پیش گاه مقدس چهار ده معصوم از رسول خاتم تا مهدی موعود

(عليهم صلوات الله)

ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

و وجوب اطاعت از فرامین و دستورات ایشان کتاب گران سنگ "قضاء حقوق مؤمنین" و مؤلف بزرگوار آن می پردازیم: علامه ابو علی بن طاهر صوری (رحمه الله) از علماء قرن ششم هجری و مولف کتاب "قصاء حقوق المؤمنین" (1) می باشد که علامه مجلسی (رحمه الله) کتاب او را در بحار الانوار نقل نموده در باره اش چنین گفته: "کتاب قصاء حقوق مومنین کتاب خوبی است که دارای اخبار و روایات شگفت و تازه ای است (2) و همچنین شیخ نوری مولف کتاب "مستدرک الوسائل" به توسط بحار الانوار کتاب "قضاء حقوق مؤمنین" را نقل نموده (3) و همچنین شیخ طهرانی مؤلف "الدريعة الى تصانیف الشيعة" از مؤلف کتاب به نام "ابی علی صوری " نام برده (4) و لازم به ذکر است که دو نسخه از کتاب "قضاء حقوق المومنین" یکی در یکی در کتاب خانه مرکزی دانشگاه تهران و دیگری در کتاب خانه عمومی آية الله العظمی مرعشی نجفی موجود می باشد و ما کتاب "قضاء حقوق المؤمنین" را ترجمه نموده با عنوان "تحفة الاخوان" (5) نام گذاری نمودیم تا با بهره گیری از دستورات پیشوایان اسلام موخب استحكام "اخوت اسلامی" شده و هم انشاء الله برای حقیر "باقیات صالحات" (6) باشد برای یوم لا ينفع مال و لابتون (7)

محمد حسین زمانیان

جمعه 8 محرم الحرام 1410

20 مرداد 1368

ص: 4

(1) سوره انبیاء آیه 73 "و ایشان را پیشوایانی قرار دادیم تا به راه ما هدایت نمایند و انجام کار های نیکو و اقامه نماز و ادای زکوه را به آنان وحی نمودیم و ایشان هم به عبادت ما پرداختند"

(2) نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه 108 "ما (امامان) از شجره نبوت هستیم، و از خاندانی می باشیم که رسالت و پیغام الهی در آن جا فرود آمده، و رفت و آمد فرشتگان در آن جا بوده، و ما کانه ای معرفت و دانش و چشمه های حکمت ها می باشیم"

(3) نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه 96 "نگاه کنید به اهل بیت پیغمبر خود... و از ایشان پیش نیفتید (برای خود رفتار نکنید) که گمراه و سر گردان خواهید شد، و پس نمانید (از اوامر و نواهی شان غفلت ننمائید) که هلاک و بیچاره می شوید"

(4) صواعق المحرقه، تالیف ابن حجر مکی (از نویسندگان اهل سنت) صفحه 89، به نقل از پیامبر اسلام (صل الله علیه و اله) که فرمود: "از آنان (اهل بیت) پیشی نگرفته و درباره ایشان کوتاهی مکنید که به هلاکت خواهید افتاد و ایشان را نیاموزید که به مراتب از شما داناترند"

(5) نهج البلاغه فیض الاسلام، خطبه 232، "از شما هر که بر خواب گاه و بستر خود بمیرد در حالی که بحق پروردگارش و حق پیغمبر و فرستاده او وحق اهل بیت آن حضرت شناسا باشد شهید مرده است و اجر و مزد او با خداست"

(6) اصول کافی، جلد 2، کتاب الحجة، صفحه 22 "ما (معصومین (علیهم السّلام)) در امر و فهم و حلال و حرام، جملگی بر یک روش و مسلک واحد حرکت می نماییم"

(7) به معنای بر آوردن حق و حقوق مومنین نسبت به هم می باشد.

(8) بحار الانوار، جلد اول، صفحه 34

ص: 5

(9) مستدرک الوسائل، جلد 3، صفحه 291

(10) الذريعة الى تصانيف الشيعة، جلد 17، صفحه 137.

(11) به معنای "هدیه به برادران دینی" می باشد.

(12) سوره مریم آیه 76 "و الباقيات الصالحات عندریک ثوابا" و خیر مردا"

- آثار و اعمال صالحی که (از انسان) باقی می ماند در پیشگاه پروردگار تو ثوابش بیشتر و عاقبتش ارزشمند تر است".

(13) سوره شعرا آیه 88 "روزی که مال و فرزندان سودی نمی بخشد".

ص: 6

9- ﴿و قال امیر المومنین علی بن ابی طالب صلوات الله علیه و سلامه - فِیمَا أَوْصَی بِهِ رِفَاعَهَ بْنَ شَدَّادٍ اَلْبَجَلِیَّ قاصی الاهوار فِی رِسَالَهٍ إِلَیْهِ -: دَارِ اَلْمُؤْمِنَ مَا اِسْتَطَعْتَ، فَإِنَّ ظَهْرَهُ حِمَی اَللَّهِ، وَ نَفْسَهُ کَرِیمَهٌ عَلَی اَللَّهِ، وَ لَهُ یَکُونُ ثَوَابُ اَللَّهِ، وَ ظَالِمَهُ خَصْمُ اَللَّهِ فَلاَ تَکُنْ خَصْمَهُ﴾.

10- ﴿و قال رسول الله صلی الله علیه و آله: لاَ تُحَقِّرُوا ضُعَفَاءَ إِخْوَانِکُمْ، فَإِنَّهُ مَنِ اِحْتَقَرَ مُؤْمِناً لَمْ یَجْمَعِ اَللَّهُ بَیْنَهُمَا فِی اَلْجَنَّهِ إِلاَّ أَنْ یَتُوبَ﴾.

11- ﴿و قال صلى الله عليه و آله: لاَ یُکَلِّفُ اَلْمُؤْمِنُ أَخَاهُ اَلطَّلَبَ إِلَیْهِ إِذَا عَلِمَ حَاجَتَهُ﴾.

12- ﴿و قال صلى الله علیه و آله مخاطباً للمومنین: تَزَاوَرُوا وَ تَعَاطَفُوا وَ تَبَاذَلُوا وَ لاَ تَکُونُوا بِمَنْزِلَهِ اَلْمُنَافِقِ اَلَّذِی یَصِفُ مَا لاَ یَفْعَلُ﴾.

13- ﴿و قال صلى الله علیه و آله: اُطْلُبْ لِأَخِیکَ عُذْراً" فَإِنْ لَمْ تَجِدْ لَهُ عُذْراً" فَالْتَمِسْ لَهُ عُذْراً"﴾.

14- ﴿و قال الصادق جعفر بن محمد علیهما السلام: مَا مِنْ جَبَّارٍ إِلاَّ وَ عَلَی بَابِهِ وَلِیٌّ لَنَا، یَدْفَعُ اَللَّهُ بِهِ عَنْ أَوْلِیَائِنَا، أُولَئِکَ لَهُمْ أَوْفَرُ حَظٍّ مِنَ اَلثَّوَابِ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ﴾.

15- ﴿و قال عليه السلام: اَلْمُؤْمِنُ اَلْمُحْتَاجُ رَسُولُ

ص: 8

اَللَّهِ تَعَالَی إِلَی اَلْغَنِیِّ اَلْقَوِیِّ، فَإِذَا خَرَجَ اَلرَّسُولُ بِغَیْرِ حَاجَتِهِ، غُفِرَتْ لِلرَّسُولِ ذُنُوبُهُ، وَ سَلَّطَ اَللَّهُ عَلَی اَلْغَنِیِّ اَلْقَوِیِّ شَیَاطِینَ تَنْهَشُهُ، قَالَ: قُلتَ: کَیفَ تَنْهَشُهُ؟ قالَ: یُخَلَّی بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَصْحَابِ اَلدُّنْیَا، فَلاَ یَرْضَوْنَ بِمَا عِنْدَهُ حَتَّی یَتَکَلَّفَ لَهُمْ. یَدْخُلُ عَلَیْهِمُ اَلشَّاعِرُ فَیُسْمِعُهُ فَیُعْطِیهِ مَا شَاءَ، فَلاَ یُؤْجَرُ عَلَیْهِ، فَهَذِهِ اَلشَّیَاطِینُ اَلَّتِی تَنْهَشُهُ﴾.

16- ﴿و عنه عليه السلام انه قال: مَا عَلَی أَحَدِکُمْ أَنْ یَنَالَ اَلْخَیْرَ کُلَّهُ بِالْیَسِیر،ِ قَالَ اَلرَّاوِی: قُلْتُ: بِمَاذَا جُعِلْتُ فِدَاکَ؟ قَالَ: یَسُرُّنَا بِإِدْخَالِ اَلسُّرُورِ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ مِنْ شِیعَتِنَا﴾.

17- ﴿و عنه عليه السلام انه قال الرفاعة بن موسى و قد دخل عليه: یَا رِفَاعَهُ أَ لاَ أُخْبِرُکَ بِأَکْثَرِ اَلنَّاسِ وِزْراً؟ قُلْتُ: بَلَی جُعِلْتُ فِدَاکَ، قَالَ مَنْ أَعَانَ عَلَی مُؤْمِنٍ بِفَضْلِ کَلِمَهٍ ثُمَّ قَالَ: أَلاَ أُخْبِرُکَ بأَقَلِّهِمْ أَجْراً؟ قُلْتُ: بَلَی جُعِلْتُ فِدَاکَ، قَالَ مَنِ اِدَّخَرَ عَلَی أَخِيهِ شَيْئاً مِمَّا يَحْتَاجُ إِلَيْهِ فِي أَمْرِ آخِرَتِهِ وَ دُنْيَاهُ، ثُمَّ قَالَ: أَلاَ أُخْبِرُکُمْ بِأَوْفَرِهِمْ نَصِیباً مِنَ اَلْإِثْمِ؟ قُلْتُ: بَلَی جُعِلْتُ فِدَاکَ، قَالَ: مَنْ عَابَ عَلَیْهِ شَیْئاً مِنْ قَوْلِهِ وَ فِعْلِهِ أَوْ رَدَّ عَلَیْهِ اِحْتِقَاراً وَ تَکَبُّراً عَلَیْهِ. ثُمَّ قَالَ: أَزِيدُكَ حَرْفاً آخَرَ يَا رِفَاعَةُ مَا آمَنَ بِا للَّهِ وَ لَا بِمُحَمَّدٍ وَ لَا بِعَلِيٍّ مَنْ إِذَا أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِي حَاجَةٍ فَلَمْ يَضْحَكْ فِي وَجْهِهِ فَإِنْ كَانَتْ حَاجَتُهُ عِنْدَهُ سَارَعَ إِلَى قَضَائِهَا وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُ تَكَلَّفَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِهِ حَتَّى يَقْضِيَهَا لَهُ فَإِذَا كَانَ بِخِلَافِ مَا وَصَفْتُهُ فَلَا وَ لَايَةَ بَيْنَنَا وَ بَيْنَه﴾.

18- ﴿و عنه عليه السلام في حديث طويل، قال في آخره: إِذَا عَلِمَ اَلرَّجُلُ أَنَّ أَخَاهُ اَلْمُؤْمِنَ مُحْتَاجٌ فَلَمْ یُعْطِهِ شَیْئاً حَتَّی یسَأَلَهُ ثُمَّ أَعْطَاهُ لَمْ یُؤْجَرْ عَلَیْهِ﴾.

19- ﴿و عنه عليه السلام انه قال لبعض اصحابه: خِیَارُکُمْ سُمَحَاؤُکُمْ وَ شِرَارُکُمْ بُخَلاَؤُکُمْ فمِنْ الصالح الاعمال اَلْبِرُّ الإِخْوَانِ وَ اَلسَّعْیُ فِی حَوَائِجِهِمْ ففِی ذَلِکَ مَرْغَمَهُ اَلشَّیْطَانِ، وَ تَزَحْزُحٌ عَنِ اَلنِّیرَانِ وَ دُخُولُ اَلْجِنَانِ أَخْبِرْ بِهَذَا غُرَرَ أَصْحَابِکَ قال قُلْتُ مَنْ غُرَرُ أَصْحَابِی جعلت فداک قَالَ هُمُ اَلْبَرُّره بِا لْإِخْوَانِ فِی اَلْعُسْرِ وَ اَلْیُسْرِ﴾.

20- ﴿و عنه عليه السلام انه قال: مَنْ مَشَی فِی حَاجَهِ أَخِیهِ الْمُؤْمِنِ کَتَبَ اللَّهُ عزّ و جل لَهُ عَشْرَ حَسَنَاتٍ وَ رَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ وَ حَطَّ عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ وَ

ص: 9

أَعْطَاهُ عَشْرَ شَفَاعَاتٍ﴾.

21- ﴿و قال عليه السلام: اِحْرِصُوا عَلَی قَضَاءِ حَوَائِجِ اَلْمُؤْمِنِینَ وَ إِدْخَالِ اَلسُّرُورِ عَلَیْهِمْ وَ دَفْعِ اَلْمَکْرُوهِ عَنْهُمْ فَإِنَّهُ لَیْسَ شَیْءٌ مِنَ اَلْأَعْمَالِ عِنْدَ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بَعْدَ اَلْإِیمَانِ أَفْضَلَ مِنْ إِدْخَالِ اَلسُّرُورِ عَلَی اَلْمُؤْمِنِینَ﴾.

22- ﴿و عن الباقر محمد بن علی علیهما السلام، ان بعض اصحابه (ساء له فقال): جُعِلْتُ فِدَاکَ إِنَّ اَلشِّیعَهَ عِنْدَنَا لَکَثِیرَهٌ فَقَالَ هَلْ یَعْطِفُ اَلْغَنِیُّ عَلَی اَلْفَقِیرِ وَ یَتَجَاوَزُ اَلْمُحْسِنُ عَنِ اَلْمُسِیءِ وَ یَتَوَاسَوْنَ فَقُلْتُ لاَ فَقَالَ لَیْسَ هَؤُلاَءِ شِیعَهً اَلشِّیعَهُ مَنْ یَفْعَلُ هَذَا﴾.

23- ﴿و قال الكاظم موسى بن جعفر علیهما السلام: مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ اَلْمُؤْمِنُ فِی حَاجَهٍ فَإِنَّمَا هِیَ رَحْمَهٌ مِنَ اَللَّهِ سَاقَهَا إِلَیْهِ، فَإِنْ فَعَلَ ذَلِکَ فَقَدْ وَصَلَهُ بِوَلاَیَتِنَا، وَ هِیَ مَوْصُولَهٌ بِوَلاَیَهِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ إِنْ رَدَّهُ عَنْ حَاجَتِهِ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَیْهَا، فَقَدْ ظَلَمَ نَفْسَهُ وَ أَسَاءَ إِلَیْهَا﴾.

24- ﴿قال رحل من اهل الرى: وُلِّیَ عَلَیْنَا بَعْضُ کُتَّابِ یَحْیَی بْنِ خَالِدٍ وَ کَانَ عَلَیَّ بَقَایَا یُطَالِبُنِی بِهَا وَ خِفْتُ مِنْ إِلْزَامِی إِیَّاهَا خُرُوجاً عَنْ نِعْمَتِی وَ قِیلَ لِی:

إِنَّهُ یَنْتَحِلُ هَذَا اَلْمَذْهَبَ فَخِفْتُ أَنْ أَمْضِیَ إِلَیْهِ وَ أَمُتَّ بِهِ إِلَیْهِ فَلاَ یَکُونَ کَذَلِکَ فَأَقَعَ فِیمَا لاَ أُحِبُّ فَاجْتَمَعَ رَأْیِی عَلَی أَنْ هَرَبْتُ إِلَی اَللَّهِ تَعَالَی وَ حَجَجْتُ وَ لَقِیتُ مَوْلاَیَ اَلصَّابِرَ یَعْنِی مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ فَشَکَوْتُ حَالِی إِلَیْهِ فَأَصْحَبَنِی مَکْتُوباً نُسْخَتُهُ:

بِسْمِ اَللَّهِ اَلرَّحْمَنِ اَلرَّحِیمِ اِعْلَمْ أَنَّ لِلَّهِ ظِلاً تَحْتَ عَرْشِهِ لاَ یَسْکُنُهُ إِلاَّ مَنْ أَسْدَی إِلَی أَخِیهِ مَعْرُوفاً أَوْ نَفَّسَ عَنْهُ کُرْبَهً أَوْ أَدْخَلَ عَلَی قَلْبِهِ سُرُوراً وَ هَذَا أَخُوکَ وَ اَلسَّلاَمُ.

قَالَ: فَعُدْتُ مِنَ الْحَجِّ إِلَى بَلَدِي وَ مَضَيْتُ إِلَى الرَّجُلِ لَيْلًا وَ اسْتَأْذَنْتُ عَلَيْهِ وَ قُلْتُ رَسُولُ الصَّابِرِ علیه السّلام فَخَرَجَ إِلَيَّ حَافِياً مَاشِياً فَفَتَحَ لِي بَابَهُ وَ قَبَّلَنِي وَ ضَمَّنِي إِلَيْهِ وَ جَعَلَ يُقَبِّلُ عَيْنِي وَ يُكَرِّرُ ذَلِكَ كُلَّمَا سَأَلَنِي عَنْ رُؤْيَتِهِ وَ كُلَّمَا أَخْبَرْتُهُ بِسَلَامَتِهِ وَ صَلَاحِ أَحْوَالِهِ اسْتَبْشَرَ وَ شَكَرَ اللَّهَ تَعَالَى.

ثُمَّ أَدْخَلَنِي دَارَهُ وَ صَدَّرَنِي فِي مَجْلِسِهِ وَ جَلَسَ بَيْنَ يَدَيَّ فَأَخْرَجْتُ إِلَيْهِ كِتَابَهُ علیه السّلام فَقَبَّلَهُ

ص: 10

قَائِماً وَ قَرَأَهُ ثُمَّ اسْتَدْعَى بِمَالِهِ وَ ثِيَابِهِ فَقَاسَمَنِي دِينَاراً دِينَاراً وَ دِرْهَماً دِرْهَماً وَ ثَوْباً ثَوْباً وَ أَعْطَانِي قِيمَةَ مَا لَمْ يُمْكِنْ قِسْمَتُهُ وَ فِي كُلِّ شَيْ ءٍ مِنْ ذَلِكَ يَقُولُ: يَا أَخِي هَلْ سَرَرْتُكَ؟ فَأَقُولُ: إِي وَ اللَّهِ وَ زِدْتَ عَلَى السُّرُورِ ثُمَّ اسْتَدْعَى الْعَمَلَ فَأَسْقَطَ مَا كَانَ بِاسْمِي وَ أَعْطَانِي بَرَاءَةً مِمَّا يَتَوَجَّبُهُ عَلَيَّ مِنْهُ وَ وَدَّعْتُهُ وَ انْصَرَفْتُ عَنْهُ فَقُلْتُ: لَا أَقْدِرُ عَلَى مُكَافَاةِ هَذَا الرَّجُلِ إِلَّا بِأَنْ أَحُجَّ فِي قَابِلٍ وَ أَدْعُوَ لَهُ وَ أَلْقَى الصَّابِرَ علیه السّلام وَ أُعَرِّفَهُ فِعْلَهُ فَفَعَلْتُ وَ لَقِيتُ مَوْلَايَ الصَّابِرَ علیه السّلام وَ جَعَلْتُ أُحَدِّثُهُ وَ وَجْهُهُ يَتَهَلَّلُ فَرَحاً فَقُلْتُ يَا مَوْلَايَ هَلْ سَرَّكَ ذَلِكَ فَقَالَ إِي وَ اللَّهِ لَقَدْ سَرَّنِي وَ سَرَّ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ اللّه لَقَدْ سَرَّ جَدِّي رَسُولَ اللّه صَلَّى اللّه عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ لَقَدْ سَرَّ اللّه تعالى﴾.

25- ﴿و اِسْتَاءْذَنَ عَلِیُّ بْنِ یَقْطینَ مَوْلایَ الْکاظِمَ علیه السلام فی تَرْکَ عَمَلِ السُّلْطانِ فَلَمْ یَاءْذَنَ لَهُ وَ قالَ: لا تَفْعَلَ فَاِنَّ لَنابِک اُنْسا وَ لاِخْوانِکَ بِکَ عِزَّا وَ عَسی اَنْ یَجْبِرَ اللّهُ بِکَ کَسرا وَ یَکْسِرَ بِکَ نائِرَةَ الْمُخالِفینَ عَنْ اَوْلِیائِهِ.

یا عَلِیُّ کَفّارَةُ اَعْمالِکُمْ اَلاِحْسانُ اِلی اِخْوانِکُمْ اءَضْمِنْ لی واحِدَةً وَ اَضْمِنُ لَکَ ثَلاثا، اَضمِنْ لِی اَنْ لاتُلْقِیَ اَحَدا مِنْ اَوْلیائنا اِلاّ قَضَیْتَ حاجَتَهُ وَ اَکْرَمْتَهُ وَ اَضْمِنُ لَکَ اَنْ لایُضِلَّکَ سَقَف سِجْنٍ اَبَدا وَ لایَنالَکَ حَدُّ سَیْفٍ اَبَدا وَ لایَدْخُلَ الْفَقْرُ بَیْتَکَ اَبَدا یا عَلِیُّ مَنْ سَرَّ مُؤْمِنا فَبِاللّهِ بَدَاءَ وَ بَا لنَّبِیِّ صلی اللّه علیه و آله وسلم ثَنّیَ وَ بِنا ثَلَّثَ.

26- ﴿و قال عليه السلام: إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی جَنَّهً اِدَّخَرَهَا لِثَلاَثٍ لِإِمَامٍ عَادِلٍ وَ مُؤْمِنٍ حَکَّمَ أَخَاهُ فِی مَالِهِ وَ مَنْ سَعَی لِأَخِیهِ اَلْمُؤْمِنِ فِی حَاجَهٍ﴾.

27- ﴿حَجَجْتُ وَ مَعِی جَمَاعَةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا فَأَتَیْتُ الْمَدِینَةَ فَقَصَدْنَا مَكَاناً نَنْزِلُ فیهُ فَاسْتَقْبَلَنَا أَبُو الْحَسَنِ مُوسَی بن جعفر علیه السلام عَلَی حِمَارٍ أَخْضَرَ یَتْبَعُهُ طَعَامٌ وَ نَزَلْنَا بَیْنَ النَّخْلِ وَ جَاءَ وَ نَزَلَ وَ أُتِیَ بِا لطَّسْتِ وَ الْأُشْنَانِ فَبَدَأَ بِغَسْلِ یَدَیْهِ وَ أُدِیرَ الطَّسْتُ عَنْ یَمِینِهِ حَتَّی بَلَغَ آخِرَنَا ثُمَّ أُعِیدَ إِلَی مَنْ عَلَی یَسَارِهِ حَتَّی أُتِیَ علَی آخِرِنَا ثُمَّ قُدِّمَ الطَّعَامُ فَبَدَأَ بِا لْمِلْحِ ثُمَّ قَالَ: كُلُوا بِسْمِ اللَّهِ ثُمَّ ثَنَّی بِا لْخَلِّ ثُمَّ أُتِیَ بِكَتِفٍ مَشْوِیٍّ فَقَالَ: كُلُوا بِسْمِ اللَّهِ فَهَذَا طَعَامٌ كَانَ یُعْجِبُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله ثُمَّ أُتِیَ بِسِکْبَاجٍ فَقَالَ: کُلُوا بِسْمِ اللَّهِ فَهَذَا طَعَامٌ کَانَ یُعْجِبُ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ صلوات الله علیه ثُمَّ أَتَی بِلَحْمٍ مَقْلُوٍّ فِیهِ بَاذَنْجَانٌ﴾.

ص: 11

فَقَالَ: كُلُوا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، فَإِنَّ هَذَا طَعَامٌ كَانَ یُعْجِبُ الْحَسَنَ علیه السلام، ثُمَّ أَتَی بِلَبَنٍ حَامِضٍ قَدْ ثُرِدَ فِیهِ، فَقَالَ: كُلُوا بِسْمِ اللَّهِ فَهَذَا طَعَامٌ كَانَ یُعْجِبُ الْحُسَینَ فَأَكَلْنَا ثُمَّ أَتَی بِأَضْلَاعٍ بَارِدَةٍ فَقَالَ: كُلُوا بِسْمِ اللَّهِ فَإِنَّ هَذَا طَعَامٌ كَانَ یُعْجِبُ عَلِیَّ بْنَ الْحُسَیْنِ ثُمَّ أَتَی بِجُبُنٍّ مُبَزَّرٍ فَقَالَ: کُلُوا بِسْمِ اللَّهِ فَإِنَّ هَذَا طَعَامٌ کَانَ یُعْجِبُ مُحَمَّدَ بْنَ عَلِیٍّ علیهما السّلام ثُمَّ أُتِیَ بِتَوْرٍ فِیهِ بَیْضٌ کَالْعُجَّةِ فَقَالَ: کُلُوا بِسْمِ اللَّهِ فَإِنَّ هَذَا طَعَامٌ کَانَ یُعْجِبُ ابا عبد الله علیه السّلام ثُمَّ أُتِیَ بِحَلْوَی ثم قَالَ: کُلُوا فَإِنَّ هَذَا طَعَامٌ یُعْجِبُنِی.

و رُفِعَتِ الْمَائِدَةُ فَذَهَبَ أَحَدُنَا لِیَلْقُطَ مَا کَانَ تَحْتَهَا فَقَالَ علیه السّلام:

مَهْ إِنَّ ذَلِکَ یکون فِی الْمَنَازِلِ تَحْتَ السُّقُوفِ فَأَمَّا مِثْلُ هَذَا الْمَکان فَهُوَ لِعَافِیَةِ الطَّیْرِ وَ الْبَهَائِمِ ثُمَّ أُتِیَ بِالْخِلَالِ فقَالَ: مِنْ حَقِّ الْخِلَالِ أَنْ تُدِیرَ لِسَانَکَ فِی فیکَ فَمَا أَجَابَکَ فَابْتَلِعْهُ مَا امْتَنَعَ بفِا لْخِلَالِ وَ أُتِیَ بِا لطَّشْتِ وَ الْمَاءِ فَابْتَدَأَ بِأَوَّلِ مَنْ عَلَی یَسَارِهِ حَتَّی انْتَهَی إِلَیْهِ فَغَسَلَ ثُمَّ غَسَلَ مَنْ عَلَی یَمِینِهِ الی آخرهم.

ثم قال: یا عاصِمُ، کَیفَ أنتُم فِی التَّواصُلِ وَ التَّواسی؟ قُلتُ: عَلی أفضَلِ ما کانَ عَلَیهِ أحَدٌ. قالَ: أیَأتی أحَدُکُم (إلی دُکّانِ) أخیهِ أو مَنزِلِهِ عِندَ الضّائِقَهِ فَیَستَخرِجُ کیسَهُ و یَأخُذُ ما یَحتاجُ إلَیهِ فَلا یُنکَرُ عَلَیهِ؟ قالَ: لا، قالَ: فَلَستُم عَلی ما احِبُّ فِی التَّواصُلِ﴾.

28- ﴿و قال امیر المومنین علی بن ابی طالب صلوات اللہ علیه و سلامه لِکُمَیْلِ بْنِ زِیَادٍ اَلنَّخَعِیِّ رحمه الله: یَا کُمَیْلُ مُرْ أَهْلَکَ أَنْ یَرُوحُوا فِی کَسْبِ اَلْمَکَارِمِ وَ یُدْلِجُوا فِی حَاجَهِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ فَوَ الَّذِی وَسِعَ سَمْعُهُ اَلْأَصْوَاتَ مَا مِنْ أَحَدٍ أَوْدَعَ قَلْباً سُرُوراً إِلاَّ وَ خَلَقَ اَللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِکَ اَلسُّرُورِ لُطْفاً فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَهٌ جَرَی إِلَیْهَا کَالْمَاءِ فِی اِنْحِدَارِهِ حَتَّی یَطْرُدَهَا عَنْهُ کَمَا تُطْرَدُ غَرِیبَهُ اَلْإِبِلِ﴾.

29- ﴿و روى عن الصادق عليه السلام انه قال: قَضَاءُ حَاجَهِ اَلْمُؤْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ حِجَّهٍ مُتَقَبَّلَهٍ بِمَنَاسِکِهَا وَ عِتْقِ أَلْفِ رَقَبَهٍ لِوَجْهِ اَللَّهِ وَ حُمْلاَنِ أَلْفِ فَرَسٍ فِی سَبِیلِ اَللَّهِ بِسُرُجِهَا وَ لُجُمِهَا﴾.

30- ﴿و قال علی السلام: مَیَاسِیرُ شِیعَتِنَا أُمَنَاءُ عَلَی مَحَاوِیجِهِمْ فَاحْفَظُونَا فِیهِمْ یَحْفَظْکُمُ اَللَّهُ﴾.

31- ﴿و عن اسحاق بن عمار ، قال: قال ابو عبد الله

ص: 12

الصادق علیه السلام: مَنْ طَافَ بِهَذَا الْبَيْتِ واحدا كَتَبَ اللَّهُ لَهُ آلَفِ حَسَنَةٍ وَ مَحَا عَنْهُ الَفِ سَيِّئَةٍ وَ رَفَعَ لَهُ الَفِ دَرَجَةٍ وَ كَتَبَ لَهُ عَتَق الَفِ نسمه وَ قَضَى لَهُ الَفِ حَاجَةٍ وَ غَرَسَ لَهُ أَلْفَ شَجَرَهٍ فِی اَلْجَنَّهِ.

قال قلت قُلْتُ: هَذَا کُلُّهُ لِمَنْ طَافَ اَلْبَیْتِ طَوَافاً وَاحِداً؟ قال: نعم اولا اخبرک با فضل منه؟ قلت: بَلی جُعِلْتُ فِدَاکَ قال علیه السلام: قَضَاءُ حَاجَهِ اَلْمُؤْمِنِ أَفْضَلُ مِنْ طَوَافٍ وَ طَوَافٍ حَتَّی عَدَّ عَشَرَهً﴾.

32- ﴿و عن ابن مهران قال: کُنْتُ جَالِساً عِنْدَ مَوْلاَیَ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَأَتَاهُ رَجُلٌ فَقَالَ: یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ إِنَّ فُلاَناً لَهُ عَلَیَّ مَالٌ وَ یُرِیدُ أَنْ یَحْبِسَنِی فَقَالَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: وَ اَللَّهِ مَا عِنْدِی مَالٌ أَقْضِی عَنْکَ قَالَ: فَکَلِّمْهُ قَالَعلیه السّلام: فَلَیْسَ لِی بِهِ أُنْسٌ وَ لَکِنِّی سَمِعْتُ أَبِی أَمِیرَ اَلْمُؤْمِنِینَ صلوات عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ مَنْ سَعَی فِی حَاجَهِ أَخِیهِ اَلْمُؤْمِنِ فَکَأَنَّمَا عَبَدَ اَللَّهَ تِسْعَهَ آلاَفِ سَنَهٍ صَائِماً نَهَارَهُ قَائِماً لَیْلَهُ﴾.

33- ﴿و عن المفضل بن عمر، عن ابی عبد الله علیه السلام انه قال: یَا مُفَضَّلُ کَیْفَ حَالُ اَلشِّیعَهِ عِنْدَکُمْ؟ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا أَحْسَنَ حَالَهُمْ وَ أَوْصَلَ بَعْضَهُمْ بَعْضاً وَ أَبَرَّ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ قَالَ: أَ یَجِیءُ اَلرَّجُلُ مِنْکُمْ إِلَی أَخِیهِ فَیُدْخِلُ یَدَهُ فِی کِیسِهِ وَ یَأْخُذُ مِنْهُ حَاجَتَهُ لاَ یَجْبَهُهُ وَ لاَ یَجِدُ فِی نَفْسِهِ أَلَماً؟ قَالَ: قُلْتُ: لاَ وَ اَللَّهِ مَا هُمْ کَذَا قَالَ: وَ اَللَّهِ لَوْ کَانُوا ثُمَّ اِجْتَمَعَتْ شِیعَهُ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَلَی فَخِذِ شَاهٍ لَأَ صْدَرَهُمْ﴾.

34- ﴿قال جعفر بن محمد بن ابی فاطمة: قَالَ لِی أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَا ابْنَ أَبِی فَاطِمَةَ إِنَّ الْعَبْدَ یَكُونُ بَارّاً بِقَرَابَتِهِ وَ لَمْ یَبْقَ مِنْ أَجَلِهِ إِلَّا ثَلَاثُ سِنِینَ فَیُصَیِّرُهُ اللَّهُ ثَلَاثاً وَ ثَلَاثِینَ سَنَةً وَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیَكُونُ عَاقّاً بِقَرَابَتِهِ وَ قَدْ بَقِیَ مِنْ أَجَلِهِ ثَلَاثٌ وَ ثَلَاثُونَ سَنَةً فَیُصَیِّرُهُ اللَّهُ ثَلَاثَ سِنِینَ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ یَمْحُوا اللَّهُ ما یَشاءُ وَ یُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتابِ.

قَالَ: قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ فَإِنْ لَمْ یَكُنْ لَهُ قَرَابَةٌ؟ قَالَ: فَنَظَرَ إِلَیَّ مُغْضَباً وَ رَدَّ عَلَیَّ شَبِیهاً بِا لزَّبَرِ یَا ابْنَ أَبِی فَاطِمَةَ لَا تَكُونُ الْقَرَابَةُ إِلَّا فِی رَحِمٍ مَاسَّةٍ الْمُؤْمِنُونَ بَعْضُهُمْ أَوْلَی بِبَعْضٍ فِی كِتَابِ اللَّهِ فَلِلْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ أَنْ یَبَرَّهُ فَرِیضَةً مِنَ اللَّهِ یَا ابْنَ أَبِی فَاطِمَةَ تَبَارُّوا وَ تَوَاصَلُوا فَیُنْسِئُ اللَّهُ فِی آجَالِكُمْ وَ یَزِیدُ فِی أَمْوَالِكُمْ وَ تُعْطَوْنَ الْعَافِیَةَ فِی جَمِیعِ أُمُورِكُمْ وَ إِنَّ صَلَاتَكُمْ وَ صَوْمَكُمْ و

ص: 13

تَقَرُّبَكُمْ إِلَی اللَّهِ أَفْضَلُ مِنْ صَلَاةِ غَیْرِكُمْ ثُمَّ تَلَا هَذِهِ الْآیَةَ: وَ ما یُؤْمِنُ أَكْثَرُهُمْ بِا للَّهِ إِلَّا وَ هُمْ مُشْرِكُونَ﴾.

35- ﴿و قال ابو عبد الله عليه السلام لبعض اصحابه بعد كلام تقدم: إِنَّ اَلْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَهْلِ وَ لاَیَتِنَا وَ شِیعَتِنَا إِذَا اِتَّقُوا لَمْ یَزَلِ اَللَّهُ تَعَالَی مُطِلاًّ عَلَیْهِمْ بِوَجْهِهِ حَتَّی یَتَفَرَّقُوا وَ لاَ یَزَالُ اَلذُّنُوبُ تَتَسَاقَطُ عَنْهُمْ کَمَا تَتَسَاقَطُ اَلْوَرَقُ وَ لاَ یَزَالُ یَدُ اَللَّهِ عَلَی یَدِ أَشَدِّهِمَا حُبّاً لِصَاحِبِهِ﴾.

36- ﴿حدثنا اسماعیل بن مهران، عن محمد بن سليمان الدیلمی، عن اسحاق بن عمار، قال: قال لی اسحاق : لَمَّا کَثُرَ مَالِی أَجْلَسْتُ عَلَی بَابِی بَوَّاباً یَرُدُّ عَنِّی فُقَرَاءَ اَلشِّیعَهِ فَخَرَجْتُ إِلَی مَکَّهَ فِی تِلْکَ اَلسَّنَهِ فَدَخَلْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ فَسَلَّمْتُ عَلَیْهِ فَرَدَّ عَلَیَّ بِوَجْهٍ قَاطِبٍ مُزْوَرٍّ فَقُلْتُ [لَهُ] جُعِلْتُ فِدَاکَ مَا اَلَّذِی غَیَّرَ لِی حَالِی عِنْدَکَ قَالَ اَلَّذِی غَیَّرَکَ لِلْمُؤْمِنِینَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ وَ اَللَّهِ إِنِّی لَأَعْلَمُ أَنَّهُمْ عَلَی دِینِ اَللَّهِ وَ لَکِنْ خَشِیتُ اَلشُّهْرَهَ عَلَی نَفْسِی

قَالَ یَا إِسْحَاقُ أَ مَا عَلِمْتَ أَنَّ اَلْمُؤْمِنَیْنِ إِذَا اِلْتَقَیَا فَتَصَافَحَا أَنْزَلَ اَللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَیْنَهُمَا مِائَهَ رَحْمَهٍ تِسْعَهٌ وَ تِسْعُونَ مِنْهَا لِأَشَدِّهِمَا حُبّاً لِصاحِبِهِ، فَإِذَا اعْتَنَقا غَمَرَتْهُما الرَّحْمَةِ، فَإِذا الْتَثَما لَا يُريدانِ بِذلِكَ إِلَّا وَجْهَ اللهِ قيلَ لَهُما:

غَفَرَ لَکُمَا فَإِذَا جَلَسَا یَتَسَاءَلاَنِ قَالَتِ اَلْحَفَظَهُ بَعْضُهَا لِبَعْضٍ: اِعْتَزِلُوا بِنَا عَنْهُمَا فَإِنَّ لَهُمَا سِرّاً وَ قَدْ سَتَرَهُ اَللَّهُ عَلَیْهِمَا قَالَ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاکَ فَلاَ تَسْمَعُ اَلْحَفَظَهُ قَوْلَهُمَا وَ لاَ تَکْتُبُهُ وَ قَدْ قَالَ تَعَالَی: ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاّ لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ.

فَنَکَسَ رَأْسَهُ طَوِیلاً ثُمَّ رَفَعَهُ وَ قَدْ فَاضَتْ دُمُوعُهُ عَلَی لِحْیَتِهِ وَ قَالَ: إِنْ کَانَتِ اَلْحَفَظَهُ لاَ تَسْمَعُهُ وَ لاَ تَکْتُبُهُ فَقَدْ سَمِعَهُ عَالِمُ اَلسِّرِّ وَ أَخْفَی یَا إِسْحَاقُ خَفِ اَللَّهَ کَأَنَّکَ تَرَاهُ فَإِنْ کُنْتَ لاَ تَرَاهُ فَإِنَّهُ یَرَاکَ فَإِنْ شَکَکْتَ أَنَّهُ یَرَاکَ فَقَدْ کَفَرْتَ وَ إِنْ أَیْقَنْتَ أَنَّهُ یَرَاکَ ثُمَّ بَارَزْتَهُ بِا لْمَعْصِیَهِ فَقَدْ جَعَلْتَهُ أَهْوَنَ اَلنَّاظِرِینَ إِلَیْکَ﴾.

37- ﴿و عن اسحاق بن ابی ابراهیم بن یعقوب قال: کُنْتُ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ وَ عِنْدَهُ اَلْمُعَلَّی بْنُ خُنَیْسٍ إِذْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ خُرَاسَانَ فَقَالَ:

یَا اِبْنَ رَسُولِ اَللَّهِ مَوَالِاتی ایَّاکُمْ أَهْلَ اَلْبَیْتِ وَ بَیْنِی وَ بَیْنَکُمْ شُقَّهٌ بَعِیدَهٌ وَ قَدْ قَلَّ ذَاتُ یَدِی وَ لاَ أَقْدِرُ

ص: 14

أَتَوَجَّهَ إِلَی أَهْلِی إِلاَّ أَنْ تُعِینَنِی.

قَالَ فَنَظَرَ أَبُو عَبْدِ اَللَّهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ یَمِیناً وَ شِمَالاً وَ قَالَ: أَ لاَ تَسْمَعُونَ مَا یَقُولُ أَخُوکُمْ إِنَّمَا اَلْمَعْرُوفُ اِبْتِدَاءٌ فَأَمَّا مَا أَعْطَیْتَ بَعْدَ مَا سَأَلَت فَإِنَّمَا هُوَ مُکَافَأَهٌ لِمَا بَذَلَ لَکَ مِنْ وَجْهِهِ.

ثُمَّ قَالَ: فَیَبِیتُ لَیْلَهً مُتَأَرِّقاً مُتَمَلْمِلاً بَیْنَ اَلْیَأْسِ وَ اَلرَّجَاءِ لاَ یَدْرِی أَیْنَ یَتَوَجَّهُ بِحَاجَتِهِ فَیَعْزِمُ عَلَی اَلْقَصْدِ إِلَیْکَ فَأَتَاکَ وَ قَلْبُهُ یَجِبُ وَ فَرَائِصُهُ تَرْتَعِدُ وَ قَدْ نَزَلَ دَمُهُ فِی وَجْهِهِ وَ بَعْدَ هَذَا فَلاَ یَدْرِی أَ یَنْصَرِفُ مِنْ عِنْدِکَ بِکَآبَهِ اَلرَّدِّ أَمْ بِسُرُورِ اَلنُّجْحِ فَإِنْ أَعْطَیْتَهُ رَأَیْتَ أَنَّکَ قَدْ وَصَلْتَهُ وَ قَدْ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ اَلَّذِی فَلَقَ اَلْحَبَّهَ وَ بَرَأَ اَلنَّسَمَهَ لَمَا یَتَجَشَّمُ مِنْ مَسْأَلَتِهِ إِیَّاکَ أَعْظَمُ مِمَّا نَالَهُ مِنْ مَعْرُوفِکَ.

قَالَ: فَجَمَعُوا لِلْخُرَاسَانِیِّ خَمْسَهَ آلاَفِ دِرْهَمٍ وَ دَفَعُوهَا إِلَیْهِ﴾.

38- ﴿و عن ابی عبد اللہ علیه السلام، قال: مَا عُبِدَ اَللَّهُ بِشَیْءٍ أَفْضَلَ مِنْ أَدَاءِ حَقِّ اَلْمُؤْمِنِ﴾.

39- ﴿و قال علیه السلام: وَ إِنَّ اَللَّهَ اِنْتَجَبَ قَوْماً مِنْ خَلْقِهِ لِقَضَاءِ حَوَائِجِ اَلْفُقَرَاءِ مِنْ شِیعَهِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ لِیُؤْتِیَهُمْ بِذَلِکَ اَلْجَنَّهَ﴾.

40- ﴿و عنه علیه السلام، قال: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَمْضِی لِأَخِیهِ اَلْمُؤْمِنِ فِی حَاجَهٍ فَیَنْصَحُهُ فِیهَا إِلاَّ کَتَبَ اَللَّهُ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَهٍ حَسَنَهً وَ مَحَا عَنْهُ سَیِّئَهً قُضِیَتِ اَلْحَاجَهُ أَمْ لَمْ تُقْضَ فَإِنْ لَمْ یَنْصَحْهُ فِیهَا خَانَ اَللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ کَانَ اَلنَّبِیُّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ خَصْمَهُ یَوْمَ اَلْقِیَامَهِ﴾.

41- ﴿و قال عليه السلام: إِنَّ لِلَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی حُرُمَاتٍ حُرْمَهَ کِتَابِ اَللَّهِ وَ حُرْمَهَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ حُرْمَهَ بَیْتِ اَلْمَقْدِسِ وَ حُرْمَهَ اَلْمُؤْمِنِ﴾.

42- ﴿و قال اسماعيل بن عباد الصیرفی: قلت لابی عبد الله علیه السلام: جُعِلْتُ فِدَاکَ الْمُؤْمِنُ رَحْمَةٌ عَلَی الْمُؤْمِنِ قَالَ: نَعَمْ فَقُلْتُ: فکَیْفَ ذَاِکَ؟ قَالَ: أَیُّمَا مُؤْمِنٍ أَتَاهُ أَخُوهُ فِی حَاجَةٍ فَإِنَّمَا ذَلِکَ رَحْمَةٌ من الله سَاقَهَا إِلَیْهِ وَ سَبَّبَهَا له وَ ذُخِرَتِ تلک الرَّحْمَةُ إِلَی یَوْمِ الْقِیَامَةِ فَیَکُونُ الْمَرْدُودُ عَنْ حَاجَتِهِ هُوَ الْحَاکِمُ فِیهَا إِنْ شَاءَ صَرَفَهَا إِلَیه وَ إِنْ شَاءَ صَرَفَهَا إِلَی غَیْرِهِ ثم قَالَ: یَا إِسْمَاعِیلُ مَنْ أَتَاهُ أَخُوهُ الْمُؤْمِنُ فِی حَاجَهٍ و هُوَ یَقْدِرُ عَلَی قَضَائِهَا فَلَمْ یَقْضِهَا سَلَّطَ اَللَّهُ عَلَیْهِ

ص: 15

شُجَاعاً یَنْهَشُ إِبْهَامَهُ فِی قَبْرِهِ إِلَی یَوْمِ اَلْقِیَامَهِ، کان مَغْفُوراً لَهُ أَوْ مُعَذَّباً﴾.

43- ﴿و عنه، عن صدقة الحلواني، قال: بَیْنَا أَنَا أَطُوفُ وَ قَدْ سَأَلَنِی رَجُلٌ مِنْ أَصْحَابِنَا قَرْضَ دِینَارَیْنِ فَقُلْتُ لَهُ اقْعُدْ حَتَّی أَتِمَّ طَوَافِی وَ قَدْ طُفْتُ خَمْسَةَ أَشْوَاطٍ فَلَمَّا كُنْتُ فِی السَّادِسِ اعْتَمَدَ عَلَیَّ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام وَ وَضَعَ یَدَهُ عَلَی مَنْكِبِی فَأَتْمَمْتُ السَّابِعَ وَ دَخَلْتُ مَعَهُ فِی طَوَافِهِ كَرَاهِیَةَ أَنْ أَخْرُجَ عَنْهُ وَ هُوَ مُعْتَمِدٌ عَلَیَّ فَأَقْبَلْتُ كُلَّمَا مَرَرْتُ بِا لرَّجُلِ وَ هُوَ لَا یَعْرِفُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ یَرَی أَنِّی أَوْهَمْتُ حَاجَتَهُ فَأَقْبَلَ یُومِئُ إِلَیَّ بِیَدِهِ.

فَقَالَ: أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السّلام: مَا لِی أَرَی هَذَا یُومِئُ بِیَدِهِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ یَنْتَظِرُ حَتَّی أَطُوفَ وَ أَخْرُجَ إِلَیْهِ فَلَمَّا اعْتَمَدْتَ عَلَیَّ كَرِهْتُ أَنْ أَخْرُجَ وَ أَدَعَكَ قَالَ فَاخْرُجْ عَنِّی وَ دَعْنِی وَ اذْهَبْ فَأَعْطِهِ. قَالَ فَلَمَّا کَانَ مِنَ اَلْغَدَاهِ وَ بَعْدَهُ دَخَلْتُ عَلَیْهِ وَ هُوَ فِی حَدِیثٍ مَعَ أَصْحَابِهِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیَّ قَطَعَ اَلْحَدِیثَ ثُمَّ قَالَ لَأَنْ أَسْعَی مَعَ أَخٍ لِی فِی حَاجَهٍ حَتَّی تُقْضَی أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أُعْتِقَ أَلْفَ نَسَمَهٍ وَ أَحْمِلَ عَلَی أَلْفِ فَرَسٍ فِی سَبِیلِ اَللَّهِ مُسْرَجَهٍ مُلْجَمَهٍ﴾.

44- ﴿و قال عبد المؤمن الانصاری: دَخَلْتُ عَلَی اَلْإِمَامِ أَبِی اَلْحَسَنِ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ وَ عِنْدَهُ مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ اَلْجَعْفَرِیُّ فَتَبَسَّمْتُ إِلَیْهِ فَقَالَ أَ تُحِبُّهُ فَقُلْتُ نَعَمْ وَ مَا أَحْبَبْتُهُ إِلاَّ لَکُمْ فَقَالَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ هُوَ أَخُوکَ وَ اَلْمُؤْمِنُ أَخُو اَلْمُؤْمِنِ لِأُمَّهِ وَ لِأَبِیهِ وَ إِنْ لَمْ یَلِدْهُ أَبُوهُ مَلْعُونٌ مَنِ اِتَّهَمَ أَخَاهُ مَلْعُونٌ مَنْ غَشَّ أَخَاهُ مَلْعُونٌ مَنْ لَمْ یَنْصَحْ أَخَاهُ مَلْعُونٌ مَنِ اِغْتَابَ أَخَاهُ﴾.

45- ﴿و سئل الرضا على بن موسى علیه السلام: مَا حَقُّ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ؟ فَقَالَ: إِنَّ مِنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ عَلَی الْمُؤْمِنِ الْمَوَدَّةَ لَهُ فِی صَدْرِهِ وَ الْمُوَاسَاةَ لَهُ فِی مَالِهِ وَ النُّصْرَةَ لَهُ عَلَی مَنْ ظَلَمَهُ وَ إِنْ كَانَ فَیْ ءٌ لِلْمُسْلِمِینَ وَ كَانَ غَائِباً أَخَذَ لَهُ بِنَصِیبِهِ وَ إِذَا مَاتَ فَالزِّیَارَةُ إِلَی قَبْرِهِ وَ لَا یَظْلِمُهُ وَ لَا یَغُشُّهُ وَ لَا یَخُونُهُ وَ لَا یَخْذُلُهُ وَ لَا یَغْتَابُهُ وَ لَا یَكْذِبُهُ وَ لَا یَقُولُ لَهُ أُفٍّ فَإِذَا قَالَ لَهُ أُفٍّ فَلَیْسَ بَیْنَهُمَا وَلَایَةٌ وَ إِذَا قَالَ لَهُ أَنْتَ عَدُوِّی فَقَدْ كَفَّرَ أَحَدُهُمَا صَاحِبَهُ وَ إِذَا اتَّهَمَهُ انْمَاثَ الْإِیمَانُ فِی قَلْبِهِ كَمَا یَنْمَاثُ الْمِلْحُ فِی الْمَاءِ.

وَ مَنْ أَطْعَمَ مُؤْمِناً كَانَ أَفْضَلَ مِنْ عِتْقِ رَقَبَةٍ وَ مَنْ

ص: 16

سَقَی مُؤْمِناً مِنْ ظَمَإٍ سَقَاهُ اللَّهُ مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ وَ مَنْ كَسَی مُؤْمِناً مِنْ عُرْیٍ كَسَاهُ اللَّهُ مِنْ سُنْدُسٍ وَ حَرِیرِ الْجَنَّةِ وَ مَنْ أَقْرَضَ مُؤْمِناً قَرْضاً یُرِیدُ بِهِ وَجْهَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حُسِبَ لَهُ ذَلِكَ بِحِسَابِ الصَّدَقَةِ حَتَّی یُؤَدِّیَهُ إِلَیْهِ وَ مَنْ فَرَّجَ عَنْ مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْیَا فَرَّجَ اللَّهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الْآخِرَةِ وَ مَنْ قَضَی لِمُؤْمِنٍ حَاجَةً كَانَ أَفْضَلَ مِنْ صِیَامِهِ وَ اعْتِكَافِهِ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ

وَ إِنَّمَا الْمُؤْمِنُ بِمَنْزِلَةِ السَّاقِ مِنَ الْجَسَدِ وَ إِنَّ أَبَا جَعْفَرٍ الْبَاقِرَ علیه السلام اسْتَقْبَلَ الْكَعْبَةَ وَ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی كَرَّمَكِ وَ شَرَّفَكِ وَ عَظَّمَكِ وَ جَعَلَكِ مَثَابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اللَّهِ لَحُرْمَةُ الْمُؤْمِنِ أَعْظَمُ حُرْمَةً مِنْكِ وَ لَقَدْ دَخَلَ عَلَیْهِ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ اَلْجَبَلِ فَسَلَّمَ عَلَیْهِ فَقَالَ لَهُ عِنْدَ اَلْوَدَاعِ أَوْصِنِی فَقَالَ لَهُ أُوصِیکَ بِتَقْوَی اَللَّهِ وَ بِرِّ أَخِیکَ اَلْمُؤْمِنِ فَأَحْبِبْ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ وَ إِنْ سَأَلَکَ فَأَعْطِهِ وَ إِنْ کَفَّ عَنْکَ فَأَعْرِضْ عَلَیْهِ لاَ تَمَلَّهُ فَإِنَّهُ لاَ یَمَلُّکَ وَ کُنْ لَهُ عَضُداً فَإِنْ وَجَدَ عَلَیْکَ فَلاَ تُفَارِقْهُ حَتَّی تَسُلَّ سَخِیمَتَهُ فَإِنْ غَابَ فَاحْفَظْهُ فِی غَیبَتِهِ وَ إِنْ شَهِدَ فَاکْنُفْهُ وَ اُعْضُدْهُ وَ زُرْهُ وَ أَکْرِمْهُ وَ اُلْطُفْ بِهِ فَإِنَّهُ مِنْکَ وَ أَنْتَ مِنْهُ وَ نَظَرُکَ لِأَخِیکَ اَلْمُؤْمِنِ وَ إِدْخَالُ اَلسُّرُورِ عَلَیْهِ أَفْضَلُ مِنَ اَلصِّیَامِ وَ أَعْظَمُ أَجْراً﴾.

46- ﴿و قال عليه السلام: لِلْمُؤْمِنِ عَلَی اَلْمُؤْمِنِ سَبْعَهَ حُقُوقٍ واجب ما من حَقَ مِنها اِلا وَ هِوَ واجب وَ اِن خالَفه خَرَجَ مِنْ وَلاَیَهِ اَللَّهِ تَعَالَی وَ تَرَکَ طَاعَتَهُ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ فِی الله نَصِیبٌ قیل فماهی؟

قال: أَیْسَرُ حَقٍّ مِنْهَا أَنْ تُحِبَّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِکَ، وَ اَلْحَقُّ اَلثَّانِی: أَنْ تَمْشِیَ فِی حَاجَتِهِ وَ تَتَّبِعَ رِضَاهُ وَ لاَ تُخَالِفَ قَوْلَهُ، وَ اَلْحَقُّ اَلثَّالِثُ: أَنْ تَصِلَهُ بِنَفْسِکَ وَ مَالِکَ وَ یَدَکَ وَ رِجْلَیْکَ وَ لِسَانِکَ.

وَ اَلْحَقُّ اَلرَّابِعُ: أَنْ تَکُونَ عَیْنَهُ وَ دَلِیلَهُ وَ مِرْآتَهُ وَ قَمِیصَهُ، وَ اَلْحَقُّ اَلْخَامِسُ: أَنْ لاَ تَشْبَعَ وَ یَجُوعَ وَ لاَ تَلْبَسَ وَ یَعْرَی وَ لاَ تَرْوَی وَ یَظْمَأَ.

وَ اَلْحَقُّ اَلسَّادِسُ: أَنْ یَکُونَ لَکَ اِمْرَأَهٌ وَ خَادِمٌ وَ لَیْسَ لِأَخِیکَ اِمْرَأَهٌ وَ خَادِمٌ فَتَبْعَثَ بِخَادِمِکَ فَتَغْسِلَ ثِیَابَهُ، وَ تَصْنَعَ طَعَامَا، وَ تُمَهِّدَ فِرَاشَهُ، فَإِنَّ ذَلِکَ صلَّهُ الله تعالی لِمَا جُعِلَ بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ.

وَ اَلْحَقُّ اَلسَّابِعُ: أَنْ تُبِرَّ قَسَمَهُ، وَ تُجِیبَ دَعْوَتَهُ، وَ تَشْهَدَ جَنَازَتَهُ، وَ تَعُودَ مَرِیضَهُ، وَ تَشْخَصَ بِدَلکَ فِی قَضَاءِ حَوَائِجِهِ فَإِذَا حَفِظْتَ ذَلِکَ مِنْهُ فَقَدْ وَصَلْتَ وَلاَیَتَکَ بِوَلاَیَتِهِ وَ وَلاَیَتَهُ بِوَلاَیَتِهِ الله عز و جل. و لَقَدْ حَدَّثَنِی أَبِی عَنْ جَدِّی أنَّ رَجُلاً أتَی الحُسَینَ علیه السّلام لَتَسعیِنه عَلیّ ما حاجتک فقال

ص: 17

له: قَدْ فَعَلْتُ بِأَبِی أَنْتَ وَ أُمِّی فَذُکِرَ أَنَّهُ مُعْتَکِفٌ فَقَالَ أَمَا لَوْ أَنَّهُ أَعَانَکَ کَانَ خَیْراً لَهُ مِنِ اِعْتِکَافِهِ شَهْراً﴾.

47- ﴿و قيل لابی عبد الله علیه السلام: لِمَ سُمِّیَ الْمُؤْمِنُ مُؤْمِناً؟ قَالَ: لِأَنَّهُ اشْتَقَّ لِلْمُؤْمِنِ اسْماً مِنْ أَسْمَائِهِ تَعَالَی فَسَمَّاهُ مُؤْمِناً وَ إِنَّمَا سُمِّیَ الْمُؤْمِنُ لِأَنَّهُ یُؤْمَنُ مِنْ عَذَابِ اللَّهِ تَعَالَی وَ یُؤْمِنُ عَلَی اللَّهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَیُجِیزُ لَهُ ذَلِكَ وَ انه لَوْ أَكَلَ أَوْ شَرِبَ أَوْ قَامَ أَوْ قَعَدَ أَوْ نَامَ أَوْ نَكَحَ أَوْ مَرَّ بِمَوْضِعِ قَذَرٍ حَوَّلَهُ اللَّهُ مِنْ سَبْعِ أَرَضِینَ طُهْراً لَا یَصِلُ إِلَیْهِ مِنْ قَذَرِهَا شَیْ ءٌ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیَكُونُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِا لْمَوْقِفِ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صلی اللّٰه علیه و آله فَیَمُرُّ بِا لْمَسْخُوطِ عَلَیْهِ الْمَغْضُوبِ غَیْرِ النَّاصِبِ وَ لَا الْمُؤْمِنِ وَ قَدِ ارْتَكَبَ الْكَبَائِرَ فَیَرَی مَنْزِلَةً عَظِیمَةً لَهُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ قَدْ عَرَفَ الْمُؤْمِنَ فِی الدُّنْیَا وَ قَضَی لَهُ الْحَوَائِجَ فَیَقُومُ الْمُؤْمِنُ اتِّكَالًا عَلَی اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَیُعَرِّفُهُ بِفَضْلِ اللَّهِ فَیَقُولُ: اللَّهُمَّ هَبْ لِی عَبْدَكَ ابن فُلَانَ قالَ

فَیُجِیبُهُ اللَّهُ تَعَالَی إِلَی ذَلِكَ کله.

قَالَ: وَ قَدْ حَكَی اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ قَوْلَهُمْ: فَما الناسَ شافعین مِنَ النَّبِیِّینَ وَ لا صَدِیقٍ حَمِیمٍ مِنَ الْجِیرَانِ وَ الْمَعَارِفِ فَإِذَا أَیِسُوا مِنَ الشَّفَاعَةِ قَالُوا -یَعْنِی مَنْ لَیْسَ بِمُؤْمِنٍ- فَلَوْ أَنَّ لَنا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ﴾.

48- ﴿حدثنا ابو جعفر محمد بن الحسن بن الصباح قال: حدثنا محمد ابن المرادی قال: سمعت علی بن يقطين يقول: اِسْتَأْذَنْتُ مَوْلاَیَ أَبَا إِبْرَاهِیمَ مُوسَی بْنَ جَعْفَرٍ عَلَیْهِمَا السَّلاَمُ فِی خِدْمَهِ اَلْقَوْمِ فِیمَا لاَ یُثْلَمُ دِینِی فَقَالَ لاَ وَ لاَ نُقْطَهُ قَلَمٍ إِلاَّ بِإِعْزَازِ مُؤْمِنٍ وَ فَکِّهِ مِنْ أَسْرِهِ.

ثُمَّ قَالَ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: إِنَّ خَوَاتِیمَ أَعْمَالِکُمْ قَضَاءُ حَوَائِجِ إِخْوَانِکُمْ وَ اَلْإِحْسَانُ إِلَیْهِمْ مَا قَدَرْتُمْ وَ إِلاَّ لَمْ یُقْبَلْ مِنْکُمْ عَمَلٌ حَنُّوا عَلَی إِخْوَانِکُمْ وَ اِرْحَمُوهُمْ تَلْحَقُوا بِنَا﴾.

49- ﴿و قال ابو الحسن موسی بن جعفر علیهما السلام: مَنْ لَمْ یَسْتَطِعْ أَنْ یَصِلَنَا فَلْیَصِلْ فُقَرَاءَ شِیعَتِنَا﴾.

50- ﴿و قال النبی صلی الله عليه و آله: أَقْرَبُ مَا يَكُونُ الْعَبْدُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا أَدْخَلَ عَلَى قَلْبِ أَخِيهِ الْمُؤْمِنِ مَسَرَّةً.

تمت الأحاديث، و الحمد لله رب العالمين، و صلى الله على أشرف الذوات البشرية، محمد و آله الطيبين خير الذرية و سلم﴾.

ص: 18

آن چه که از اخبار و روایات در تشویق به بر پایی حقوق بعضی از مومنین بر بعضی دیگر آمده است:

1- پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: تا زمانی که مؤمن یاری گر برادر مومنش می باشد خدا نیز بشار دیگر اوست و هر یک از (مومنان) مشکلی از مشکلات برادر مومنش را حل نماید. خداوند هفتاد مشکل از مشکلات آخرت وی را حل می کند.

2- پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: محبوب ترین کار ها در نزد خداوند با عزت و جلال آنست که مومن به وسیله آن برادر مومنش را شادمان سازد، گرسنگی اش را بر طرف گرداند یا مشکلش را حل نماید.

3- پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : دشنام گویی به مومن نا فرمانی (خدا) است و جنگیدن با مومن کفر است و خوردن گوشتش (به وسیله غیبت) عصیان الهی است و حرمت مال مومن مانند حرمت خداوند است.

4- آمادگی و عده مومن تخلف نا پذیر است.

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله بر وفای به عهد و صداقت در آن سفارش و ترغیب فرموده منظورش اینست که آن گاه که وعده دهد، اعتماد به مومن و عده اش همچون اعتمادی که یک چیز در دست خود پنداریم می باشد.

5- پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: مومنین پای بند شروط و قرار شان هستند.

ص: 19

6- نیت مومن بهتر از عمل اوست.

7- بر مومن مباح نیست که بیش از سه روز با برادر مومنش قهر باشد (و از او ببرد).

8- هر که خود را میان سخن برادر مؤمنش حائل و داخل کند به مانند اینست که صورتش را با ناخن بخراشد.

9- امیر المومنین علی بن ابی طالب که درود و سلام خدا بر او باد در نامه ای که به رفاعه بن شداد بجلی، قاضی اهواز نوشته به او سفارش فرمود: تا آن جا که توان داری با افراد مومن مدارا کن، به درستی که پشت او (و حمایت از او) حکم حمایت از خدا را دارد و نفس او نزد پروردگار ارجمند است و برای او پاداش الهی می باشد و کسی که به مومن ستم کند دشمن خدا است پس تو دشمن مومن مباش.

10- پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: برادران ضعیف و نا توان (اقتصادی) را کوچک مشمارید که هرکس مومنی را کوچک شمارد و خوار گرداند، خداوند آن شخص را به بهشت داخل نکند جز این که توبه نماید.

11- پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: هنگامی که مومن به نیاز و احتیاج برادر (مومنش) آگاه گردد

ص: 20

به خود اجازه نمی دهد که برادرش رنج تقاضا برای رفع نیاز را به خویش راه دهد (مومن قبل از تقاضای ادر مومن به یاری او می شتابد و حاجتش را بر آورده می سازد).

12- پیامبر صلی الله علیه و آله در خطاب به مومنین فرمود: به دیدار یک دیگر بروید و نسبت به هم مهر بورزید و برای یک دیگر بذل و بخشش کنید و به مانند فرد منافق و دو رو نباشید که توصیف می کند آن چه را که به آن عمل نمی کند.

13- پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود : برای برادر (دینی ات) محمل بطلب پس اگر نتوانستی برایش محملی فراهم کنی پس تلاش کن تا محملی برای او در نظر بگیری.

14- امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ ستم گری نیست جز این که در او دوست و مدد کاری از ما می باشد (که حامی پیروان ماست) و خداوند به واسطه فدا کاری همین مومن مدد کار است که جور ستمگر را از سر پیروان ما دفع می کند و اینانند (مومنین فدا کار و یاری گر) که در روز قیامت بیشترین و کامل ترین بهره و پاداش الهی نصیب شان می گردد.

15- امام صادق علیه السلام فرمود: مومن نیازمند، نماینده خدای متعال است. به سوی فرد ثروتمند توانگر (که حوائج خود را به وسیله افراد ثروتمند بر طرف نماید) و هر گاه بدون آن که حاجتش رفع گردد از نزد ثروتمند رانده شود، خداوند تمام گناهانش را می بخشد اما بر آن ثروتمند توانگر شیاطینی مسلط می گرداند تا او را به گرفتاری و بد بختی اندازند (راوی می گوید سوال کردم چگونه دچار بد بختی می شود؟ حضرت فرمود: میان او و دوستان (و هم فکرانش) جدایی می افتد تا جائی که هر چه از اموال و ثروت خود به آن ها می دهد از او راضی نمی گردند و این مسئله موجب رنجش او می شود و همچنین دست به انجام کار هایی می زند که در نزد خدا اجر و پاداشی ندارد (فی المثل) پس از شنیدن شعر (شاعر دنیا طلبی که به نزدش آمده) آن قدر به او پول می دهد تا هر اندازه که او بخواهد و این گونه است که شیاطین او را به بد بختی و هلاکت می اندازند.

16- امام صادق علیه السلام فرمود: منعی نیست که هر یک از شما به آسانی به تمام خیر ها دست

ص: 21

یابد –راوی می گوید عرض کردم: فدایت گردم، چگونه؟ حضرت فرمود: این که با خوش حال ساختن شیعیان مومن، ما را خوش حال سازید.

17- امام صادق علیه السلام به رفاعه بن موسی که بر آن حضرت وارد شد فرمود: ای رفاعه، آیا خبرت ندهم، به بیشترین (و بهترین) مردم از جهت کمک و یاری به مردم؟

عرض کردم: فدایت شوم بفرمایید - حضرت فرمود: کسی که مومنی را با بیان سختی نیکو یاری کند، سپس فرمود: آیا خبر تان ندهم به کم ترین مردم از جهت اجر و پاداش؟ عرض کردم: فدایت شوم بفرمایید –حضرت فرمود: کسی که چیزی برای خود پس انداز نماید و به وقت احتیاج به برادر دینی اش ببخشاید. سپس فرمود: آیا خبر تان ندهم از گناه کار ترین مردم؟ عرض کردم: فدایت شوم بفرمایید - حضرت فرمود : کسی که از سخن و رفتار برادر دینی اش ایراد گیرد و یا او را کوچک شمرد و بر او تکبر ورزد - سپس فرمود: ای رفاعه، آخرین سخن (در این باب) را برایت می گویم و آن این که به خدا و رسول خدا (صل الله علیه و اله) و علی بن ابی طالب (علیه السّلام) ایمان ندارد کسی که هنگامی که برادر مومنش برای رفع حاجت خویش به نزدش می آید، بروی او لبخند نزند. پس اگر گره مشکل برادرش به دست او باز می شود برای حل آن بشتابد و اگر به دست او حل نمی شود به خود زحمتی بدهد و از کسی دیگر در این کار کمک بگیرد تا حاجت برادرش بر آورده گردد، پس اگر به خلاف آن چه که توصیف کرده ام باشد، هیچ دوستیی میان ما (ائمه (علیهم السّلام)) و او (شیعه) نخواهد بود.

18- امام صادق علیه السلام در پایان حدیثی طولانی چنین فرمود: هنگامی که مرد مسلمان بداند که برادر مومنش نیازمند کمک اوست و با و کمک ننماید تا آن که خود مومن تقاضای کمک نماید سپس به او کمک کند، هیچ پاداشی نزد خدا نخواهد داشت.

19- امام صادق علیه السلام به بعضی از یارانش فرمود: بهترین شما، بخشنده ترین شماست و بد ترین شما، بخیل ترین شماست و از شایسته ترین کار ها، نیکی به برادران ایمانی و تلاش در رفع نیاز های شان است که این کار موجب به خاک مالیدن بینی شیطان و دوری از آتش جهنم و ورود، به بهشت می شود و ترا خبر می دهم به (گرامی داشت) یاران بلند نظرت. راوی می گوید عرض کردم: فدایت شوم، یاران بلند

ص: 22

نظر من چه کسانی هستند؟ حضرت فرمود: آنانی اند که در همه حال (چه سختی و چه راحتی) به برادران ایمانی نیکی می کنند.

20- امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس در راه رفع نیاز برادر مومنش گام بر دارد، خداوند عزیز و جلیل برایش (در ازای انجام این کارخیر)، ده حسنه می نویسد و او راده درجه (از لحاظ معنوی) بالا می برد و ده گناه از او را می بخشد و ده (مقام) شفاعت (در روز قیامت) به او عطا می کند.

21- امام صادق علیه السلام فرمود: در بر آوردن حاجت های مؤمنین حریص باشید (و همواره در این فکر باشید که حاجتی از مومنی را رفع نمایید) و مومنین را خوشحال سازید و گرفتاری مومنین بر طرف نمایید چرا که پس از انجام واحبات الهی چیزی برتر از خوش حال نمودن مومنین نیست.

22- امام باقر علیه السلام از یکی از یاران خود در باره احوال شیعیان سئوال فرمود که صحابی عرض کرد: فدایت شوم تعداد شیعیان زیاد می باشد. حضرت فرمود: آیا ثروتمند (شیعه) فقیر (شیعه) خود قرار می دهد و نیکو کار از گناه تقصیر کار در می گذرد و آیا اینان به اوضاع و احوال یک دیگر به دقت رسیدگی می کنند؟ صحابی عرض کرد: خیر، حضرت فرمود: اینان شیعه (واقعی) نیستند، شیعه کسی است که (به موارد یاد شده) عمل کند.

23- امام موسی کاظم علیه السلام فرمود: هرکه برادر مؤمنش برای رفع حاجت خویش به نزدش آید، به راستی که رحمت خدا خدا به سوی او آمده است که اگر در بر طرف نمودن آن نیاز بکوشد به درستی به ولایت و دوستی ما می رسد که با این دوستی و ولایت، به ولایت و دوستی خداوند می رسد و اگر در رفع حاجت مومن توانا باشد و نکوشد هم به خود ستم نموده و هم به برادر مومنش بدی کرده است.

24- مردی از ساکنان شهر "ری" چنین گفته: بعضی از نویسندگان و منشیان یحیی بن خالد برما حاکم و من به یحیی بن خالد بدهی داشتم که آن را از من مطالبه می کرد و از این بابت ترسناک بودم که او مرا ملزم به پرداخت بدهی نماید و به من گفته شد که یحیی به مذهب "تشیع" معتقد است، اما من می ترسیدم که مبادا موضوع تشیعش را با او در

ص: 23

میان گذارم و این طور نباشد و از آن جا که دوست نداشتم گرفتار شوم. بدین خاطر تصمیم گرفتم و از آن دیار به جانب خانه خدا گریختم و پس زیارت بیت الله الحرام، مولایم امام موسی بن جعفر عليهما السلام را دیدار نمودم و از اوضاع واحوال خویش نزد آن حضرت شکایت و گله نمودم که آن حضرت نوشته ای را به من داد که متن آن چنین است:

"بسم الله الرحمن الرحيم"

بدان که در زیر عرش الهی سایه ای است که هیچ کس در آن جای نمی گیرد مگر آن کسی که به برادر دینی اش عطا و بخشش نماید، یا گرفتاری او را بر طرف سازد و یا او را بهر طریقی خوش حال نماید که واقعیت برادری دینی این چنین است و "السلام".

راوی می گوید: سپس به دیارم باز گشتم و شبانه به منزل آن مرد (یحیی بن خالد) رفتم و اذن دخول خواستم و گفتم: من نماینده امام کاظم علیه السلام هستم که او با پای برهنه و پیاده به سویم آمد و در را به رویم باز نمود و مرا بوسید و در آغوش گرفت و دو بار پیشانی ام را بوسید و هر آن چه که در در باره سلامتی امام (علیه السّلام) از من سئوال نمود و پاسخ شنید شادمان گردید و خدای را سپاس گفت، سپس مرا داخل خانه نمود و در بالای اطاق نشانید و رو به رویم نشست و من "نوشته" امام علیه السلام را نشانش دادم، آن را گرفت و بر خاست و بوسید و خواند، سپس تمام دارائی و سرمایه خویش را گرد آورد و بین مان تقسیم کرد و حتی چیزی که قابل تقسیم نبود به من بخشید و هر بار هنگام تقسیم اموال خود می گفت: ای برادر، آیا خوشحالت نمودم؟ و من می گفتم: به خدا سوگند از حد سرور هم گذشتی. سپس از بدهی های من صرف نظر کرد و من با او خدا حافظی نمودم و از نزدش رفتم.

پس با خود گفتم: من توانایی جبران نیکی های این مرد مسلمان را ندارم جز آن که در سال آینده به حج روم و برایش دعا کنم و هم امام موسی کاظم علیه السلام را دیدار نمایم و عمل نیک آن مسلمان را برای امام (علیه السّلام) تعریف نمایم که چنین کردم و هر آن چه میان من و آن برادر دینی واقع شد بیان نمودم که امام (علیه السّلام) خوش حال شدو خدا را سپاس و من نیز عرض کردم: ای مولای من آیا این قضیه شما را خوش حال نمود؟ حضرت فرمود: به خدا سوگند مرا خوش حال نمود و امیر المومنین علی (علیه السّلام) را

ص: 24

خوش حال نمود و قسم به خدا جدم رسول خدا (صل الله علیه و اله) را نیز خوش حال نمود و از همه بالا تر خدا را نیز خوش حال نمود.

25- علی بن یقطین از امام موسی کاظم علیه السلام اجازه خواست که دیگر در دربار سلطان (خلیفه جائر وقت) نباشد اما امام (علیه السّلام) با و اجازه نداد و فرمود: این کار را نکن، چرا که ما به تو علاقمندیم و به واسطه تو برادران دینی ات عزیز هستند (و از شر حکومت در امانند) و امید است که خداوند به واسطه تو خلل ها را بر طرف نماید یا به واسطه تو آتش حقد دشمنان نسبت به دوستان خدا را خاموش گرداند.

ای علی کفاره گناهان تان، نیکی به برادران ایمانی است، برای من یک چیز را ضمانت کن تا من سه چیز را برایت ضمانت کنم، برایم ضمانت کن هر گاه شخصی از دوستان ما (اهلبیت (علیهم السّلام)) را ملاقات نمودی، اگر نیازی دارد، رفع نیاز از او نمایی و او را گرامی بداری، و من نیز برایت در دنیا ضمانت می کنم که هیچ گاه به زندان نیفتی و هیچ گاه لبه شمشیری به تو آسیب نرساند (مصون از تعرض دشمن باشی) و هیچ گاه فقر و نداری گریبانت را نگیرد، ای علی، هرکه مومنی را خوش حال گرداند اول خدا را خوش حال نموده و بعد رسول خدا (صل الله علیه و اله) را خوش حال نموده و بعد ما (ائمه) را خوشحال نموده است.

26- امام موسی کاظم علیه السلام فرمود: به راستی که خداوند حسنه را برای سه کس ذخیره نموده است: پیشوای عادل، و مومنی که برادر ایمانی اش او را در مال خود مختار نماید و کسی که برای رفع نیاز برادر مومنش تلاش کند.

27- جعفر بن محمد فاطمی (از یاران امام کاظم (علیه السّلام) می گوید: با حضور عده ای از دوستان قصد حج کردم که پس از آن به مدینه آمدم و محلی برای اقامت ما تعیین گردید که در آن قرار گیریم و آن گاه ابو الحسن حضرت امام موسی کاظم علیه السلام که بر روی الاغ سبزی قرار داشتند به استقبال ما شتافت که پشت سر حضرت (علیه السّلام) غذا هایی می آوردند که همگی میان درختان نخل جای گرفتیم و امام (علیه السّلام) از مرکب پایین آمدند و طشت و گیاه اشنان به نزد شان آورده شد و دست شان را شستند و طشت از سمت راست امام (علیه السّلام) دور زده شد تا به آخرین نفر مان

ص: 25

رسید، سپس از سمت چپ امام (علیه السّلام) بر گشت داده شد تا به آخرین نفر مان رسید، سپس امام (علیه السّلام) با نمک شروع به اکل طعام نمود و فرمود: با نام خدا بخورید، سپس سرکه میل نمودند، سپس شانه کباب شده آورده شد و امام (علیه السّلام) فرمود: با نام خدا بخورید، این غذایی است که حضرت رسول صلى الله علیه و آله آن را دوست می داشت، سپس سکباج (1) آورده شد، امام (علیه السّلام) فرمود: با نام خدا بخورید این غذایی است که حضرت امیر المؤمنین علی عليه السلام آن را دوست می داشت، سپس گوشت همراه با بادمجان سرخ کرده آورده شد، امام (علیه السّلام) فرمود: با نام خدای بخشنده و مهربان بخورید که این غذایی است که امام حسن علیه السلام آن را دوست می داشت، سپس دوغ ترش که نان در آن ترید شده باشد آورده شد، امام (علیه السّلام) فرمود: با نام خدا بخورید این غذایی است که امام حسین علیه السلام آن را دوست می داشت که همگان خوردیم، سپس گوشت دنده خنک آورده شد و امام (علیه السّلام) فرمود. با نام خدا بخورید که این غذایی است که علی بن الحسين (امام سجاد علیه السلام) آن را دوست می داشت، سپس پنیر ادویه دار آورده شد و امام (علیه السّلام) فرمود: با نام خدا بخورید

که این غذایی است که محمد بن علی (امام باقر علیه السلام) آن را دوست می داشت، سپس ظرفی مسی یا سفالی آورده شد که در آن تخم مرغ قرار داشت که امام (علیه السّلام) فرمود: با نام خدا بخورید که این غذایی است که ابا عبد الله (امام صادق علیه السلام) آن را دوست می داشت سپس حلوا آورده شد که امام (علیه السّلام) فرمود: بخورید که این غذایی است که من دوست می دارم.

و سفره جمع شد و یک نفر مان بر خاست تا آن چه که در سفره باقی مانده جمع کند که امام علیه السلام فرمود: آن را وا گذار، این کار در صورتی است که در خانه باشد ولی در چنین حاو مکانی (میان درختان و جنگل)، پرندگان و چرندگانی هستند، که از مانده غذا ها استفاده کنند.

سپس خلال دندان آورده شد و امام (علیه السّلام) فرمود از ضروریات خلال کردن آنست که زبانت را در دهانت بچرخانی و آن چه که یافتی ببلعی و از خلال کردن رو نگردانی و سر انجام طشت و آب آورده شد و اولین نفر از سمت سمت چپ امام (علیه السّلام) آغاز شد تا به امام (علیه السّلام) رسید و حضرت دستش را شست. سپس از سمت راست امام (علیه السّلام) آغاز شد تا به آخرین شان رسید. سپس امام (علیه السّلام) فرمود: ای عاصم، رابطه شما (با برادران دینی) در پیوستگی و برابری چگونه است؟

ص: 26

عرض کردم: به بهترین نحو عمل می کنیم، امام (علیه السّلام) فرمود: آیا کسی از شما هست که به نزد برادر ینی اش در مغازه یا منزلش هنگام تنگ دستی برود و کیسه برادرش را بگشاید و آن چه که نیاز دارد بر دارد و آن شخص اکراه نداشته باشد؟ عرض کرد (م): خیر (چنین رابطه ای میان برادران دینی ما نیست) حضرت فرمود: پس آن چه که من در مورد پیوستگی میان تان انتظار داشتم (و دوست می داشتم) در شما وجود ندارد.

28- حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام به یکی از یاران خود به نام کمیل بن زیاد نخعی (که رحمت خدا بر او باد) چنین فرمودند: ای کمیل، خانواده و خویشان را وا دار که در تحصیل مکارم اخلاقی بکوشند و شب بروند پی حاجت و در خواست کسی که در خوابست (برای بر آوردن نیاز ها بروند اگر چه نیازمندان در خواب باشند)، سوگند به خدایی که جانم در دست اوست نیست کسی که دل مومنی را شاد گرداند مگر آن که خداوند به واسطه آن شادی، برایش لطف و مهربانی (خوشی معنوی) بیافریند که هر گاه اندوهی با و رسد آن "مهربانی" مانند سیل به طرف او روان گردد تا مصیبت را از او دور سازد چنان که شتر غریب را دور می نمایند (بمانند شتر داری که شتر غریب را از گله شتر خود دور می گرداند).

29- امام صادق علیه السلام فرمود: ثواب بر آوردن حاجت مومن بهتر است از ثواب هزار حج مقبول، رها سازی هزار تن برای رضای خدا و حرکت دادن هزار اسب به مراه زین و لجام برای جهاد در راه خدا.

30- امام صادق علیه السلام فرمود: توان گران شیعه ما امینان ما هستند بر نیازمندان (شیعه)، پس (با عنایت و توجه اغنیاء نسبت به فقراء)، ما را حفظ کنید تا خداوند شما را حفظ کند (رضایت ما اهلبیت (علیهم السّلام) را فراهم سازید تا خدا از شما راضی باشد).

31- از اسحاق بن عمار روایت شده که امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس برای یک بار خانه خدا را طواف کند خداوند برای او هزار حسنه می نویسد و هزار بدی او را پاک می کند و او راهزار درجه بالا می برد و برای اوثواب رها سازی هزار عبد و بنده

ص: 27

را می نویسد و هزار حاجت او را بر آورده می سازد و برای او هزار درخت در بهشت می کارد.

ابن عمار می گوید با مام (علیه السّلام) عرض کردم: تمام ا پاداش یک بار طواف خانه خداست؟

حضرت (علیه السّلام) فرمود: آری، آیا به بهتر از آن خبرت ندهم، عرض کردم: فدایت شوم بفرمایید - حضرت (علیه السّلام) فرمود: بر آوردن حاجت مومن از انجام این طواف و ده طواف دیگر خانه خدا بالا تر و برتر است.

32- از این مهران روایت شده که نزد مولایم امام حسین علیه السلام نشسته بودم که نا گاه مردی وارد شد و گفت: ای فرزند رسول خدا (صل الله علیه و اله) به فلانی بدهکارم (و چون توان پرداخت بدهی او را ندارم) می خواهد مرا به زندان افکند. امام (علیه السّلام) فرمود سوگند به خدا، مالی ندارم که بدهی ات را بپردازم مرد گفت: پس با فلانی صحبت کن (و از او برایم مهلت بخواه)، امام (علیه السّلام) فرمود: من هیچ آشنایی و الفتی با او ندارم ولی از پدرم امیر المومنین علی علیه السلام شنیدم که می فرمود: حضرت رسول اکرم (صل الله علیه و اله) فرموده است: هر که در بر آوردن حاجت را در مومنش بکوشد مانند اینست که خداوند رانه هزار سال عبادت کرده در حالی که روز هایش روزه و شب هایش به عبادت بیدار بوده است.

33- از مفضل بن عمر روایت شده که حضرت امام صادق علیه السلام فرمود:

ای مفضل، وضعیت شیعیانی که با شما هستند چگونه است؟ عرض کردم: فدایت شوم با یک دیگر به نیکی بر خورد می کنند و باهم پیوستگی دارند و نسبت به یک دیگر نیکی و احسان می کنند، امام (علیه السّلام) فرمود: آیا این گونه است که مردی از شما به سوی برادر دینی اش برود و برای رفع نیازش دستش را داخل کیسه پول برادرش کند و آن چه می خواهد بر دارد بی آن که برادر دینی اش او را از آن کار باز دارد یا در وجود خویش احساس ناراحتی کند؟ عرض کردم: نه به خدا، چنین حالتی در میان آن شیعیان وجود ندارد. امام (علیه السّلام) فرمود: به خدا سوگند، اگر این گونه بودند و حول ران گوسفندی جمع می شدند و با یک دیگر اجتماع می کردند می توان گفت که شیعه "جعفر بن محمد" بودند.

34- جعفر بن محمد بن ابی فاطمه می گوید حضرت امام صادق علیه السلام به من فرمود: ای فرزند ابی فاطمه، وقتی بنده ای نسبت به خویشانش نیکو کار باشد و از اجلش بیش از سه سال باقی نمانده باشد خداوند آن را به سی و سه سال بر می گرداند و وقتی

ص: 28

بنده ای نسبت به خویشانش بد رفتاری کند و از اجلش بیش از سی و سه سال باقی نمانده باشد خداوند آن را به سه سال بر می گرداند سپس حضرت علیه السلام این آیه قرآن را تلاوت فرمود: ﴿يَمْحُو اللَّهُ مَا يَشَاءُ وَ يُثْبِتُ وَ عِنْدَهُ أُمُّ الْكِتَابِ﴾ (1)

راوی می گوید عرض کردم: فدایت شوم اگر دارای قوم و خویشی نباشد چه؟ که امام (علیه السّلام) پاسخی شبیه به تشر به من نموده و فرمود: ای فرزند ابی فاطمه قرابت و خویشی نیست جز در خویشاوندی نزدیک که در کتاب خدا بعضی از مومنین بر بعضی دیگر سزاوار ترند، پس بر مؤمن لازم است آن چه که از فریضه نیکی در باره مومن وجود دارد انجام دهد، ای فرزند ابی فاطمه، به یک دیگر نیکی کنید و به هم بپیوندید تا خداوند اجل های تان را به تاخیر اندازد و بر میزان مال های تان بیفزاید تا در تمام کار های تان عاقبت بخیر باشید و (بدانید که) نماز و روزه و تقرب شما در نزد خدا برتر از نماز دیگران هست، سپس امام (علیه السّلام) این آیه را تلاوت فرمود: ﴿ما یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِا للَّهِ إِلَّا وَ هُمْ مُشْرِکُون﴾ (2)

35- امام صادق علیه السلام بعد از سخنان مبسوطی خطاب به بعضی از اصحاب خود چنین فرمودند: به درستی که مومنین از اهل ولایت و دوستی ما و شیعه مایند، اگر تقوا پیشه کنند، خداوند آن ها را در سایه لطف و عنایتش قرار می دهد تا این که از یک دیگر جدا شوند و همچنان گناهان آن ها ریخته شود همان گونه که برگ درختان می ریزد و هنگامی که یکی از مومنین به جهت حب الهی به مومنی دوستی می ورزد، خداوند نیز دست خود را بالای دست او قرار می دهد.

36- حدیث کرد ما را اسماعیل بن مهران از محمد بن سلیمان دیلمی و او از اسحاق بن عمار که گفت اسحاق به من گفت: هنگامی که مال و اموالم بسیار شده بود، نگهبانی بر درب خانه ام می نشاندم که شیعیان فقیر را از من دور کند، تا آن که در همان سال به عزم مکه از شهرم خارج شدم و به خدمت امام جعفر صادق علیه السلام رسیدم و سلام نمودم که آن حضرت با چهره ای گرفته و عبوس (که حاکی از ناراحتی بود) بر من اخم نمود، به امام (علیه السّلام) عرض کردم: فدایت شوم چه چیزی موقعیت مرا نزد تان متزلزل کرده؟ که حضرت فرمود: بی اعتنایی تو بر مؤمنین، عرض کردم: فدایت شوم، به خدا سوگند

ص: 29

من می دانم که آن ها (فقراء شیعه) مسلمان هستند (و کمک مالی من بر آن ها لازم است) اما ترسیدم (که

از انجام آن کار خیر در باره فقراء) مشهور گردم (و این حالت در من ایجاد معصیت کند). حضرت فرمود: ای اسحاق، آیا نمی دانی هنگامی که دو تن از مومنین با یک دیگر بر خورد و مصافحه می کنند خداوند صد رحمت از رحمت های خود را میان انگشت ابهام آن دو (انگشت شست) قرار می دهد که نو دونه تای آن به خاطر دوستی و محبتی است که نسبت به هم دارند و هنگامی که با یک دیگر معانقه می کنند، رحمت آن ها را در بر می گیرد و هنگامی که یک دیگر را بوسه می دهند خشنودی خدا را جلب کرده اند و به آن ها گفته می شود: شما بخشوده شدید، و هنگامی که می نشینند تا با یک دیگر گفت گو کنند بعضی از فرشتگان نگهبان به بعضی دیگر می گویند: به خاطر ما از این دو مومن کناره گیرید چرا رازی میان آن دو است که خداوند خواسته پوشیده بماند: عرض کردم: فدایت شوم آیا فرشتگان نگهبان، سخن آن دو را نمي شنوند و نمی نویسند در حالی که خداوند در قرآن می فرماید:

﴿ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلاَّ لَدَیْهِ رَقیبٌ عَتیدٌ﴾ (1)

که امام (علیه السّلام) برای مدت طولانی سرش را پایین انداخت سپس بالا گرفت که دیدم اشک از چشمان حضرت سرا زیر شده و محاسنش را تر نموده، سپس امام (علیه السّلام) فرمود: اگر فرشتگان نگهبان (سخن آن دو مؤمن را) نمی شنوند خداوند که می شنود، ای اسحاق از خدا بترس به گونه ای که او را می بینی چرا که خدا ترا می بیند و اگر در دیدن در دیدن خدا نسبت به خویش شک کردی بدان که کافر شدی و اگر یقین داری که خداوند ترا می بیند و آن گاه معصیت او را انجام دهی بدان که خدا را که مراقب توست کوچک شمرده ای.

37- از اسحاق بن ابی ابراهیم روایت شده که: نزد امام صادق علیه السلام بودم که معلی بر خنیسر نیز حاضر بود که مردی از اهل خراسان بر حضرت وارد شد و عرض کرد: ای فرزند رسول خدا (صل الله علیه و اله) من از دوست داران شما اهلبیت (علیهم السّلام) می باشم، ولی مسافت میان من و شما زیاد است و دارایی ام کم است تنگ دستم و توانایی اداره خانواده ام را ندارم مگر آن که یاری ام دهید، راوی می گوید: امام (علیه السّلام) به جانب راست و چپ خویش نگاه کردند آن گاه فرمودند: آیا نمی شنوید که برادر دینی تان چه می گوید؟ به درستی که ارزش کار خیر به این است که

ص: 30

انجام دهنده آن شروع کننده باشد زیرا کسی که بعد از پرسش (از او) عطا کند، همان پاداش و مزد پرسشی است که او نموده (منظور امام (علیه السّلام) اینست که مسلمان قبل از آن که از او تقاضا برای رفع حاجت مسلمانی شود خود باید به قضای حاجت مسلمانان نیازمند قیام کند). سپس امام (علیه السّلام) فرمود: کسی هست که از بی قراری و نا آرامی شب را به صبح می رساند (به سبب ناراحتی یی که دارد خواب به چشمانش نمی آید) و میان امید و نا امیدی قرار دارد و نمی داند برای بر آوردن حاجتش به کجا رود تا این که تصمیم می گیرد به سوی تو آید و با قلبی مطمئن به سوی تو می آید در حالی که سرا پای وجودش (از شرم) می لرزد و صورتش (از خجالت) سرخ می شود و نمی داند آیا از نزد تو با دل شکستگی (و محرومیت) باز می گردد یا با خوش حالی و کامیابی که اگر به او بخشش نمودی به درستی با او رفتار نموده ای (و رابطه اخوت و برادری را نگسسته ای) و پیامبر صلى الله علیه و آله فرمود: سوگند به آن که دانه را شکافت و جان را آفرید و مرا به حق مبعوث به رسالت نمود خجالت (و شرم و حیای) مسلمان هنگام در خواست نمودن از توی مسلمان بزرگ تر و عظیم تر از آن نیکیی است که به او می کنی.

راوی می گوید: (بعد از این کلام امام صادق علیه السلام)، اصحاب به میزان پنج هزار درهم جمع آوری نموده و به آن مرد خراسانی دادند.

38- امام صادق علیه السلام فرمود: خداوند پرستیده نشد به چیزی برتر از به جا آوردن حقوق مومن .

39- امام صادق علیه السلام فرمود: به درستی که خداوند از خلقش، گروهی را بر گزید تا حوائج شیعیان را بر آورند تا بهشت برین پاداش این عمل شان باشد.

40- امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ مومنی نیست که برای خیر خواهی و بر آوردن نیاز برادر مومنش به نزدش می رود جز آن که خداوند در قبال این کار در ازای هر قدمی که بر می دارد برای او حسنه می نویسد و گناهی از او را محو می کند و اگر حاجت برادر مؤمنش چه بر آورده شود و چه نشود او وظیفه دارد که در همه حال خیر خواه و مشاور برادر مؤمن خود باشد که اگر غیر از این عمل بکند به خداوند و رسول خدا (صل الله علیه و اله) خیانت کرده و رسول

ص: 31

گرامی اسلام در روز قیامت دشمن او خواهد بود.

41- امام صادق علیه السلام فرمود: چند چیز در نزد خداوند تبارک و تعالی محترم و محبوب است (که بی احترامی به آن ها موجب خشم و سخط خدا خواهد بود):

احترام کتاب خدا (قرآن کریم)، احترام رسول گرامی اسلام (حضرت محمد صلی الله علیه و آله)، احترام بیت المقدس و احترام مؤمن.

42- اسماعیل عباد بن صیرفی می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم:

فدایت گردم آیا مومن موجب رحمت برادر مؤمن خود می باشد؟ فرمود: آری. عرض کردم: چگونه؟ فرمود: ای بسا مومنی برای بر آوردن حاجتش به نزد برادر مومن خود می رود (و حاجتش بر آورده می شود) که در این صورت (نیاز مومن به سوی مومن) رحمتی است از جانب خدا که به سوی آن مومن (بر آورنده نیاز) روانه می گردد و آن رحمت برایش در روز قیامت ذخیره می شود تا در روز رستاخیز، ان شخصی که در دنیا حاجتش بر آورده شد قضاوت و داوری خواهد کرد که در این حال آن مومن (بر آورنده نیاز دنیوی) اگر بخواهد آن رحمت (در صورت نیازش) برایش مفید خواهد بود و اگر بخواهد آن رحمت به سوی مومنی دیگر (که در روز قیامت نیازمند است) روانه می شود.

سپس حضرت فرمود: ای اسماعیل، هر که برادر مومنش برای بر آوردن نیازش به نزدش آید و او توانایی رفع نیاز را داشته باشد اما نیاز او را رفع ننماید خداوند در قبرش، مار عظیم الجثه ای را بر می انگیزد تا (بر پایی) روز قیامت انگشت ابهامش (شست) را گاز گیرد و بگزد، چه این شخص در نزد خدا مغفور باشد و چه نباشد (این عذاب در قبر ادامه خواهد داشت).

43- صدقه حلوانی می گوید درحال انجام طواف (کعبه) بودم که ناگهان یکی از برادران دینی از من در خواست کرد که با و دو دینار قرض دهم که به او گفتم: منتظر باش تا طوافم تمام گردد در حالی که پنج دفعه طواف نموده بودم (و به پایان طواف خانه خدا نزدیک می شدم) سپس هنگامی که به طواف ششم رسیدم حضرت امام صادق علیه السلام به من رسید و بر من تکیه داد و دستش را بر شانه ام گذارد، پس پس هفتمین (و آخرین) طواف را انجام

ص: 32

دادم و چون حضرت بر من تکیه داده بود شایسته ندانستم که حضرت را رها سازم بدین جهت با حضرت وارد طواف شان شدم و آن شخص امام صادق (علیه السّلام) را نمی شناخت و گمان می کرد من احتیاجش را

فراموش نمودم، بدین سبب با دستش به من اشاره کرد که امام (علیه السّلام) به من فرمود: چه شده که می بینم این مرد با دستش به تو اشاره می کند؟ عرض کردم: فدایت گردم، منتظر است تا طواف را انجام داده و به سوی او روم، اما وقتی شما بر من در هنگام طواف تکیه دادید شایسته ندیدم که شما را وا گذارم و از نزدتان روم که حضرت (علیه السّلام) فرمود: مرا وا گذار و از نزدم برو و به برادر دینی ات کمک کن.

راوی می گوید: فردای آن روز یا چند روز بعد وقتی بر امام صادق علیه السلام وارد شدم، حضرت در حال سخن گفتن برای یاران و اصحاب خود بودند که وقتی نظر شان به من افتاد سخن خود را قطع نموده و فرمود: بر آوردن حاجت برادر دینی در نزد من محبوب تر از آنست که هزار بنده آزاد کنم و هزار اسب به همراه زین و افسار برای شرکت در جهاد در راه خدا حرکت دهم.

44- عبد المؤمن انصاری گوید: بر حضرت موسی بن جعفر علیهما السلام وارد شدم که محمد بن عبد الله بن محمد جعفی نیز در محضر حضرت بود پس به سوی او تبسم نمودم حضرت فرمود: آیا او را دوست می داری؟ عرض کردم: آری برای خاطر شما او را دوست می دارم (چون دوست دار شما اهلبیت (علیهم السّلام) است دوستش دارم)،

پس فرمود: او برادر تو است و مومن برادر مومن و برادر تنی اش محسوب می شود، پس ملعون است کسی که برادر (مومنش) را فریب دهد و ملعون است کسی که برای برادر (مومنش) نصیحت و خیر خواهی نکند و ملعون است کسی که خود را از برادر (مومنش) پنهان سازد (تا او را نبیند) و ملعون است کسی که برادر (مومن خود را) غیبت نماید.

45- از امام رضا علیه السلام سئوال شد حق مومن بر مومن چیست؟ حضرت فرمود: از حق مومن بر مومن اینست که در دل او را دوست بدارد (قلبا " دوست دار او باشد) و با مالش به او کمک نماید و او را در مقابل کسی که به او ظلم و ستم می کند کمک کند و اگر مالی در میان مسلمانان بود، این برادر مسلمان فکر برادری که غایب است باشد و هنگامی که از دنیا

ص: 33

رفت به دیدار قبر او برود و هیچ گاه به او ستم نکند (و حقش را ضایع نسازد) و فریبش ندهد و به او خیانت نورزد و او را خوار و رسوا نسازد و غیبتش نکند و او را تکذیب ننماید (و دروغ گویش نخواند) و هیچ گاه به او "اف" نیز نگوید که اگر به او "اف" بگوید دیگر هیچ پیمان دوستی و برادری میان شان نخواهد بود و هر گاه به او بگوید تو دشمن من هستی یکی از این دو دوستش را تکفیر کرده و هنگامی که به او تهمت زند ایمانش حل می شود همان طور که نمک در آب حل می گردد (و محو می شود).

و هر که مومنی را اطعام کند (اجر و پاداش این عمل) بالا تر از پاداش آزاد سازی بنده ای است و هرکه مومن تشنه ای را سیراب سازد خداوند او را از "رحیق مختوم" (1) سیراب می گرداند و هر که مومن برهنه ای را بپوشاند خداوند او را از "سندس و حرير" (2) بهشت می پوشاند و هر که برای رضای خدا به مومن (نیازمندی) قرض و وام دهد خداوند همان را برای او تا زمانی که آن وام در اختیار برادر اوست به منزله صدقه منظور می کند و هر که مشکلی از مشکلات دنیوی مومنی را حل نماید، خداوند مشکلی از مشکلات آخرت وی را حل می کند و بر آوردن حاجت مومن در نزد خدا از روزه و اعتکاف در مسجد الحرام بالا تر است و به درستی که (در مقام مثال) مومن برای مومن به مانند ساق پا (3) می باشد و هنگامی که ساق پا قطع شود، بدن طاقت ایستادن نخواهد داشت و فرو می افتد (و این که مومن نسبت به مومن چنین تشبیهی شده، بدین معنا است که

کمک و یاری مومنین به هم موجب سر بلندی و سر افرازی یک دیگر است).

و همانا حضرت امام باقر علیه السلام رو به خانه خدا (کعبه) نموده و فرمودند:

حمد و سپاس خدا را که تو را گرامی داشت و تو را بزرگی و عظمت داد و تو را برای مردم محل رو آوری تو را امنیت قرار داد؛ به خدا سوگند ادای احترام نسبت به مومن بزرگ تر از ادای احترام نسبت به تو است.

و به تحقیق که مردی از اهل کوهستان بر امام باقر (علیه السّلام) وارد شد و سلام نمود و هنگام خدا حافظی به امام (علیه السّلام) عرض کرد: مرا سفارش و وصیتی فرما، حضرت فرمود:

ترا سفارش می کنم به به این که: تقوای الهی داشته باشی (از آلودگی به گناهان خود را باز داری) و به برادر مومنت نیکی کنی و هر آن چه که برای خود دوست می داری برای او نیز دوست بداری و اگر از

ص: 34

تو چیزی در خواست کرد به او عطا کن و اگر از تو چیزی را دریغ نمود بر او عرضه کن (و دریغ منمای)، از او دل خسته و دل تنگ مباش تا از تو دل تنگ نشود و همواره پشتیبان او باش پس اگر بر تو خشمگین و عصبانی شد او را ترک مکن (و از او جدا مشو) تا آن که تو بد اندیشی اش را نسبت به خودت تغییر دهی پس اگر غایب شد در غیابش حافظ (مال و ناموس او) باشد اگر حاضر بود، پس حامی او باش و پشتیبانش باش و دیدارش کن، و گرامی و عزیزش بدار و به او مهربانی کن، به درستی که او از تو است و تو از او هستی، و نگاه تو (بر چهره) برادر مومنت و خوشحال نمودن او از روزه داشتن با فضیلت تر و از بزرگ ترین اجر و پاداش الهی است.

46- امام باقر علیه السلام فرمود: حق مومن بر مومن هفت چیز است که انجام همه آن واجب و لازم است و اگر مومنی این حقوق واجبه را انجام ندهد و خلاف آن عمل کند از فرمان بر داری خدا خارج شده و ترک طاعت الهی نموده و برای او در نزد خدا نصیب و بهره ای نخواهد بود . عرض شد آن حقوق چیست؟ حضرت فرمود : اولین و آسان ترین حق آنست که هر آن چه که برای خود دوست می داری برای او نیز دوست بداری.

و دومین حق آن که برای رفع نیاز و حاجتش تلاش کنی، و رضایت او را بجویی، و خلاف سخن (حقش) چیزی نگویی.

و سومین حق آن که با جان و مال و دست و پا و دل و زبانت او را همراهی کنی.

و چهارمین حق آن که چشم (مراقب) و راهنما و آئینه (نشان دهنده معایب و محاسن وی) و پیراهن (پوشش) برای او باشی.

و پنجمین حق آن که مبادا که تو سیر باشی و او گرسنه، و تو پوشیده باشی و او برهنه، و تو سیراب باشی و او تشنه.

و ششمین حق آن که همان طور که تو صاحب همسر و خدمت کار هستی و برادر مومنت همسر و خدمت کاری ندارد، پس خدمت کار خود را بگمار تا لباس او را بشوید، و غذایش را مهیا سازد، و بسترش را آماده نماید که همان پیوستگی میان تو و برادرت موجب ایجاد ارتباط با خداوند متعال است.

و هفتمین حق آن که سوگندش را بپذیری، و به ندای داد خواهی اش جواب دهی، و در تشییع جنازه اش شرکت کنی، و هنگام بیماری از او عیادت نمایی و با انجام این کار ها نشان دهی که در بر آورده

ص: 35

ساختن نیاز های او کوشایی، پس هنگامی که بر انجام کار های فوق کوشش نمودی، به درستی که به دوستی فیما بین که به دوستی خداوند عز و جل متصل است رسیده ای.

و به تحقیق که پدرم (امام سجاد علیه السلام) حدیث کرد مرا از جدم (امام حسین علیه السلام) که مردی نیازمند به خدمت امام حسین (علیه السّلام) آمد و از امام (علیه السّلام) در خواست نمود که بدو در رفع نیازش کمک کند (و امام (علیه السّلام) شخصی را به آن مرد معرفی کرد تا به نزدش رود و از او در خواست نماید اما پس از مدتی امام (علیه السّلام) مشاهده فرمود که مرد محتاج در حال خواندن نماز است که پس از نماز به آن مرد فرمود: مگر بنزد آن شخص نرفتی؟) (1) مرد جواب داد:

پدر و مادرم فدایت باد (همان طور که دستور دادید انجام دادم ولی او در حال اعتکاف (و عبادت خدا) بود. حضرت فرمود: اگر او (آن شخص متمکن معتکف) ترا بر انجام حاجتت کمک می نمود هر آینه برای او بهتر از یک ماه عبادت و اعتکاف می بود.

47- از امام صادق علیه السلام سوال شد برای چه مومن، مومن نامیده شد؟ حضرت فرمود: به این دلیل (مومن، مومن نامیده شده) چون که برای مومن، اسمی از اسامی خداوند قرار داده شده (و نام مومن از اسماء الله مشتق گردیده) پس او را مومن نامیدند و نیز به این دلیل مومن، مومن نامیده شد که از عذاب الهی، ایمن است و به خاطر همین ایمن بودن در روز قیامت از جانب خدا پاداش داده می شود و مومن چه به خورد و چه بنوشد، چه بایستد و چه چه بخوابد، چه ازدواج کند، و چه در محل و مکان پلید و نا پاکی قرار گیرد، خداوند از هفت زمین (و آسمان) برای او طهارت و پاکی قرار می دهد تا ذره ای از پلیدی و آلودگی (دیگران) به او نرسد (مومن همواره در جامعه آلوده از آلودگی مصون و ایمن است) و به راستی که مومن روز قیامت

به همراه پیامبر اسلام (صل الله علیه و اله) در جایگاه پیامبر اسلام (صل الله علیه و اله) قرار می گیرد، سپس شخصی که (در دنیا) گناهان کبیره و بزرگ انجام داده، (در آخرت) در حالی که به اواز ناحیه خداوند خشم و غضب شده از جلوی جایگاه مومن عبور می دهند (ذکر این نکته که این فرد گناه کار در دنیا ایمانی نداشته، اما دشمن اهل بیت علیهم السلام هم نبوده است) که فرد گناه کار مغضوب در حالی که عظمت و بزرگی

ص: 36

خداوند را در قیامت می بیند به ناگاه شخص مومن را که حاجت های او را (در دنیا) بر آورده ساخته می شناسد (و از او تقاضای شفاعت می کند) و آن مومن در حالی که بر خدای عز و جل اعتماد و اتکال دارد. با توجه به فضل الهی، فرد گناه کار را به معرفی کرده و چنین می گوید: خداوندا این بنده (گناه کارت)، فرزند فلانی را به خاطر من ببخشای که خداوند به واسطه وجود مومن در خواست او را اجابت می کند (و گناهان آن فرد را می بخشاید).

(سپس) حضرت فرمود: و خداوند داستان این گناه کاران را در روز قیامت در قرآن آورده است که چنین می گویند : مَا لَنَا مِنْ شَافِعِينَ (1) که منظور از شافعین، انبیاء هستند، سپس می گویند : وَ لا صَدِيقٍ حَمِيمٍ (2) که منظور از صدیق حمیم، همسایگان و آشنایان هستند، پس هنگامی که از شفاعت (انبیا و همسایگان و آشنایان) نا امید شدند می گویند: ﴿فَلَوْ أَنَّ لَنَاكَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ﴾ (3)، یعنی از مومنین کسی نیست (که شفاعت مان کند و ما را از هول و عذاب قیامت برهاند).

48- حدیث کرد ما را ابو جعفر محمد بن حسن فرزند صباح که می گوید محمد بن مرادی ما را حدیث کرد که گفت: از علی بن یقطین شنیدم که می گفت: از مولایم ابا ابراهیم امام کاظم علیه السلام اجازه خواستم که در خدمت گروهی باشم که (فساد شان) به اصل دین و دین داری من لطمه و صدمه نمی زند که حضرت فرمود: نه (حذر از چنین عملی که مومن در خدمت این گروه باشد)، که اگر به اندازه نقطه قلمی (که بسیار ریز و نا چیز است مومن در خدمت شان باشد) صحیح نیست مگر آن که به واسطه ان مومنی عزیز شود یا اسیری آزاد گردد، سپس حضرت فرمود: نهایت سعی و تلاش تان این باشد تا آن جا که می توانید به رفع نیاز های برادران دینی پرداخته و نسبت به آنان فضل و بخشش داشته باشید و اگر جز این باشد هیچ عمل (حسنه ای) از شما (در درگاه الهی ) پذیرفته نمی شود. (پس) با برادران دینی تان مهربان بوده و با ایشان رحیم و رئوف باشید تا به ما (اهلبیت (علیهم السّلام)) ملحق شوید.

49- امام موسی کاظم علیه السلام فرمود: هر کس که توانایی آن را ندارد که به نزد ما آید و ما (ائمه (علیهم السّلام)) را دیدار کند پس به (وضع) شیعیان فقیر ما رسیدگی کند و خدمت آنان نماید.

ص: 37

50- پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلی الله علیه و آله فرمود: آن چه که بنده را به خداوند عز و جل نزدیک می کند آنست که دل برادر مومنش را شاد سازد و خوش حالش نماید.

احادیث تمام گردید، و حمد و سپاس مخصوص خداوند جهانیان است که درود و سلام خدا بر شریف ترین انسان ها حضرت محمد (صل الله علیه و اله) و خاندان پاک و مطهر او که بهترین خاندانند باد.

(1) "سکباج، غذای معروفی است که از سرکه و زعفران و گوشت تهیه می شود – مجمع البحرين سكيج - جلد 2 – صفحه 310"

(2) سوره رعد آیه 39 "آن چه را که خدا خواهد محو می گرداند و (یا) ثابت می دارد و اصل کتاب نزد اوست"

(3) سوره یوسف آیه 106 "و اکثر آن ها که مدعی ایمان هستند مشرکند"

(4) سوره ق آیه 18 "هیچ سخنی را انسان تلفظ نمی کند مگر این که نزد آن فرشته ای مراقب و آماده برای انجام ماموریت است"

(5) "رحیق مختوم، از نعم بهشتی است که در سوره مطففین به آن اشاره شده است"

(6) "سندس و حریر، از دیگر نعمت های بهشتی است که در سوره های فاطر، حج، کهف، دخان و انسان به آن اشاره شده است"

(7) "ما بین زانو و مچ پا را ساق گویند - فرهنگ لاروس - الساق - جلد 2 – صفحه 1159"

(8) "مطلب داخل پرانتز از بحار الانوار – جلد 74 صفحه 235 نقل شده است"

(9) سوره شعرا آیه 100 "در این روز سخت (قیامت) شفیعی نداریم"

(10) سوره شعرا آیه 101 "و نه یک دوستی صمیمی داریم"

(11) سوره شعرا آیه 102 "ای کاش که بار دیگر به دنیا باز می گشتیم تا (به خدای یگانه) ایمان می آوردیم"

ص: 38