انواع سلول ها

انواع سلول ها

گردآورندگان:

سید شهریار موسوی دانش آموز پایه ی ششم دبستان دکتر محمد شفیعی

سید محمد سالار عاملی دانش آموز پایه ی ششم دبستان دکتر محمد شفیعی

ص: 3

پیشگفتار:

در مرکز تحقیقات و فنآوری های نوین دمش سپاهان (دکتر محمد شفیعی) آموزش پژوهش محور را نهادینه کردیم، چرا که ایمان داریم گسترش مرز های علم و فنآوری در جهت پیشرفت کشور در گرو کوشش پژوهشگران است و پژوهشگر با ذهن پرسشگرش از لایه های ابر گرفته آسمان دانش می گذرد، تا به افق های جدیدی دست یابد. روح پژوهشگر، پویا و جوینده است و پوسته های جهل را شکافته، به قنات جاری علم دست می یابد و تا چشمه ی جوشان آن را بر کویر تشنه خویش جاری نسازد، آرام نمی گیرد. در مراکز پژوهش محور دکتر محمد شفیعی اعتقاد داریم؛ پژوهش هزینه نیست، سرمایه است. در اقدامات پژوهشی این مراکز پژوهشی، پژوهشگران کوچک ما تلاش می کنند وضعیت نامطلوب را به وضعیت مطلوب تغییر دهند و یاد می گیرند درست توجه کنند و بدان چه که آموخته اند عمل کنند.

دانش آموزان پژوهنده ی ما می فهمند که هیچ گاه شکست در مسیر کسب دانش وجود ندارد، لذا از ناملایمات علمی و بن بست های مقطعی هراسی نداشته و راه غلبه بر سد های مجازی پیش روی کسب دانش و ارتقای علمی را خوب یاد بگیرند. علاوه بر این اصول و مبنای کار گروهی را فرا گرفته تا بتوانند براساس خرد جمعی کار کنند. با بیش از 25 سال سابقه آموزشی – پژوهشی و مدیریتی دریافته ایم که پژوهش و تحقیق مثل حروف الفبا باید از سال های نخست آموزش شروع شده و نهادینه شود، و این امر مهم را در طرح آموزش پژوهش محور انجام داده و به نتایج شگرفی دست یافته ایم و با علم به این که می دانستیم دانش آموزان در مقاطع پایین تر توانایی های بزرگی دارند و در عمل تجربه نمودیم و نهادینه کردیم و مصمم هستیم که این امر مهم در کل کشور اجرایی شود. انشاا...

محمد رضا محمد شفیعی

مدیر مجتمع فرهنگی آموزشی تحقیقاتی دکتر محمد شفیعی

ص: 6

فهرست مطالب

فصل اول ... 8

مقدمه ... 9

اجزای سلول ... 10

نظریه سلولی ... 10

اعمال اصلی سلول ... 11

گروه بندی موجودات زنده ... 12

اجزای سلول ... 13

فصل دوم ... 26

انواع سلول ها ... 27

فصل سوم ... 43

بیماری هایی که سلول را درگیر می کند ... 44

بیماری های خود ایمنی ... 44

لوسمی (سرطان خون) ... 54

دیابت ... 55

بیماری های قلبی ... 56

پارکینسون ... 56

آلزایمر ... 57

کاربرد سلول های بنیادی در سلول درمانی ... 57

منابع ... 62

ص: 7

فصل اول: جزئیات یک سلول

اشاره

ص: 8

مقدمه

زیست شناسان و دانشمندان قدیم به این نتیجه رسیده اند که جانوران و گیاهان با همه پیچیدگی که درسازمان شان وجود دارد، تنها از تعداد کمی از اجزای ماکروسکوپی که مرتبا تکرار شده، ساخته شده اند. اجزای ماکروسکوپی اجزایی هستند که با چشم غیر مسلح دیده می شوند. منظور این پژوهشگران از اجزای ساختمان های ماکروسکوپی یک جاندار مثل ریشه ها، برگ ها و گل ها بوده است، که در گیاهان مختلف مشترک اند و یا بخش و اندام هایی بوده است که در جانداران مشترک می باشد. قرن ها بعد با اختراع عدسی های بزرگ کننده، جهان میکروسکوپی کشف شد. روبرت هوک فیزیکدان انگلیسی با بررسی میکروسکوپی چوب پنبه، ساختمان سلولی را کشف کرد. هوک مشاهده کرد که این بافت از حفره های متعدد مجاور هم ساخته شده است، که آن سلول ها را اتاقک کوچک می نامند. تا مدت ها تصور می شد که سلول ها حجره های خالی حفر شده در یک ماده زمینه ای هستند. درحدود همان زمانی که روبرت هوک در لندن مطالعات خود را ادامه داد یک نفر هلندی به نام آنتی ون لیوون هوک، با میکروسکوپ ساده خود موجودات تک سلول را به صورت زنده در قطرات باران و خون مشاهده کرد و آن ها را به نام جانوران کوچک نامید و به این ترتیب وی اولین کسی بود که سلول زنده را مشاهده کرد.

ص: 9

اجزای سلول

هر سلول از اجزای مختلفی تشکیل شده است که به طور عمده سیتوپلاسم، غشای سیتوپلاسمی و هسته هستند، که هر کدام وظیفه ی خاصی برعهده دارند.

اعمال اصلی سلول

1) واحد بنیادی زندگی: سلول کوچکترین بخشی است که یک موجود زنده می تواند تا آن حد کوچک شود و در عین حال مشخصات زندگی را دارا باشد، که از آن جمله می توان به تک سلولی ها اشاره کرد.

2) حفاظت و حمایت: سلول ها، مولکول های مختلفی را تولید و ترشح می کنند که از بدن حفاظت و حمایت می کند. برای مثال، سلول های استخوانی توسط مواد معدنی احاطه شده اند که بافت استخوانی را سخت می سازند، تا به این ترتیب از مغز و سایر ارگان ها حفاظت کنند و وزن بدن را تحمل نمایند.

3) حرکت: همه حرکات بدن به دلیل مولکول هایی است که در داخل سلول های خاصی نظیر سلول های عضلانی قرار گرفته اند.

4) ارتباط: سلول سیگنال های شیمیایی و الکتریکی را تولید و دریافت می کنند که به آن ها امکان برقراری ارتباط با یکدیگر را می دهد. برای مثال سلول های عصبی با یکدیگر و با سلول های عضلانی ارتباط برقرار کرده و باعث می شوند آن ها منقبض شوند.

5) متابولیسم سلولی و آزاد شدن انرژی: واکنش های شیمیایی که در داخل سلول ها رخ می دهد را مجموعا تحت عنوان متابولیسم سلولی می خوانند. انرژی آزاد شده در نتیجه ی متابولیسم برای فعالیت های سلولی استفاده می شود. از جمله ی این فعالیت ها می توان از ساخت مولکول های جدید، انقباض عضلانی و تولید گرما که به حفظ دمای بدن کمک می کند، نام برد.

6) توارث: هر سلول محتوی نسخه ای از اطلاعات ژنتیک فرد است، سلول های اختصاصی مسئول انتقال اطلاعات ژنتیک به نسل بعدی می باشند.

ص: 11

گروه بندی موجودات زنده

1) تک سلولی ها

موجوداتی هستند که بدنشان از یک سلول ساخته شده است، بنابراین با چشم غیر مسلح قابل

مشاهده نیستند. تمام وظایف این نوع از جانداران برعهده ی همین یک سلول است. مانند انواع باکتری ها، برخی از قارچ ها، جلبک ها و جانداران ساده ی تک سلولی (مژک داران، تاژک داران)

2) پر سلولی ها

موجوداتی هستند که بدنشان بسته به جثه، از سلول های بیشتری تشکیل شده است و به علت زیاد بودن تعداد سلول ها، اندام ها و دستگاه های متفاوتی ایجاد شده است که هر کدام وظیفه ی خاصی را بر عهده دارند. برخی از انواع جلبک ها، قارچ ها، حیوانات، گیاهان و انسان ها پر سلولی هستند.

ص: 12

اجزای سلول

وظایف غشا

1) یکی از وظایف غشا حفظ شکل مشخص سلول و جلوگیری از خروج محتویات آن است. این عمل برای پرده ی به این نازکی بسیار عجیب و ناباورانه است. اگر غشای سلولی در محلی پاره شود، محتویات سلول از آن محل خارج می شود و سلول می میرد.

ص: 13

دیواره سلولی

دیواره سلولی ساختاری است که در همه سلول های گیاهی و بیش تر باکتری ها و آغازیان وجود دارد و وجه تمایز سلول های گیاهی و جانوری است.

ص: 14

نقش دیواره سلولی گیاهان

ساختار دیواره سلولی گیاهان

دیواره سلول گیاهی از سه لایه تیغه میانی، دیواره نخستین و دیواره پسین تشکیل می شود.

ص: 15

تغییرات دیواره سلولی گیاهای

دیواره سلول گیاهی متناسب با نقش و طول عمر سلول دچار تغییراتی می شود که عبارتند از:

1) چوبی شدن

2) کانی شدن

3) ژله ای شدن

4) کوتینی و چوب پنبه ای شدن

شبکه آندوپلاسمی

شبکۀ آندوپلاسمی در واقع شبکه ای از غشاهاست که با هم در ارتباط هستند. دو نوع شبکۀ آندوپلاسمی وجود دارد؛ شبکه آندوپلاسمی زبر و شبکه آندوپلاسمی صاف. شبکه آندوپلاسمی زبر به این دلیل زبر خوانده می شود، که در تصویر میکروسکوپی به صورت کیسه هایی روی یکدیگر دیده می شود که در سطح آن دانه هایی وجود دارد. وظایف این اندامک به شرح زیر است:

1) تولید فسفو لیپید ها و استروئید های مورد نیاز برای غشاء

2) تنظیم میزان قند خون: در داخل سلول های جگر آنزیم هایی وجود دارد که باعث تنظیم قند خون می شود.

ص: 17

جسم گلژی

جسم گلژی هم درست مانند شبکه آندوپلاسمی یک ساختار غشادار است. این ساختار وظیفه تغییر و بسته بندی پروتئین ها به منظور ترشح آن ها به خارج از سلول را بر عهده دارد. پروتئین های ساخته شده در شبکه آندوپلاسمی وارد کیسه هایی می شوند که توانایی اتصال به غشای پلاسمایی را دارند. همچنین وظیفه ی جسم گلژی تولید برخی از اندامک های دیگر است. این اندامک همچنین در تشکیل، رشد و گسترش غشای پلاسمایی نیز دخالت می کند.

ص: 18

لیزوزوم

غشای لیزوزوم ضخیم تر از غشای میتوکندری است. قابلیت تلفیق با دیگر غشا ها را دارد، که این به علت زیاد بودن چربی های غشایی است. لیزوزوم ها را به عنوان نارنجک درون سلولی هم می شناسند، چرا که دارای انواع آنزیم هایی هستند که اگر به خارج از فضای لیزوزوم ترشح شوند باعث تخریب سلول خواهند شد. سلول های جانوری، گیاهی و حتی موجودات تک سلولی نیز دارای این اندامک هستند. ولی باکتری ها فاقد آن هستند. از جمله وظایف لیزوزوم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1) گوارش درون سلولی و برون سلولی

2) دخالت در تمایز سلولی

3) از بین بردن اندامک های پیر

4) دخالت در پدیده ی خودکشی سلولی: هنگامی که به سلولی نیاز نباشد و یا آن سلول دچار اشکالی شده باشد، هسته دستور مرگ آن سلول را می دهد و به اصطلاح سلول خودکشی می کند.

5) مبارزه با فقر غذایی

6) دخالت در ایمنی سلول ها

7) جمع مواد سمی از جمله جیوه در خود

پلاست

ص: 20

پراکسی زوم

پراکسی زوم های کوچکی هستند که تقریبا در تمامی سلول ها یافت می شوند. پراکسی زوم ها کیسه های پر از آنزیم هستند و در فرآیند های زیستی گوناگونی مانند فتوسنتز در گیاهان دارای نقش هستند. داخل این اندامک آنزیمی وجود دارد که یک ماده ی بسیار سمی را به آب و اکسیژن تبدیل می کند، تا به سلول آسیبی نرساند. این ماده ی سمی پراکسید هیدروژن نام دارد و توسط واکنش های درون سلولی، به طور ناخواسته ایجاد می شود.

پراکسی زوم ها برای حیات سلول ضروری هستند. به طور مثال، بیمارانی که با پراکسیزوم های دارای نقص ژنتیکی به دنیا می آیند اغلب عمر کوتاه تری نسبت به سایرین دارند. درضمن، دانه های روغنی آن دسته از گیاهان زراعی که پراکسی زوم های آسیب دیده دارند توانایی جوانه زدن را از دست می دهند و در فوتوسنتز ناکارآمد می شوند.

سانتریوله

سانتریول ها به صورت دو ساختمان میله ای کوتاه و عمود بر هم در کنار هسته سلول قرار دارند. هر سانتریول، استوانه ای است به قطر 2 میکرون و به طول 5 میکرون که دیواره ی آن از 9 سری لوله ی پروتئینی سه تایی تشکیل شده است. ارگانل هایی که

ص: 22

ریبوزوم ها

اشاره

ریبوزوم اندامکی بدون غشا است که وظیفه ی ساخت پروتئین را بر عهده دارد. این اندامک دو زیر واحد بزرگ و کوچک دارد که در هنگام ساخت پروتئین به یکدیگر متصل می شوند.

هسته

هسته ساختمانی است گرد یا بیضوی به ابعاد 5 تا 10 میکرون. همه سلول های بدن به جز گویچه های قرمز حاوی هسته می باشند:

1- سلول های دارای یک هسته: اغلب سلول ها

2- سلول های دارای دو هسته: مثل سلول های کبدی

3- سلول های دارای هسته های متعدد: مثل سلول های عضله مخطط

موقعیت هسته در هر سلول بستگی به شکل سلول دارد. هسته همه فعالیت های حیاتی سلول از قبیل ساخت پروتئین، تقسیم، تمایز و رشد سلولی را کنترل می کند. و از نظر ساختمانی از سه قسمت غشای هسته، ماده ی وراثتی و هستک تشکیل شده است. هسته دو غشا دارد. ماده ی وراثتی، همان تجمع DNA است، که اطلاعات ژنتیکی ما در این ماده ی وراثتی ذخیره شده است. نوع اطلاعات وراثتی درون سلول های ما است که تعیین می کند خصوصیات اخلاقی، رنگ چشم، رنگ پوست، جنس مو، بلندی قد در ما چگونه باشد. ما تمام این اطلاعات وراثتی را از DNA پدر و مادر خود به ارث می بریم. هستک یک اندامک درون هسته ای و بدون غشا در شیره هسته می باشد. شیره ی هسته مایعی است که آنزیم ها و مواد مختلف مورد نیاز هسته در آن وجود دارد. تعداد معمول هستک یک یا دو عدد در هسته هر سلول است، اما گاهی چند عدد و حتی در برخی از سلول های خاص، تعداد زیادی هستک وجود دارد. هستک ها اغلب کروی شکل و به صورت ذرات متراکم هستند. وظیفه ی هستک ها ساخت ریبوزوم ها است.

ص: 24

فصل دوم: انواع سلول

اشاره

ص: 26

انواع سلول ها

انواع مختلف سلول های بنیادی

سلول های بنیادی به اشکال مختلف هستند. دانشمندان معتقدند که هر عضو داخلی بدن سلول های بنیادی خودشان را دارند. برای مثال می توان از سلول های خون نام برد که از سلول های بنیادی خون ساخته شده است. با این حال سلول های بنیادی در ابتدایی ترین مراحل رشد انسانی نمایان هستند و هنگامی که دانشمندان این سلول ها تکیه کردند، آن ها را سلول های بنیادی جنینی نامیدند. دلیل این که دانشمندان در مورد سلول های بنیادی جنینی هیجان زده هستند این است، که سلول های بنیادی جنینی در زمان رشد جنینی می توانند هر عضو یا بافتی را بسازند. به این معنی است که سلول های بنیادی جنینی، بر عکس سلول های بنیادی بالغ می توانند تبدیل به صد ها نوع دیگر از سلول های بدن شوند. برای مثال، که سلول های بنیادی خون تنها می تواند سلول خونی بسازند، سلول های بنیادی جنینی می تواند خون، استخوان، پوست، مغز و غیره را بسازند. علاوه بر این، سلول های بنیادی این طور برنامه ریزی شده اند، که بافت و حتی اعضا را بسازند در صورتی که سلول های بنیادی بالغ نمی تواند این عمل را انجام دهند. این به این معنی است که سلول های بنیادی جنینی استعداد خیلی بیشتری برای درمان اعضای بیمار را دارند.

سلول های خونی

وجود سلول های خونی از این رو برای حیات انسان ضروری هستند، کار های مختلفی از نقل و انتقال اکسیژن در بدن گرفته، تا مبارزه با عفونت را انجام می دهند. سه نوع اصلی سلول های خونی عبارت هستند از سلول های قرمز خون، سلول های سفید خون و پلاکت ها. سلول های قرمز خون گروه خونی را تعیین می کنند و همچنین مسئول نقل و انتقال اکسیژن به سلول ها هستند. سلول های سفید خون سلول های سیستم ایمنی بدن هستند که عوامل بیماری زا را از بین می برند و ایمنی ایجاد می کنند. پلاکت ها به لخته شدن خون کمک می کنند و جلوی از دست رفتن بیش از حد خون، به دلیل شکستگی یا آسیب دیدگی رگ های خونی را می گیرند.

سلول های پوست

ص: 32

سلول های عصبی

مشخصات و اعمال یک سلول عصبی:

یک سلول عصبی که به آن نورون نیز گفته می شود، وظیفه دریافت و پاسخ به محرک های مختلف را دارد. اما این سلول خود از چندین قسمت تشکیل شده است که در ذیل مشاهده می کنید:

ص: 33

سیناپس

محل تبادل اطلاعات از آکسون یک نورون به دندریت نورون دیگر سیناپس نامیده می شود. به خاطر داشته باشید که تبادل اطلاعات سلول های عصبی به هم از طریق این قسمت ها است. در سیناپس پیام الکتریکی تبدیل به پیام شیمیایی (نوروترانسمیتر ها) می شود. این نوروترانسمیتر ها به شکاف سیناپسی (فاصله کوچک بین دندریت و آکسون) ریخته می شوند و به دندریت سلول مجاور می رسد و این

ص: 34

طرز عمل یک سلول عصبی

وقتی نورون توسط یک محرک تحریک می شود این پیام توسط دندریت ها که به صورت شاخه شاخه هستند دریافت می شود. این پیام توسط دندریت به جسم سلولی مخابره می شود. هسته پاسخ مناسب را به اکسون ها می دهد. این پاسخ به صورت یک پالس الکتریکی است که توسط کانال های سدیم و پتاسیم ایجاد می شود (پمپ سدیم) و به انتهای اکسون می رسد. همان طور که گفته شد در انتهای آکسونوزیکول ها قرار دارد که درون آن ها نوروترانسمیتر ها قرار دارد. به طور خلاصه پالس الکتریکی سبب باز شدن این وزیکول ها و رها شدن این نوروتراسمیتر ها در فضای سیناپسی می شود و نورانرسمیتر های آزاد شده با توجه به ماهیت شان مهاری یا تحریکی می باشند.

میلین

به پوشش دور سلول های عصبی که به عنوان تسریع کننده عمل می کنند گفته می شود. سلول های میلینی جز سلول های گلیال دسته بندی می شوند. سلول های سازنده میلین در سیستم عصبی مرکزی توسط الیگودندروسیت ها و در سیستم عصبی محیطی، توسط سلول های شوان ساخته می شوند. در بی مهرگان این پوشش میلینی

ص: 35

سلول های سرطانی

سرطان نتیجه به وجود آمدن ویژگی های غیر طبیعی در سلول های طبیعی است، به طوری که سلول های طبیعی به شکل بدون کنترل شروع به تقسیم می کنند و به جاهای دیگر گسترش می یابند. ایجاد سلول های سرطانی می تواند بر اثر جهش ایجاد شود. جهش ها بر اثر عواملی مانند مواد شیمیایی، اشعه، نور ماورای بنفش،

ص: 36

سلول های ماهیچه ای

ماهیچه ها به سه دسته تقسیم می شوند:

1) ماهیچه های مخطط یا اسکلتی یا پیکری یا ارادی: سلول های این ماهیچه ها به اراده ما حرکت می کنند و سلول های آن ها در زیر میکروسکوپ، خط خطی به نظر می رسند. مثل ماهیچه های بازو، فک

2) ماهیچه های صاف یا غیر ارادی: سلول های دوکی شکلی هستند که به صورت غیر ارادی عمل می کنند، مثل ماهیچه های معده، روده، دیواره مثانه، ماهیچه انتهای مو

ص: 37

سلول های گیرنده

سلول های گیرنده ی پوست

پوست دارای گیرنده های درد، دما و مکانیکی می باشد.

گیرنده های دما

شامل گیرنده های گرما و گیرنده های سرما می شود. این گیرنده ها باعث تشخیص دمای محیط می شوند.

سلول های گیرنده ی شمیایی

1) گیرنده ی چشایی

زبان با هزاران برآمدگی کوچک، که برای چشم غیر مسلح قابل مشاهده است، به نام پاپیلا پوشیده شده است. درون هر پاپیلا بین 2000 تا 5000 جوانه طعم دار وجود دارد، که در پشت و جلو زبان قرار دارد. مابقی در سقف، دو طرف و پشت دهان و در گلو قرار دارند. هر جوانه شامل 50 تا 100 سلول گیرنده ی طعم است.

ص: 40

2) گیرنده ی بویایی

سلول هایی هستند که در سقف بینی قرار دارند و با مولکول های بو مخلوط می شوند.

فصل سوم: دانستنی های بالینی درمورد سلول

اشاره

ص: 43

بیماری هایی که سلول را درگیر می کند

(17) بیماری خود ایمنی رایج

1) دیابت نوع 1

هورمون انسولین در لوزالمعده ساخته می شود و به تنظیم سطح قند خون کمک می کند. در دیابت نوع 1، سیستم ایمنی به سلول های سازنده ی انسولین در لوزالمعده حمله و آن ها را نابود می کند. بالابودن قند خون موجب آسیب به رگ های خونی و همچنین اندام هایی مثل قلب، کلیه ها، چشم و اعصاب می شود.

ص: 45

2) روماتیسم مفصلی

در این بیماری مفصل های بدن مورد حمله ی سیستم ایمنی قرار می گیرند. این حمله باعث بروز قرمزی، گرما، درد و سفتی در مفصل ها می شود. بر خلاف ورم مفاصل که با بالا رفتن سن پدیدار می شود، احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی از سی سالگی به بعد وجود دارد.

3) پسوریازیس و آرتریت پسوریاتیک

معمولا سلول های پوستی رشد عادی دارند و هنگامی که سلول جدیدی تولید می شود، سلول های قبلی به سطح پوست آمده و از بدن دفع می شوند. پسوریازیس موجب تسریع رشد سلول های پوست می شود، در این حالت، سلول های اضافی روی هم انباشته شده و باعث قرمزی و زبر شدن پوست می شوند که به شکل پوسته پوسته یا پلاک پوستی دیده می شوند.

ص: 46

4) ام اس

ام اس یا تصلب بافت چند گانه، نوعی بیماری است که به غلاف های میلین که سلول های عصبی را پوشش می دهند و وظیفه ی محافظت از آن ها را دارند، آسیب می رساند. معیوب بودن غلاف های میلین باعث اختلال در ارسال پیام میان مغز و بدن می شود. این آسیب دیدگی می تواند باعث بروز نشانه هایی مثل بی حسی، ضعف، مشکل در تعادل و سختی در راه رفتن شود. این بیماری در شکل های مختلفی ظاهر می شود که در سطوح مختلفی پیشرفت می کند. حدود 50 درصد از مبتلایان به ام اس پس از گذشت 16 سال از مبتلا شدن به این بیماری، برای راه رفتن به کمک احتیاج خواهند داشت.

ص: 47

5) لوپوس منتشر

اگر چه پزشکان قرن 19 لوپوس را به خاطر دانه هایی که روی پوست ایجاد می کند، به عنوان یک بیماری پوستی توصیف کردند، اما در حقیقت اندام های دیگری از جمله مفاصل، کلیه ها، مغز و قلب نیز تحت تأثیر لوپوس قرار می گیرند. درد مفصل، خستگی و ضایعه های پوستی از شایع ترین نشانه های این بیماری هستند.

8) بیماری گریوز

این بیماری غده ی تیروئید، در گردن را مورد حمله قرار می دهد و باعث تولید بیش از حد هورمون ها می شود. هورمون های تیروئید مسئول کنترل انرژی و متابولیسم بدن هستند. داشتن مقدار بیش از حد این هورمون ها، فعالیت های بدن را تشدید می کند و باعث ایجاد نشانه هایی مثل برافروختگی، افزایش ضربان قلب، عدم تحمل گرما و کاهش وزن می شود. از نشانه های رایج بیماری گریوز بیرونزدگی چشم ها است، که با نام اگزوفتالمی شناخته می شود. در حدود 50 درصد از مبتلایان به گریوز، بیرون زدگی چشم ها نیز مشاهده می شود.

ص: 49

9) سندروم شوگرن

این بیماری به مفاصل و همچنین غده هایی که مسئول مرطوب و روان نگه داشتن چشم ها و دهان هستند، آسیب می رساند. از علائم مشخص سندروم شوگرن می توان به درد مفصل، خشکی چشم و خشکی دهان، اشاره کرد.

10) تیروئیدیت هاشیموتو

در این بیماری، تولید هورمون تیروئید آهسته می شود و به اصطلاح کم کاری تیروئید به وجود می آید. بالا رفتن وزن، حساسیت نسبت به سرما، خستگی، ریزش مو و ملتهب شدن غده ی تیروئید (گواتر) از نشانه های بالینی تیروئیدیت هاشیموتو است.

11) میاستنی گراویس

میاستنی گراویس یا ضعف وخیم عضلانی، نوعی فلج ماهیچه ای است، که مغز

ص: 50

12) التهاب رگ

التهاب رگ زمانی رخ می دهد که سیستم ایمنی به عروق خونی حمله می کند. التهابی که در اثر این حمله به وجود می آید، باعث انسداد رگ ها و کم شدن جریان فشار خون می شود.

ص: 51

13) کم خونی پرنیشیوز

این بیماری بر روی پروتئینی به نام فاکتور داخلی اثر می گذارد، که به روده ها برای جذب ویتامین B12 از غذا کمک می کند.

بدون وجود این ویتامین، بدن قادر به ساختن گلبول قرمز به اندازه کافی نخواهد بود. کم خونی پرنیشیوز، بیشتر در بزرگسالان

سن بالا شایع است. به طور عمومی این بیماری بر 1 درصد از مردم اثر دارد، اما حدود 2 درصد از افراد بالای 60 سال، در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.

16) کم خونی داسی شکل

معمولا سلول های قرمز خون دایره ای شکل هستند و از طریق رگ های خونی کوچک، اکسیژن را به تمام نقاط بدن می رسانند. در افرادی که به بیماری سلول داسی شکل مبتلا هستند، سلول های قرمز خون سخت و چسبنده شده و به شکل c در می آیند و یا به اصطلاح داسی شکل می شوند. سلول های داسی شکل به سرعت از بین می روند و باعث کمبود سلول های قرمز خون می شوند. علاوه بر این وقتی می خواهند از رگ های کوچک عبور کنند گیر می افتند و باعث گرفتگی رگ ها می شوند. این

ص: 53

17) ایدز

عامل بیماری ایدز ویروسی است که به سلول های محافظ بدن، یعنی گلبول های سفید حمله کرده و آن ها را از بین می برد. بنابراین بدن در برابر بیماری های عفونی بسیار ضعیف شده و از همین طریق می میرد.

دیابت

برای بسیاری از مردم، مبتلا به دیابت نوع یک، که سلول های انسولین ساز لوزالمعده توسط سلول های ایمنی بدن از بین می روند، سلول های بنیادی می تواند یک راه حل باشد. به طوری که دانشمندان توانسته اند سلول های بنیادی جنینی انسان را به سلول های انسولین ساز و تنظیم کننده قند خون در موش های دیابتی، تبدیل کنند. این درمان اکنون در برخی کشور های پیشرفته روی انسان انجام می شود. با توجه به رژیم غذایی نامناسب و عدم فعالیت بدنی کافی، ابتلا به دیابت در سراسر جهان به شدت رو به افزایش است.

ص: 55

بیماری های قلبی

بیماری قلبی یکی از مهم ترین بیماری های مرگبار در سراسر جهان است و سلول های بنیادی می تواند در این زمینه به یاری بیماران بیاید. محققان توانسته اند با تزریق سلول های بنیادی، عضله قلب آسیب دیده ناشی از سکته قلبی را ترمیم کنند.

همچنین تزریق سلول های بنیادی موجب ترمیم عروق آسیب دیده قلبی شده است. براساس آمار های جهانی 29 درصد علل مرگ و میر در جهان مربوط به بیماری های قلبی - عروقی است.

پارکینسون

سلول های بنیادی به یاری مبتلایان پارکینسون نیز آمده است. این بیماری موجب تحلیل سلول های عصبی، بروز مشکلات حرکتی، گفتاری و سفتی عضلات می شود. مطالعات نشان داده است، که سلول های بنیادی جنینی می توانند موجب افزایش نورون های سازنده دوپامین در بیماران مبتلا به پارکینسون شود، که این ماده شیمیایی

ص: 56

آلزایمر

در این بیماری نیز مانند پارکینسون، سلول های بنیادی جنینی می تواند یک راه حل درمانی باشد. سلول های بنیادی، می تواند در آینده به یک شیوه درمانی موثر برای مبتلایان به آلزایمر تبدیل شود. آلزایمر یکی از بیماری های رایجی است، که در آن فرد قدرت حافظه خود را از دست می دهد.

شیوه های درمانی کنونی می تواند روند پیشرفت بیماری را در افراد کاهش دهد، اما درمان قطعی هنوز برای آن ارائه نشده است. در سال 2010 حدود 35.6 میلیون نفر در سراسر جهان به آزایمر مبتلا بودند و گفته می شود تا سال 2030 این تعداد به 65.7 میلیون نفر برسد.

درمان ضایعات نخاعی

تاکنون از سلول ها و بافت های متعددی مانند سلول بنیادی، سلول های غلاف بویایی (سلول های تولید کننده ی غلاف بر سطح اعصاب بویایی)، سلول های شوآن (سلول های تولید کننده غلاف بر سطح اعصاب) ریشه گانگلیون پشتی، بافت غده ی فوق کلیه و سلول های تراریخته به عنوان منابع سلولی در درمان ضایعات نخاعی، بهره گرفته شده است.

پیوند سلولی بعد از ضایعات نخاعی به چند منظور صورت می گیرد:

1) ایجاد ارتباط میان دو طرف محل ضایعه

2) جایگزین کردن سلول های مرده به منظور ایجاد نورون های جدید

3) فراهم نمودن محیط مناسب در جهت القای باز ترمیمی

از اولین پیشروان استفاده از این سلول ها در مبحث سلول درمانی و ضایعات نخاعی McDonald و همکارانش در سال 1999 بودند. مطالعات آن ها نشان داد، پیوند سلول های بنیادی جنینی موش به موش صحرایی دارای ضایعه نخاعی موجب بهبود عملکردی و رفتاری در موش صحرایی می شود. نتایج بافت شناسی در طی 2 تا 5 هفته بعد نیز تمایز این سلول ها را به آستروسیت، الیگودندروسیت و نورون ها و همچنین مهاجرت آن ها به 8 میلی متر دور تر از ناحیه ضایعه نشان داد. پیش ساز های عصبی برگرفته

ص: 58

نقش سلول بنیادی در بهبود سوختگی

یکی از کاربرد های سلول بنیادی، نقش آن ها در بهبود سوختگی و همچنین تسریع بهبود زخم ها می باشد. پوست یک بافت بسیار پیچیده است، که حدود 10 درصد از جرم بدن را به خود اختصاص داده است. به همین علت سوختگی آن عواقب قابل توجهی روی سلامت جسمانی و روانی انسان دارد.

در حال حاضر هیچ پوست مصنوعی وجود ندارد، که کاملا طراحی شده و قابلیت

ص: 59

ترمیم ساییدگی زانو

یکی از رایج ترین شیوه های درمانی با استفاده از سلول های بنیادی، درمان و ترمیم ساییدگی زانو است، که در ایران نیز انجام می شود. این درمان درصد موفقیت بالایی دارد و نیاز بیمار را به پیگیری دیگر شیوه های درمانی از بین می برد.

ص: 60

منابع:

1) www.pajoohesh-highschool.blogsky.com

2) www.daneshnameh.roshd.ir

3) www.itn-perfume.eu

4) www.physicaledu.ir

5) www.daneshchi.ir

6) www.isna.ir

7) www.ssu.ac.ir

8) www.movementdisorders.org

9) www.irinn.ir

ص: 62