیت مقارن با عمل.

دوم صیغه ، به هر لسانی باشد.

همین که مسلمان فهمید که نذرش صورت حقیقت پیدا نمی کند مگر به وجود این دو شرط ، سعی می کند اول معنای این دو شرط و چگونگی آنها را بفهمد و بعد نذر نماید.

وقتی در مقام سؤال از فقیهی یا مطالعه رساله ای برآمد ، می فهمد که اولاً باید نیّت در تمام عبادات، مخصوصاً در نذر، الله و في الله وطلباً لمرضات الله باشد. پس نیّت برای غیر خدا به کلی از بین می رود.

شرط دوم که تتمیم شرط اوّل و تثبیت کننده آن می باشد، آن است که نذر کننده حتماً باید در موقع نذر صیغه بخواند و در صیغه تا نام خدا نباشد، صیغه جاری نمی شود؛ مثلاً [اگر] می خواهد نذر روزه بنماید باید بگوید: «لله عَلَيَّ أن أصوم»، يا می خواهد ترک شراب کند باید بگوید : « لله عَلَيَّ أن أترك شرب الخمر». و به همین

طریق است تمام نذورات.

و چنانچه اجرای صیغه عربی برای فارسی زبان یا هندی زبان یا غیر آنها میسور

ص: 303

نباشد می توانند به زبان خود اهل هر قوم و ملّت اجرای صیغه بنمایند ، به شرط آنکه معنای آن مرادف با صیغه مزبوره باشد.

و اگر در نیت غیر خدا باشد یا دیگری را از زنده یا مرده ، با نام خدا داخل کند- خواه نام پیغمبر یا امام یا امامزاده باشد - قطعاً آن نذر باطل است و اگر عمداً از روی علم این عمل را بنماید مشرک است؛ چه آنکه صریحاً در آیه مذکوره فرماید : « وَلاَ يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا ».

البته بر اهل علم لازم است که بی خبران را بفهمانند که نذر باید حتماً به نام خدا و برای خدا باشد، چنانچه وعّاظ و مبلّغین پیوسته انجام وظیفه می نمایند.

فقهای شیعه عموماً بیان دارند که نذر برای هر زنده یا مرده - ولو پیغمبر و امام باشد - باطل است و اگر عالماً عامداً بنماید ، شرک است . نذر را باید برای خدا بنمایند ، ولی در مصرفش مختارند به هر جا قرار بدهند.

مثلاً نذر می کند گوسفندی برای خدا ببرد در فلان خانه یا معبد یا بقعه امام و یا امامزاده بکشد، عیب ندارد. نذر می کند پولی یا لباسی برای خدا به فلان سیّد [ و ] ذریه رسول الله يا عالم یا یتیم یا فقیری بدهد، عیب ندارد، ولی اگر نذر کند برای پیغمبر یا امام یا امامزاده یا عالم یا یتیم و بینوا حتماً باطل است و اگر از روی علم و تعمّد باشد ، قطعاً شرک است .

وظیفه هر رسول و فقیه و عالم و واعظ و مبلغ نوشتن و گفتن است :

«وَما عَلَى الرسول الّا البَلاغ المبين » .

(بر رسول جز ابلاغ رسالت کامل تکلیفی نخواهد بود. (آیه 54 سوره 24 (نور).)

و وظیفه مردم شنیدن و عمل کردن است !

اگر فردی یا افرادی در پی تعلیم و تعلّم وظایف دینی نروند و به وظایف دینی خود مطابق دستورات عمل ننمایند، نقصی به اصل آن عقیده و طریقه و دستور وارد نیست.

ص: 304

گمان می کنم به همین مقدار از جواب ، کشف حقیقت شد تا بعدها آقایان محترم ، شیعیان را مشرک نخوانید و امر را بر عوام مشتبه نکنید .

و نیز در خبر است که می فرماید: کسی که نماز کند یا روزه بگیرد یا حج کند و نظرش آن باشد که مردم برای آن عمل او را مدح کنند « فقد أشرك في عمله». پس به تحقیق شریک قرار داده است از برای خدا در آن عمل.

و نیز از حضرت امام به حق ناطق، كاشف اسرار حقايق ، جعفر بن محمد الصادق(علیهما السّلام) رسیده است که : (1)

«لو انّ عبداً عمل عملاً يطلب به رحمة الله والدار الآخرة، ثمّ أدخل فيه رضا أحد من الناس كان مشركاً.»

(اگر بنده ای عملی بنماید برای طلب رحمت خدا و جزای آخرت ، پس داخل کند در آن عمل ، رضای یکی از مردم را آن عمل کننده مشرک می باشد . )

دامنه شرک خفی بسیار وسیع است [ و ] در هر عملی به مختصر توجهی که بغیر خدا بنمایند ، مشرک می شوند.

نظر به آیات الهی بنمایید، چون این نظرها خود مقدّمه توجه به خدای متعال است.

و همچنین است توجه به هر سببی از اسباب ؛ از قبیل نظر و توجّه تاجر به تجارت و زارع به زراعت و فلّاح به فلاحت و کاسب به کسب و اداری به اداره و بالأخره شاغل هر شغلی به شغل و عمل خود. اگر توجّه استقلالی بنماید ، مشرک است و اگر نظرش نظر سبب و اسباب باشد، به این نیت که «لامؤثّر في الوجود الّا الله » ؛ يعنى اثر دهنده [ای] جز خدای متعال نیست، هیچ مانعی ندارد و شرک هم نمی باشد.

مغفور است و البته قابل عفو و اغماض می باشد [را] به مختصر توجّهی روحیه آنها عوض می شود.

پس از چه راه شما شیعیان را مشرک می دانید و امر را بر عوام مشتبه می نمایید ، چنانچه الحال اشاره فرمودید.

حافظ - تمام فرمایشات شما صحیح است، ولی عرض کردم خود شما هم اگر دقت فرمایید ، تصدیق خواهید فرمود که حاجت از امامان خواستن و توسّل به آنها نمودن ، خود شرک است؛ چون ما احتیاجی به واسطه بشری نداریم . هر زمان که توجّهی به حق نماییم نتیجه حاصل می گردد.

داعی - خیلی محلّ تعجب است که مثل شما عالم منصف [و] فکور چرا باید تحت تأثير عادات اسلاف، بدون تحقیق قرار گرفته و چنین بیانی بفرمایید .

گویا جناب عالی خواب بودید و یا توجّهی به عرایض داعی نداشتید که بعد از ذکر این مقدّمات و گفتار- که تشریح مطالب نمودم - باز می فرمایید حاجت از امامان خواستن شرک است .

عزیزم مگر مطلق حاجت خواستن از خلق شرک است. اگر چنین باشد، پس تمام خلایق مشرک اند و ابداً موحّدی یافت نگردد. اگر حاجت طلبیدن از خلق و تقاضای کمک نمودن از آنها شرک ،باشد پس انبیاء چرا از خلایق کمک می طلبیدند. خوب است آقایان قدری در آیات قرآن مجید دقت فرمایید، تا کشف حقیقت بر شما بشود.

طَرْفُكَ فَلَمّا رَآهُ مُسْتَقِرّاً عِنْدَهُ قَالَ هذا مِنْ فَضْلِ رَبِّي ».

(جناب سلیمان به حضّار مجلس گفت: کدام یک از شما تخت بلقیس را پیش از آنکه نزد من آید و تسلیم امر من شود، خواهید آورد. از آن میان، عفریت جن گفت: من چنان در آوردن تخت او قادر و امینم که پیش از آنکه تو از جایگاه [قضاوت] خود برخیزی آن را به حضور آورم . و آن کس که به بعض از علم کتاب الهی دانا بود ( یعنی آصف بن برخیا که دارای اسم اعظم بود ) گفت که من پیش از آنکه چشم بر هم زنی، تخت را بدین جا آورم. چون سلیمان سریر را نزد خود مشاهده کرد ، گفت : این [توانایی ] از فضل خدای من است . )

بدیهی است تخت بلقیس با آن عظمت را از منازل طولانی قبل از چشم برهم زدن نزد سلیمان آوردن ، کار مخلوق عاجز نیست و مسلّم است که این امری است بر خلاف عادت و جناب سلیمان با علم به اینکه این عمل، قدرت خدایی می خواهد، از خداوند درخواست آوردن تخت را ننمود، بلکه از مخلوق عاجز تقاضای حاجت و کمک نمود و از حاضرین مجلس خود خواست که آن تخت با عظمت را برای او حاضر نمایند . پس خود این تقاضا نمودن جناب سلیمان از مخلوق عاجز که کدام یک از شما می توانید با قوه خدا داده به شما این امر را عملی نمایید و تخت بلقیس را قبل از آمدن خودش نزد من حاضر نمایید، می رساند مطلق حاجت خواستن از خلق شرک نمی باشد. خداوند دنیا را دار اسباب قرار داده، شرک هم امر قلبی است . اگر کسی را که حاجت از او می طلبد خدا و یا شریک خدا نداند ، ابداً مانعی ندارد تقاضای حاجت از او بنماید، چنان که این عمل نزد عموم متداول است که پیوسته به درِ خانه زید و بکر و عمرو می روند و تقاضای کمک می کنند، بدون آنکه اسم خدا را بر زبان آورند.

پس اگر مریضی درب منزل طبیب و دکتر برود و بگوید آقای دکتر به دادم برس، درد و مرض مراکشت، آیا این مریض مشرک است ؟!

اگر غریقی در میان دریا فریاد بزند مردم به دادم برسید، نجاتم بدهید، بدون اینکه نام خدا را ببرد، مشرک است !

ص: 309

یا اگر ظالمی مظلوم بی گناهی را تعقیب نمود، مظلوم رفت درِ خانه وزیر اعظم گفت آقای وزیر به دادم برس، دستم به دامنت، من جز تو امیدی ندارم ، مرا از دست این ظالم نجات بده ، مشرک است !

اگر دزدی به خانه کسی به قصد جان یا مال یا ناموس او برود و او در بالای بام از همسایگان خود طلب کمک نماید و رسماً بگوید ای مردم به دادم برسید ، نجاتم بدهید و ابداً اسم خدا را در آن ساعت به زبان جاری نکند، مشرک است !

قطعاً جواب منفی است و احدی از عقلا این نوع از مردم را مشرک نمی خوانند و اگر مشرک بخوانند، یا نادان اند و یا غرض ورزی نموده اند.

آقایان محترم انصاف دهید [ و ] مغلطه کاری ننمایید. جامعه شیعه عموماً متفق اگر کسی آل محمد را خدایان خود بداند، یا آنها را شریک در ذات و صفات و افعال خدایی بداند، قطعاً مشرک است و ما از آنها بیزاری می جوییم.

اگر شما شنیده اید شیعیان در گرفتاریها می گویند: «یا علی ادرکنی » ، « یا حسین ادرکنی » ، معنای آن این نیست که یا علی الله ادرکنی ، یا حسین الله ادرکنی ، بلکه چون دنیا دار اسباب است که : « أبى الله أن يجرى الأمور إلّا بأسبابها » ، آن خاندان جلیل را وسیله و اسباب نجات می دانند و به وسیله آنها توجّه به خدای متعال می جویند.

حافظ - چرا مستقلاً از خدا طلب حاجت نمی نمایند که به دنبال وسیله و واسطه می گردند.

داعی - توجّه استقلالی ما در طلب حوایج و دفع هموم و غموم نسبت به ذات یگانه پروردگار محفوظ است، ولی قرآن مجید که سند محکم آسمانی است - ما را هدایت می نماید که با وسیله باید به درگاه با عظمت او رفت؛ چنانچه در آیه 35 سوره 5 ( مائده ) می فرماید :

« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وابْتَغُوا إِلَيْهِ الوَسيلَةَ» .

(ای اهل ایمان از خدا بترسید و [ به وسیله اولیای حق ] توسّل جویید به خدای متعال [؛ یعنی با وسیله به درگاه با عظمت او بروید تا به نتیجه کامل برسید ] . )

ص: 310

غصب فدک در حضور مهاجر و انصار نقل نموده که در اوّل خطبه ، بی بی مظلومه اشاره به معنای این آیه می فرماید به این عبارت:

«وأحمد الله الذى لعظمته و نوره يبتغى من فى السموات والأرض إليه الوسيلة ونحن وسيلته في خلقه .»

(حمد می کنم خدای را که از پرتو نور عظمتش بندگی می کنند اهل آسمانها و زمینها و هدف تمام وسائل ذات اقدس اوست و مائیم وسیله در میان خلق.)

نزد علمای خودتان مسلّم است ، حتى إبن حجر مکّی با کمال تعصّبی که دارد ، اعتراف به صحّت این حدیث نموده.

مقتضی است برای روشن شدن فکرتان مراجعه نمایید به صفحه 89 و 90 آخر فصل دوم صواعق محرقه (1) ذیل آیه چهارم از باب 11 ،پس از اینکه نقل اخبار از ترمذی و امام احمد بن حنبل و طبرانی و مسلم نموده، گوید :

«اعلم أنّ لحديث التمسّك بالثقلين طرقاً كثيرة وردت عن نيف وعشرين صحابياً.»

(بدانید برای حدیث تمسّک به ثقلین ( عترت طاهره و قرآن مجید) طرق بسیاری می باشد که نقل گردید از زیاده از بیست نفر از اصحاب . )

آن گاه گوید : اختلافی در طرق حدیث است. در بعض طرق گویند در حجّة الوداع در عرفات و در بعض طرق گویند در مدینه در مرض موت، در وقتی که حجره پر بود از صحابه و در بعض آنهاست در غدیر خم و در بعض آنها بعد از برگشتن از طایف بوده. پس از آن خود اظهار نظر نموده گوید: منافاتی در این اختلافات نمی باشد و مانعی ندارد که در تمام این امکنه (که ذکر گردیده) رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ )این حدیث را تکرار نموده باشد برای اثبات عظمت شأن قرآن کریم و عترت طاهره.

این حدیث شریف می باشد! از جهات بسیاری این بیان، مردود و عندالعلماء منفور است.

چه آنکه این حدیث را اگر بخاری نقل ننموده، ولی عموم اکابر علمای شما نقل نموده اند، حتی عِدل بخاری، مسلم بن حجاج و تمام ارباب صحاح ستّه مبسوطاً در کتب معتبره خود ذکر نموده اند.

یا باید آقایان محترم تمام صحاح و کتب معتبره علمای خود را شسته و به دور اندازید و منحصر نمایید عقاید خودتان را به صحیح بخاری و اگر معترفید به عدالت و علم و دانش سایر علمای خود که هر یک در زمان خود میان اهل سنّت، نابغه علم و دانش و تقوا بوده اند، مخصوصاً ارباب صحاح ستّه، مقتضی است که اگر خبری را به جهاتی بخاری نقل ننموده و دیگران نقل نموده اند، قبول نمایید.

حافظ - جهاتی نداشته ، فقط بخاری بسیار محتاط بوده و در نقل اخبار، دقّت بسیار می نموده، هر خبری که سنداً یا متناً مخدوش و قابل قبول عقل نبوده، نقل ننموده.

داعی - اشتباه آقایان اهل سنّت روی قاعده «حبّ الشيء يعمى ويصم » ؛ ( دوستی هر چیزی آدمی را کور و کر می نماید) همین جاست، چون درباره او غلو دارید . گمان می کنید که آقای بخاری بسیار دقیق بوده و هر خبری را که در صحیح خود آورده، بسیار معتبر و مانند وحی مُنزَل است و حال آنکه چنین نیست. در سلسله اسناد بخاری بسیاری اشخاص مردود ، منفور ، کذّاب [ و ] جعّال موجود است .

حافظ- این بیان شما مردود و منفور است، برای اینکه اهانت به مقام علم و دانش بخاری نموده اید ( یعنی اهانت به تمام اهل سنّت و جماعت نموده اید ) .

داعی - اگر انتقاد علمی اهانت است، پس تمام بزرگان از علمای شما که دقیقانه به اخبار رسیدگی نموده و بسیاری از اخبار مندرجه در صحاح معتبره شما، مخصوصاً صحیحین بخاری و مسلم را از جهت وجود اشخاص مردود ، کذّاب [ و ] جعّال در سلسله اسناد آنها رد نموده اند، همگی اهانت کننده به مقام علم و دانش و مردود بوده اند.

خوب است آقایان قدری دقیق شوید در کتب اخبار و در موقع مطالعه به حالت غلو ننگرید که چون بخاری یا مسلم است، پس آنچه نقل نموده ، به تمام معنی صحیح و مقطوع الصدور است .

ص: 314

لازم است جناب عالی و سایر علمای اعلام که به صحاح ستّه ، مخصوصاً به صحیحین بخاری و مسلم نظر غلو دارید، قبلاً به کتبی که در جرح و تعدیل اخبار نوشته اند، مراجعه نمایید تا قدر و عظمت آقای بخاری و شدت امعان نظر ایشان را در نقل احادیث بدانید.

اگر شما اللآلي المصنوعة في احاديث الموضوعه سیوطی(1) و میزان الاعتدال (2) و تلخيص المستدرك ذهبى و تذكرة الموضوعات ابن جوزی(3) و تاریخ بغداد (4) تالیف

ص: 315

ابوبکر احمد بن على خطیب بغداد و بالأخره كتب رجالیه علمای بزرگ خود را بخوانید، به داعی ایراد نمی گیرید و نمی فرمایید که به آقای بخاری اهانت نموده ایم.

ابوهریره کذّاب و عکرمه خارجی محمّد بن عبد سمرقندی و محمّد بن بیان و ابراهیم بن مهدی ابلّی و بنوس بن احمد واسطی و محمد بن خالد حبلى واحمد بن محمّد یمانی و عبدالله بن واقد حرّانی و ابوداوود سلیمان بن عمرو کذّاب و عمران بن حطّان و دیگران از روات مردوده نقل خبر نموده اند(1) که وقت مجلس و حافظه داعی،

ص: 317

ص: 318

ص: 319

اقتضای نقل تمام آنها را ندارد .چنانچه به کتب رجالیه مراجعه نمایید، حقیقت امر بر شما آشکار گردد که آقای بخاری، آن قسمی که در نظر شما جلوه گر است نمی باشد ؛

یعنی فوق العاده دقیق و محتاط نبوده و در نقل اخبار به ظواهر اشخاص توجّه داشته و به اصطلاح خودمانی، خیلی خوش بین بوده و خوش باور [و] هر خبری [را] از هر کس شنیده که ظاهر الصلاح بوده، ضبط نموده.

دلیل بر این معنی کتب رجالیه علمای خودتان است که به بعض از آنها اشاره نمودیم که اخبار موضوعه مردوده را جدا نموده و در سلسله روات بخاری و مسلم،

ص: 320

امعان نظر دقیقانه نموده و پرده بسیاری از آنها را دریده، تا امروز مورد توجّه ما و شما باشد و با توجّه به آن کتب ، امشب نفرمایید حدیث ثقلین و تمسّک به عترت طاهره را که بخاری نقل ننموده، از جهت احتیاط کاری او بوده. آیا عقل باور می کند که عالم دقیق محتاط اخبار موضوعه از روات غیر موثّق ، کذّاب [ و ] وضّاع را نقل نماید ، تا مورد تمسخر اهل علم و عقل و دانش قرار گیرد ؟ آیا حدیث سیلی زدن کلیم الله بر صورت عزرائیل و کور نمودن او و یا برهنه و بدون ساتر عورت رفتن موسی در میان بنی اسرائیل را که قبلاً عرض نمودم،(1) از خرافات و موهومات نمی باشد.

آیا احادیث رؤیت پروردگار در روز قیامت با پای مجروح و ظاهر ساختن ساق پای خود، که در صحیح(2) نقل نموده و به بعض از آنها اشاره نمودیم، از کفریات نمی باشد؟

روز عیدی جمعی از سیّاحان سودانی در مسجد رسول خدا جمع شده بودند و با اسباب لهو و لعب مردم را سرگرم می نمودند رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به عایشه فرمود: میل داری تماشا کنی . عرض کرد: بلی یا رسول الله. حضرت او را پشت خود سوار نمود، به قسمی که سرش را از روی کتف آن حضرت کشیده و صورت به صورت مبارکش گذارد . حضرت برای لذّت بردن عایشه آنها را ترغیب می نمود که خوب تر بازی کنند ، تا زمانی که عایشه خسته شد. آن گاه او را بر زمین گذارد؟!

شما را به خدا انصاف دهید که اگر چنین نسبتی به یک نفر از شماها بدهند عصبانی نمی شوید و آن را اهانت به خود نمی دانید .

اگر جناب حافظ بگوید که گوینده [ای ] گفته است دیشب پشت منزل آقای حافظ ، دسته ای بازیگر مشغول سازندگی و بازیگری بودند، دیدم آقای حافظ عالم جليل القدر، عیالش را بر پشت خود بلند نموده و تماشا می کند ، حتی به بازیگرها می گوید خوب بازی کنید، تا عیال من لذّت ببرد، شما را به خدا آقای حافظ از شنیدن این حرف خجالت نمی کشد و متأثر نمی گردد .و اگر بنده مخلص شما چنین حرفی را از گوینده ای - ولو ظاهر الصلاح باشد - شنیدم ، آیا سزاوار است نقل کنم و اگر نقل کردم، عقلا نمی گویند فلانی جاهلی حرفی را زد، شما که عاقل هستید، چرا نقل نمودید.

آن گاه قضاوت کنید به منقولات بخاری که اگر واقعاً دقیق و حلاج اخبار بوده ، بر فرض چنین خبری [را] شنید، سزاوار بود در کتاب خود نقل نماید و آقایان هم آن کتاب را اصحّ الکتب بعد القرآن بخوانيد.

ولی حدیث ثقلین را که رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) امر می فرماید امّت خود را که بعد از من

تمسّک به قرآن مجید و عترت معصومین از اهل بیت من بجویید، (چون نام عترت در میان است ) نقل ننماید ، ولكن اخبار مجعوله موهومه که وقت مجلس اجازه نقل تمام آنها را نمی دهد، در ابواب کتب خود نقل نماید. ولی از یک جهت داعی تصدیق می نمایم بیان شما را که آقای بخاری درمیان

ص: 322

علمای سنّت و جماعت بسیار محتاط بوده، به این معنی که به هر خبری برخورده که راهی به اثبات ولایت علی(علیه السّلام) و حرمت اهل بیت طهارت به عنوان مقام ولایت داشته ، احتياطاً نقل ننموده که مبادا روزی حربه دست دانشمندان گردد و حق و حقیقت را ظاهر نمایند.

چنانچه مجلّدات صحاح را با صحیح بخاری مقابله می نماییم، به این موضوع روشن برمی خوریم که هر خبری ولو متواتر و ضروری و مؤیِّد به قرآن و آیات الهیه بوده ، ایشان نقل ننمودند؛ مانند احادیث بسیار در سبب نزول آیات شریفه:

«يا أَيُّها الرَّسُولُ بَلَّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ ... »(1)

«وإِنَّما وَلِيُّكُمُ اللهُ و رَسُولُه والَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكوةَ وهُمْ َراكِعُونَ » (2)

و « وَأَنْذِرْ عَشيرتكَ الأقربينَ ....». (3)

وحديث الولاية يوم الغدير وحديث الإنذار يوم الدار وحديث المؤاخاة وحديث السفينه و حدیث باب الحطّه وغیر اینها آنچه نسبتی به اثبات مقام ولایت و حرمت اهل بیت طهارت داشته، ایشان احتیاطاً نقل ننمودند، ولی هر حدیثی - ولو از هر جعّال ، كذّاب [ و ] وضّاع بوده که در اهانت به مقامات مقدّسه انبیای عظام وبالاخص وجود مقدّس خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) و عترت طاهره آن حضرت راهی داشته، بدون احتیاط نقل نموده که به بعض از آنها اشاره نمودیم.

شریف ثقلین را آقای بخاری نقل ننموده دیگران از اکابر و موثّقین علمای شما حتی عِدل بخاری ( در صحّت بیان نزد شما ) مسلم بن حجّاج نقل نموده اند:

مسلم بن حجّاج در صفحه 122 جلد هفتم صحیح(1) و ابی داوود در صحیح(2) و ترمذی در صفحه 307، جزء دوم سنن 3(3) و نسایی در صفحه 30 خصایص(4) و امام احمد بن حنبل در صفحه 14 و 17 جلد سیم و صفحه 26 و 59 جلد چهارم و صفحه 182 و 189 جلد پنجم مسند(5) و حاکم در صفحه 109 و صفحه 148 جلد سیم مستدرک (6) و حافظ ابونعیم اصفهانی در صفحه 355 جلد اول حليه الأولياء (7) و سبط ابن جوزی در صفحه 182 تذکره(8) و ابن اثیر جزری در صفحه 12 جلد دوم و صفحه 147 جلد سوم أسد الغابه(9) و حمیدی در جمع بين الصحيحين(10) و رزین در جمع بين الصحاح الستّه و

ص: 324

طبرانی در کبیر(1) و ذهبی در تلخیص مستدرک (2) و ابن عبد ربّه در عقد الفريد(3) و محمد بن طلحه شافعی در مطالب السؤول (4) و خطیب خوارزمی در مناقب (5)و سلیمان بلخی حنفی در باب 4 ینابیع المودّه(6) و میر سیّد علی همدانی در مودّة دوم از مودّة القربى(7) و ابن ابى الحدید در شرح نهج البلاغه(8) و شبلنجی در صفحه 99 نور الإبصار(9) و نورالدین بن صبّاغ مالکی در صفحه 25 فصول المهمه (10) و حموینی در فرائد السمطین (11) و امام ثعلبی در تفسیر کشف البیان (12) و سمعانی و ابن مغازلی شافعی در مناقب (13) و محمد بن يوسف گنجی شافعی در باب اول در بیان صحّت خطبه غدیر خم و در

ص: 325

صفحه- 130

كفاية الطالب(1) ضمن باب 62 و محمد بن سعد کاتب در صفحه 8 جلد چهارم طبقات (2) و فخر رازی در صفحه 18 جلد سیم تفسیر(3) ضمن آیه اعتصام و ابن کثیر دمشقی در صفحه 113 جلد چهارم تفسیر(4) ضمن آیه مودّت و ابن عبدربّه در صفحه 158 و 346 جلد دوم عقد الفرید و ابن ابی الحدید در صفحه 130 جزء ششم شرح نهج البلاغه و سلیمان حنفی در صفحات 18 و 25 و 29 و 30 و 31 و 32 و 34 و 95 و 115 و 126 و 199

و 230 ينابيع المودّة (5) به عبارات مختلفه و ابن حجر مکّی در صفحات 75 و 87 و 90 و 99 و 136 صواعق(6) به عبارات مختلفه و دیگران از اکابر علمای شما- که نقل اقوال تمام آنها مقتضی وقت این مختصر مجلس ما نیست - به مختصر اختلافی در الفاظ و عبارات ، این حدیث شریف را که به نقل اقوال خاصّه و عامّه به حد تواتر رسیده، از رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) نقل نموده اند که فرمود :

«انّي تارك فيكم الثقلين ؛ كتاب الله و عترتي أهل بيتي، لن يفترقا حتى يردا على الحوض . من توسّل ( تمسّک ) بهما فقد نجى ومن تخلّف عنهما فقد هلك. ما ان تمسّكتم بهما لن تضلّوا أبداً».

(به درستی که می گذارم در میان شما دو چیز بزرگ را که کتاب خدا (قرآن مجيد ) و عترت اهل بیت من اند و این هر دو هرگز از هم جدا نمی شوند تا در کنار حوض (کوثر) بر من وارد شوند. هر کس توسّل و تمسّک به آن دو

ص: 326

بنماید ، پس به تحقیق نجات یافته است و هر کس از آن دو دوری نماید پس به تحقیق هلاک شده است. کسی که تمسّک به آن دو نماید هرگز گمراه نخواهد شد . )

این دلیل محکم ماست که ناچار به امر رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بایستی تمسّک و توسّل

بجوییم به قرآن کریم و اهل بیت طهارت سلام الله علیهم اجمعین.

شیخ - این حدیث را صالح بن موسی بن عبدالله بن اسحاق بن طلحة بن عبدالله القرشى التيمى الطلحی به سند خود از ابو هریره به این طریق نقل نموده که:

«انى قد خلفت فيكم ثنتين ؛ کتاب الله و سنّتی ....».

داعی - باز با نقل حدیث یک طرفه از یک فرد طالح، متروک ضعیف و مردودِ ارباب جرح و تعدیل ( از قبیل ذهبی(1) و یحیی(2) و امام نسایی (3) و بخاری (4) و ابن عدی(5) و غيرهم ) وقت مجلس را گرفتید. آقای من، نقل این همه اخبار معتبره از اکابر علمای

ص: 327

خودتان شما را قانع ننموده که به چنین حدیث غیر قابل قبول نزد جهابذه علمای خودتان استناد جستید و حال آنکه اتفاقی فریقین ( شیعه و سنّی ) است که رسول اکرم(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود: «کتاب الله و عترتی» ، نه سنتی ؛ چه آنکه کتاب و سنّت هر دو مبیِّن می خواهند. سنّتی که خود محتاج به مبیِّن است نمی تواند مبيِّن قرآن باشد. پس عترت عديل القرآن است که هم مبیِّن قرآن و هم ظاهر کننده سنّت

رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) می باشد.

نورالدین سمهودی در تاریخ المدينه(1) وسيّد مؤمن شبلنجی در نورالابصار(2) و امام فخر رازی در تفسیر مفاتيح الغيب (3) و جلال الدین سیوطی در درّالمنثور (4) و امام ثعلبی در تفسير كشف البیان و طبرانی در اوسط (5) و حاکم در صفحه 151 جلد سیم مستدرک (6) و سلیمان بلخی حنفی در باب 4 ینابیع المودة (7) و میر سیّد علی همدانی در مودّت دوم از میرسید مودّة القربي (8) و إبن حجر مکّی در ذیل آیه هشتم از صواعق (9) و طبری در تفسیر و تاریخ خود و محمد بن یوسف گنجی در باب 100 صفحۀ 233 كفاية الطالب (10) و دیگران از اعاظم علمای شما نقل نموده اند که رسول اکرم خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) فرمود :

«انّما مثل أهل بيتى فيكم كمثل سفينة نوح، من ركبها نجى ومن تخلّف عنها هلک » .

(جز این نیست که مَثَل اهل بیت من در میان شما مثَل کشتی نوح است. کسی که سوار بر او شد نجات یافت و کسی که دوری از او نمود هلاک گردید.

ص: 329

و نیز امام محمّد بن ادریس شافعی در ابیات خود به صحت این حدیث اشاره نموده، چنانچه علامه فاضل عجیلی در ذخيرة المآل آن ابیات را به این طریق نقل نموده:

ولمّا رأيت الناس قد ذهبت بهم*** مذاهبهم في البحر الغيّ والجهل

ركبت على اسم الله في سفن النجا*** وهم أهل بيت المصطفى خاتم الرسل

وأمسكت حبل الله وهو ولاؤهم*** كما قد أمرنا بالتمسّك بالحبل

إذا افترقت فى الدين سبعون فرقة*** ونيفاً على ماجاء في واضح النقل

ولم یک ناج منهم غير فرقة*** فقل لى بها يا ذا الرجاحة والعقل

أفى الفرقة الهلاك آل محمد*** أم الفرقة اللاتي نجت منهم قل لى

فإن قلت فى الناجين فالقول واحد*** وإن قلت في الهلاك حفت عن العدل

إذا كان مولى القوم منهم فإنّني*** رضیت بهم لازال في ظلّهم ظلّ

رضیت عليّاً لى إماماً ونسله*** وأنت من الباقين في أوسع الحل(1)

( چون مردم را غرق دریای جهل و گمراهی دیدم، به نام خداوند متعال در کشتیهای نجات که آنها خاندان رسالت و اهل بیت خاتم الانبیاء (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) بودند تمسّک جستم و به حبل الله که دوستی آن خاندان جلیل است چسبیدم، همچنان که به ما امر شده که به آن حبل الله تمسّک جوییم، زمانی که دین را به هفتاد و سه فرقه متلاشی نمودند ، چنان که در اخبار واضحاً نقل گردیده. فقط یکی از آنها حق [است ] و باقی بر باطل اند . بگو به من ای کسی که اهل خرد و دانشی، آیا خاندان رسالت آل محمد سلام الله علیهم اجمعین در فرقه های باطل می باشند ، یا با فرقه حق اند؟ اگر بگویی با فرقه حق هستند ، پس کلام ما و شما یکی است و اگر بگویی با فرق باطله و هلاک شده اند ، قطعاً از راه مستقیم منحرف شده ای و در نتیجه بدان که آن خاندان جلیل قطعاً بر حق و با حق و در طریق مستقیم اند. من هم راضی شدم به آنها و اختیاراً طریقه ایشان را قبول کردم که خداوند سایه ایشان را بر سر من پاینده و جاوید بدارد من راضی شدم به امامت علی و اولاد

ص: 330

او(علیهم السّلام) که بر حق اند و تو باش در آن فرق باطله تا روزی که کشف حقیقت کنی . ) اگر خوب توجّه بنمایید به این اشعار واضح و آن هم از امام شافعی ، پیشوای بزرگ سنّت و جماعت می بینید چگونه اقرار می نماید که رکوب به این سفینه و تمسّک و توسّل به این خانواده طاهره ، اسباب نجات است؛ زیرا فرقۀ ناجیه از هفتاد فرقۀ امّت مرحومه ، فقط متمسّکین و متوسّلین به ذیل عنای آل محمّدندو بس .

پس شیعیان حسب الامر خود رسول اکرم (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ، توسل می جویند به این خاندان جلیل به سوی خدای متعال .

مطلب دیگر یادم آمد که اگر بنا به فرموده شما بشر احتیاج به واسطه و وسیله ندارد و اگر با وسیله به سوی خدا بنالد و استغاثه کند کار غلطی نموده و مشرک می باشد ، پس خلیفه ثاني عمر بن الخطاب چرا در موقع احتیاج و اضطرار با واسطه به سوی خدا می رفت و استغاثه می کرد ،تا نتیجه می گرفت .

حافظ - هرگز خلیفه عمر(رضی الله عنه) با واسطه عملی انجام نداده و این اوّل مرتبه ای است که چنین حرفی را می شنوم. متمنّی است موردش را بیان فرمایید.

داعی - خلیفه مکرّر در مواقع احتیاج ، توسّل به اهل بیت رسالت و عترت طاهره آن حضرت می جست و به وسیله آنها به سوی خدا می رفت، تا نتیجه می گرفت. به اقتضای مجلس ، به دو مورد از آن موارد برای نمونه اشاره می نمایم:

1 - إبن حجر مکی بعد از آیه 14 در صواعق محرقه (1) از تاریخ دمشق نقل می نماید که

ص: 331

در سال 17 هجری مکرّر مردم برای استسقاء رفتند و نتیجه نگرفتند. همگی متأثر و پریشان شدند.

عمر بن الخطاب گفت : هر آینه فردا طلب آب می کنم به وسیله کسی که حتماً خدا به واسطه او به ما آب خواهد داد.

صبح فردا که شد، خلیفه عمر نزد عبّاس ، عمّ اكرم رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) رفت و گفت :

«اخرج بنا حتى نستسقى الله بک».

بیرون بیا با ما، تا به وسیله تو طلب آب نماییم از خداوند متعال .

جناب عباس فرمود: عمر قدری بنشین، تا وسیله فراهم نمایم . آن گاه فرستاد بنی هاشم را خبر کردند، لباس پاک پوشیده، بوی خوش استعمال نموده، در آن حال جناب عبّاس بیرون آمد در حالتی که علی(علیه السّلام) در جلو او و امام حسن(علیه السّلام) طرف راست و امام حسین(علیه السّلام) طرف چپ و بنی هاشم در عقب سرش [بودند،] آن گاه فرمود: یا عمر، احدی را با ما مخلوط منما. پس به همین حال رفتند تا به مصلّی . جناب عبّاس دست به مناجات برداشت [ و ] عرض کرد: پروردگارا تو ما را خلق فرمودی و دانا بودی به آنچه ما عمل به آن می نماییم . آنگاه عرض کرد :

« اللهم كما تفضّلت علينا في أوّله فتفضّل علينا في آخره.»

پروردگارا هم چنان که تفضّل فرمودی بر ما در اوّل امر ، پس تفضّل نما بر ما در آخر آن . )

جابر می گوید: هنوز دعایش تمام نشده بود که ابرها حرکت [کردند ] و باران بنای باریدن را گذارد هنوز ما به منزلهامان نرسیده بودیم مگر از باران تر شدیم.

ص: 332

و نیز از بخاری نقل می نماید(1) که در زمان قحطی عمر بن الخطاب به وسیله عبّاس بن عبدالمطّلب طلب آب از درگاه حق تعالی می نمود و عرض می کرد:

« اللهم إنّا نتوسّل إليك بعم نبیّنا فاسقنا فيسقون . »

(پروردگارا ما توسّل می جوییم به تو به عموی پیغمبرت که به ما باران دهی ، پس باران به آنها عطا شد.)

2 - ابن ابی الحدید معتزلی در صفحه 256 جلد دوم شرح نهج البلاغه(2) ( چاپ مصر )

ص: 333

نقل می نماید : خلیفه عمر با جناب عباس ، عمّ اكرم رسول الله (صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) به استسقاء رفتند .

خلیفه عمر در محل استسقاء عرض کرد:

« اللّهم إنّا نتقرّب إلیک بعمّ نبیّک و بقیّة آبائه و كبر رجاله، فاحفظ اللّهم نبیّک فی عمّه فقد دلّونا به إليك مستشفعین و مستغفرين.»

(پروردگارا ما توسّل می جوییم به سوی تو به عمّ پیغمبرت و باقیمانده از پدرانش و بزرگان از رجال بنی هاشم پس حفظ فرما مقام پیغمبرت را در عموی او؛ زیرا که او ما را دلالت نموده به سوی تو که طلب شفاعت و استغفار نماییم از درگاه با عظمت تو . )

حکایات آقایان سنّیها و اتباع خلیفه عمر، همان مَثَل معروف کاسه گرم تر از آش است ؛ زیرا که خلیفه عمر در وقت دعا و احتیاج و اضطرار، عترت و اهل بیت پیغمبر را شفیع قرار می داد [ و ] به وسیله آنها از خداوند طلب حاجت می نمود [و] مورد اعتراض هم قرار نمی گرفت، ولی وقتی ما شیعیان آن خاندان طهارت را شفیع قرار می دهیم و به آنها توسّل می جوییم، به ما اعتراض نموده ، کافر و مشرک می خوانند ؟ !

اگر شفیع بردن آل محمد و عترت طاهره به سوی خدای متعال شرک است ، پس قطعاً طبق روایات علمای خودتان، خلیفه عمر بن الخطاب اول مشرک بوده.

و اگر آن عمل خلیفه شرک نبوده، بلکه احسن اعمال بوده (چون خلیفه انتخاب نموده)، پس حتماً اعمال شیعیان و توسّل آنها به آل محمّد سلام الله علیهم اجمعین نیز هرگز شرک نخواهد بود.

پس حتما باید آقایان از این گفتار خودتان برگردید، بلکه استغفار نمایید- که چنین نسبتی را به شیعیان پاک موحّد دادید ، تا مغضوب غضب حق واقع نشوید؛ زیرا جایی که خلیفه عمر با بودن کبار صحابه هر چه دعا کنند، نتیجه نگیرند مگر به وسیله اهل بیت پیغمبر(صلّی اللَّهِ علیه وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ ) ، شما چگونه انتظار دارید که ما بی واسطه و مستقل دعا کنیم و نتیجه بگیریم.

پس آل محمّد سلام الله عليهم اجمعین در تمام ادوار- از زمان پیغمبر الی زماننا هذا - وسایل عباد به سوی خدا بودند و ما هم برای آنها استقلالی در قضای حوایج قائل

ص: 334

نیستیم، مگر آنکه آنها را عباد صالحین و امامان برحق و مقرّبین درگاه حق تعالی دانسته، لذا واسطه بین خود و خدا قرار می دهیم.

و بزرگترین دلیل بر این معنی کتب ادعیه ما می باشد که در تمام ادعیه مأثوره از ائمۀ معصومین- غیر از آنچه عرض کردم- به ما دستور داده نشده و ما هم غیر از این طریق عملی ننموده و نخواهیم نمود.

حافظ - این بیانات شما بر خلاف مسموعات ما است .

داعی - مسموعاتتان را بگذارید، از مشهودات صحبت بفرمایید . آیا هیچ [یک از ] كتب معتبرۀ ادعیه علمای بزرگ شیعه را ملاحظه و مطالعه فرموده اید؟

حافظ - دسترسی نداشته ام .

داعى - مقتضی آن بود که اول این قبیل کتب را مطالعه فرموده، آن گاه ایراد می فرمودید. اینک دو جلد کتاب دعا و زیارت همراه دارم؛ یکی زادالمعاد ، تالیف علامه مجلسی(قدّس سرّه) القدّوسی و دیگر هدية الزائرين، تاليف فاضل محدّث متبحّر معاصر «آقای حاج شیخ عباس قمی دامت برکاته»(1) برای مطالعه حاضر است . ( هر دو را خدمت آقایان گذاردم و مورد مطالعه قرار دادند، ادعیه توسّل را خواندند و دیدند در هیچ کجا استقلالی برای خاندان رسالت ذکر نشده، بلکه در همه جا آنها را واسطه خوانده اند. آن گاه آقا سید عبدالحی دعای توسّل را که علامه مجلسی نقلاً از محمد بن بابویه قمی اعلى الله مقامهم از ائمه طاهرین سلام الله علیهم اجمعین ذکر نموده، برای نمونه تا به آخر، قرائت نمودند که مطلعش این است ) :

أبا القاسم يا رسول الله يا إمام الرحمة يا سيّدنا و مولانا إنّا توجهّنا واستشفعنا و توسّلنا بک إلی الله و قدّمناک بین یدی حاجاتنا يا وجيهاً عندالله اشفع لنا عندالله .

يا أبا الحسن يا أميرالمؤمنين يا علىّ بن أبى طالب يا حجّة الله على خلقه يا سيّدنا ومولانا إنّا توجّهنا و استشفعنا و توسّلنا بك إلى الله و قدّمناک بين يدى حاجاتنا يا وجيهاً عندالله اشفع لنا عندالله.»

به همین معانی که خطاب به امیرالمؤمنین نموده و بعد از آن، به تمام ائمه معصومین وارد است، منتها در خطاب به آنها « يا حجّة الله علی خلقه » گفته می شود ؛ یعنی ای حجت خدا بر خلق خدا، یکایک ائمه طاهرین را اسم می برند و توسّل می جویند. تا آخر دعا این قسم عموم ائمه را مخاطب قرار می دهند که ای سیّد و مولای ما، توجّه و توسّل و طلب شفاعت می نماییم به وسیله شما به سوی خدای تعالی ، ای آبرومند در نزد خدای متعال شفاعت بنما من ( بی آبرو) را نزد خداوند متعال ، تا در آخر دعا عموم خاندان رسالت را مخاطب ساخته و گویند .

«يا سادتي و موالى إنّى توجّهت بكم أئمّتى وعدّتي ليوم فقری و حاجتی إلى الله و توسّلت بكم إلى الله واستشفعت بكم إلى الله فاشفعوا لي عندالله واستنقذوني من ذنوبى عندالله فإنّكم وسيلتي إلى الله وبحبّكم و بقربكم أرجو نجاة من الله فكونوا عندالله رجائی یا سادتي يا أولياء الله . »

(ایشان که دعاها را می خواندند پیوسته بعضی از رجال محترم و اهل ادب سنی دست بر دست می زدند و مکرّر می گفتند : لا اله الا الله سبحان الله چگونه امر را مشتبه می کنند . )

( گفتم) از خود آقایان انصاف می خواهم در کجای عبارات این دعاها اثری از آثار شرک می باشد.

مگر در همه جا نام مبارک خدای متعال نیست. در کدام عبارت از دعا، ما آنها را

ص: 336

شریک باری تعالی خوانده ایم. چرا تهمت به ما می زنید ! چرا مسلمانان موحّد را غالی و مشرک می خوانید؟ چرا تخم عداوت و دشمنی در دل مسلمانان پخش می کنید ، چرا امر را بر مردمان بی خبر مشتبه می نمایید تا به برادران دینی و ایمانی خود با نظر کفر بنگرند ؟

چه بسیار مردمان عوام بی خبر [ و ] متعصب از شماها ، [که] بیچاره شیعیان را می کشند به خیال آنکه کافری را کشته و اهل بهشت اند !

مظلمه این قبیل امور در گردن شما علماء می باشد .

چرا تا کنون شنیده نشده که یک نفر شیعه - ولو دربیابان تنها باشد و عامی صرف و بیابانی- در قتل یک سنّی اقدام نموده باشد؛ چون علماء و مبلّغین شیعه سم پاشی نمی کنند ، تخم عداوت بین شیعه و سنّی نمی پاشند [ و ] قتل نفس را گناهی بزرگ می دانند .

هر گاه ما به الاختلاف شیعه و سنّی را علماً و منطقاً بیان نموده و آنها را به حقیقت مذهب آشنا نمودیم، ولی در ضمن گفتار، به آنها فهمانیدیم که سنّیها برادران مسلمان ما هستند ، شما جامعه شیعه نباید به آنها با نظر کینه و عداوت بنگرید ، بلکه باید برادرانه با هم متحد باشید تا پرچم لا اله الا الله را بلند کنیم.

ولی بر عکس، عملیات علمای متعصّبِ سنّی ما را متأثر می نماید که پیروان ابو حنیفه و مالک بن انس و محمّد بن ادریس و احمد بن حنبل را- با اختلافات بسیاری که اصولاً و فروعاً با هم دارند- در همه جا آزاد و برادران مسلمان می خوانند، اما پیروان علی بن ابی طالب و جعفر بن محمد را -که عترت و اهل بیت رسالت اند - غالی و مشرک و کافر معرفی نمایند و سلب آزادی از آنها بکنند که از حیث جان و مال در ممالک سنّت و جماعت در امان نباشند.

چه بسیار از اهل علم و تقوای شیعه که به فتوای علمای سنّی شهید گردیدند ، ولی برعکس، چنین عملی از طرف علمای شیعه، بلکه عوام آنها نسبت به علماء که سهل است، بلکه به یک عامی سنّی صادر نگردیده.

علمای شما غالباً عموم شیعیان را لعن می نمایند، ولی در هیچ کتابی از علمای شیعه

ص: 337

دیده نشده است که بنویسند اهل تسنّن لعنهم الله .

حافظ - بی لطفی می فرمایید کدام یک از اهل علم و تقوای شیعه به فتوای علمای ما کشته شدند که تحریک احساسات می فرمایید و کدام یک از علمای ما عموم شیعیان را لعن نموده اند.

داعی - اگر بخواهم شرح عملیات علماء و عوام شما را ذکر نمایم، نه یک مجلس ، بلکه ماهها وقت لازم است، ولی برای نمونه و اثبات مرام، به بعض اعمال و رفتار آنها- که ثبت در تاریخ است - اشاره می نمایم، تا بدانید تحریک احساسات نمی نمایم ، بلکه عین حقیقت را می گویم .

اگر شما کتب اکابر علمای متعصّب خودتان را دقیقانه مطالعه نمایید ، مراکز لعن را می بینید ؛ برای نمونه مطالعه نمایید مجلّدات تفسیر امام فخر رازی(1) را که هر کجا فرصت به دستش آمده، مانند آنچه ذیل آیه ولایت و اکمال دین و غیره مکرّر در مکرّر می نویسد : « وأمّا الرفضة لعنهم الله - هؤلاء الرفضة لعنهم الله - أمّا قول الروافض لعنهم الله » ، ولی از قلم هیچ یک از علمای شیعه چنین عباراتی نسبت به عموم برادران اهل تسنّن بلکه به خصوص آنها هم صادر نگردیده.

احاطه بر ابواب فقه چشم روزگار، تالی او را ندیده و نمونه ای از احاطه فقهی او کتاب «لمعه» می باشد که در مدت هفت روز این کتاب را بدون اینکه کتب فقهی در نزد او موجود باشد غیر از مختصر نافع ) تصنیف نموده، علمای چهار مذهب حنفی ، مالکی، شافعی و حنبلی طوق اطاعت او را بر گردن گرفته و از محضر علمش بهره برداری می نمودند ،جناب ابو عبدالله محمد بن جمال الدین مکّی عاملی(رحمه الله) بوده. (1)

ص: 339

با آنکه در اثر فشار سنّیها جناب ایشان بسیار تقیه می نموده و علنی اظهار تشیّع نمی نموده، مع ذلک قاضی بزرگ شام، عباد بن الجماعه، نسبت به آن عالم ربّانی حسادت و رزیده، در نزد والی شام ( بیدمر) از آن جناب سعایت نموده و به تهمت رفض و تشیّع چنین عالم فقیهی را گرفتار نمود. بعد از یک سال که در زندان عذابش دادند، در 9 یا 19 جمادی الاولی سال 786 هجری به فتوای آن دو قاضی بزرگ سنّی «ابن الجماعه» و «برهان الدین» ، اوّل آن جناب را به شمشیر کشتند، بعد بدنش را به دار زدند. پس از آن به تحریک آنها، به نام اینکه رافضی مشرکی بالای دار است، عوام مردم بدنش را در بالای دار سنگسار نمودند. آنگاه بدنش را از دار فرود آورده، آتش زده و خاکسترش را بر باد دادند.

ص: 340

تاریخی خوانده یا شنیده اید که از طرف علمای شیعه نسبت به یک عالم سنّی، بلکه عوام آنها چنین سوء قصدها و اعمال شنیع زشتی صادر شده باشد، به جرم آنکه چون از مذهب جعفری برکنار است او را به قتل رسانیده باشند؟ شما را به خدا این هم جرم و جنایت شد که «انّه خارج عن المذاهب الاربعه».

شما را چه دلیل است که اگر کسی از مذاهب اربعه (حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی) سرپیچی نمود، کافر و قتلش واجب است.

آیا مذاهبی را که بعد از قرن ها رسمیت پیدا نموده اطاعتش واجب، ولی مذهبی که از زمان رسول اکرم صلی الله علیه وآله مورد توجه بوده، کفرآور و مطیعین آن، مهدورالدم باشند؟!

القرآن معرّفی نموده و تخلّف از آنها را موجب هلاکت قرار داده - به مقتضای حدیث شریف ثقلین و حدیث سفینه، که متفق علیه فریقین (شیعه و سنّی) می باشد، چنانچه قبلاً اشاره گردید که عدم پیروی از آنها موجب خذلان است - حق داریم و دلیل داریم که بگوییم سرپیچی از عترت طاهره، تمرّد امر رسول الله و خروج از صراط مستقیم و عدم استمساک به حبل المتین است.

مع ذلک چنین اعمالی از طرف علمای شیعه نسبت به جاهلی از جهّال اهل تسنّن صادر نگردیده، تا چه رسد نسبت به علمای آنها و پیوسته به جامعه شیعه گفته ایم که اهل تسنّن برادران مسلمان ما هستند و باید با هم متحد [و] متفق باشیم.

ولی بر خلاف، علمای شما پیوسته شیعیان مؤمن، موحّد، پاک و پیروان اهل بیت رسالت را اهل بدعت و رافضی و غالی و یهودی، بلکه کافر و مشرک می خوانند و به جرم اینکه چرا تقلید به یکی از فقهای اربعه (ابوحنیفه، مالک بن انس، محمد بن ادریس، و احمد بن حنبل) نمی نمایند، مشرک و کافر و رافضی باشند (و حال آنکه هیچ دلیلی در دست نیست که مسلمین مجبور باشند حتماپیروی از یکی از آنها بنمایند)، ولی بر عکس، کسانی که پیروی از اهل بیت رسالت و عترت طاهره به امر آن حضرت می نمایند، قطعاً اهل نجات می باشند.

به همین فتاوای بیجا و گفتارهای ناهنجار، بهانه به دست عوام خود داده که هر وقت فرصتی به دست آوردند، تمام عملیاتی که بایستی با کفار بنمایند، بلکه بدتر، با شیعیان مؤمن موحّد می نمودند؛ از قتل و غارت و هتک حرمت نوامیس آنها.

باب نمونه، عملیات قضات و علمای اهل تسنّن را با فقهای بزرگ شیعه به عرض رسانیدم، اگر به تاریخ حالات تراکمه و خوارزمیان و ازبکیان و افاغنه و حملات مکرّر آنها به ایران مراجعه کنید، خواهید فهمید حق به جانب داعی است، بلکه از عملیات آنها با جامعه شیعیان خجالت خواهید کشید که هر وقت توانستند و اوضاع ایرانیان را در اثر جنگ های خارجی یا اوضاع داخلی دگرگون دیدند، حملات شدیدی به شمال شرق ایران نموده و گاهی تا خراسان و نیشابور و سبزوار، حتی یک مرتبه در زمان شاه سلطان حسین صفوی تا اصفهان آمده و اطراف آنها را مورد تاخت و تاز قرار داده و از هیچ نوع عمل منافی عفّت و انسانیت و اسلامیت خودداری ننموده و بعد از قتل و غارت و آتش زدن اموال بیچارگان شیعه و هتک حرمت نوامیس آنها جمعیت بسیاری را به اسارت برده و مانند اسرای کفار در بازار جهان به فروش رسانیدند.

چنانچه ارباب تواریخ می نویسند، در شهرهای ترکستان زیاده از صد هزار شیعه به فروش رفته، مانند غلامان کفّار، بلکه بدتر، با آنها به سختی معامله و رفتار می نمودند. این نوع عملیات را فقط به حکم و فتوای علمای خود مورد عمل قرار می دادند.

بعد از خاتمه امر، سالار دولت به فکر خان خیوه و سرکوبی آن افتاد، به تدبیر مرحوم امیر نظام، صدر اعظم مقتدر و مدبّر ایران اول از در استمالت در آمدند.

مرحوم رضا قلی خان هزار جریبی (لله باشی) متخلّص به هدایت را که از اکابر دانشمندان دربار ایران بود، به رسالت نزد خان خیوه فرستاد که شرح آن بسیار مفصّل است و مقتضی گفتار ما نیست.

شاهد عرضم آن است که وقتی مرحوم هدایت به ملاقات خان خیوه رسید، ضمن بیانات خود گفت: عجب است که اهالی ایران به هر یک از ممالک خارجه از روم و روس و هند و فرنگ روند با عزت بمانند و با عافیت باز آیند، الاّ در حدود بلاد شما که بستگان شما به قتل و نهب و غارت و اسارت اهل اسلام و فروش آنها مانند بردگان کفّار، ساعی بوده و اقسام خواری ها به آنها بنمایند، حال آنکه همگی مسلمان و اهل یک قبله و یک کتاب (قرآن مجید) و یک پیغمبر و معتقد به یک خدا هستند؛ چرا چنین رفتار می کنند؟

[خان خیوه] در جواب گفت: از حیث سیاست، ما تقصیری نداریم، ولی از حیث مذهب، علماء و مفتیان و قضات بخارا و خوارزم فتوا می دهند و می گویند شیعیان چون رافضی و کافر و اهل بدعت اند سزای آنها همین است؛ پس قتل آنها و اخذ اموال و نهب و اسر کفّار، (1) ناصری و «سفارت نامه خوارزم»(2)، چاپ تهران، تألیف مرحوم رضا قلی خان هدایت ثبت است.

ص: 345

جمعه عاشورای آن سال، شیعیان قندهار در امام باره ها (حسینیه ها) جمع و سرگرم عزاداری برای عترت طاهره و ذراری پاک پیغمبر و سبط اعظم رسول الله صلی الله علیه وآله بودند. دفعتاً بی خبر سنّی های متعصّب با انواع اسلحه ریختند در امام باره و جمع کثیری از شیعیان بی دفاع، حتی اطفال آنها را به فجیع ترین وضعی به قتل رسانیدند و اموالشان را به تاراج بردند.

سال ها گذشت که شیعیان با ذلّت و حقارت زندگی می نمودند و آزادی عمل نداشتند، حتی روزهای عاشورا دو سه نفری در ته سردابها برای ریحانه رسول الله و مقتولین و مظلومین وقعه کربلا عزاداری می نمودند.

شیعه به تحریک بیگانگان چه خونها ریخته شد و چه علمای با فضل و تقوا و مؤمنین پاک دامن، قربانی هوسبازی جهّال شدند.

می نمایند. آیا این رفتار شیعیان، مرده پرستی نیست؟ چرا علماء، آنها را منع نمی نمایند که به نام زیارت مردگان، میلیون ها نفر در مقابل آن قبور، صورت روی خاک گذارده، سجده نموده، مرده پرستی کنند و بهانه به دست مردمان پاک داده که افراط در اعمال نمایند و عجب اینکه جناب عالی نام این اعمال را توحید گذارده و این قبیل اشخاص را موحّد می خوانید.

داعی- جناب شیخ واقعاً بهانه جویی های بچه گانه می نمایید. آیا شما زیارت رفته اید و عملیات زوّار را از نزدیک مشاهده نموده اید؟

شیخ- خیر، حقیر نرفته و ندیده ام.

داعی- پس از کجا می فرمایید زوّار نماز رو به قبر امام علیه السّلام می خوانند که این نماز و زیارت را علامت شرک برای شیعیان مؤمن و موحّد قرار داده اید.

شیخ- از روی همین کتاب دعای شما که می نویسد نماز زیارت برای امام بخوانید.

داعی- مرحمت نمایید ببینم چگونه نوشته شده است (وقتی کتاب را دادند، دیدم تصادفاًدستور زیارت مولانا امیرالمؤمنین علیه الصلاة والسلام است).

داعی- عجب حسن تصادفی که حربه برنده ای خودتان علیه خود تهیه فرمودید.

از آنجایی که خداوند همیشه یار ما است، در همه جا وسایل و اسباب کمک و یاری ما را فراهم می فرماید.

اوّلاً خوب است از اوّل دستور زیارت که در این کتاب موجود است، از هر قسمت آن، جملاتی به اقتضای وقت مجلس بدون تبعیض قرائت نمایم، تا برسیم [به] موضوع نماز مورد بحث شما، تا آقایان حاضرین مجلس قضاوت فرمایند و در هر کجای آنها علامت شرک ملاحظه نمودند، یادآور شوند.

و اگر جز علامت توحید در سراسر زیارتنامه ندیدید، خجالت نکشید [و ]بدانید اشتباه کرده اید، با اینکه کتاب در مقابل شماست، ندیده وارسی ننموده، حمله می نمایید. از همین جا آقایان حاضر در مجلس بفهمند که سایر ایرادات آقایان هم مثل همین ایرادتار عنکبوتی، ایجاد شبهه است.

«الله أکبر الله أکبر أهل الکبریاء والمجد والعظمة، الله أکبر أهل التکبیر والتقدیس والتسبیح والآلاء، الله اکبر مما أخاف وأحذر، الله أکبر عمادی وعلیه أتوکّل، الله أکبر رجایی وإلیه أنیب ...».

چون به در دروازه نجف رسید، بگوید:

«الحمد لله الّذی هدانا لهذا وما کنّا لنهتدی لو لا أن هدانا الله ...».

چون به در صحن مطهّر رسید، پس از حمد باری تعالی بگوید:

«أشهد أن لا إله إلاّ الله وحده لا شریک له و أشهد أنّ محمّداً عبده ورسوله جاء بالحقّ من عندالله وأشهد أنّ علیّاً عبدالله وأخو رسول الله. الله أکبر الله أکبر الله أکبر لا إله إلا الله والله أکبر والحمد لله علی هدایته وتوفیقه لما دعا إلیه من سبیله ...».

چون بر در حرم و بقعه مبارکه رسید، بگوید:

«أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له...».

بعد از آنکه با اذن و اجازه خدا و پیغمبر و ائمه طاهرین، زائر وارد حرم مطهّر شد، زیارات مختلفه که مشتمل است بر سلام بر پیغمبر و امیرالمؤمنین علیهما الصلاة والسلام می خواند. بعد از فراغت از زیارت، دستور دارد شش رکعت نماز بخواند؛ دو رکعت هدیه برای امیرالمؤمنین و چهار رکعت هدیه برای آدم ابوالبشر و نوح شیخ الانبیاء، علی نبینا وآله و علیهما السلام که در جوار قبر آن حضرت مدفون اند.

آیا شرک است؟

لازمه انسانیت هر انسانی این است که وقتی به دیدار دوست می رود، هدیه ای برای او ببرد، کما آنکه از رسول اکرم صلی الله علیه وآله در جمله ای از کتب اخبار فریقین بابی هست در ثواب هدیه دادن به مؤمن و چون زائر در مقابل قبر مولای محبوبش قرار می گیرد و می داند که بهترین چیزی را که در مدّت حیات، آن حضرت دوست می داشته نماز بوده، لذا دستور رسیده که زائر دو رکعت نماز بخواند قربة الی الله. آن گاه ثوابش را هدیه کند به روح پر فتوح آن حضرت. آیا این عمل به نظر شما شرک است؟!

جناب عالی دستور نماز را خواندید، می خواستید دعای بعد از نماز را هم بخوانید، تا به جواب شبهه خود نایل آیید. اگر خوانده بودید، قطعاً ایراد نمی گرفتید.

با اجازه خودتان برای روشن شدن افکار آقایان محترم، اینک دعا را می خوانم، تابعدها اعمال شیعیان را با دیده انصاف بنگرید و بدانید ما موحّد هستیم، نه مشرک و در همه احوال، خدا را فراموش نمی نماییم.

[اینکه] علی علیه السّلام را هم دوست می داریم، برای آن است که بنده صالح خدا و وصی و خلیفه رسول اکرم صلی الله علیه وآله می باشد.

دستور دعا این است که بعد از فراغت از نماز در بالای سر آن حضرت، (بر خلاف آنچه جناب شیخ فرمودند رو به قبر می خوانند)، رو به قبله در حالتی که قبر مبارک در دست چپ واقع است، این دعا را بخواند:

«اللّهمّ إنّی صلّیت هاتین الرکعتین هدیة منّی إلی سیّدی ومولای ولیّک وأخی رسولک أمیرالمؤمنین وسیّد الوصیّین علیّ بن أبی طالب صلوات الله علیه و علی آله. اللّهمّ فصلّ علی محمّد وآل محمّد وتقبّلها منّی وأجزنی علی ذلک جزاء المحسنین. اللّهمّ لک صلّیت ولک رکعت ولک سجدت وحدک لا شریک لک، لأنّه لا تجوز الصلاة والرکوع والسجود إلاّ لک، لأنّک أنت الله لا إله إلاّ أنت.»

ص: 352

ماحصل معنی آنکه پروردگارا این دو رکعت نماز را هدیه نمودم به سوی سیّد و مولای خود، ولیّ تو و برادر رسول تو امیرالمؤمنین و سیّد الوصیّین علی بن ابی طالب. پروردگارا رحمت خود را بفرست بر محمّد وآل محمّد و قبول نما این دو رکعت نماز را از من و برای این عمل، جزای احسان کنندگان به من مرحمت

فرما.

پروردگارا برای تو نماز خواندم و برای تو رکوع و سجود نمودم. تویی خدای واحد که شریک نداری؛ برای آنکه جایز نیست نماز و رکوع و سجود مگر برای تو؛ چه آنکه تویی خدای بزرگ که نیست خدایی غیر از تو.

شما را به خدا آقایان محترم انصاف دهید، چنین زائری که از اوّلین قدمش به خاک نجف تا آخرین ساعتی که از نماز زیارت فارغ می شود، متذکّر به حق باشد و نام خدا بر زبان داشته و او را به عظمت و وحدانیت یاد نماید و علی علیه السّلام را عبد صالح و برادر و وصی رسول الله صلی الله علیه وآله بخواند و به زبان حال و قال،اعتراف به این معنی بنماید، مشرک است؟

پس اگر نماز خواندن و شهادت به وحدانیت خدا دادن شرک است، تمنّا می کنم طریقه توحید را به ما یاد دهید، تا از طریقه، خدا و پیغمبر بیرون آمده و داخل در طریقه شما گردیم.

شیخ- عجبا شما نمی بینید در اینجا نوشته عتبه را ببوس، وارد حرم شو. به همین سبب است که ما شنیده ایم زوّار بر در حرم های امامان خود که می رسند، سجده می کنند. آیا این سجده برای علی نیست؟ آیا این عمل شرک به خدا نیست که سجده بنمایند غیر او را؟

داعی- من اگر جای جناب عالی بودم، بعد از اینکه جواب صحیح منطقی می شنیدم، تا آخر شب، بلکه تا آخر مجالس مناظره دیگر حرف نمی زدم و ساکت می ماندم، ولی عجب از شما است که باز هم به حرف آمدید، ولی حرفی که هر شنونده ای را به خنده می آورد (خنده شدید حضار).

ص: 353

عوام را نسبت به آن قبرها - به مراتب اشد از آنچه شما تهمت به شیعیان زدید - دیدم، هیچ گاه در مجلس و محفلی واگو ننمودم.

خدای بزرگ شاهد است روزی که به قبر ابوحنیفه در معظّم رفتم، جماعتی از برادران اهل تسنّن هندی را دیدم عوض عتبه، چندین مرتبه زمین را می بوسیدند و به خاک می افتادند. چون نظر کینه و عداوت نداشتم و دلیلی بر حرمت عمل ندیدم، تا این ساعت مورد نقل قرار ندادم؛ چون دیدم از روی محبّت رفتار می نمایند نه از روی عبودیت.

آقای محترم بدانید که هیچ زائر شیعه - عارف یا عامی - هرگز سجده ننموده و نمی کند مگر برای خدای تعالی و این فرموده شما کاملاً تهمت و افتراء و دروغ محض است.

در حالتی که اگر هم به طرز سجده که عبارت از به خاک افتادن و صورت و پیشانی بر زمین مالیدن باشد - نه به قصد عبودیت - مانعی ندارد؛ چه آنکه تعظیماً و تکریماً در مقابل شخص بزرگی - نه به قصد خدایی یاشریک برای خدا قرار دادن - خم شدن و روی زمین افتادن و صورت روی خاک گذاردن ابداً شرک نمی باشد، بلکه کثرت و شدّت علاقۀ به محبوب، موجب تعظیم و صورت روی خاک مالیدن و بوسیدن می شود.

شیخ- چگونه ممکن است روی خاک افتاده و پیشانی بر زمین گذارند و سجده نباشد؟؟

داعی- تصدیق می فرمایید سجده مربوط به نیت است و نیت امر قلبی است و عالم به قلوب و نیات قلبی خدای تعالی می باشد. ظاهراً می بینیم فردی یا افرادی به حال سجده روی زمین افتاده (و البته به چنین حالی که مخصوص به خدای تعالی است، شایسته نیست در مقابل غیر خدا قرار گیرد ولو بدون نیت باشد)، ولی چون از نیت قلب او خبر نداریم، نمی توانیم حمل به سجده نماییم، مگر در اوقات سجده مخصوص که معلوم است ظاهرش را سجده می نامیم.

نمودند و دو پیغمبر حاضر (یعقوب و یوسف) منعشان ننمودند به صراحت آیه 100 سوره 12 (یوسف) که خداوند خبر می دهد:

«وَرَفَعَ أَبَوَیْهِ عَلَی الْعَرْشِ وَخَرّوا لَهُ سُجّداً وَقَالَ یَا أَبَتِ هذا تَأْوِیلُ رُؤْیایَ مِن قَبْلُ قَدْ جَعَلَهَا رَبّی حَقّاً».

(پدر و مادرش را بر تخت بنشاند. آن گاه افتادند و او را سجده نمودند. در آن حال یوسف گفت: بابا این است تعبیر خوابی که از پیش دیدم که خدای من آن خواب را واقع و محقّق گردانید (و آن خوابی است که در اوّل همین سوره خبر می دهد که یوسف به پدر عرض کرد: در خواب دیدم آفتاب و ماه و یازده ستاره مرا سجده می کردند و حضرت یعقوب تعبیر نمود که به زودی به مقام بزرگی خواهی رسید و پدر و مادر و یازده برادر تو را تعظیم می نمایند).)

مگر در چند جای قرآن کریم خبر از سجده نمودن ملائکه به آدم ابو البشر نمی دهد.

پس اگر بیان شما صحیح باشد که به طرز سجده (بدون نیّت عبودیت) روی خاک افتادن شرک باشد، بایستی برادران یوسف و ملائکه مقرّبین همگی مشرک بوده باشند. فقط ابلیس لعین موحّد بود که ترک سجده نمود؟! و حال آنکه چنین نیست [و] تمام آنها موحّد و خداپرست بودند.

تمنّا می کنم آقایان محترم، اشکالات عامیانه و مسموعات بی اساس را که امویها و بقایای خوارج و نواصب و متعصّبین نقل نموده اند، در چنین مجلس باعظمتی که مخصوص گفتار حق و کشف حقیقت است، مورد بحث قرار ندهید، تا موجب ندامت و تضییع وقت گردد و مشت خود را باز نکنید که معلوم شود ایرادات شماها به شیعیان همیشه از این قبیل است.

جواب - لازم است مختصری هم جواب جناب حافظ را بدهم. چون وقت گذشته، اقتضای بحث طولانی ندارد.

ص: 356

نباشند.»

آیا اخذ روزی و سرور و شادمانی و استفاده از فضل و کرم پروردگار از لوازم اموات است یا احیاء؟ علاوه بر آنکه صریحاً می فرماید: «أحْیَاءٌ عِنْدَ رَبّهِمْ یُرْزَقُونَ»؛ یعنی آنها زنده هستند و در نزد خدا روزی می خورند.

این اشخاص چگونه زنده هستند و چگونه روزی می خورند؟ پس از همان جایی که دهان روزی خوردن دارند، گوش حرف شنیدن هم دارند و جواب هم می دهند، منتها پرده طبیعت جسمانی روی گوشهای ما را گرفته، صدای آنها را نمی شنویم.