سرشناسه : رجائی، محمدرضا، 1341 -
عنوان و نام پديدآور : کتاب و کتاب خوانی چگونه مطالعه کنیم؟/ نویسنده محمدرضا رجائی.
مشخصات نشر : اصفهان : سلام سپاهان ، 1402.
مشخصات ظاهری : 61 ص. : جدول.؛ 5/14 × 5/21 س م.
شابک : 978-964-218-501-6
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
موضوع : کتاب و مواد خواندنی
Books and reading
خواندن -- ترویج
Reading promotion
مطالعه و فراگیری
Study skills
رده بندی کنگره : Z1003
رده بندی دیویی : 820/9
شماره کتابشناسی ملی : 9515040
خیراندیش دیجیتالی : انجمن مددکاری امام زمان (عج) اصفهان
ویراستار کتاب : خانم نرگس قمی
ص: 1
بسم الله الرحمن الرحیم
سرشناسه : رجائی، محمدرضا، 1341 -
عنوان و نام پديدآور : کتاب و کتاب خوانی چگونه مطالعه کنیم؟/ نویسنده محمدرضا رجائی.
مشخصات نشر : اصفهان : سلام سپاهان ، 1402.
مشخصات ظاهری : 61 ص. : جدول.؛ 5/14 × 5/21 س م.
شابک : 978-964-218-501-6
وضعیت فهرست نویسی : فیپا
موضوع : کتاب و مواد خواندنی
Books and reading
خواندن -- ترویج
Reading promotion
مطالعه و فراگیری
Study skills
رده بندی کنگره : Z1003
رده بندی دیویی : 820/9
شماره کتابشناسی ملی : 9515040
اطلاعات رکورد کتابشناسی : فیپا
عنوان کتاب : کتاب و کتابخوانی چگونه مطالعه کنیم؟!
نویسنده : محمدرضا رجائی
ناشر : سلام سپاهان
مدیر تولید : مرتضی قاسم پور
شابک : 6-501-218-964-978
تعداد صفحات : 64 صفحه
قطع : رقعی
شمارگان : 1000 جلد
نوبت چاپ : 1402
چاپ : مؤسسه چاپ و نشر سلام
بهاء : 0
«حق چاپ مخصوص مؤلف است».
ص: 2
کتاب و کتابخوانی
چگونه مطالعه کنیم؟!
نویسنده : محمدرضا رجائی
ص: 3
ص: 4
پیش گفتار 9
فصل اول
اهمیت، تعریف و ویژگی های کتاب 11
الف) تعریف واژه 12
ب) تعریف واژه 13
اهمیت کتابخوانی 13
ویژگی های کتاب و کتابخوانی 14
1) ارزش کتاب 14
2) افزودن معلومی بر معلوم ها 15
3) امنیت کتاب و کتابخوانی 15
4) برترین همدم 15
5) تحکیم وضعیت کسب 16
6) تمدن 16
7) راز طلایی 16
8) زمان مطالعه 17
9) کتاب و کتابخوانی غذای روح 18
10) کسب جایگاه اجتماعی 18
11) مانعی برای بزهکاری 18
ص: 5
12) مسافرت و خانواده 19
13) معاشرتی دلپذیر و روابطی زیباتر 19
14) مهارت 19
15) یاران مشفق 20
فصل دوم
شخصیت مخاطبان یار مشفق (گرایش به کتابخوانی) 21
1) بار علمی و افتادگی 22
2) تأمین نیازمندی ها 23
3) ترک جدل 23
4) نشر علم 23
5) سازندگی و تعهد 23
6) سخنان نغز 24
7) سيرت نيكو 24
8) شکوفایی عقاید تازه 25
9) عدم گرایش به باطل 25
10) گرایش به کتاب های سودمند 26
فصل سوم
شناخت آسیب ها (آفت زدائی از مخاطب کتاب) 27
1) احساس سیرابی از علم 29
2) انتخاب ماهرانه 29
ص: 6
3) بی میلی به مهارت های آموزشی 29
4) پرخوری پرخوابی و پرحرفی 30
5) حس خود بزرگ بینی 30
6) دانش اندوزی نادان و سفیه 30
7) رعایت اصل اهم و مهم 31
8) رز، زور و تزویر 31
9) شتاب 32
10) غفلت از دوران جوانی 32
11) فراموشی 32
12) فرقه سازی 33
13) گریز از دین 33
14) نشر علم 33
15) وقفه 34
فصل چهارم
کلید طلایی (روش نوین کتابخوانی) 35
1) اتاق مطالعه 37
2) انتخاب 37
اوضاع كواكب 38
3) انگیزه 39
4) برنامه 40
ص: 7
5) پی گیری 40
6) تصوّر 40
7) تنوع موضوع 41
8) تنوع و تجدید قوا 41
9) خواب، خوراک 41
10) خوب بخوانید نه زیاد 42
11) درک مطلب 42
12) رفیق نیمه راه 42
13) شاد و قبراق 43
14) گفتگو با یار مهربان 43
15) مرور مطالب 43
16) مهم ترین ابزار 44
فصل پنجم
گرایش به کتابخوانی از دیدگاه راهبران 47
علم بهتر است یا ثروت 49
فصل ششم
یار مهربان از دیدگاه بزرگان 53
فصل هفتم
یار مهربان از نگاه شعرا 57
ص: 8
در ارتباطات اجتماعی مردم برخوردهایی ناشی از رضیلت های اخلاقی چون حسد، کینه، غرور و به دنبال آن دعوا، دشمنی و تجاوز به حقوق عده ای از مردم به چشم می خورد که از عدم فرهنگ سرچشمه می گیرد. همگی ما به خوبی می دانیم که فرهنگ غریزی نیست بلکه اکتسابی است. ممکن است افرادی با مدارج و تحصیلات عالی از فرهنگ غنی بی بهره باشند در صورتی که بقال سرمحله از آن بهره مند است. اگر بخواهیم تزلزل و آشفتگی، دعوا و دشمنی، تنبلی و سستی و ناهنجاری اجتماعی به حداقل برسد و از سویی آحاد ملت ها با آسودگی خاطر زندگی موفقی داشته باشند. باید به گسترش فرهنگ ملی، اخلاقی همت بگماریم .
جوامعی که با بی فرهنگی گره خورده اند سرگردانند و پیشرفتی ندارند، به
ص: 9
همین دلیل در می یابیم که فرهنگ موجب سازندگی افراد جوامع بوده و باعث ترقی و تعالی است.
بی تردید شناخت فرهنگ و کاربرد آن به راه های گوناگون امکان پذیر است که یکی از آنها گرایش مردم به کتاب و کتابخوانی است. کتاب هایی که موجب تفهیم و گسترش فرهنگ ملی، اخلاقی گردیده و باعث رشد و تعالی شود.
طی سال های گذشته تا اکنون گرایش مردم به مطالعه کتاب تا حدودی افزون تر گردیده است. اما این را بدانیم که باز هم از گسترش فرهنگ مطالعه نباید غفلت کنیم و باید گام های عالی تری در این راه برداشته شود. بنابراین به راه های گوناگون مردم را به کتاب سوق داده، تا گرایش آنان به کتابخوانی افزون تر گردد و به امر تشویق و ترغیب مردم برای مطالعه هر چه بیشتر بپردازیم، زیرا هر چه آگاهی مردم به ویژه جوانان بیشتر شود علاوه بر آموزش و پرورش ضریب هوشی آنان نیز تقویت از این روی امکان بروز ناهنجاری ها به طریقه های مختلف کمتر خواهد بود و جامعه ای برتر و نوین خواهیم داشت.
محمدرضا رجائی
ص: 10
ص: 11
هنگامی که انسان با تمرین و مهارت به مطالعه کتاب علاقه مند گردید و عشق به آن را در خود زنده کرد، هیچ لذتی را در دنیا با لذت مطالعه عوض نمی کند و همیشه دوست دارد به مطالعه کتاب بپردازد.
مطالعه کتاب های سودمند برای چندمین مرتبه خسته کننده نیست زیرا مطالعه ی کتاب به آدمی روح می بخشد و باعث رشد، ترقی و تعالی می شود، و موفقیت انسان را دو چندان می نماید. اکنون به تعریف، اهمیت کتاب و کتابخوانی و ویژگی های آن می پردازیم :
کتاب : پنجره ای است به سوی پر معنای علم و آگاهی.
ص: 12
کتابخوانی : مسیری ساده است برای آموزش و پرورش استعدادهای انسان و بهره برداری صحیح از سرمایه های حیات .
به عبارت ساده؛ آموختن علومی که آدمی را در راه رشد و تکامل هدایت کند.
«ترویج کتابخوانی میان کودکان، نوجوانان جوانان و بزرگسالان تلاش برای علاقه مند کردن آنها به مطالعه و ایجاد عادت به مطالعه به عنوان یک برنامه ی روزانه است.»
«توسعه و ترویج کتابخوانی در دهه های اخیر بیشتر مورد توجه قرار
گرفته است. و اکنون از موضوع ها و دغدغه های بزرگ بعضی از کشورها بوده پژوهش های دانشمندان و پژوهشگران جایگاه مهم کتابخوانی و اهمیت آن را برای توسعه ی اقتصادی کشورها روشن ساخته است.»
«ترویج کتابخوانی موضوعی چند وجهی است و شامل سطح خرد و کلان است. اگر از سطح کلان به آن نگاه کنیم، راهبردی ملی و نیازمند برنامه ریزی برای حلقه های گوناگون کتاب و کتابخوانی است. این حلقه ها شامل تألیف، نشر، برپایی و تجهیز کتابخانه های عمومی و... است. یک سوی این حلقه، دسترسی به کتاب های مناسب و ارزان و سوی دیگر آن ، ایجاد انگیزه برای کتابخوانی است.» که باید به آن توجه ویژه ای معطوف گردد.
ص: 13
برای اهمیت کتابخوانی و کتاب همین بس که «اتاق بدون کتاب جسم بی روح است.» و از سوی دیگر مطالعه کتاب روح بخش آدمی می باشد. تا آنجا که خواندن کتاب پسندیده روح شخص را سالم می نماید و مصداق «روح سالم در بدن سالم است.» هنگامی که مطالعه کتاب را بین مخاطبین به صورت عادت ممدوح در می آوریم، دیگر ارتباط او با دنیای علم سخت نخواهد بود. و بدون هیچ مرارتی می تواند از راه کتابخوانی طرز فکر خود را نسبت به جریان های پیرامون خود تعالی بخشد.
برای گرایش به کتاب و کتابخوانی آگاهی از خصوصیات آن ضروری است. زیرا دانستن آن خصوصیات ما را سریع تر به کتابخوانی سوق می دهد. و از سویی با ذکر خصلت های آن در می یابیم که مطالعه کتاب ما را از تیره بختی در امان می دارد و شادکامی را برای ما به ارمغان می آورد. از این روی به پانزده ویژگی و خصلت آن اشاره ای مختصر نموده ایم که با هم می خوانیم:
کتاب و کتابخوانی از جمله اعمال پسندیده ای است که مردان نیکو خصال به آن گرایش دارند، بنابراین افرادی که در پی این عمل نکو نبوده و برای پر نمودن اوقات فراغت خود به دنبال اعمال نکوهیده هستند نه تنها بی ارزش بوده بلکه افراد خیانتکاری هستند که به دره نیستی سقوط
ص: 14
می کنند. از حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله می خوانیم که «داناترین مردم کسی است که از همه داناتر باشد و کم بهاترین مردم کسی است که دانشش از همه کمتر باشد.»
با گرایش به یار مهربان و با فاصله گرفتن از مجهول ها و با افزودن معلومی بر معلوم های خویش علوم نوین و پیشرفته را فرا می گیریم و این گام مهمی برای صعود به قله های ترقّی است .
گرایش به مطالعه نه تنها از تزلزل جلوگیری می نماید بلکه انسان را از کارهای خلاف عقل دور می سازد و بر امنیت اخلاقی مخاطبان کتاب می افزاید .
روزی بلخی، شاعر نشسته بود و کتابی را مطالعه می کرد. جاهلی آمد پیش او نشست و سلام کرد و گفت: خواجه تنها نشسته ای؟ گفت: تنها اکنون شدم که تو آمدی زیرا بواسطه آمدن تو از مطالعه بازماندم. «لینکن» می گوید:
«چیزهایی که من مایل به دانستن آنها می باشم در کتاب است و بهترین رفیق من آنکس است که کتابی به من بدهد که نخوانده باشم.»
ص: 15
آری!! کتابی که آگاهانه انتخاب شود در حکم یاری مهربان و خردمند است. و استاد مشفقی می باشد که بدون کتک و چوب و فلک ما را می سازد.
با گرایش به کتاب، این یار پنددان؛ از وضعیت کسب برتری برخوردار خواهیم شد و نه تنها شغلی به دور از حاشیه داشته بلکه بنیاد آن را مستحکم تر خواهیم نمود. از سویی با مطالعه کتاب هایی در این زمینه و سپس رعایت آداب کار، سبب می گردد از مقام و مرتبه عالی تری برای این فرصت بهره مند شویم.
روزانه در سراسر دنیا هزاران کتاب منتشر می گردد و از سویی برای صنعت نشر تحولی نو پدید آمده است. که آن تأثیر مستقیم بر عقاید و افکار مردم می گذارد و باعث تمدنی پیشرفته است.
در متون تمدن قرن بیستم کتاب و مطبوعات چایگاه ویژه ای دارد. به عبارت ساده؛ سیاست در زندگی جوامع گوناگون تأثیر به سزائی دارد ولی کتاب ممکن است، در این امر اثر فراوانی داشته باشد.
ویژگی های یار مهربان دلیل محکمی است که گرایش به آن عامل مهمی
ص: 16
برای کامیابی است و می تواند ما را در راه رسیدن به بهروری یاری رساند. ژول کاراوتی می گوید: «اگر یکی از مشتاقان کتاب هستید. بزرگ ترین خوشبختی جهان را دارا هستید.»
به قول بزرگی؛ «بگذار روح خود را در آن فضائی که دوست دارم پرواز دهم زیرا من در کتابخانه خود بسان فرمانروایی واهی می مانم که در قصر خود نشسته و گاهی با فلاسفه و زمانی با سفرای شیرین سخن صحبت می کند.»
به عبارت ساده، کتاب از همه ی دوستان صمیمی انسان دریاری و محبت با وفاتر و پایدارتر است. و هرگز در هنگام تیره بختی و رنج و الم آدمی را تنها نمی گذارد و به یاری وی می شتابد.
زمان مطالعه گامی مثبت برای فراگیری علوم است. اگر کسی با کسالت از اوقات خویش استفاده بهینه ننماید، در زندگی به مقصود نمی رسد. بنابراین با یار مهربان فرصت ها را در می یابیم. «الفرصة تمر مر السحاب»
چون زندگی کوتاه تر از آنی است که ما فکر آن را می کنیم و اوقات عمر محدود می باشد، نباید وقت خود را صرف خواندن کتاب های بی ارزش نمائیم. و از سویی فرق است بین کسی که با لذت کتابی را می خواند با آدمی که می خواهد با کتاب ملالت خود را رفع کند
ص: 17
بدون تردید گرایش به کتاب، این یار مشفق و مهربان، نوعی عبادت محسوب گردیده و باعث تغذیه روح است. به ویژه وقتی که آن کتاب ها براساس اعتقاد باشند .
گفتار راهبران دینی دلیلی بر این مدعاست. چراکه آنان مطالعه کتاب را افزودن حسناتی در نامه اعمال دانسته اند که گناهان را می زداید. «ان الحسنات يذهبن السيئات»
مردم هر جامعه ای از انسان بی سواد گریزانند. شاید در بین مردم شنیده باشید. به کسی که به دنبال کسب آگاهی نیست می گویند: «فلانی بی سواد است.» یا «او مطالعه ندارد.» یا اینکه «او بی مطالعه فلان حرف را زده است.» بر خلاف آن شخصی که گرایش به کتاب دارد از اعتماد بیشتری در اجتماع برخوردار است. و زنان و مردان به وی به دیده احترام می نگرند. از این رو مخاطبین کتاب از کسب جایگاه اجتماعی و اعتماد مردم برخوردارند.
بدون تردید گرایش به کتاب های برگزیده موجب فضیلت و امنیت اجتماعی است. و آدمی را از خطا دور نموده و به سوی زندگی سعادتمندانه سوق می دهد. بنابراین در جوامعی که میزان سرانه مطالعه بیشتر است، آزار
ص: 18
به مظلومان به نسبت کمتر بوده و مردم زندگی برتری را تجربه خواهند کرد. و در امنیت و آرامش به سر می برند. و از سویی یار مشفق و مهربان، کتاب، آزاد مردی است که تو را گرفتار مرگ تدریجی نمی کند.
یکی از عوامل تمرکز فکر مطالعه کتاب است که تزلزل را کاهش داده و موجب آسایش است. بعضی از کارشناسان اعتقاد دارند که اگر صبح بعد از بیدار شدن از خواب تمرکز فکر ندارید چند صفحه ای کتاب مطالعه کنید و سپس برای انجام کارهای روزانه از خانه خارج شوید.
امام علی علیه السلام فرمود: «کسی که با کتاب آرامش یابد، هیچ آرامشی را از دست نداده است. (1)
با گرایش به کتاب به تدریج ضریب هوشی افزایش یافته و از این روی روابطی به مراتب زیباتر با مردم هر جامعه ای خواهیم داشت .
با گرایش به یار پنددان در رتبه های علمی و یا استفاده از فن حرفه ای تبحر یافته و یا حداقل در رشته مورد نظر حرفهایی برای گفتن داریم.
ص: 19
دوستی با یار مشفق آدمی را نزد مردم جامعه عزتمند می سازد به طوری که یارانی مشفق نیز مییابد که گره گشای مشکلات او خواهند شد. ناگفته پیداست که خود کتاب نیز به منزله یار مهربانی است که حلال مشکلات انسان بوده و نابسامانی را سامان می دهد.
ص: 20
ص: 21
انسانی که با یار مهربان انس گرفته شخصیتی متمایز دارد و در زمینه های گوناگون نمونه است.
بدین جهت برای شکل گیری شخصیت خویش برای مطالعه کتاب اصل ها و نمودهای زیر را رعایت می کند؛ زیرا او با ضریب هوشی برتر ناشی از مطالعه و درس آداب را رعایت نموده و از فرهنگ برتری برخوردار است با هم آن اصل ها و نمودها را می خوانیم :
در شکل گیری شخصیت کتابخوان افتادگی دیده می شود. و از خودبینی خبری نیست. هر چه میوه درخت رسیده تر باشد شاخه هایش افتاده تر است. بنابراین هر چه گرایش به یار مشفق بیشتر باشد و با بار علمی افزون تری همراه باشد خود بینی اش کمتر و فروتنی اش بیشتر است.
ص: 22
مخاطبان کتاب با تدابیر اقتصادی پس از تأمین نیازمندی های زندگی پول لازم را برای خریداری کتاب کنار گذاشته و از این بابت هیچگونه مشکلی ندارند. از سویی به نمایشگاه ها و فروشگاه های بزرگ رفته و کتاب های برتر را با تخفیف زیاد خریداری می کنند .
یار پنددان به مشاجره ها پایان داده و دریچه صلح را می گشاید، چراکه مطالعه کتاب روشنایی بخش بوده و آدمی را به محبت و عشق دعوت می نماید و از مشاجرات باز می دارد. بنابراین انسانی که به کتاب گرایش دارد به مردم عشق می ورزد، و دوستی با آنان را الگوی کارهایش قرار می دهد.
مخاطب به خوبی می داند که دانش نیز همچون مال زکات دارد. از این رو به نشر علمی که آموخته، می پردازد و از عهده آن به خوبی برمی آید، «زکات العلم نشره»
بی گمان مخاطب نسبت به کتاب هایی که مطالعه نموده مسئولیت حس می کند و از سویی با تعهد خویش زمینه ساز خودسازی و دیگرسازی خویش بوده و زندگی نوینی را آغاز می کند و همیشه بر این باور است که
ص: 23
گرایش به کتاب و کتابخوانی سازندگی را می طلبد و این جمله طلایی را همیشه به خاطر دارد که، خواندن و عمل نکردن مثل تخم پاشیدن، آبیاری کردن و درو نکردن محصول است .
گرایش به کتابخوانی موجب می شود که با مسائل گوناگون خردمندانه برخورد نموده و نه تنها حرف های بیهوده بر زبان نیاورده بلکه سخنان نغز بر زبان برانیم و اعمال خویش را نیز سنجیده و بدون تأمل و تفکر سخن نگفته و عمل خلاف واقع انجام ندهیم .
بزرگی می گوید: «فقر و پریشانی ما به جایی رسیده بود که از اسباب و اثاثیه منزل یک بشقاب و قاشق هم نداشتیم، ولی خوشبختی ما در این بود که پدرمان در موقع مردن دو کتاب برای ما به میراث گذاشت» «یکی کتاب راه رسیدن مرد صالح به آسمان» و دیگری کتاب «پرهیزگاری و تقوا».
انسان پرهیزگار اگر کتاب سودبخش مطالعه نمود، ولی بخشی یا صفحاتی از آن خلاف اعتقادات و ارزش ها بود، نسبت به آن بی تفاوت بوده و از آن به سادگی می گذرد و هرگز تحت تأثیر آن قرار نمی گیرد. «ولتر» می گوید: «برگ های کتاب به منزله بال هایی هستند که روح ما را به عالم روشنایی پرواز می دهند.»
ص: 24
مردم به ویژه مخاطبان کتاب در شکل گیری شخصیت خویش در هنگام گرایش به کتابخوانی با تأمل و تدبر در آن نگریسته، تحولی در خویش ایجاد نموده و با تغییر به حرکت خویش به سوی ایزد متعال ادامه می دهند .
مترلینگ می گوید: «آدم تنها اگر در بهشت هم باشد به او خوش نمی گذرد. اما کسی که به کتاب یا تحقیق علاقه مند است. هنگامی که به مطالعه یا تفکر درباره محتوای آن کتاب مشغول است. جهنم به تنهایی برای او بهترین بهشت هاست. (1)
برترین یار آن کتابی است که آدمی را به تدبر وا می دارد در غیر این صورت به درد جارو کردن هم نمی خورد. (2)
اهل کتاب و کتابخوانی در شکل گیری شخصیت خویش از کتاب هایی که موجب گرایش به باطل می شود برحذر بوده و در جمیع موارد زندگی حق جو، حق گو و حق پو می باشند و خویش را مایه ریشخند و بازیچه عده ای رو به صفت و دو رو نمی گردانند .
برای پیدا کردن راهی جدا از تزلزل آشوب و حوادث کتاب یارپنددان و خردمندی برای شما است.
ص: 25
اهل مطالعه از کتاب های بی فایده و رمان های جنایی گریزانند بلکه با تبادل نظر با کارشناسان در این زمینه کتابهایی را انتخاب می کنند که پرثمر و مفید بوده و باعث رشد باشد.
ابونصر فارابی می گوید: «دو چیز حال روزگار مرا دگرگون کرد؛ یکی صدای ساز مردی «زر پنج» نام و دیگری کتابی که از این مرد به من رسید».
لازم به یادآوری است که مطالعه کتاب های سودمند برای چندمین مرتبه ملالت بار نیست، شاید اثری که مطالعه کتاب در روح آدمی دارد، همانند اثر ورزش در بدن است. و باعث تقویت روح انسان می شود و از سویی خواندن کتاب خواندنی تبدیل لحظه های دلگیر کننده به لحظه های پربار است.
ص: 26
ص: 27
باید بدانیم که یکی از راه های رسیدن به بهروزی به واسطه کتابخوانی شناخت آفت های آن بوده، و دانش پژوهان با آسیب شناسی در این راه می توانند هر چه بهتر خواسته های مشروع کتاب را اجابت کنند. اما اگر آفت زدایی را به فراموشی بسپارند منفعتی از کتابخوانی عایدشان نخواهد شد. چون آفتی که بر درخت می افتد، ثمر آن را نابود می کند، دانشجویان نیز بدون آفت زدایی برای مطالعه کتاب، حاصلی نخواهند داشت. بدین منظور ما نیز مناسب دیدیم اهل مطالعه را با آفت های گرایش به کتابخوانی آشنا نموده، تا فرا راهشان قرار گرفته و نتیجه مطلوب تری عایدیشان گردد و از سویی باعث نابودی عملشان به کتاب نگردد.
در زیر پانزده اصل و نمود را برای آفت زدایی می خوانیم:
ص: 28
حضرت علی علیه السلام فرمود: «دانشمند کسی است که نسبت به علم سیر نشده و یا خود را به سیری نزند.» به گونه ای به کتابخوانی گرایش داشته باشیم که احساس بی نیازی از کتاب و کتابخوانی نکنیم. بنابراین هرگز به سبکی مطالعه نکنیم که احساس سیری از علم، مطالعه و خواندن به ما روی آورد. و در این راه از تلقین نیز استفاده شایسته ای داشته باشیم .
اگر از سری کتاب های منتخب استفاده ننمائیم. و گرایش به هر گونه کتابی داشته باشیم همانند کتابهای منحرف پس از چندی از مسیر ارشاد و راهنمایی کتاب های نیکو خارج شده و به دره نیستی سقوط می نمائیم. از این رو در ابتدای راه باید انتخابگری را سرمشق قرار دهیم و با انتخاب ماهرانه کتاب در راه راست گام برداریم تا حرکتی بدون دغدغه خاطر و بدون تزلزل ناشی از آسیب داشته باشیم. و این را بدانیم که بعضی از کتاب های ناپسند «صددام» هستند و برخی دیگر «هزار دام»
عدم تمایل به کتاب هایی که حرفه های آموزشی را می آموزد فرا نگرفتن آن فنون را به دنبال دارد. از آن رو باید گرایش به آن فنون در پی مطالعه کتاب های آموزشی (چنین مهارت هایی) انجام پذیرد و ما را به واسطه کتاب با فنون حرف های آشنا سازد.
ص: 29
بی گمان افراط در خوردن، خوابیدن و حرف زدن برای تغذیه روح مضر بوده و چشم دل را کور می کند و عقل را برای بررسی موضوع های متفاوت تحلیل برده و حجاب در مقابل تفکر ایجاد می نماید.
بنابراین برای گرایش به کتاب و کتابخوانی از پرخوری، پرخوابی و پر حرفی پرهیز نموده و در برابر این سه موضوع بی تفاوت نباشیم. و از سویی از توصیه های راهبران مذهبی درباره کنترل خواب، خوراک و زبان بهره برداری کنیم.
با گرایش به یار پنددان و کتاب به خویش غزّه نشویم و خودبینی را به کناری بگذاریم. تا مبادا احساس دانایی مطلق ما را از اهدافمان باز دارد. و امکان در جا زدن رخ دهد. از این روی باید کبر را از نفس خویش زدوده و فروتنی را جایگزین آن نمائیم تا بهتر بتوانیم از نردبان ترقی بالا رفته و به بام تکامل برسیم.
پس از گرایش به کتاب و یار مهربان پنددان و بهره برداری از علم خویش باید از نادان و سفیه بر حذر بوده و از آموختن دانش به آنان خودداری نمائیم. چراکه امکان دارد آنان از دانشی که فرا گرفته اند، سوء استفاده
ص: 30
نموده و آن را وسیله ای برای رسیدن به امیال نفسانی خویش نمایند. و از سویی پند دادن به نادان مانند تخم افکندن در نمک زار است.
بنابراین با دقت چنین چهره هایی را بشناسیم و هرگز گرد آنان نگردیم، و به آنان نزدیک نشویم زیرا آنان از دریچه جهل خویش به مردم می نگرند و بر روی نزدیکان خود تأثیر مستقیم دارند.
یکی از آسیب های گرایش به کتابخوانی عدم رعایت اصل اهم و مهم و عدم تشخیص اولویت ها است. چراکه کتاب های فراوانی نوشته شده و ما نمی توانیم از همگی آنها استفاده نمائیم. از آن رو باید کتاب هایی را مطالعه کنیم که از اهمیت دو چندانی بهره مندند و سپس کتاب های مهم را در مرتبه بعدی مورد بهره برداری قرار دهیم که این با اصل انتخاب و ابتکار امکان پذیر است .
در هنگام گرایش به کتابخوانی هیچ گونه تهدیدی آدمی را از هدف اصلی باز نمی دارد. و او را برای مطالعه جهت دار یاری می رساند به عبارت ساده تطمیع و تهدید او را از مسیر اصلی خارج نمی کند تا مبادا به کتاب های خارج از محدوده گرایش پیدا نموده و به بی راهه برود.
ص: 31
سرعت و سبقت در مطالعه ستودنی است همانگونه که شتاب زدگی عملی نکوهیده است. بنابراین در عین سرعت و سبقت در آن باید از شتاب و تعجیل دوری کنیم. که آن نیز با مهارت و ممارست امکان پذیر است .
دوران نوجوانی و جوانی دوران یادگیری مؤثر و مفید است در این دوران؛ بهتر می توانیم از حافظه برتر استفاده نموده تا جائی که آنچه را حفظ می نمائیم و بر دل می نویسیم چون نوشتن بر سنگ باشد.
بنابراین اگر در این دوران غافل بمانیم هرگز نمی توانیم از زندگی و دانش نو و برتر استفاده کامل نمائیم. از آن رو باید غفلت را در این راه از خویش زایل نموده و برای مطالعه برنامه ویژه ای نوشته و اوقات شریف عمر را دریابیم «الفرصة تمرمر سحاب»
فراموشی در لغت «رخت بر بستن علوم و معانی از صفحه ذهن» است. بنابراین باید یافته های خویش را بنویسیم و به خاطر بسپاریم. و گاه گاهی به آن رجوع نموده و باز هم آن مطالب را مرور نمائیم. تا از صفحه ذهنمان پاک نشود. و در حافظه پنهان باقی بماند .
ص: 32
مریدگرایی و فرقه سازی یکی از خطراتی است که دانشمندان را تهدید می نماید. عالم با گرایش به یار مشفق و دانش اندوزی و در نهایت جلسات علمی مریدهایی را جذب می کند که هر لحظه امکان دارد با اجبار و اکراه توأم باشد. بنابراین در چنین شرایطی باید مرید بازی و فرقه گرایی را به کناری گذاشته و بداند که عالم محضر حضرت حق است، در محضر او چنین معصیتی را مرتکب نشود.
تنها گرایش به کتاب هدف ما نیست بلکه آن وسیله ای برای رسیدن به خداوند نیز می باشد. و سعادتمند واقعی کسی است که مطالعات او در چارچوب مشخص بوده که با تدین و تقدس همراه است. از این روی به مطالعه سعادتمندانه با دین گریزی در مقابل هم قرار دارد. و کسی که روی به مطالعه و علم آورده مقدس است و گرایش او به یار مهربان در پرتو دین و اخلاق بوده و هیچ گونه مناقاتی با آن ندارد.
پس از گرایش به کتاب و آموختن علم نوبت تدریس آن فرا می رسد. بنابراین دانشجویان باید پس از فراگیری کامل علم به آموزش و پرورش بپردازند زیرا تعلیم و تعلم در دنیا و آخرت موجب سرفرازی است.
ص: 33
هیچگاه در مطالعه خویش وقفه ایجاد نکنیم برای این کار با استراحت و تفریح اوقات فراغت مشتاق کتاب باشیم. اگر مطالعه را به فراموشی بسپاریم از کتاب یار پنددان؛ دوری گزیده ایم؛ که ما را به فراگیری علوم تازه ای رهنمون می نمود بنابراین از چنین سعادتی بی نصیب خواهیم بود.
ص: 34
ص: 35
یادگیری و مطالعه رابطه ای تنگاتنگ و مستقیم دارند. بنابراین برای این که میزان یادگیری را افزایش دهیم، لازم است مطالعه ای با شیوه نو داشته باشیم.
این ها جملاتی هستند که بارها و بارها یا خود گفته یا از دیگران شنیده اید : «حوصله کتاب خواندن ندارم»، «خسته شده ام» «ده دفعه خواندم ولی باز هم یاد نگرفتم.»
آیا برای یادگیری لازم است. ده ها بار مطلبی را خواند یا آن را به طور مرتب مرور کرد اگر چنین باشد، واقعاً کار دشواری است.
برای این که میزان یادگیری را افزایش دهیم، ضرورت دارد مطالعه ای با روش نو داشته باشیم. مطالعه انواع مختلفی دارد که براساس ه-دف آن
ص: 36
تعیین می گردد، همچون مطالعه برای سرگرمی آموزشی و تحقیقی و....
روش نو کتابخوانی بدون تردید مطالعه برای هر هدفی که باشد، لازمه آن مطالعه ای مناسب است، پس برای آن نمودها و اصل های زیر را به خاطر بسپارید .
حتىی الامکان مکانی را برای کتاب و کتابخوانی انتخاب نمایید که بدون سر و صدا و آرام بوده و دور از دسترس اطفال و دیگر اعضای خانواده باشد تا مبادا در هنگام مطالعه تمرکزتان به هم بخورد .
اتاق مطالعه باید از نور کافی بهره مند بوده و دمای مناسب داشته باشد.
برای کتابخوانی با اسلوب صحیح باید کتاب هایی انتخاب شود که شادی بخش پرثمر و جامع بوده و در عین حال مختصر و مفید باشد. مثل ایتالیایی می گوید: «بدترین دزدها کتاب بد است».
بدون تردید از کتاب هایی که مطالبی سخت و پیچیده دارند و به اصطلاح «گنگ» هستند، پرهیز کنید. و از کتاب هایی استفاده کنید که ساده و روان بوده و با کمترین مطالعه بیشترین بازدهی را دارند.
از خواندن چیزی که بخوانی و ندانی *** هرگز نشود حاصل چیزیت جز افغان
ص: 37
دکتر ماردن می گوید: «اگر کتاب به عقل تو حمله نکند و آن را تصرف ننماید و اگر ادراک تو را برای فهم مطالب آماده ننماید و همچنین بلند
پروازی معقول تو را تقویت نکند سزاوار خواندن و مطالعه نیست.»
عبد الملک بن اعین، برادر زرارة بن اعین با آنکه از راویان حدیث بود، به نجوم احکامی و تأثیر اوضاع کواکب اعتقاد راسخ داشت. کتاب های زیادی در این باره جمع کرده بود و به آنها مراجعه می کرد هر تصمیمی که می خواست بگیرد و هر کاری که می خواست بکند، اول به سراغ کتاب های نجومی می رفت و به محاسبه می پرداخت تا ببیند اوضاع کواکب چه حکم می کند .
به تدریج این کار برایش عادت شده و نوعی وسواس در او ایجاد کرده بود، به طوری که در همه کارها به نجوم مراجعه می کرد. حس کرد که این کار امور زندگی او را فلج کرده است و روز به روز بر وسواسش افزوده می شود و اگر این وضع ادامه پیدا کند و به سعد و نحس روزها و ساعت ها و طالع نیک وبد و امثال اینها ترتیب اثر بدهد، زندگیش به کلی به هم می خورد. از طرفی هم در خود توانایی بی اعتنایی نمی دید. و همیشه به احوال مردمی که بی اعتنا به این امور، دنبال کار خود میروند و به خدا توکل می کنند و هیچ درباره این چیزها فکر نمی کنند رشک می برد. این مرد روزی حال خود
38
ص: 38
را با امام صادق علیه السلام درمیان گذاشت، عرض کرد: من به این علم مبتلا شده ام و دست و پایم بسته شده و نمی توانم از آن دست بردارم .
امام صادق علیه السلام با تعجب از او پرسید: «توبه این چیزها معتقدی و عمل می کنی؟
- بلی ای پسر رسول خدا !
- «من به تو فرمان میدهم برو تمام آن کتاب ها را آتش بزن.»
فرمان امام به قلبش نیرو بخشیده رفت و تمام آنها را آتش زد و خود را راحت کرد .
نتیجه : آن کتاب ها دست و پاگیر بوده و موضوع آنها لغو و بیهوده بوده و ارزش مطالعه و عمل کردن نداشته است پس موضوع انتخاب را جدی بگیریم .
کسی که به کتاب خوانی گرایش دارد کتاب های مورد علاقه خویش را مطالعه می نماید و از کتاب هایی که برایش جالب نیست و انگیزه ای برای خواندنش ندارد، دوری می گزیند. زیرا ایجاد انگیزه و علاقه قدرت مطالعه و یادگیری را دو چندان می سازد.
روزی از روزها به قدری انگیزه برای خواندن داشتم و به قدری غرق مطالعه بودم که صدای اذان را نمی شنیدم .
ص: 39
برنامه ریزی نقشی اساسی در این راه برای ما ایفا می نماید. بنابراین در برنامه خویش وقت ها را مدیریت نموده و به هر طریقی از دزدهای فرصت ها در امان باشید. فراموش نکنید که کتاب های علمی، فلسفی، روانشناسی ویا طبی را در برنامه صبح و کتاب های داستانی، زندگی نامه و یا آسان را در برنامه عصرانه و یا سر شب بگنجایند. معمولاً انتهای شب و صبح زود بهترین زمان برای مطالعه می باشد .
ناگفته نماند که برای مطالعه هر مطلبی زمان را تعیین نمائید. چراکه این کار سرعت عمل را بالا می برد. در این راه کارهای کوچک را سرسری نشمارید .
شخصی که به مطالعه کتاب می پردازد به راه های گوناگون حافظه خویش را تقویت می نماید و طبق راه های پیشنهادی با طب سنتی، قانون تصور، تلقینات مثبت با ممارست و پی گیری قدرت یادگیری خویش را دو چندان می نماید. او به خوبی می داند که هنگامی که انسان با تمرین و مهارت به مطالعه کتاب علاقه مند گردید و عشق به آن را در ذات خویش زنده کرد، هیچ لذتی را در دنیا با لذت مطالعه عوض نمی کند و همیشه دوست دارد به مطالعه کتاب بپردازد.
همیشه تصور کنیم که به کتاب علاقه ای وافر داریم و مطالعه کننده ای به
ص: 40
معنای واقعی هستیم و بنا را بر این بگذاریم که برترین یار ماکتاب است. و به آن پناه ببریم و بدانیم که آن مشکل گشای ما در مشکلات زندگی است. و از سویی فرض کنیم که از حافظه ای قوی برخورداریم و به سهولت می توانیم کتاب های گوناگون را به خاطر بسپاریم و یا لااقل جملات طلایی و مطالب مهم آن را از بر می کنیم. این تصور مثبت ما را در راه هدفمان یاری نموده و به پیروزی می رساند .
در برنامه کتابخوانی خویش چند موضوع مشابه را پشت سر هم ردیف ننمائید. چراکه آن ملال آور است. بنابراین تنوع موضوع برای این کار جالب خواهد بود.
هر 45 دقیقه حدود ده دقیقه زنگ تفریح داشته باشید. زیرا که مطالعه بدون وقفه از قدرت حافظه و یادگیری کاسته و مخاطب نمی تواند در هنگام خستگی به خوبی مطالب را حفظ نماید بنابراین پس از استراحتی کوتاه می توانید تجدید قوا نموده و دوباره مطالعه نمایید.
کسی که به کتاب گرایش دارد و کتابخوان است، از خواب کافی بهره مند بوده و تغذیه مناسب نیز دارد. او به مراتب بهتر می تواند از مطالعه خویش
ص: 41
استفاده نموده و یادگیری اش دو چندان می گردد. مخاطب کتاب برای مطالعه و یادگیری همیشه خواب و خوراک کافی داشته و از تنفس عمیق غافل نیست.
کافی است کتاب را بک بار خوانده ولی دقیق مطالعه نمائید. اگر آن را با دقت مطالعه نکرده ولی زیاد بخوانید نه تنها خسته کننده بوده و ارزش ندارد بلکه با صرف وقت زیاد بازدهی اندکی نصیبتان می گردد. ولی اگر با مطالعه مطالب آن را درک کنید و در خواندن فهیم باشید می توانید با مدیریت زمان بازدهی خوبی داشته باشید .
فراموش نکنید که «کتاب را باید فهمید، نه حفظ کرد.» از آن روی با تسلط بر کتاب مطالب آن را بفهمید و منظور شما فقط خواندن تنها بدون درک مطلب نباشد. از این رو مطالب کتاب را حفظ خواهید شد. زیرا هنگامی که مطلب را درک کردید بدون تشویش و نگرانی و با آرامش کامل بلد خواهید شد.
کسانی که گرایش به کتاب و کتابخوانی دارند از اطمینان برتر برخوردارند. از این روی آنان کار را به آخر می رسانند و رفیق نیمه راه یار مهربان نیستند
ص: 42
برای این کار با خود می گویند: «من می توانم» «این کتاب را تا آخر مطالعه می کنم.» بنابراین با تلقین، تصور و راه های دیگر کتاب را تا آخر مطالعه کنید.
در هنگامی که شاد و قبراق هستید به مطالعه همت گماشته و در حین ملالت از مطالعه بپرهیزید این کار بر قدرت یادگیری شما می افزاید. خستگی، تشویش و نگرانی مانع درک مطلب و حفظ آن می باشد.
آن گونه مطالعه کنید که با دوست محترم خود گفتگو می کنید. و با کتاب بیگانه نباشید. بلکه او را دوستی خردمند و صمیمی تصور نموده و به اصطلاح با او اخت باشید چراکه مطالعه کتاب به آدمی روح بخشیده و باعث رشد او می گردد. البته اگر مطالعه کتاب با درک مطلب توأم باشد.
کتاب را در فاصله های منظم و به طور مرتب بخوانید و هر ماه یا هر دو ماه یکبار به سراغ آن بروید. ما به خوبی می دانیم که بازتاب شرطی در این مورد نیز می تواند به ما یاری رساند. بنابراین برای مرور مطاالب از جایزه و تنبیه به جای خود استفاده نمائید. تا درک مطلب شما همیشه شرطی نیز باشد.
ص: 43
برای گرایش به کتاب و کتابخوانی مهمترین ابزار قلم است. بنابراین در حین مطالعه از مطالب مهم یادداشت برداری نموده و مهم ترین مطالب را مشخص نمائید. و گاه و بیگاه بدان ها مراجعه نموده و باز هم مرور نمائید.
1 - انتخاب کتاب های جذاب و مورد علاقه
2 - پرورش استعدادها برای گرایش به کتاب و کتابخوانی
3 - استفاده از جایزه و تنبیه برای عادت به مطالعه
4 - تبلیغات سودمند برای آن به راه های گوناگون
5 - استفاده از روش های خواندن به تناسب آن
6 - تدبر و اندیشه گرایی درباره کتاب و کتابخوانی
7 - فرزندان را برای گرایش به کتاب و کتابخوانی تشویق و ترغیب کنیم.
8 - الگو پذیری از بزرگان و مشاهیر
9 - طرز فکر مثبت درباره گرایش به کتاب و کتابخوانی مانند: (لذت بردن از مطالعه)
10 - عدم خود فریبی (مطالعه بدون قاعده)
(او کتاب را می خواند ولی چیزی عایدش نمی شود.)
مخاطبان عزیز و کسانی که گرایش به کتاب خوانی دارند باید بدانند که
ص: 44
مطالعه با هر هدفی که باشد، لازمه آن یک مطالعه مناسب است. پس نکات زیر را که خلاصه روش نو است به خاطر بسپارید :
«1. همیشه برای مطالعه برنامه ریزی کنید و به برنامه خود متعهد باشید.
2. برای مطالعه هر مطلب زمان تعیین کنید این کار سرعت عمل را بالا می برد.
3. مكان مطالعه، اتاق و دارای نور و دمای مناسب باشد.
4. معمولاً انتهای شب و صبح زود بهترین زمان مطالعه است، اما بهترین زمان برای هر فرد توسط خود او انتخاب می شود.
5. موضوعات شبیه به هم را پشت سر هم مطالعه نکنید.
6. در فواصل بین یادگیری حتماً حداقل 10 دقیقه استراحت کنید.
7. خواب کافی داشته باشید تا مغز شما عملکرد خوبی داشته باشد.
8. تغذيه مناسب داشته باشید، البته به خاطر بسپارید که قبل از مطالعه از خوردن غذاهای پرحجم و چرب خودداری کنید .
9. با علاقه و انگیزه مطالعه کنید، نه از روی اجبار.
10. به خودتان اعتماد داشته باشید و به خود بگویید «من می توانم»
11. با تمرین، حافظه خود را تقویت کنید .
12. مهم ترین ابزار مطالعه قلم است. «به طور مرتب «یادداشت برداری کنید».
13. کافی است هر درس را فقط یک بار ولی دقیق مطالعه کنید.
14. درس ها را در فواصل منظم به طور مرتب مرور کنید.
15. روی موضوعات مورد مطالعه تمرکز کنید و جلو حواس پرتی خود را بگیرید.
ص: 45
16. آن گونه مطالعه کنید که با دوست محترم خود گفتگو می کنید .
17. فراموش نکنید: «درس را باید فهمید نه حفظ کرد.»
18. زمانی که شاد و سرحال هستید، مطالعه کنید، در حین خستگی از مطالعه بپرهیزید.
19. با سلیقه خود نکات مهم را علامت گذاری کنید.
20. تصور موفقیت به شما شور و شوق میدهد که بهتر مطالعه کنید.»
ص: 46
ص: 47
حضرت علی علیه السلام فرمود : الكُتُبُ بَساتين العُلَماء (1) (2)
«کتاب ها، بوستان های دانشمندانند.»
همان طور که مردم از بوستان و باغ لذت می برند مطالعه کتاب نیز سرشار از لذت معنوی است و آدمی هر چقدر بیشتر بخواند. علاوه بر فواید فراوان کتاب، از معنویت بهره برده و از فضیلت آن سیراب می شود.
حضرت علی علیه السلام می فرماید: «چه خوب سخن گویی است، کتاب.» گرایش به کتاب های دلنشین و مفید چون باغ بزرگ ثمر می دهد و از میوه آن استفاده می کنیم و از مزایای آن کتاب ها بهره برداری می کنیم .
ص: 48
گرایش به کتاب برای مردم جاهل و سفیه خوب نیست بلکه مضر هم هست. بنابراین باید بدانیم یک نفر جاهل و احمق نباید گرایش به کتاب داشته باشد. و یک شخص خردمند که به کتاب گرایش دارد باید کتاب سودمند و ثمربخش را مطالعه نماید .
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله می فرماید :
فرشتگان بال های خود را برای طالب علم پهن می کنند زیرا از آنچه می جوید رضایت دارند.
کتاب و کتابخوانی نیز طلب علم به شمار می رود بنابراین گرایش به کتابخوانی نیز از ثواب والایی برخوردار بوده و فرشتگان بال های تواضع خود را برای آنان نیز پهن می نمایند.
گرایش به کتاب نسبت به کسب ثروت برتری دارد آموختن دانش از طریق کتابخوانی فضیلت بزرگی دارد و کسب ثروت فاصله زیادی با آن دارد. برای اثبات این مدعا به سراغ کتاب تحف العقول می رویم و فرمایش حضرت امیر علیه السلام را درباره آن می خوانیم :
«ای مردم بدانید که کمال دین در طلب دانش است و به کار بستن آن. و به راستی دنبال دانش بودن بر شما از دنبال مال و ثروت دنیا بودن لازم تر است؛ زیرا مال دنیا میان شما تقسیم شده و دارای ضمانت است و عادلی آن را میان شما قسمت کرده و ضمانت فرموده است و به زودی به آن وفا
ص: 49
خواهد کرد و علم و دانش برای شما نزد اهلش ذخیره شده است. شما مأمور به تحصیل آن از ایشان هستید.
پس به دنبال دانش (از طرق گوناگون همچون کتابخوانی) بروید و بدانید همانا مال زیاد موجب تباهی دین و قساوت دل ها می شود؛ در حالی که همانا دانش زیاد و عمل به آن، موجب اصلاح دین و راهیایی بهشت می گردد. خرج کردن مال را کاهش می دهد ولی دانش با خرج کردن افزایش می یابد؛ پس خرج کردن دانش این است که آن را در میان حافظان و راویانش منتشر سازی. و بدانید که ملازمت با دانش موجب به دست آوردن کردارهای شایسته و مایه سربلندی آنان در زندگی و سبب ذکر خیرشان پس از مرگ می شود.»
«به راستی آموختن دانش به طرق گوناگون همچون کتابخوانی دارای فضایل بسیار است؛ سرش تواضع است چشمش برکناری از حسد، گوشش فهم، زبانش راستی، حافظه اش بررسی، دلش خوش بینی، عقلش سبب شناسی امور، دستش مهربان، همتش سلامت، پایش دیدار دانشمندان، حکمتش خویشتن داری، قرارگاهش رهایی، رهبرش عافیت، مرکبش وفا، سلاحش سخن نرم و دلنشین، شمشیرش خشنودی، کمانش نرم رفتاری، سپاهش گفتگو با دانشمندان، ثروتش ادب، پس اندازش اجتناب از گناهان، توشه اش گفتگو با دانشمندان، ثروتش ادب، پس اندازش اجتناب از گناهان، توشه اش احسان جایگاهش صلح و سازش، راهنمایش ره یافتگی و یارش همنشینی با نیکان.» (1)
ص: 50
این تذکر لازم است که کتاب و کتابخوانی از دیدگاه راهبران دینی از مقام بزرگی برخوردار است. به علت اینکه آن پیشوایان در موقعیت های گوناگونی از قلم دفاع نموده و دانشمندان را ارزشمند توصیف نموده و آنان را سعادتمندانی دانسته اند که در دنیا با عزت و الگوی جوامع و در آخرت شافع مردم هستند.
کتاب را بوستان و بهترین سخنگو بر شمرده که نه تنها موجب تزلزل انسان نمی شود، بلکه یار مهربانی است که باعث حرکت به سوی مقصود است.
حضرت امیر علیه السلام درباره دانشمندان فرمود: «نوشته انسان، نشان خرد او و دلیل فضل اوست.» (1)
«خردهای دانشمندان، در نوک قلم های آنهاست.» (2)
از احادیث فوق نتیجه می گیریم که نویسندگان کتاب را دست کم نگرفته و آنان را حقیر نشماریم و این میسر نیست مگر با همت گماردن به گرایش به کتاب و کتابخوانی. برای روشن تر شدن مطلب به فضیلت دانشمندان در تألیف و نگارش به گفتار دیگری اشاره می نماییم :
حضرت رسول صلى الله عليه وسلم فرمود :
«هرگاه مؤمن بمیرد و یک برگه که روی آن علمی نوشته شده باشد از خود بر جای گذارد، روز قیامت آن برگه پرده ای میان او و آتش می شود و
ص: 51
خداوند تبارک و تعالی به ازای هر حرفی که روی آن نوشته شده، شهری هفت برابر پهناورتر از دنیا به او می دهد.» (1)
«هر کس دانشی یا حدیثی از من بنویسد تا آن دانش و حدیث باقی است برایش اجر نوشته می شود.» (2)
ص: 52
ص: 53
«کتاب غذای روح انسان است و فرهنگ کتابخوانی باید به عنوان سیره و سنت بین مردم رایج شود.»
برای رایج شدن کتابخوانی بین مردم باید کارهای اساسی انجام گیرد. باید راهکارهای کتابخوانی در جامعه بین مردم گسترش یابد و از سویی باید کتابخوانی آسیب شناسی و آفت زدایی شده و آفات کتابخوانی از بین برود .
مک لوهان می گوید: «کیفیت زندگی شما را دو چیز تعیین می کند: کتاب هایی که می خوانید و انسان هایی که ملاقات می کنید.»
بنابراین کتابخوانی اصل مهمی است که از اهمیت به سزایی برخوردار است. و از آن به سادگی نباید گذشت در جوامعی که مردم آن به مطالعه ی کتاب های خوب پرداخته اند از رشد بهتری برخوردار بوده و جامعه آنان برتر
ص: 54
است، بر خلاف آن در جوامعی که درصد مطالعه مردم آنان کمتر بوده است از رشد و ضریب هوشی کمتری برخوردار می باشند .
اهل مطالعه و کسانی که کتاب های خوب را می خوانند در دنیایی پر از شگفتی زندگی می کنند و برای خود عالمی دارند. کتاب هایی که ارزش مطالعه دارد می تواند انسانی را با دنیایی پر رمز و راز آشنا سازد و او را از ناکامی و تیره بختی دور سازد.
پلوتارک می گوید: «اگر مادر نباشد جسم انسان ساخته نمی شود و اگر کتاب نباشد روح بشر پرورش نمی یابد.»
ژول کاراتی می گوید: «اگر از مشتاقان کتاب هستید بزرگ ترین خوشبختی جهان را دارا هستید.»
اگر کتاب خوبی را برای اولین بار مطالعه می کنید از جهل شما کم می شود و بر معلوهای شما افزوده می گردد و این برای شما در زمینه ای که کتاب فراهم کرده بسیار با ارزش است .
آری! کتاب بوستانی است که غنچه های نادانی و حماقت را به میوه دانایی مبدل می سازد!»
بنابراین «دانش افزایی شمه ای از کارستان کتاب است و ذوق پروری برگی از دفتر برگ و بار اوست.»
همان طور که قبلاً بیان کردیم؛ گرایش به کتاب و کتابخوانی از ارزش ها به شمار می رود. «می توان برتری و ارزش انسان را از اندازه گرایش او به کتاب و
ص: 55
کتابخوانی تجربه کرد. بنابراین مطالعه کتابهای با فضیلت با ارزش است. ولی اگر کتابی ارزش مطالعه نداشت و فایده ای از آن عاید خواننده نشد. گرایش به آن ارزش ندارد.
هر قدر کتابی بیشتر مطالعه شود قدر و منزلت آن کتاب بیشتر می شود. زیرا آن کتاب در جمع کتاب های خوب خودی نشان داده و عالی بودن آن کتاب بیشتر به همگان معرفی می گردد. و از سویی گشت و گذار در هیچ بوستانی به اندازه خواندن کتاب نشاط آور و جالب نیست.
علم آموزی و آموختن یکی از اصولی است که مخاطب و دانشجو را سعادتمند می سازد و از جهنم سوزان بر حذر داشته و به بهشت رهنمون می سازد. بزرگی می گوید: آنچه را می توان بعد از سی سال تجربه آموخت مطالعه در یک ماه به ما می آموزد.
همان گونه که قبلاً بیان کردیم سعادت و جاودانگی جوامع بستگی به گرایش به کتاب و کتابخوانی دارد هر جامعه ای که برای رشد و ترقی بیشتر به سوی مطالعه و خواندن کتاب پیش برود، جاودانه خواهد شد.
ص: 56
ص: 57
خوشتر ز کتاب در جهان یاری نیست *** در غمکده زمان غمخواری نیست
هر لحظه از او بگوشه تنهایی *** صد راحت و لیک هرگز آزاری نیست (1)
یار مهربانی که هیچگونه آزاری نمی رساند را در غمکده زمان دریابیم تا به مراد خویش برسیم :
بهتر از کتابخانه جائی نبود *** خوشتر ز کتاب آشنایی نبود
در دهر برای رفع امراض وجود *** بهتر ز مطالعه دوائی نبود (2)
برترین درمان برای تغذیه روح گرایش به کتاب و کتابخوانی است. بنابراین با مطالعه آن به این مهم نائل شویم.
ص: 58
حاليا مصلحت وقت در آن می بینم *** که کشم رخت به میخانه و خوش بنشینم
جز صراحی و کتابم نبود یار و ندیم *** تا حریفان دغا را به جهان کم بینم (1)
برترین پارکتاب است که همنشین آن از اسفل دوری گزیده و به بام تکامل می رود.
اندیشه تو گرچه بود در خوشاب *** تابان نشود تا که نیاید به کتاب
گر طبع نشد، به دست مردم نفتاد *** چون برق جهنده است و چون نقش بر آب (2)
آری!! با قلم ژرفای اندیشه هویدا می گردد و بدون آن اندیشه های چون در آشکار نمی گردد.
قلم گفتا که من شاه جهانم *** قلمزن را به دولت می رسانم
کاری که قلم به یک زبان ساخت *** شمشیر به صد زبان نسازد
«مبارزه به وسیله علم، قلم و بیان حائز اهمیت بوده و از شمشیر و اسلحه کاری تر است. چه بسا به وسیله جنگ های نظامی نمی توان کاری انجام داد، ولی به وسیله قلم، بیان و فرهنگ می توان پیشروی نمود و به پیروزی رسید.»
ص: 59
«یک وزیر جنگ خائن بیش از صد لشکر دشمن به انحطاط و ضعف کشور کمک می کند و یک رئیس فرهنگ گیج بهتر از صد دستگاه تبلیغاتی خصم به نادانی و جهل جامعه خدمت می نماید.» (1)
در این دنیا به از آنجا نیایی *** که باشد یک کتابی و کتابی
نشیند با تو هر وقت خواهی *** ندارد از تو خواهش های واهی
بگوید از برایت داستان ها *** حکایت ها کند از باستان ها
نه از خوی برش دلگیر گردی *** نه چون از عارف از او سیر گردی (2)
*****
همنشین به از کتاب مخواه *** که مصاحب بودگه و بیگاه
بهجت افزای جان و راحت دل *** هر چه دلخواه توست از آن حاصل
این چنین همدم لطیف که دید *** که نه رنجید و نه برنجانید (3)
ص: 60
محمدرضا رجائی در سال 1341 ه- ش در حومه شهر اصفهان متولد شد و تحصیلات ابتدایی و راهنمایی را در اصفهان گذراند.
در سال 1359 از هنرستان شماره یک اصفهان فارغ التحصیل شد و دیپلم متوسطه را اخذ نمود .
سپس راهی حوزه علمیه اصفهان شد و طی چند سال ادبیات عرب و دروس دیگر را در حوزه علمیه تکمیل نمود و طی سال های 1370 تا 1385 در مدارس راهنمایی غیرانتفاعی و دبیرستان و نیز به طور خصوصی دروس عربی، قرآن و انگلیسی دانشگاهی را تدریس نمود.
در سال 1378 در رشته روانشناسی عمومی در دانشگاه به تحصیل پرداخت ولی به عللی از تحصیلات بازماند .
در سال 1381 در رشته مترجمی زبان انگلیسی در دانشگاه پذیرفته شد و در سال 1385 از دانشگاه فارغ التحصیل شد.
او کتاب هایی زیادی از انگلیسی به فارسی ترجمه نموده است که هنوز به چاپ نرسیده است.
او طی سال های نویسندگی کتاب «ویژگی های دعا» را بعد از پژوهشی یک ساله تألیف نمود و پس از آن تاکنون حدود سی کتاب تألیف نموده که بعضی از آنها چاپ و منتشر شده است و بعضی از آنها به زودی چاپ و منتشر می گردد و بعضی از آن کتاب ها در همایش های مختلف برگزیده و لوح سپاس و جایزه ویژه دریافت نموده است.
ص: 61
1. راه های رسیدن به موفقیت و خوشبختی جلد اول و دوم
2. ویژگی های دعا
3. راز خوشبختی زن و شوهر
4. فرهنگ غدیریه - فرهنگ الفبایی غدیر
5. راز خوشبختی دختران و پسران
6. پرواز به سوی آبرو
7. فرهنگ الفبایی امام هادی علیه السلام
8. فرهنگ الفبایی امام محمد تقی علیه السلام
9. فرهنگ الفبایی امام حسن مجتبی علیه السلام
10. فرهنگ الفبایی امام حسن عسکری علیه السلام
11. راه های کسب ثروت حلال
12. حق مردم
13. درس هایی از شفاعت
14. معجزه جاوید
15. تحلیلی از زندگی امام حسین علیه السلام
16. تحلیلی در زندگی امام رضا علیه السلام
17. شناخت امام زمان علیه السلام
18. راز طلایی
ص: 62
19. کشکول رجایی
20. پرواز به سوی آبرو
21. کتاب راههای رسیدن به موفقیت و خوشبختی، کتاب برگزیده همایش کتاب (خادمان فرهنگ مکتوب) استان اصفهان در سال 1388.
22. کتاب راز خوشبختی زن و شوهر، کتاب برگزیده در همایش کتاب استان اصفهان در سال 1392 .
ص: 63
1. ویژگی های دانشمندان
2. فرهنگ الفبایی امام حسین علیه السلام
3. فرهنگ الفبایی امام سجاد علیه السلام
4. یاد یار
ص: 64