ص: 2

ص: 3

ص: 4

فصل دوم: راه کارهای حمایت از تولید کنندگان داخلی 1.ایجاد اینترنت ملی.............................................35

2.استفاده دولت از شبکه های اجتماعی داخلی.......36

3. تبلیغ رسانه ای شبکه های اجتماعی داخلی ......37

استفتاء ........................................................39

4. معرفی گروه ها و کانال های معتبر از طریق رسانه ..39 5.حضور افراد متخصص در گروه ها و کانال ها ............40

6.برگزاری جلسات آموزشی.................................42

7.لزوم نظارت جدی بر شبکه های اجتماعی خارجی ..42

سوالات فقهی....................................................43

بخش سوم: فواید شبکه های اجتماعی

1. آموزش مفاهیم عالی......................................45

2. ارتباط أسان با مراکز علمی و مذهبی ...............46

3. صله رحم ....................................................47

4. ارتباط با دوستان و آشنایان .............................49

5. اطلاع رسانی عمومی...................................49

6. تبلیغ کالاهای تجاری ....................................50

7. دسترسی به اخبار و اطلاعات روز دنیا .............50

8. پر کردن اوقات فراغت با مطالب مفید ...............51

بخش چهارم: آسیب ها و پیامدهای شبکه های اجتماعی فصل اول: آسیب های اعتقادی شبکه های اجتماعی

ص: 6

1. تضعیف اعتقادات ............................................56

2.تمسخر معارف و احکام دینی ..............................58

3.ترویج باورهای انحرافی.......................................58

فصل دوم: آسیب های ضد اخلاقی شبکه های اجتماعی 1. قبح زدایی از گناه ..........................................61

2.تحریک شهوت کاربران.......................................62

3.بلوغ جنسی زودرس........................................63

4.دوستی ها و ارتباط های بی قید و بند.................64

5. گسترش تجسس در امور خصوصی دیگران...........66

فصل سوم: آسیب های روحی روانی شبکه های اجتماعی

1. ایجاد با تشدید انزوا و گوشه گیری .....................68

2. کاهش اعتماد به نفس....................................70

3. افسردگی....................................................71

4. افزایش احساس نیاز به توجه ..........................72

5.افزایش شکست های عاطفی ..........................73

6.جرأت برای ارتکاب جرم ....................................73

فصل چهارم: آسیب های جسمی شبکه های اجتماعی 1.ضعف بینایی..................................................75

استفتاء...........................................................76

2.چاقی ..........................................................77

3. مشکلات ستون فقرات ...................................77

4. بیماری های پوستی .....................................78

فصل پنجم: آسیب های فرهنگی اجتماعی شبکه های اجتماعی

1.ترویج و تغییر سبک زندگی ...............................80

ص: 7

2. تأخیر در ازدواج...............................................82

3. طلاق و فروپاشی خانواده ...............................84

استفتاء...........................................................88

4.عادی سازی قمار بازی ..................................89

قوانین قمار بازی اینترنتی...................................89

سوالات فقهی ................................................90

5. ایجاد هویت و شخصیت مجازی........................92

6. حجم گسترده اطلاعات بی سانسور ................94

7. دریافت اطلاعات از کانال غیرسالم ...................95

8.تخریب زبان فارسی.......................................96

9. کم شدن مطالعه و افت تحصیلی ...................97

استفتاء ........................................................98

10.کودک ربایی و سوء استفاده جنسی.............99

فصل ششم: آسیب های امنیتی شبکه های اجتماعی 1.سرقت اطلاعات کاربران .............................102

استفتا.......................................................105

2. شناخت رفتارهای جامعه ............................106

3. راهنمای سارقان ..... ................................107

4.فیلم برداری از زندگی خصوصی کاربران ...........107

فصل هفتم: آسیب های سیاسی- اقتصادی شبکه های اجتماعی

1.انقلاب های مخملی ......................................109

2. تعیین ریاست جمهور ......................................111

3. خروج ارز از کشور ..........................................111

استفتا ...........................................................112

ص: 8

بخش پنجم: جرائم شبکه های اجتماعی

مهم ترین جرم های اینترنتی در جهان ..................116

1. عبور از فیلترینگ.............................................116

علل و زمینه پیدایش فیلترینگ .............................117پاسخ به یک شبهه ..........................................118

فیلترینگ در فرانسه..........................................118

فیلترینگ در انگلیس .........................................120

فیلترینگ در آلمان ............................................121

آسیب های استفاده از ابزار عبور از فیلترینگ ........121

قوانین عبور از فیلترینگ ....................................125

سوالات فقهی عبور از فیلترینگ .........................125

2.جاسوسی رایانه ای ....................................131

قوانین جاسوسی رایانه ای ..............................132

استفتاء........................................................134

3.سرفت رایانه ای .........................................135

قوانین و سؤالات فقهی سرقت رایانه ای ... ..........135

4. لینک دادن به شبکه های اجتماعی فیلتر شده . 137

قانون و استفتاء درباره لینک دادن ........................138

5. تولید و توزیع محتویات مستهجن ....................139

مجازات تولید و توزیع محتویات مستهجن ............140

حکم فقهی تولید و توزیع محتویات مستهجن.......141

6.تشویق به دیدن سایت مستهجن ..................141

قوانین تشویق به دیدن سایت مستهجن............143

استفتا..........................................................144

ص: 9

7.نشر اکاذیب و شایعات ..................................145

قانون و استفتا ...............................................146

8. تغییر چهره دیگران .......................................147

استفتاء ........................................................147

9.اخاذی اینترنتی.............................................148

سوالات فقهی ..............................................150

10.کلیک دزدی ..............................................150

11. هک کردن ................................................152

• استفتاء .....................................................153

12.ترساندن کاربران ........................................154

13. نرم افزارهای مورد استفاده در جرم ..............154

بخش ششم: آداب استفاده از شبکه های اجتماعی

فصل اول: بایدهای استفاده از شبکه های اجتماعی

1.شناخت و آگاهی لازم....................................157

2.اعتدال در استفاده از شبکه های اجتماعی ..........158

سوالات فقهی .................................................159

3.نقل مطالب مفید و مستند ................................161

سوالات فقهی .................................................163

4. احترام نهادن به قوانین گروه ها ..........................163

استفتاء...........................................................164

5. رعایت انصاف در انتقاد از دیگران ........................165

6. برخورد مناسب باید رفتاری ها ..........................166

سوالات فقهی .................................................167

ص: 10

فصل دوم: نبایدهای استفاده از شبکه های اجتماعی 1.ساختن گروه و کانال به نام دیگران ......................170

2.ارسال مطالب، بدون مطالعه محتوای آن .............171

3. منتشر کردن تصاویر خصوصی............................172

آسیب های انتشار عکس های خصوصی ..............173

قبح شکنی.......................................................173

الگو گیری ......................................................173

سوالات فقهی..................................................174

4.نشر و تأیید همه مطالب .................................175

سوالات فقهی..................................................176

5.عضو شدن در هر کانال و گروهی .....................177

سوالات فقهی ................................................178

6. قبول مطالب بدون سند و مدرک .......................180

7.نزدیک شدن به محرمات ..................................180

بخش هفتم: وظایف مدیران گروه های شبکه اجتماعی

1. تناسب گروه با نیاز و مشکل جامعه ..................184

2. انتخاب نام مناسب برای گروه و کانال ................184

3. تبیین دقیق اهداف تشکیل گروه .....................184

4. حرکت در جهت اهداف گروه ...........................185

5. دقت در عضو کردن افراد ...............................185

6.عضو گردن افراد با اجازه آنها...........................187

بخش هشتم: احکام و نکات متفرقه

فصل اول: کودکان و شبکه های اجتماعی

نظارت والدین بر فعالیت اینترنتی فرزندان ................193

ص: 11

توصیه هایی به والدین........................................196

فصل دوم: همسریابی

آسیب های همسریابی اینترنتی .........................201

قوانین و سوالات فقهی........................................203

فصل سوم: تصاویر و فیلم های اینترنتی

سوالات فقهی ...................................................205

فصل چهارم: مطالب مفید

گفتگوهای اینترنتی .........................................213

سوالات فقهی ................................................215

منع همسر در استفاده از شبکه های مجازی.......218

هدیه دادن شبکه های اجتماعی مفسددار..........219

دانلود کردن از شبکه های اجتماعی .................220

بلوتوث کردن شبکه های اجتماعی ...................222

• موسیقی در شبکه های اجتماعی .................222

جملات بازدارنده تحریک کننده .........................223

نگهداری محتوای مفسده دار ..........................224

طهارت در تایپ کردن ......................................225

شنیدن آیه سجده دار ............ . . . . ................225

جواب سلام ایمیل و چت ...............................226

آدرس دفاتر مراجع تقلید................................227

منابع و کتابنامه..........................................229

ص: 12

گام دوم یعنی شناخت معروف و منکر در روابط اجتماعی ومعاملات اقتصادی، کاری است که با وجود برخی از آثار علمی و پژوهش های ارزشمند با نگاه تخصصی به هر صنف مورد توجه قرار نگرفته است. سلسله کتاب های «فقه و زندگی» به پژوهش و نگارش در حوزه اصناف خاص توجه دارد و بایدها و نبایدهای فقهی و اخلاقی و آداب اسلامی هر اتحادیه صنفی و دست اندرکاران مشاغل مختلف تولیدی، توزیعی، و خدماتی را محور پژوهش و نگارش و اطلاع رسانی خویش می داند.

گام سوم در شناخت معروف و منکر به روابط مردم و حکومت ها اختصاص دارد، اسلامی شدن روابط دولت و ملت بالاترین گام به سوی رضای خداوند متعال محسوب می شود و در سایه پیروی از رهبری الهی و تسلیم دولت و ملت در برابر قوانین قرآن و عترت امکان پذیر است.

در حدود سالهای 1372 ش با آغاز فعالیت های ستاد امر به معروف و نهی از منکر طرح پژوهشی افقه و زندگی توسط جناب حجة الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد

حسین فلاح زاده، پی ریزی شد. هدف طرح، تألیف و تدوین مجموعه کتاب هایی در زمینه آداب و احکام اسلامی برای اصناف و مشاغل گوناگون اقتصادی و بازاریان

ص: 14

کشور بود. با هماهنگی این دو نهاد فرهنگی تألیف حدود بیست جلد از این مجموعه در سالهای آغاز کمک خوبی به بازاریان متدین در زمینه شناخت احکام شرعی و حلال وحرام مشاغل بشمار می رفت. أما مثل بسیاری دیگراز طرحها این کار هم به دلایل مختلف ناتمام ماند و در زمینه احکام فقهی بسیاری اصناف اثری فراهم نیامد.

ضرورت اسلامی شدن بازار، علاقه بسیاری از کسبۀ محترم در بخش های تولید و توزیع و خدمات و پیگیری دبیر محترم ستاد امر به معروف و نهی از منکر حجة الاسلام والمسلمین زرگر دام عزه العالی سبب احیای مجدد این طرح پژوهشی کاربردی در سال 1393 ش شد و تالیف وتدوین کتبی دیگر در زمینه فقه اصناف در دستور کار پژوهشکده امربه معروف و نهی از منکر قرار گرفت.

درسال های آغازین، این پژوهش ها با هدایت و حمایت ستاد و نظارت علمی و فقهی برادران گرامی حجج اسلام محمدحسین فلاح زاده و محمود مهدی پور شکل گرفت و بیست و چند دفتر از آن فراهم آمد. اینک بار دیگر پس از

حدود چهارده سال، این کار ناتمام و بر زمین مانده به توفیق الهی و نظارت جناب حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج سید محمد تقی علوی و همکاری گروهی از فضلای حوزه

ص: 15

علمیه قم در پژوهشکده امربه معروف پیگیری می شود.

همیشه اصناف محترم و صاحبان مشاغل در انجام وظیفه خود نیاز به احکام و قوانین الهی دارند و لازم است معروف و منکرات صنفی را بشناسند. تحولات صنفی و دگرگونی ها در حوزه کسب و کار سبب می شود که احکام براساس نیازهای روز مورد بازنگری فقهی و علمی قرار گیرد وتفقه واجتهاد جدید ضرورت یابد. از این رو بار دیگر با استفاده از فتاوی مراجع بزرگوار تقلید و قوانین مصوب شورای نگهبان موضوعات کارنشده در برنامه پژوهشی قرار گرفت و بیست اثر جدید تحقیق و تولید شد. عناوین پژوهش های سال 1393 ش بدین شرح است:

احکام صنف طلاوجواهر

احکام تلفن همراه

احکام بازی های رایانه ای

احکام صنف اتوبوس رانی

احکام صنف فرش و تابلوفرش

احکام صنف کیف و کفش (سراجان)

احکام صنف ماهی فروشان

احکام صنف ناشران

احکام صنف پوشاک

ص: 16

احکام صنف نانوایان

احکام رایانه و اینترنت

احکام صنف پرندگان و پرنده فروشان

احکام صنف اغذیه فروشان

احکام صنف پارکها

احکام عمومی کسب و کار

احکام صنف قهوه خانه ها

احکام صنف الکتریکی

احکام صنف عطاری و دارو گیاهی

احکام صنف لوازم صوتی و تصویری

احکام بیمه ها

این دفتراز فقه و زندگی که با تلاش برادر گرامی حجة الاسلام والمسلمین محمود صادقی پدید آمده به احکام شبکه های اجتماعی اختصاص یافته است و امیدواریم محققان و دست اندرکاران محترم با ارائه تجارب و مسائل شرعی خویش ما را در تکمیل این اثر یاری کنند.

با درخواست توفیق از خداوند دانا و توانا و یاری محققان حوزوی و همراهی اصناف کشور، بسیج اصناف و مسؤلان ستادهای امر به معروف، می توان به سوی اسلامی شدن بازار، آرامش روانی جامعه، کاهش جرم و تخلفات اقتصادی

ص: 17

و کسب رضای حضرت حق گام هایی بلندتر برداشت.

امیدواریم با شناخت احکام الهی در تمام بخش ها و اجرای آن در زندگی فردی و اجتماعی و در سایه فقه ناب اسلامی و با هدایت حضرت بقیة الله عجل الله تعالی فرجه الشریف، توحید و عدالت در سراسر عالم حاکم گردد. ان شاء الله.

قم پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر

خیابان سمیه کوچه 12 پلاک 355

fmaroof.ir info@fmaroof.ir

ص: 18

شبکه های اجتماعی اگر به صورت صحیح و اصولی مورد استفاده قرار گیرد، به یکی از بهترین نعمت هایی که خدای متعال به بشریت عطا فرموده است؛ تبدیل می شود و موجبات رشد و تعالی جامعه ها را فراهم می کند؛ ولی اگر نادرست مصرف شود زمینه سقوط و انحطاط کاربران و بالتبع جوامع بشری را مهیا می کند.

درباره شبکه های اجتماعی، کتاب ها و مقالات فراوانی نوشته شده است؛ ولی نوشته ای که در بردارنده همه جوانب شبکه های اجتماعی این موضوع باشداین موضوع باشد؛ مانند کارکردهای مثبت و منفی، قوانین و احکام شرعی، کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ اما در نگارش حاضر سعی شده در حدّ توان به این رویکرد مهم پرداخته شود.

این کتاب مشتمل بر هشت بخش، شامل مباحثی در زمینه (تولید، فواید و خطرات شبکه های اجتماعی، جرائم موجود در شبکه های اجتماعی، آداب استفاده از شبکه های اجتماعی، وظایف مدیران شبکه های اجتماعی و ...) می باشد.

ص: 20

در این نوشته، سوالات شرعی را از مراجع تقلید مشهور ذکر کرده ایم؛ لذا اگر در کتاب، دیدگاه فقهی مرجع تقلیدی ذکر نشده است یا به آن دست نیافتیم یا در این مورد نظری نداشته اند؛ در صورت امکان در چاپ های بعدی اضافه می شود.

خوانندگان محترم در صورتی که در یک موضوع خاص، پاسخ به مسئله ای شرعی را در این کتاب پیدا نکردند؛ حتماً به رساله مرجع تقلید خودشان یا دفاتر مربوط رجوع و یا از ایشان استفتا کنند.

تذکر: در این کتاب هر جا از آیت الله شبیری زنجانی، مسئله یا استفتایی با قید «احتیاط وجوبی» یا «احتیاط واجب» آمده باشد، عمل به این گونه احتیاط، واجب است و مُقلّد نمی تواند در آن به فتوای مجتهد دیگر رجوع کند.(1)

امید است این مجموعه بتواند رسالت خود را در جهت روشن کردن افکار جامعه و تعلیم افراد در زمینه احکام شبکه های اجتماعی به انجام رساند و مورد قبول درگاه اَحدیَّت قرار گیرد!

در پایان از زحمات و راهنمایی های حجت الاسلام محمد خلیلی و آقای علی نصیری و تمام کسانی که بنده را

ص: 21

در تهیه این اثر یاری کردند، تشکر می کنم و از خدای متعال توفیق و موفقیت آنها را خواستارم.

محمود صادقی

27 رجب(1) 1437، برابر با 16/2/1395

ص: 22

و «لینکداین»(1)ساخته شد و در سال (2004م) سایت شبکه اجتماعی فیس بوک راه اندازی گردید.(2)

«افسران»، «فیس بوک»(1)، «مای اسپیس»(2)، «توییتر»(3)و

ص: 25

«اینستاگرام»(1)؛ کاربران با اهداف و انگیزه های مختلف و با موضوعات متنوع حضور دارند؛ ولی در شبکه های تخصصی مانند «لینکداین»(2)، افراد حول یک موضوع خاصی بحث و گفت گو می کنند.

تغییر و تکامل یافته؛ ولی غالباً ارتباط ها فیزیکی و حضوری بوده است؛ در حالی­که امروزه با ورود تکنولوژی های جدید مانند شبکه های اجتماعی، افراد از راه دور با هم مرتبط هستند.

در این شبکه ها از یک طرف، به دلیل نوع ارتباط ها، که متنوع و دارای جذابیت زیادی است و از سوی دیگر به دلیل امکان برقراری ارتباط با هر شخصی از هر جنس و هر ملیت؛ افراد زیادی به این شبکه ها رو آورده و در آنها عضو می شوند.

برخی از کارشناسان علت رو آوردن به شبکه های اجتماعی را چنین مطرح کرده اند(1): انسان موجودی اجتماعی است و هر ابزاری که انسان را در اجتماعی شدنش کمک کند، یا اجتماعات جدید

را به او معرفی کند و حتی به این موضوع کمک نماید که انسان در ارتباط های مختلفش بروز و ظهور داشته باشد؛ مورد استقبال این موجود قرار می گیرد.(2)

بر اساس پژوهش های انجام شده، افراد به دلایلی، از قبیل میل به نوجویی، هیجان خواهی، محبوبیت، خود

ص: 27

شیفتگی، حفظ ارتباط با دیگران، فرار از محرک های تنش آور بیرونی، قابل احترام بودن با استفاده از پوشش هویت دوم و چشم و هم چشمی؛ در شبکه های اجتماعی عضو می شوند.(1)

ص: 28

ص: 30

به گفته دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور(1)

112 شبکه اجتماعی در کشور وجود دارد. طبق آخرین بررسی های انجام شده 50 درصد جمعیت، روزانه بیش از یک ساعت زمان را برای حضور در این فضاها اختصاص می دهند که باید از این فرصت مناسب بهترین بهره برداری کرد.(2)

بسیاری از کارشناسان معتقدند تولید شبکه اجتماعی ایرانی ضروری است؛ زیرا همه کشورهای پیشرفته دنیا متناسب با فرهنگ جامعه متبوع شبکه های اجتماعی دارند(3)؛ اما کاربران ما از محصولات بیگانه استفاده می کنند که به مرور زمان فرهنگ آنها مورد پذیرش قرار می گیرد. پس باید شبکه های اجتماعی داخلی به سرعت تولید و با تبلیغات گسترده در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرد.

اجتماعی خارجی استفاده می کنند، آیا تولید شبکه های اجتماعی ایرانی توسط متخصصین داخلی واجب است؟

جواب: باید برای جلوگیری از مفاسد(1) به مقداری که ضرورت دارد(2) و مفسده ای هم ندارد، اقدام شود.(3)

ص: 33

دولت و متخصیین وظیفه دارند از بین صدها شبکه اجتماعی ایرانی، بهترین و کاربردی ترین آنها را انتخاب و ضمن معرفی به مردم، به صورت ویژه از شبکه های برگزیده از آنها حمایت کنند.

دولت و مردم جامعه می توانند با استفاده از راهکارهایی که ذیلاً ارائه می شود، به تولید کنندگان شبکه های اجتماعی داخلی کمک کنند:

برخی از مردم معتقدند: شبکه های اجتماعی خارجی از سرعت و کیفیت بیشتری برخوردار بوده و اشکالات کم­تری دارند. لذا استفاده از آنان بهتر است. در جواب این عده از کاربران می گوییم: آیا این شبکه های اجتماعی خارجی در زمان تولید نیز کیفیت و سرعت امروز را داشتند؟ آیا از ابتدا بدون اشکال بودند؟ قطعاً این گونه نبوده، بلکه با مرور زمان و با استفاده کاربران زیاد، مشکلات آنها برطرف و کیفیت آن بهتر شده است. لذا لازم است همه مردم به نرم افزارهای داخلی اعتماد کنند تا سازندگان بتوانند به کیفیت آنها بیفزایند و مخاطبان خود را راضی کنند.

کرده و آنها را تشویق کند که حتماً با آگاهی لازم به سمت فضای مجازی بروند. مصادیق فراوانی وجود دارد که گویای تأثیر عمیق رسانه ها بر افکار عمومی است؛ مثلاً تا چند سال پیش مردم در رانندگی کم تر از کمربند ایمنی استفاده می کردند؛ ولی رسانه با پخش انیمیشن های زیبا و جذاب

مردم را با فواید این موضوع آشنا کرد و الان بیشتر رانندگان از کمربند ایمنی استفاده می کنند. همین کار را می توان در مورد فضای مجازی انجام داد؛ به طوری که هیچ شخصی بدون آگاهی از فواید و نیز آسیب ها و نحوه استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی به سراغ این ابزار نرود.

صدا و سیما می تواند ضمن استفاده از چهره های تأثیر گذار و الگوی جامعه، مانند مراجع تقلید، هنرمندان و ورزشکاران، مردم را با فضای مجازی آشنا کند و هم معایب و هم فواید این ابزار را با زبانی زیبا، جذاب و کارآمد بیان کنند.

رسانه های داخلی، مخصوصاً صدا و سیما می توانند در برنامه های خود از مخاطبان بخواهند برای ارتباط با آن­ها از شبکه های اجتماعی داخلی استفاده کنند؛ اما متأسفانه مشاهده می شود که بیشتر برنامه های تلویزیونی از

ص: 38

مخاطبین خود می خواهند از طریق «تلگرام»(1) با آنها ارتباط داشته باشند و با این کار به زیاد شدن مخاطبان این شبکه اجتماعی خارجی کمک می کنند.

داخلی و گروه ها و کانال های مفید و سالم را شناسایی و آنها را از طریق رسانه با تبلیغات زیبا و جذاب به کاربران معرفی کنند تا هر کاربر، متناسب با نیاز و علاقه خویش از این گروه ها و کانال ها استفاده کند و کمتر به سراغ شبکه های اجتماعی خارجی مفسده دار برود.

هر کسی، بلکه هر ناکسی، از آن طرفِ دنیا دریافت می کند. امروز اینترنت و ماهواره و وسایل ارتباطی بسیار متنوع وجود دارد و حرف، آسان به همه جای دنیا می رسد. امروز ما در یک میدان جنگ و کارزار حقیقیِ فکری قرار داریم. این کارزار فکری به هیچ وجه به زیان ما نیست؛ به سود ماست. اگر وارد این میدان بشویم و آنچه را که نیاز ماست - از مهمات تفکر اسلامی و انبارهای معارف الاهی و اسلامی - بیرون بکشیم و صرف کنیم؛ قطعاً بُرد با ماست.(1)

حوزه های علمیه باید افراد متخصصی را تربیت کنند تا در گروه ها به فعالیت مشغول شوند و نیاز علمی، دینی، فرهنگی و سیاسی کاربران را تأمین کنند؛ وگرنه دیگران که تخصص و تعهد آنها را ندارند، و محتوای ناسالم و غیر صحیح مقوله های دینی و فرهنگی را به افراد منتقل می کنند.

حوزه های علمیه، نهادهای مسئول فرهنگی و افراد مومن باید اعتقادات مردم را با روش های مناسب تقویت کنند تا در برابر آسیب های فضای مجازی، مخصوصاً شبکه های اجتماعی در امان باشند و در برخورد با شبهات، از مسیر حق خارج نشوند.

ص: 41

و محتوای غیر اخلاقی است؛ گرچه برخی از کارشناسان معتقدند فیلتر کردن شبکه های اجتماعی مفسده دار راهکار اساسی و کارآمدی نیست؛ ولی باید توجه داشت که فیلتر کردن محتوای نامناسب در حدّ خودش مفید و کارآمد است؛ هرچند کافی نیست. لذا مسئولان باید علاوه بر فرهنگ سازی استفاده صحیح از فضای مجازی، قوانین و مجازات های سنگین و بازدارنده ای را وضع و آنها را با تمام قدرت اجرا کنند تا کاربرانی که قصد آلوده کردن فضای مجازی را دارند، نتوانند به مقاصد شیطانی خود برسند.

مسئولان باید افرادی را برای این کار انتخاب کنند که دارای ایمانی قوی باشند و از آسیب ها و آلودگی های این کار مهم در امان بمانند.

می شوند، از جهت فکری و روحی زیر نظر و راهنمایی مسئولین باشند.(1)

سؤال: اگر مسئولین نظارت بر سایت ها و شبکه های اجتماعی خارجی در وظیفه خود کوتاهی کنند؛ درآمد و کارشان حرام است؟

جواب: اگر در انجام وظیفه شرعی و قانونی خود کوتاهی کنند، عمل حرامی را مرتکب شده اند(2)و درآمد آنها نیز حرام است.(3)

ص: 44

اجتماعی با شرایط خاصی می توانند مردم را به حقیقت و نورانیت برسانند، نامه مقام معظم رهبری به جوانان اروپا است که در آن از جوانان خواسته بودند با تحقیق لازم، از اسلام و حقیقت آن آگاهی پیدا کنند و از سخنان غرض ورزانه رسانه های غربی (که غالباً با اهداف خاصی منتشر می شوند) خودداری کنند. رهبر معظم انقلاب با استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی این پیام تاریخی و مهم را به دنیا ارسال کردند. بر این اساس، اگر از این ابزار به خوبی استفاده شود، نه تنها ضرر ندارد؛ بلکه موجب رشد و ترقی خود و دیگران می شود.

صفحات اجتماعی آنها را به دست آورده و با آنان ارتباط برقرا کنند و از هر صفحه یا گروهی که به نام این مراکز علمی و دینی ارائه شده است، استفاده نکنند.

همچنین یکی از راه هایی که استادان می توانند با دانشجویان ارتباط برقرار کنند، شبکه های اجتماعی می باشد؛ و طبعاً مسئولین دانشگاه ها باید برای تبادل علمی بین مراکز دانشگاه زمینه مناسبی فراهم کنند.(1)

صله رحم علاوه بر آگاه شدن از مشکلات خویشاوندان و بر طرف کردن آنها فواید دیگری است؛ چنان که امام باقر علیه السلام درباره فواید صله رحم فرمودند:

صله رحم؛ اعمال را تزکیه(1) و اموال را زیاد و بلاها را دفع و حساب و کتاب قیامت را آسان می کند و مرگ را به تأخیر می اندازد.(2)

متأسفانه شاهد هستیم که با ورد تکنولوژی های جدید (تلفن، ایمیل، شبکه اجتماعی) روز به روز ارتباط حضوری اقوام و بستگان کم تر شده و افراد به جای اینکه به خانه و محل کار فامیل خود بروند از طریق تلفن، پیامک و شبکه های اجتماعی از حال یکدیگر با خبر می شوند. البته با این مقدار از ارتباط، وظیفه شرعی انجام می شود؛ ولی این شیوه ارتباط، جای رفت و آمد خانوادگی را نمی گیرد، زیرا خانواده و فامیل، به حضور فیزیکی افراد نیاز دارند و با آمدن و رؤیت آنها شاداب گشته و نیازهای روحی و عاطفی شان

ص: 48

برطرف می شود؛ ضمن اینکه با دیدن وضع زندگی اطرافیان متوجه مشکلات آنها می شویم و پر واضح است که این دستاوردها با ارتباط از طریق ابزار جدید تحقق نمی یابد.

سزاوار است افراد تا جایی که ممکن است با حضور فیزیکی خود نزد فامیل، صله رحم به جا بیاورند و در صورتی که شرایط فراهم نبود، می توانند از این ابزار استفاده کرده و وظیفه شرعی و انسانی خویش را ادا کنند.

کنند و به اطلاع همه برسانند.

ص: 52

ص: 53

چندی پیش کمپینی با عنوان «آزادی های یواشکی زنان»(1) در فیس بوک ایجاد شد این کمپین زنان را تشویق می کرد که برای مخالفت با حجاب شرعی در ایران، از خود عکس های بدون پوشش و بی حجاب بگیرند و آنها را در صفحات شخصی خویش قرار دهند. متأسفانه برخی از زنان در این دام بی حیایی و بی عفت افتادند و عکس هایی از خود را که بدون پوشش و روسری بود، در این صفحات منتشر کردند که این کار نوعی همراهی با آرمان های دشمنان انقلاب حساب بود و مخالفان پاکدامنی را شادمان کرد.

برای اثبات هدفدار بودن ایجاد شبکه های اجتماعی و از جمله کمپین مذکوره کافی است اعتراف یکی از مسئولین این شبکه های را مطرح کنیم و آن این­که مدیر اجرایی فیس بوک(2)مشاهده صفحه «آزادی های یواشکی زنان» در فیس بوک را یکی از بخش های محبوب شغل خود دانست!(3)

ص: 57

دستخوش تغییر کند.(1)

مسئولان دینی و فرهنگی کشور باید در ارتقای اعتقادات مردم جامعه تلاش بیشتری از خود نشان دهند و کاربران را با غنی سازی مطالب دینی فضای مجازی در برابر هجمه های دشمنان ایمن کنند؛ و گرنه روز به روز شاهد سست شدن باورهای دینی مردم خواهیم بود.

ص: 59

می کنند تا زنانِ با عفتِ مسلمان را مانند برخی از خانم های غربی به منجلاب بی حیایی سوق داده و آنها را نسبت به رعایت این واجب الاهی سست و تضعیف و تمایل به هرزگی را در آنان ایجاد کنند.

در برخی از شبکه های اجتماعی که بیشتر برای ارسال تصاویر به کار برده می شود، گروه ها و کانال های مستهجن بسیاری وجود دارد که به راحتی در اختیار کاربران قرار می گیرد و افراد را به سمت نابودی و انحطاط اخلاقی می کشاند؛ لذا مسئولان باید از انتشار این گروه ها و کانال جلوگیری و با افراد خطاکار به شدت برخورد کنند.

آیا والدین می توانند نوجوانان خود را که در آستانه سنین بلوغ جنسی هستند، در برابر این آسیب ها حفظ کنند؟ به راستی چرا برخی از والدین تبلت، لپ تاپ و موبایل های پیشرفته را در اختیار فرزندان خردسال و نوجوان خود قرار می دهند؛ در حالی که آنها توان تحلیل محتوای فاسد این شبکه های اجتماعی منحرف کننده را ندارند؟ آیا تضمینی وجود دارد که به مرور زمان خاکریز عصمت و حیای این نوجوانان و جوانان به تصرف صحنه های منحرف کننده این شبکه ها رد نیاید؟

لذا والدین تا جایی که ممکن است باید از ورود فرزندانشان به شبکه های اجتماعی خارجی جلوگیری و در صورت نیاز، فقط با نظارت آنها از فضای مجازی استفاده کنند.

در این شبکه ها، چون نظارت کمتری از جانب والدین اِعمال می شود، نوجوانان و جوانان، ضمن برقراری با رابطه های عاطفی با جنس مخالف، اطلاعات خصوصی همدیگر را مشاهده و ذخیره می کنند و ممکن است بعداً مورد اخاذی افراد شیطان صفت واقع شوند.(1)

هر روز در خبرها و مجلات می خوانیم دختری از دوست اینترنتی خود مورد سوء استفاده قرار گرفت و از او اخاذی شد.(2) با بررسی قضیه متوجه می شویم علاوه بر دختر، والدین در این ماجرای وحشتناک مقصر هستند؛ زیرا پدر و مادر با رها کردن فرزندان خود و فراهم کردن همه تکنولوژی های جدید و اعتماد بیش از اندازه به آنها، زمنیه بروز چنین پیامدهایی را مهیا می کنند.

حس اطمینانی که ناشناس بودن در فضای مجازی به انسان می دهد، سبب می شود انسان ها به سراغ جرایمی بروند که در دنیای واقعی هرگز به تجربه آنها فکر هم نمی کنند. در نمونه ای، پسری 19ساله از ایالت ویسکانسین در فیس بوک،

ص: 65

خود را دختر معرفی و 30 تن از همکلاسی اش را تشویق کرده بود تا عکس های برهنه شان را برایش بفرستند. در نهایت، وی با تهدید آنان به وسیله همین عکس ها و ویدئو ها، آنان را مجبور کرده بود تا به خواسته های جنسی اش تن دهند. این موارد، بیشتر در شبکه های اجتماعی رخ می دهد؛ ولی قربانی از ترس آبروی خود مسئله را آشکار نمی کند.

از بهترین و مهم ترین راهکاری جلوگیری از ارتباط بی قید و بند دختران و پسران در فضای مجازی، آسان کردن زمینه ازدواج است زیرا با ازدواج کردن بسیاری از نیازهای روحی، عاطفی و جنسی افراد تأمین می شود و دیگر نیازی به ارتباط با جنس مخالف ندارند.

این برنامه از افراد متقاضی هزینه ای دریافت می شود.

این تبلیغات فریبنده، علاوه بر سلب امنیت روانی، فرهنگ «تجسس» در زندگی دیگران را ترویج می دهد؛ زندگی خصوصی افراد، حاوی مسائل و اسراری است که نمی خواهد دیگران بدانند یا عیوب و ضعف هایی دارد که از مردم پنهان است.

تجسس در امور دیگران حتی در امور همسر و فرزندان، نوعی افشای راز و ورود به حریم زندگی خصوصی دیگران و طبعاً کاری زشت و ناپسند است و خدای متعال از این کار نهی فرموده است:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا ... وَ لا تَجَسَّسُوا؛ ای اهل ایمان! ... و [در اموری که مردم پنهان ماندنش را خواهانند] تفحص و پی جویی نکنید.(1)

از این رو می توان این گونه تبلیغات کلاهبردارانه را با سبک زندگی اسلامی ایرانی مغایر دانست؛ زیرا ترویج فرهنگ تجسس و فضولی در جامعه علاوه بر بردن آبروی دیگران، ترویج فساد و فحشاء در میان مردم را باعث می شود.(2)

ص: 67

جمع های واقعی ترویج می کنند.(1)

برخی از کاربران، به علت کم رویی، از رو در رویی و ارتباط با دیگران ترس دارند و لذا به گوشه گیری و انزوا دچار می شوند. این افراد برای جبران نیاز خود از شبکه های اجتماعی استفاده می کنند؛ در حالی که بهتر است اینان، خود را با جمع های دوستانه و خانوادگی مشغول کنند و برای برطرف شدن این مشکل به روانشناس مومن مراجعه کنند.(2)

اریک سیگمن، عضو جامعه سلطنتی دارو، بر این باور است: «شبکه های اجتماعی اینترنتی در منزوی ساختن مردم نقشی اساسی ایفا کرده اند. عدم ارتباط رو در رو به تغییر عملکرد ژن ها، واکنش های ایمنی بدن، سطح هورمون ها و عملکرد شریان ها منجر می شود و بر عملکرد ذهن هم تأثیرگذار خواهد بود. این مسئله می تواند میزان خطر مشکلات جسمی، نظیر سرطان، سکته، بیماری قلبی

ص: 69

و جنون را افزایش دهد.»(1)

و زندگی واقعی دوستان خود، تنها با دقت تمام به عکس های آنها که در لحظات شاد زندگی شان گرفته شده است، نگاه می کنند؛ لذا تصور می کنند که دوستانشان از آنها شادترند. همچنین افرادی که مدت زمان کمتری را در فیس بوک می گذرانند، و بیشتر وقت خود را با دوستان واقعی در زندگی حقیقی صرف می کنند؛ کمتر احساس ناراحتی و ناخشنودی دارند.(1)

خود مقایسه می کنند [در نتیجه دچار افسردگی می شوند].(1)

مجرمانه ای را که در دنیای واقع نمی توانند انجام دهند، در فضای مجازی عملی سازند.

کاربران باید یقین داشته باشند که همه اعمال و رفتار آنها در دنیای مجازی توسط متخصصین پلیس فتا قابل ردیابی است.(1)

ص: 74

صفحه رایانه و تلفن همراه، به خشکی چشم و طبعاً اختلال در بینایی مبتلا می شوند.

کارشناسان برای رهایی از این مشکل، به کاربران توصیه می کنند:

پلک زدن را فراموش نکنید تا دچار خشکی و قرمزی چشم نشوید. هر نیم ساعت یک بار، پشت سر هم ده بار پلک بزنید و در هر 2 ساعت، 15 دقیقه به چشمانتان استراحت دهید و هر 20 دقیقه ای به مدت 20 ثانیه به تصویری [غیر از صفحه] کامپیوتر نگاه کنید تا عضلات چشمتان استراحت کند.(1)

کند.(1)

انجام دهند تا بدن آنها آرامش یابد.

فرهنگی، سیاسی و اجتماعی؛ اهداف خود را به کاربران القا می کنند. به عنوان نمونه به یک مورد از تغییر سبک زندگی کاربران در کشورهای غربی(1) اشاره می شود:

یک جراح پلاستیک در نیویورک(2) می گوید:

حس غروری که شبکه های اجتماعی به افراد تزریق می کند، جراحان پلاستیک را به تأمین نیازهای این بازار رو به رشد ترغیب کرده است. در این میان، جراحی صورت برای زیباتر به نظر رسیدن در فیس بوک رشد فراوانی داشته است. مردم پیش من می آیند و می گویند: من خود را در آینه نگاه می کنم؛ اما متوجه چیزی نمی شوم تا آنکه در فیس بوک یا آی فون یا آی پد به خودم نگاه می کنم [آنگاه زیبایی خود را متوجه می شوم؛ زیرا در این شبکه ها، کاربران و مخاطبان از زیبایی من شگفت زده می شوند و من متوجه زیبایی خودم می شوم].

این پزشک آمریکایی در ادامه سخنانش می گوید:

حتی برخی پزشکان دست به جراحی های تخصصی برای زیبا به نظر رسیدن در فیس بوک و اسکایپ

ص: 81

می زنند و نام آن را "FaceTime Facelift" گذاشته اند. تا چندی قبل، استفاده از نرم افزارهای ویرایش تصاویر، مشکلات کاربران اینترنت را حل می کرد؛ اما امروزه با زنده شدن بسیاری از ارتباطات اینترنتی، این روش دیگر کاربردی ندارد.(1)

اگر در زندگی افراد اطراف خود توجه کنیم می بینیم نوع سخن گفتن، سبک لباس پوشیدن(2) و ... کاربران برخی از شبکه های اجتماعی غربی با دیگران فرق می کند؛ در حالی که قبلاً چنین رفتار و منشی نداشتند.

برطرف می کنند؛ در حالی که با این کار، غریزه خدادادی خویش را سرکوب می سازند؛ زیرا برطرف شدن نیازهای عاطفی از طریق فصاهای مجازی، رفع نیاز است، به صورت کاذب و هرگز جای ازدواج طبیعی را نخواهد گرفت.

بعضی از کاربران در این شبکه ها با افراد مختلف و متفاوتی، اعم از زن و مرد ارتباط برقرار می کنند و بین آنها دلبستکی ایجاد می شود؛ ولی هنگام رویارویی با واقعیت، متوجه می شوند که فریب خورده اند؛ لذا به همه مردان و زنان بدبین شده، همه را بد می دانند؛ زیرا اکثر زنان در این شبکه ها با کوچک ترین ارتباط و ابراز علاقه ای، با مردان ارتباط برقرار می کنند و از سوی دیگر، مردان هم در واقعیت به هیچ زنی اعتماد نمی کند؛(1) در نتیجه از ازدواج و تشکیل خانواده منصرف شده یا آن را به

تأخیر می اندازند که همین مقدار، به ضرر شخص و جامعه است.(2)

ص: 83

خانواده مانند قبل، گرم و صمیمی باشد؟ هرگز این اتفاق نمی اُفتد؛ زیرا روابط صمیمی زمانی محقق می شود که افراد در کنار هم باشند و از احوال همدیگر اطلاع داشته باشند؛ ولی این خانواده ها به دلیل سرگرم شدن به این نرم افزارها و تأثیرپذیری از آنها از یکدیگر دور شده اند و هر کدام مشغول کار خود هستند.

در ادامه برخی از گزارش ها و تحقیقاتی که درباره تأثیرات منفی و مُخرب شبکه های اجتماعی را بر روی خانواده ها ذکر می کنیم تا خانواده های ایرانی ارزش کانون گرم خود را بدانند و با آگاهی کامل به سراغ این نرم افزارها بروند و مراقب تأثیر این شبکه­ها بر کانون اصیل خانواده باشند.

یک وکیل(1) آمریکایی گفته است:

در بیش از 90 درصد موارد منجر به طلاق، فیس بوک و دیگر رسانه های اجتماعی عامل اصلی اختلاف میان زوجین هستند. موارد بسیاری را می توان یافت که افراد به دلیل یافتن عکس نامناسبی از همسرشان در فیس بوک به طلاق دادن آنها راضی می شوند.(2)

ص: 85

یکی از محققان(1) دانشکده خبرنگاری دانشگاه میزوری آمریکا درباره تأثیر شبکه های اجتماعی بر روابط اعضای خانواده می گوید:

افرادی که به طور مداوم از توییتر و فیس بوک استفاده می کنند، بیشتر در معرض جدایی از همسر خود قرار دارند. آمار خیانت در بین این افراد نسبت به افرادی که از این شبکه ها استفاده نمی کنند و یا استفاده آنها کم­تر است، بالاتر است. شبکه اجتناعی توییتر بر روابط تمام زوجین تأثیر منفی دارد؛ به گونه ای که حضور مداوم در این شبکه اجتماعی می تواند تنش های شدید و حتی جدایی بین زوج های با سابقه ازدواج بیش از ده سال را باعث شود.(2)

در یک نظر سنجی که از سوی اتحادیه وکلای آمریکا انجام شده، معلوم گردید که عامل اصلی یک پنجم طلاق ها در آمریکا فیس بوک است. علاوه بر این، 80 درصد طلاق ها به دلیل استفاده افراد از رسانه های اجتماعی، به منظور برقراری ارتباط میان زوجین صورت می گیرد.(3)

ص: 86

به گفته مدیر اجرایی(1) شرکت «طلاق آن لاین» انگلیس:

رواج هر چه بیشتر انواع شبکه های اجتماعی، مخصوصاً فیس بوک باعث شده است که زوج های شکاک، افرادی را ترغیب کنند که در فضای فیس بوک، به سراغ همسران شان بروند تا بتوانند با جمع کردن شواهد، از همسران شان طلاق بگیرند!(2)

شبکه های اجتماعی خارجی بر روی خانواده های ایرانی نیز تأثیرات منفی و خانمان سوزی داشته است؛ کارشناسان پلیس فتا(3) معتقدند که فیس بوک، عامل یک سوم طلاق ها در ایران شناخته می شود.(4)

از دیگر آسیب هایی که شبکه های اجتماعی خارجی بر روی خانواده کاربران دارد، این است که مردان با دیدن تصاویر افرادی که خود را مانکن و مدل می نامند، سطح توقعاتشان از همسرانشان بالا رفته و در صورتی که همسر آن ها قادر نباشد خود را به زن ایده آل آن ها نزدیک کند، زندگی شان دچار مشکل می شود. همچنین بسیاری

ص: 87

از زنان با الگو قرار دادن این مدل های دروغین، هر روز به انواع عمل های زیبایی و کلاس های لاغری و مدل های گوناگون لباس تمایل پیدا می کنند و در نهایت اگر همسرشان به تأمین مخارج آن ها قادر نباشد؛ زندگی شان از هم پاشیده می شود.(1)

هر کس آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بخرد یا حمل یا نگهداری کند، به یک تا سه ماه حبس یا پانصد هزار تا یک میلیون و پانصد هزار ریال جزای نقدی محکوم می شود.(1)

هر کس آلات و وسایل مخصوص به قماربازی را بسازد، یا بفروشد، یا در معرض فروش قرار دهد، یا از خارج وارد کند، یا در اختیار دیگری قرار دهد، به سه ماه تا یک سال حبس و یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.(2)

هر کس قمارخانه دایر کند، یا مردم را برای قمار به آن­جا دعوت نماید، به شش ماه تا دو سال حبس و یا از سه میلیون تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.(3)

تمام اسباب و نقود متعلق به قمار حسب مورد معدوم یا به عنوان جریمه ضبط می شود. (4)

هم جایز نیست.(1)

سؤال: آیا بازی با آلات قمار مانند پاسور و تخته نرد، از طریق کامپیوتر با کامپیوتر، جایز است؟

جواب: اگر با آلات قمار و شرط بندی (برد و باخت) باشد، حرام است.(2)

سؤال: آیا بازی با آلات قمار مانند پاسور و تخته نرد، از طریق کامپیوتر یا اینترنت با شخص دیگری، جایز است؟

ص: 91

جواب: اگر با آلات قمار و شرط بندی (برد و باخت) باشد، حرام است.(1)

تیپ شخصیتی و ظاهری است. پس هر شبکه اجتماعی، هویت مطلوب خود را ترویج می کند. فرد در تاثیر پذیری از فرهنگ ارتباطاتی این گروه ها، بر خود لازم می بیند که سبک و هویت خویش را در ارتباط با دیگران را تغییر دهد. به طور کلی، همه اجزای یک شبکه اجتماعی که فرد با آن در تعامل است، در ضمیر ناخودآگاه فرد تاثیر می گذارد. مثلاً زنانی که گرایش افراطی به ارتباطات اجتماعی مجازی دارند، همدلی، نزدیکی و صحبت با اعضای خانواده و اطرافیان خویش را از دست می دهند و چون بیش­تر وقت خود را در شبکه های اجتماعی مصروف می دارند، دیگر نمی توانند آن طور که باید و شاید به همسر و فرزندان و امور خانواده بپردازند و همین مسئله به بروز اختلافات در خانواده منجر می گردد.(1)

کودکان و نوجوانان در فضای مجازی فعالیت نمی کنند؛ بلکه زندگی می کنند؛ دوستانی از نقاط مختلف با فرهنگ و عقاید مختلف پیدا می کنند، هیچ مرزی در دسترسی اطلاعات و محتوا برای آن ها وجود ندارد، آن ها همانند بسیاری از کاربران دیگر این فضا، به دلیل این ویژگی فضای

ص: 93

مجازی که حیات افراد مساوی با فعالیت کردن شان است؛ باید شب و روز وقت بگذارند. در این شبکه ها هیچ کس از عیب و نقص های خود چیزی نمی گوید و به این ترتیب هویت دومی ساخته می شود که مطلوب سایرین نیز هست و کم کم بر خود کاربر القاء می شود که خیلی فرد بی عیب و نقصی هست و به این ترتیب نیمی از زندگی­اش در اوهام و توهم پیش می رود. (1)

رفتار و گفتار بدون تحلیل و گرایش به اطلاعات کم ارزش در دنیای حقیقی نیز از ویژگی های شخصیتی اش خواهد بود(1) و او را به فردی غیر محقق تبدیل کرده و به مرور هر چیزی را بدون تحقیق و جست­وجو می پذیرد.(2)

حجم بسیار زیاد اطلاعاتی که در فضای مجازی جا به جا می شود، به فرد نوعی احساسِ کاذبِ عالِم بودن می دهد؛ در حالی که علمی که از این طریق به دست می آید، بسیار سطحی است.(3)

تصور می کنند وظیفه شرعی خویش را ادا کرده اند؛ در حالی که چه بسا به دستوری غیر دینی عمل کرده باشند؛ زیرا بسیار مشاهده شده است که یک نکته دینی و شرعی به صورت غلط در بین گروه ها و کانال ها منتشر شده است.

کاربران باید مسائل شرعی خود را از طریق مراجعه به توضیح المسائل و استفتائات مراجع تقلید یا از سایت های آنان دریافت کنند و از مراجعه به مراکز غیر معتبر دینی خودداری ورزند.

به گفته دبیر شورای عالی فضای مجازی(1)؛ تسلط زبان های خارجی از جمله تهدیدهای فضای مجازی به شمار می رود.(2)

سزاوار است کاربران از واژگان صحیح و با مفهوم فارسی بیشتر از بقیه زبان ها استفاده کنند و کلمات زبان ها دیگر را تا جایی که ممکن است به کار نبرند؛ زیرا با این کار، زبان شیرین و اصیل فارسی در جامعه رشد و توسعه پیدا می کند. همچنین واژگان فارسی را نیز درست و کامل به کار برند و از به کار بردن واژه های جعلی و بی هویت خودداری ورزند.

یا کانال ها می گذارند.

آیت الله حسینی بوشهری فرمود: «امروزه با توجه به شکل گیری شبکه های ارتباطی و سرگرم کننده، متأسفانه میزان مطالعه در جامعه کاهش یافته است، درگیر شدن با ابزارهای ارتباطی جدید بدون مدیریت زمان، جامعه آموزشی را از رسالت اصلی خود عقب می اندازد، و این مسئله شامل همه دانش پژوهان اعم از طلاب و دانشجویان می شود.»(1)

تصویر) از جمله آسیب های شبکه های اجتماعی برای

کودک و نوجوان است.(1)

والدین محترم باید تا جایی که ممکن است از دسترسی کودکان خود به اینترنت جلوگیری کنند و در صورت نیاز، به مقدار ضرورت و با نظارت دقیق خودشان، استفاده از فضای مجازی را به فرزندانشان اجازه بدهند.

ص: 100

جی میل و هات میل را به عنوان مهم ترین تهدیدات امنیت ملی، ممنوع کنند.»(1) همچنین کارشناسان پلیس فتا معتقدند: «فیس بوک تنفرآمیزترین ابزار جاسوسی دنیا است.»(2)

برای آگاهی بیشتر کاربران، برخی از آسیب های امنیتی شبکه های اجتماعی خارجی را بیان می کنیم:

سایت ها، به خصوص در شبکه های اجتماعی به اشتراک نگذارید؛ چرا که این گونه محتواها به سرعت به وسیله مجرمان اخلاقی منتشر می شوند و در پی آن سوء استفاده های بعدی صورت می گیرد.(1)

این کارشناس پلیس فتا می گوید:

زمانی که افراد از دستگاه های مجهز به (GPS)، نظیر برخی تلفن های همراه و تبلت ها استفاده می کنند و در مکانی خارج از محل زندگی خود هستند، اطلاعات مکانی و زمانی خود را در سیستم های جانمایی مثل «گوگل مپ» یا «گوگل ارت» به اشتراک نگذارند، یا سیستم جانمایی خود را غیر فعال سازند زیرا [در غیر این صورت زمینه سرقت اطلاعات خود را فراهم می کنند].(2)

بنا به گفته برخی از کارشناسان(3)شبکه های اجتماعی: روزانه 10 میلیون مکالمه، معادل دو میلیارد دقیقه و بیش از شش میلیون پیامک در ماه در شبکه اجتماعی وایبر رد و بدل می شود که همه در اختیار تحلیل گران اسرائیلی قرار می گیرد.»(4)

ص: 103

به گفته تحلیل گر ارشد شرکت امنیتی (Bitdefender):

«بعضی از کاربران درک صحیحی از اهمیت (graph search) فیس بوک ندارند و از تهدیداتی که ممکن است آن ها با آن مواجه شوند، نا آگاه اند. این نرم افزار به کاربران اجازه می دهد با جست­وجوی یک عبارت بتوانند به نتایج و عکس های کاملا شخصی دیگران و دوستان خود دست پیدا کنند.»(1)

شرکت ریتیون «Raytheon» یکی از بزرگترین تولید کنندگان تجهیزات نظامی ایالات متحده آمریکا، در حال توسعه نرم افزاری بحث برانگیزی به نام«Riot»(2) است که این نرم افزار می تواند با استفاده از شبکه های اجتماعی و ابزارهای آن، به تمام اطلاعات زندگی یک فرد، اعم از دوستان، عکس های شخصی و مکان هایی که فرد به آن جا سفر کرده است، دسترسی داشته باشد و حتی مهم تر از آن، قادر است رفتار بعدی شما را پیش

بینی کند.(3)

ص: 104

کاربران باید بدانند هنگامی که فایل شخصی ای از آنها توسط خودشان یا دیگران در اینترنت و شبکه های اجتماعی گذاشته شود، هرگز از فضای مجازی پاک نمی شوند؛ حتی اگر (delete) شده باشند؛ بلکه در سروری ذخیره شده است. پس، سزاوار است در حفظ فایل های شخصی و خصوصی خود دقت بیشتری داشته باشند.

شخص یا دیگری شود، جایز نیست.(1)

پازل اطلاعاتی تبدیل می شود و از آنها نقشه های مختلفی برای کشور ما پی ریزی می کنند و به جای اینکه میلیون ها دلار برای تربیت جاسوس هزینه بکنند، از اطلاعات ما به بهترین شیوه استفاده می کنند و نیاز اطلاعاتی خود را از مطالب رد و بدل شده بین گروه های مختلف به دست می آورند.

تولید تصاویر مستهجن و هرزه نگاری استفاده می کردیم، این بود که وب کم افراد را با یک سری نرم افزارهایی که از کانادا یا انگلیس خریداری کرده بودیم، هک می کردیم. وقتی ما وب کم را هک می کردیم، کاربر فکر می کرد وب کم او خاموش است و ما تصاویر مختلفی را که مربوط به حریم خصوصی شخص بود، ضبط کرده، آنها را روی سایت قرار می دادیم. این تصاویر و فیلم ها از پر بازدیدترین قسمت های سایت های ما بود؛ زیرا همه آنها به صورت طبیعی و غیر مصنوعی ضبط شده بودند.»(1)

با این همه آسیب امنیتی، گاهی شنیده می شود مسئولین کشوری؛ مانند برخی از نمایندگان مجلس، از شبکه های اجتماعی خارجی استفاده می کنند؛ در حالی که با عضویت در این شبکه ها ممکن است به کشور آسیب های جدّی وارد شود؛ حتی بعضی از مسئولان اعتراف کرده اند که موبایل آنها توسط سِرور برخی از شبکه های اجتماعی هک شده است.(2)

ص: 108

می خواستند اهداف و برنامه هایشان را در کشور اجرا کنند.(1)

کلینتون در دیداری با وزیر خارجه اسرائیل(2) گفت:

توییتر، ابزاری مهم است که به معترضان ایرانی به ویژه جوانان اجازه می دهد در جریان حوادث اخیر انتخابات ریاست جمهوری با یکدیگر در تماس باشند.» این اظهارات کلینتون، پس از آن عنوان شد که روزنامه نیویورک تایمز گزارش داد: «وزارت خارجه آمریکا با ارسال ایمیلی از شبکه اجتماعی توییتر درخواست کرده به جهت کاربران ایرانی، قطعی شبکه خود را به تعویق بیندازد.(3)

ص: 110

می شود که آنها در برابر استفاده (ظاهراً رایگان) کاربران، میلیون ها دلار سود می برند. سازندگان این شبکه ها در قبال فروش اطلاعات کاربران یا تبلیغات کالا و خدمات شرکت های معتبر دنیا در این شبکه ها، به ثروتمند ترین افراد جهان تبدیل شده اند. مثلاً شبکه اجتماعی فیس بوک یک میلیارد و ششصد و پنجاه میلیون کاربر دارد که به صورت ماهانه از فیس بوک استفاده [و درآمد آن را تأمین] می کنند که بیشتر از طریق تبلیغات به دست می آید. درآمد سه ماهه اول سال 2016 مطابق انتظارات 5.38 میلیارد دلار شد.(1)

ص: 113

ص: 114

جبران ناپذیری وارد می کند.

می کنند و حال آنکه از آسیب های آن بی خبر هستند.

همچنین این قانون به قضات و پلیس این کشور اجازه داد در پیام های شخصی کاربران به منظور کشف یا اثبات جرم، به تفحص بپردازند. این کشور نزدیک به 22 میلیون کاربر اینترنت دارد که یک سوم جمعیتش را تشکیل می دهند. به این ترتیب، فرانسه یکی از آنلاین ترین کشورهای دنیا به نسبت جمعیتش است. قوانین اینترنتی در این کشور، بیش تر شامل قوانین تجارت الکترونیک و رعایت حریم شخصی و جرایم رایانه ای آن بیش تر به مسایل امنیت ملی و آسیب های اقتصادی مربوط است؛ ضمن اینکه فیلترینگ به طور جدی در مدارس این کشور و با بستن ( IP) ها اعمال می شود.

قانون (Hadopi) که در سال (2009م) در فرانسه به تصویب رسید، این اجازه را به ارائه دهندگان خدمات اینترنتی می دهد که کاربرانی را که به صورت غیر قانونی، محتوای دارای حق کپی رایت را از اینترنت دانلود می کنند؛ از دسترسی به اتصال اینترنتی محروم سازند. همچنین لایحه (LOPPSI 2) که در سال 2009 توسط دولت فرانسه به پارلمان این کشور تقدیم شد؛ به (ISP)های فرانسوی اجازه می دهد که یک فهرست مشخص از تارنماهای غیر اخلاقی

ص: 119

را تحت نظارت وزارت کشور فرانسه، مسدود و فیلتر کنند.(1)

کارشناسان پلیس فتا می گویند:

استفاده کنندگان از فیلتر شکن توجه کنند که اطلاعات آنها بر روی سرورها ثبت می شود و افراد ارائه دهنده این فیلتر شکن ها، به آنها دسترسی دارند؛(1)حتی به اطلاعات بانکی کاربران دسترسی دارند و اموال آنها را سرقت می کنند. در این نمونه از کلاهبرداری ها، شخص فروشنده از طریق ارسال ایمیل یا از طریق تارنما، کاربر یا خریدار را به درگاه جعلی جهت خرید اینترنتی انتقال و به سرقت اطلاعات وارد شده توسط وی دست می زند. سپس موجودی حساب را به طریقی که قابل شناسایی نباشد، به حساب اشخاص دیگری، انتقال می دهد.(2)

افرادی که از VPN و فیلترشکن استفاده می کنند، نمی دانند، که ارائه کنندگان این ابزار، نه تنها تمامی اطلاعات رد و بدل شده را بررسی و کنترل می کنند، بلکه با پورت های باز رایانه کاربر، به اطلاعات درون رایانه وی دسترسی پیدا کرده و امکان کپی برداری و یا دیدن اطلاعات داخلی رایانه کاربر، برای سرورهای خارجی مُیَّسر می شود. اگر کاربر

ص: 122

در شبکه محل کارش، این نوع ارتباط را برقرار کند، سرور می تواند از طریق رایانه کاربر به اطلاعات شبکه داخلی آن اداره نیز دسترسی پیدا کند و نیز با نرم افزارهای پیشرفته بدون آگاهی کاربر، اطلاعات موجود را در رایانه یا شبکه داخلی کاربر برای خود کپی کند.(1)

به صورت کلی می توان خطرها و آسیب های استفاده از فیلترشکن و VPN را چنین بیان کرد:

1. زمینه برداشت کلیه اطلاعات شما از کامپیوترتان را فراهم می سازد؛

2. آنتی ویروس و فایروالتان(2) را خنثی می کند؛

3. زمینه انتقال بدافزارها(3) به کامپیوتر شما را فراهم می کند؛

4. امکان ضبط تمامی فعالیت های شما در اینترنت را

ص: 123

فراهم می سازد؛

5. یوزر و پسورد سایت، وبلاگ، کامپیوتر، ایمیل و تمامی قسمت های فضای مجازی را که به تایپ رمز نیاز دارد، افشا می کند؛

6. زمینه نفوذ هکرها به کامپیوتر شما را فراهم می سازد؛

7. آمار و مشخصات شما را در تمامی سایت های مورد نظر هکر، ثبت می کند؛

8. مشخصات کامل شما، به عنوان یک متخلف در تمامی سایت های معتبر علمی و اجتماعی جهان ثبت می شود.(1)

به گفته این کارشناسان، استفاده از پروکسی(2) نیز همین آسیب ها را دارد.(3)

ص: 124

محکوم خواهد شد.(1)طبق این ماده قانونی، «انتشار، خرید و فروش فیلتر شکن ها» جرم است.(2)

گرچه قانون برای استفاده از فیلتر شکن، مجازات هایی را قرار داده است؛ به گفته دبیر کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه،(3)«استفاده از فیلترشکن در صورتی جرم است که برای انجام عمل مجرمانه باشد»(4)پس اگر برای استفاده های مفید، مانند کارهای علمی و ترویج معارف الاهی باشد (به شرط اینکه برای آنها آفات دینی و اخلاقی نداشته باشد) اشکال ندارد.

و یا برای استفاده از سایت های غیر اخلاقی، مستهجن و منحرف باشد و کاربر از دیدن صحنه های عریان در امان نباشد، اشکال دارد؛(1) ولی بر مراکز علمی لازم است امکان استفاده از منابع علمی سالم را برای دانشجویان فراهم کنند [تا نیازی به استفاده از فیلتر شکن نباشد].(2)

سؤال: آیا نصب فیلتر شکن بر روی رایانه خود، یا رایانه دیگران اشکال دارد؟ درآمد به دست آمده حرام است؟

جواب: اگر بر خلاف قوانین حکومت اسلامی باشد(3) و شخص نصب کننده بداند(4) یا بترسد که دیگری وارد سایت های منحرف و مستهجن می شود و برای او مفسده دارد(5)؛ نصب کردن و درآمد آن حرام است.(6)

ص: 127

سوال: آیا صِرف نگهداری فیلتر شکن (البته بدون استفاده از آن) در رایانه یا موبایل اشکال دارد؟

جواب: اگر مخالف قانون باشد(1) و فرد از مفسده های آن (مانند ورود به سایت های منحرف یا دیدن تصاویر مستهجن) در امان نباشد، نگهداری آن اشکال دارد.(2)

سؤال: آیا فروش فیلتر شکن و VPN جایز است؟

جواب: اگر مخالف قوانین و مقررات حکومت اسلامی باشد، جایز نیست.(3)

سؤال: آیا نصب نرم افزارهای شبکه اجتماعی فیلتر شده، مانند فیسبوک، توییتر و عضویت در آنها جایز است؟

ص: 128

جواب: اگر عضویت در این شبکه ها مفسده داشته،(1) یا ترس افتادن به گناه وجود داشته باشد،(2) یا موجب تقویت دشمنان اسلام شود، جایز نیست؛ و گرنه اشکال ندارد.(3)

سؤال: درآمد حاصل از نصب نرم افزارهای شبکه اجتماعی فیلتر شده، مانند فیس بوک و توییتر، حلال است؟

جواب: چون عضویت در این شبکه های اجتماعی مخالف مقررات حکومت اسلامی است و مفاسد اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و ... دارد و خوف آلوده شدن به گناه وجود دارد؛ کسب درآمد از این راه جایز نیست و پول به دست آمده حرام است.(4)

سؤال: آیا هدیه دادن فیلتر شکن و نرم افزار شبکه های اجتماعی فیلتر شده، مانند فیس بوک و توییتر به دیگران،

ص: 129

جایز است؛ و هدیه گیرنده مالک آن می شود؟

جواب: هدیه دادن جایز نیست و هدیه گیرنده مالک آن نمی شود.(1)

آیت الله مکارم شیرازی درباره علت حرمت عضویت در فیس بوک فرموده اند:

عزیزان من! دلیل حرمت همان نشر گسترده فساد و انواع گناهان از این طریق می باشد؛ زیرا فیس بوک مانند شهر بی در و دروازه ای است که همه کس از دانشمندان و افراد نخبه گرفته تا دزدان و شیّادان و کلاهبرداران و کسانی که به انواع فساد آلوده اند؛ هر کدام در این شهر مغازه ای دارد و در این مغازه ها گاه وسائل ضروری زندگی و در بسیاری از موارد، ابزار گناه و مفاسد و انحراف های اخلاقی فراگیر و ایجاد اختلاف در میان ملّت ها با برچسب های زیبا و پوشش های فریبنده در اختیار همگان قرار می گیرد. حال اگر ورود در این شهر برای همه (از جوانان کم سن و سال گرفته تا بزرگ سالان ناآگاه) ممکن شود؛ آیا هیچ فرد آگاهی می تواند ورود به چنین شهری را برای همه آزاد بگذارد؟! حتی جاسوسان و مفسدان فی الارض می توانند در این شهر بی در و پیکر مبادله

ص: 130

اطّلاعات کنند و با رموز و اشاراتی بذر توطئه بپاشند. ما می گوییم باید بر مطبوعات و رسانه ها به طور عام نظارتی باشد تا افراد فاسد و مفسد نتوانند از این طریق جامعه را آلوده کنند. با این حال، چگونه فیس بوک باید از هر قید و شرطی آزاد باشد، آیا آزادی بی قید و شرط در دنیا داریم؟ پاره ای از محدودیّت های غربی به هیچ وجه مشکلی را حل نمی کند. آری، اگر ورود در این شهر، مخصوص افراد دانشمند و فرهیخته که خوب و بد را کاملاً می شناسند و سِره از ناسِره را تشخیص می دهند، آن هم برای تحقیقات اجتماعی آزاد بود؛ مانعی نداشت؛ درست مانند کتب گمراه کننده که [طبق نظر] فقها مطالعه آن برای عموم حرام است؛ ولی برای محققان مذهبی آزاد شمرده می شود.(1)

جاسوسی آن است که اخبار و اطلاعات کسی یا موسسه ای و یا کشوری را مخفیانه گرد آورند و به شخص یا موسسه و یا کشوری بدهند.(1) اگر این جاسوسی با ابزار رایانه ای و مخابراتی انجام شود، «جاسوسی رایانه ای»(2). نامیده می شود.(3)

جاسوسی اگر برای امر مهمی، مانند آگاهی از تحرکات و اطلاعات دشمنان اسلام باشد، اشکال ندارد؛ چون در سیره پیامبر اکرم(4) (صلی الله علیه و آله) و علی علیه السلام (5)فرستادن جاسوس در بین سپاه دشمن برای جمع آوری اطلاعات، لازم و امری متداول بوده است؛(6) ولی مسلمانان و کشورهای اسلامی باید مراقب باشند تا هدف جاسوسی دشمن قرار نگیرند.

نظر گرفته شده است که به آنها اشاره می شود:

هرکس به طور غیر مجاز، نسبت به داده ای سری(1) در حال انتقال یا ذخیره شده در سیستم های رایانه ای یا مخابراتی یا حامل های داده مرتکب اعمال زیر شود؛ به مجازات های مقرر محکوم خواهد شد:

الف) دسترسی به داده مذکور، یا تحصیل آنها، یا شنود محتوای سری در حال انتقال؛ به حبس از یک تا سه سال یا جزای نقدی از بیست تا شصت میلیون ریال یا هر دو مجازات.

ب) در دسترس قرار دادن داده مذکور برای اشخاص فاقد صلاحیت؛ به حبس از دو تا ده سال.

ج) افشا یا در دسترس قرار دادن داده مذکور برای دولت، سازمان، شرکت، یا گروه بیگانه یا عاملان آنها؛ به حبس از پنج تا پانزده سال.(2)

هرکس به قصد دسترسی به داده سری موضوع ماده قبلی(3) این قانون، تدابیر امنیتی سیستم های رایانه ای یا

ص: 133

مخابراتی را نقض کند، به حبس از شش ماه تا دو سال یا جزای نقدی از ده تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.(1)

تناسب با میزان ضرر جاسوسی او خواهد داشت.(1)

هر کس به طور غیر مجاز، داده ای متعلق به دیگری را برباید؛ چنانچه عین داده ها در اختیار صاحب آن باشد؛ به جزای نقدی از یک تا بیست میلیون ریال و در غیر این صورت، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.(1)

مسئله: سرقت اطلاعات کاربران شبکه های اجتماعی حرام است و باید افراد از این کار خودداری کنند.(2)

سؤال: شخصی هنگام خرید کالا به جای پرداخت پول از کارت اعتباری خود از حساب اشخاص دیگر این پول را پرداخت می کند؛ آیا باید دست او را قطع کنند؟

جواب: گرچه مرتکب حرام شده و ضامن است؛ ولی حد سرقت بر او جاری نمی شود.(3)

سؤال: آیا سرقت نرم افزار از طریق اینترنت از سایت های دشمنانی که ما راتحریم کرده اند؛ جایز است؟

ص: 136

جواب: بدون اجازه صاحب اصلی جایز نیست؛ مگر از کفار حربی باشند، یا از کفاری باشند که با مسلمانان قراردادی در این زمینه نداشته باشند که در این­صورت اشکال ندارد.(1)

کردن افراد را فراهم کرده ایم. علی علیه السلام در این باره فرمودند:

الرَّاضِی بِفِعْلِ قَوْمٍ کَالدَّاخِلِ فِیهِ مَعَهُمْ وَ عَلَی کُلِّ دَاخِلٍ فِی بَاطِلٍ إِثْمَانِ إِثْمُ الْعَمَلِ بِهِ وَ إِثْمُ الرِّضَی بِهِ؛ آن کس که به کار جمعیتی راضی باشد، همچون کسی است که در آن کار دخالت دارد؛ منتها آن کس که در کار باطل دخالت دارد، دوگناه می کند: گناه عمل و گناه رضایت.(1)

اینترنت به مستهجن نگاری اختصاص پیدا کرده است(1) و شرکت های بزرگی مانند «جنرال موتورز، "برادران وارنر" و مایورت» جزء تولید کنندگان اصلی مطالب مستهجن هستند و با فروش آنها سالانه، میلیاردها دلار درآمد مالی دارند.(2)

فوق می شود. محتویات و آثار مبتذل به آثاری اطلاق می گردد که دارای صحنه ها و صور قبیحه باشد.

تبصره 2: هرگاه محتویات مستهجن به کمتر از ده نفر ارسال شود، مرتکب به یک تا پنج میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.

تبصره 3: چنانچه مرتکب، اعمال مذکور در این ماده را حرفه خود قرار داده باشد، یا به طور سازمان یافته مرتکب شود؛ چنانچه مفسد فی الارض شناخته نشود، به حداکثر هر دو مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهد شد.(1)

دیگران را هم منحرف می کنند: «قَدْ ضَلُّوا مِنْ قَبْلُ وَ أَضَلُّوا کَثیراً.»(1) همین امر در دنیای مجازی وجود دارد. برخی از افراد با تولید و انتشار مطالب مستهجن و هرزه نگاری و تشوق کاربران به تماشای سایت ها و مطالب منحرف، زمینه انحراف تعدادی از کاربران را فراهم می کنند که در قانون جمهوری اسلامی ایران جرم محسوب می شود و مجازات سنگینی در پی دارد.

"هرزه نگاری" بر روی کاربران تأثیرات مخرّب و خانمان سوزی دارد. تصور برخی از کاربران اینترنتی، آن است که دیدن تصاویر مستهجن بر آنها تأثیری ندارد؛ در حالی­که کاملاً در اشتباه هستند؛ چون خدای متعال تأثیر وسوسه های شیطان را گام به گام معرفی می کند «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّیْطانِ وَ مَنْ یَتَّبِعْ خُطُواتِ الشَّیْطانِ فَإِنَّهُ یَأْمُرُ بِالْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَر»(2) در واقع شیطان در ابتدا دیدن تصاویر مستهجن را

ص: 142

توصیه نمی کند؛ بلکه ابتدا فرد را عادت می دهد که تصاویر مختلفی را ببیند؛ ولی لا به لای آنها برخی تصاویر مبتذل را هم جا می دهد. به مرور زمان انسان را نسبت به دیدن تصاویر مستهجن وسوسه می کند و بعد از مدتی بدون این­که شخص تغییر در روحیات و اخلاق خود را متوجه شود، به تماشای صحنه های محرک و مستهجن عادت کرده است.(1)

ب) چنانچه افراد را به ارتکاب جرائم منافی عفت یا استعمال مواد مخدر یا روانگردان یا خودکشی یا انحرافات جنسی یا اعمال خشونت آمیز تحریک یا ترغیب یا تهدید یا دعوت کند یا فریب دهد یا شیوه ارتکاب یا استعمال آنها را تسهیل کند یا آموزش دهد، به حبس از نود و یک روز تا یک سال یا جزای نقدی از پنج تا بیست میلیون ریال یا هر دو مجازات.

تبصره: مفاد این ماده و ماده (١٤) شامل آن دسته از محتویاتی نخواهد شد که برای مقاصد علمی یا هر مصلحت عقلایی دیگر تهیه یا تولید یا نگهداری یا ارائه یا توزیع یا انتشار یا معامله می شود.(1)

شود.(1)

در کنار یک زن نامحرم قرار می دهند یا آنها را در مکان هایی نشان می دهند که هیچ گاه در آن­جا نبوده اند؛ در حالی که با این کار آبرو اشخاص را می برند و یا از آنها اخاذی می کنند؛ آیا این کار اشکال دارد؟

جواب: این کار حرام می باشد(1) و در برابر از بین رفتن آبروی دیگران ضامن است و اگر برای این کار پولی دریافت کرده باشد؛ حلال نیست و واجب است جبران کند.(2)

شده از دیگری، وی را تهدید به افشا و انتشار آثار مزبور نماید و از این طریق با وی زنا نماید، به مجازات زنای به عنف محکوم می شود؛ ولی اگر عمل ارتکابی غیر از زنا و مشمول حد باشد، حد مزبور بر وی جاری می گردد و درصورتی که مشمول تعزیر باشد، به حداکثر مجازات تعزیری محکوم خواهد شد.(1)

مرتکبان جرائم زیر به دو تا پنج سال حبس و ده سال محرومیت از حقوق اجتماعی و هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم می شوند:

الف) وسیله تهدید قراردادن آثار مستهجن به منظور سوء استفاده جنسی، اخاذی، جلوگیری از احقاق حق یا هر منظور نامشروع و غیرقانونی دیگر.

ب) تهیه فیلم یا عکس از محل هایی که اختصاصی بانوان بوده و آنها فاقد پوشش مناسب می باشند؛ مانند حمام ها و استخرها و یا تکثیر و توزیع آن.

ج) تهیه مخفیانه فیلم یا عکس مبتذل از مراسم خانوادگی و اختصاصی دیگران و تکثیر و توزیع آن. (2)

ص: 149

ویروسی به کار می گیرند. در این روش کاربر بدون اینکه بداند ممکن است با یک کلیک کردن ساده چه اتفاقات ناگواری برای سیستم او رخ بدهد؛ در دام هکرها می افتد. این تکنیک به شکل های مختلفی ظاهر می شود؛ به عنوان مثال: آگهی های تبلیغاتی و یا جملاتی مانند «هرگز روی این فایل کلیک نکنید»؛ که می تواند هر کاربری از مبتدی گرفته تا پیشرفته را برای کلیک کردن دچار وسوسه کند.

برای خنثی کردن این ترفند امنیتی، این توصیه ها را جدی بگیرید:

1. از کلیک روی لینک های مشکوک پرهیز کنید. این گونه صفحات مخرب اغلب کاربر را به کلیک روی لینک هایی ترغیب می کند که توضیحاتی جذاب دارد.

2. این فایل مخرب اینترنتی ممکن است در قالب یک ایمیل معمولی ارسال شود که لینکی را در خود دارد که به فایل ویدئویی حاوی خبری مهم و یا جالب توجه می رسد؛ اما شما تنها با کلیک روی دکمه اجرای فایل تصویری به صفحه مورد نظر هکر منتقل می شوید.

3. اگر از مرورگر فایرفاکس استفاده می کنید، پیشنهاد می کنیم حتما افزونه «No Script» را که برای وبگردی

ص: 151

امن در فایرفاکس در نظر گرفته شده است، نصب کنید؛ زیرا این افزونه در مواردی که از اسکریپت های مخرب برای کلیک دزدی استفاده شده باشد؛ از حملات ممکن جلوگیری می کند.

4.پیش از کلیک کردن روی لینکی در هر صفحه، به بخش «URL» یا همان آدرس اینترنتی آن که با نگه داشتن ماوس روی لینک پدیدار می شود؛ دقت کنید. این آدرس یا باید با آدرس اصلی وب سایت که در نوار آدرس مرورگر است، همخوانی داشته باشد و یا با توضیحاتی که برای لینک مورد نظر نوشته شده است. توصیه ما این است که حتی اگر درصد کمی هم به آدرس لینک شک داشتید، از کلیک روی آن پرهیز کنید.(1)

در بعضی از مواقع خود ما زمینه آن را فراهم می کنیم؛ یعنی بر اثر نداشتن اطلاعات کافی و لازم در حوزه اینترنت و شبکه های اجتماعی راه را برای هکرها(1) هموار کرده، حتی آنها را برای هک سیستم شخص حریص تر می کنیم؛ مثلا هنگام خروج از ایمیل فقط صفحه ایمیل را می بندیم؛ در صورتی که باید گزینه «sing out» را انتخاب کرده تا به صورت کامل از صفحه خارج شویم، یا اطلاعات شخصی خود را در رایانه قرار داده و به راحتی به دنیای مجازی وارد می شویم و یا از نرم افزارهایی مانند فیلتر شکن استفاده می کنیم؛ ولی خبر نداریم که ممکن است این نرم افزارها از ابزار جاسوسی باشند.

باشد.(1)

ص: 155

شبکه های اجتماعی است. معمولاً افرادی که از این شبکه ها استفاده می کنند، از آگاهی لازم نسبت به فواید و آسیب های آنها برخوردار نیستند و فقط برای این­که از قافله جا نمانند از آنها استفاده می کنند لذا هر روز شاهد متضرر شدن برخی از کاربران هستیم؛ به طوری که درصد قابل توجهی از پرونده های قضایی و انتظامی به شبکه های اجتماعی مربوط است.

بر هر کاربری لازم است از اهداف ساخته شدن این شبکه ها آگاهی و اطلاعات کافی داشته باشد تا ناخواسته در مسیر مقاصد سازندگان آنها حرکت نکند.

نکته گویای رعایت اهم در برابر مهم و رعایت اعتدال در هر حالی است.

مقام معظم رهبری درباره استفاده صحیح از شبکه های اجتماعی فرمودند:

خیلی از بچّه های جوان ما (دانشجو و غیر دانشجو) وقت هایشان را در این شبکه های اجتماعی هدر می دهند؛ یا در بعضی از جلسات [به] بحث و جدل های بیهوده [مشغول می شوند]. وقتتان را بیهوده به هدر ندهید، وقتتان را درست مصرف کنید، هم به درس برسید، هم به کار تشکیلاتی برسید؛ به هردوی اینها باید برسید.(1)

سؤال: اگر استفاده از شبکه های اجتماعی موجب ضایع شدن و هدر رفتن عمر شود، آیا استفاده از آنها جایز است؟

جواب: اتلاف وقت دلیل بر حرمت نمی شود؛ ولی شایسته است انسان نسبت به عمر خود که بزرگ­ترین سرمایه اوست، نهایت دقت را داشته باشد؛(1)زیرا در برابر هدر دادن عمر در قیامت مسئول و جواب گو خواهد بود.(2)

سؤال: اگر عضویت در شبکه های اجتماعی موجب شود نماز انسان قضا شود، آیا استفاده از آنها جایز است؟

جواب: جایز نیست(3)

و لازم است به امور واجب پرداخته شود.(4)

سؤال: اگر استفاده از شبکه های اجتماعی موجب شود انسان از کارهای واجب (مانند اطاعت از دستورات والدین،

ص: 160

صله رحم و تحصیل علم) باز بماند؛ آیا مشغول شدن به آنها جایز است؟

جواب: حرام است.(1)

منتشر [کنید] و مردم هم می شنوند؛ همانگونه که یک کودک به صدای مادر خود توجه می کند، خاصیت انسان ها نیز این است که به حقیقت های عالَم و سخنان انبیا که در این راستاست توجه می کند.(1)

برخی از کاربران هر مطلبی را که می بینند یا برای آنها ارسال می شود، در گروه استفاده می کنند و به صحت و درستی آن اهمیتی نمی دهند و تنها قصد دارند مطالب گروه یا کانال خود را زیاد کرده تا مخاطبان بیش­تری به دست بیاورند؛ در حالی که ممکن است بعضی از این حرف ها و نوشته ها، آبروی افراد را از بین ببرد و یا موجب تخریب شخصیت دیگران شود.

کاربران و مدیران گروه ها یا کانال های شبکه های اجتماعی، اگر می خواهند مطلبی را نقل کنند؛ باید اولاً، از منابع معتبر باشد؛ ثانیاً، خودشان آنها را مطالعه کرده، بعداً در اختیار دیگران قرار دهند؛ ثالثاً، مطالب دیگران را به نام خودشان منتشر نکنند و حتماً آدرس سایتِ منبع را بیان کنند.

ص: 162

لازم است اعضای گروه آنها را رعایت کنند؛ اما برخی از کاربران به رعایت مقررات گروه ها پایبند نیستند؛ در حالی که این کار موجب به هم ریختگی گروه شده و اعضا را از اهداف تعیین شده گروه ها دور می کند.

امیر المومنین، علی علیه السلام فرمودند:

أَلا إِنَّهُ مَنْ یُنْصِفِ النَّاسَ مِنْ نَفْسِهِ لَمْ یَزِدْهُ اللَّهُ إِلا عِزّاً؛ آگاه باشید؛ هر شخصی که با مردم با انصاف برخورد کند، خدای متعال عزت او را زیاد می کند.(1)

دیگر چنین برای نگارنده نقل کرد: «در یکی از شبکه های اجتماعی، خانمی عکس نامناسب خود را در پروفایل قرار داده بود؛ به او گفتم: می خواهم عکسی از شما را در موبایلم داشتم باشم، اگر ممکن است برایم عکس خود را بفرستید. با ناراحتی گفت: این کار را هرگز نخواهم کرد! به او گفتم: خواهرم؛ شما این کار را انجام داده اید و عکس های خود را در این شبکه ها در اختیار هزاران مرد نامحرم قرار داده اید؛ ولی توجه ندارید. چند لحظه بعد دیدم عکس های خود را از صفحه شخصی اش حذف و از من تشکر کرد که او را به کار اشتباهش آگاه کرده بودم.» عکس العمل این خانم در برابر تذکر این کاربر، مصداق روایت امام صادق علیه السلام است که فرمودند:

أَحَبُّ إِخْوَانِی إِلَیَّ مَنْ أَهْدَی إِلَیَّ عُیُوبِی؛ بهترینِ برادرانم، کسی است که عیب هایم را به من هدیه بدهد [و آنها را به من بگوید].(1)

جواب: در صورتی که شرایط نهی از منکر وجود داشته باشد، واجب است که نهی از منکر انجام شود.(1)

سؤال: آیا حذف کردن شبکه های اجتماعی مفسده دار از روی رایانه و موبایل دیگران بدون اجازه و اطلاع آنها از باب نهی از منکر جایز است؟

جواب: اگر بدون اجازه وارد رایانه و موبایل دیگران شود و تجسس کند تا شبکه اجتماعی را پیدا کرده و حذف کند، جایز نیست؛(2) اما اگر حذف کردن آنها بدون تجسس باشد(3)

ص: 168

و مفسده ای (مانند اختلاف و درگیری) نداشته باشد؛ اشکال ندارد؛(1)

ولی بهتر است در صورت امکان ابتدا با زبان نرم و ملایم آنها را ارشاد کنند تا خودشان نرم افزار را حذف کنند.(2)

ص: 169

جایز است؟

جواب: اگر این کار موجب اذیت و آزار دیگران شود، حرام است(1) و باید حقوق افراد در شبکه های اجتماعی محترم شمرده شود.(2)

جواب: اگر مفسده داشته باشد،(1)

جایز نیست(2) و باید از این کار خودداری شود.(3)

آلودگی اخلاقی دیگران را فراهم نکند. شاید بتوان علت نشر این گونه تصاویر را همان حس خود نمایی و ارضای این نیاز کاذب دانست.(1)

آل های خود فرض و در جهت شبیه شدن به آن ها تلاش می کنند. آن ها معیارهای زیبایی و تناسب اندام را از این گروه یاد می گیرند و مطابق معیارهای آن ها پیش می روند. به همین دلیل گرایششان به عمل های زیبایی بیش­تر می شود.(1)

فریضه امر به معروف و نهی از منکر با لحاظ همه شرایط و جوانب است.(1)

سؤال: برخی از زنان، تصاویر بدون پوشش خود را برای تضعیف فرهنگ حجاب در شبکه های اجتماعی قرار می دهند؛ آیا این کار دو گناه (گذاشتن عکس بی حجاب و تضعیف فرهنگ حجاب) حساب می شود؟

جواب: این کار حرام است و باید از آن اجتناب کنند.(2) گناه و عقاب چنین افرادی قطعاً شدیدتر است.(3)

گسترش دهند. که در این صورت به نشر مطالب ناهنجار و خلاف شرع کمک کرده اند.

در بعضی موارد که مطالب مفید و آموزنده در شبکه های اجتماعی گذاشته می شود، اگر کاربران استقبال نکرده و آن مطالب را مطالعه نکنند؛ زمینه دلسردی افراد را فراهم می کنند. لذا سزاوار است از مطالب مفید و آموزنده با تأیید کردن آنها استقبال کرده و با ردّ کردن محتوای فاسد و انحرافی جلو نشر آنها را بگیرند.

خصوصی دیگران را در صفحات یا گروه های خود می گذارند و متأسفانه بعضی از افراد گروه ها هم آنها را تأیید می کنند. اگر تأیید این مطالب موجب شود که این شخص، مطالب بیشتری بگذارد؛ آیا تأیید کردن آنها جایز است؟

جواب: اگر موجب گذاشتن مطالب بیشتری شود، تأیید کردن حرام است و باید با زبان ملایم آنها را نهی از منکر کنید.(1)

کردی، و عُمرت را در چه تمام کردی ....(1)

برخی از کاربران در هر شبکه اجتماعی و گروهی عضو می شوند؛ در حالی که عضویت در هر گروه وقت زیادی از شخص می گیرد؛ لذا سزاوار است افراد در شبکه ها و گروه هایی که با نیازهای اعتقادی، دینی، اخلاقی، اجتماعی آنها متناسب است عضو شوند تا از تلف کردن عمر خود در این راه خودداری کنند.

وجود داشته باشد(1) یا موجب تقویت دشمنان اسلام شود یا بر خلاف قانون باشد، استفاده از آن جایز نیست.(2)

سؤال: آیا استفاده از شبکه های اجتماعی منحرف که از ابتدا روی موبایل نصب شده اند و قابل حذف شدن نیستند، جایز است؟

جواب: اگر بر خلاف قوانین حکومت اسلامی باشد یا دارای مفسده بوده و یا ترس به گناه افتادن وجود داشته باشد، استفاده از آن جایز نیست.(3)

سؤال: اگر شخصی علم داشته باشد که در شبکه های

ص: 179

اجتماعی به مقدسات مسلمانان، مخصوصاً شیعیان توهین و بی احترامی می شود، آیا جایز است از آنها استفاده کند؟

جواب: جایز نیست؛(1) به دیگران هم اطلاع رسانی کنید که استفاده نکنند و علاوه بر حرام بودن و گناه، تأثیرات نامطلوب و مخربی بر افکار و عقاید و روح انسان دارند.(2)

این است که کاربر به هیچ وجه به محدوده محرمات الاهی نزدیک نشود و امکان ورود دیگران را نیز فراهم نکند و از هر کار و سخنی که موجب تفرقه و بی آبرویی دیگران می شود، خودداری کند. همچنین از نگاه به تصاویر و فیلم های منحرف کننده و مستهجن و از روابط عاشقانه و عاطفی با نامحرم دوری ورزد.

ص: 181

ص: 182

تذکر بدهند و در صورتی که آن کاربران به کار غلط خود ادامه می دهند، بر مدیران گروه ها لازم است آنها را از گروه اخراج کنند؛ در غیر این صورت، در گناه آنها شریک هستند.

سؤال: آیا بر مدیران گروه های شبکه های اجتماعی واجب است افرادی را برای گروه انتخاب کنند که از کارهای حرام، مانند گذاشتن مطالب نامناسب خودداری می کنند؟

جواب: بر مدیران این گروه ها لازم و واجب است نظارت داشته باشند و افرادی را انتخاب کنند که به سلامت فکری و دینی آنها اطمینان داشته باشند تا از گسترش و اشاعه فحشا جلوگیری شود.(1)

سؤال: آیا مدیران گروه های شبکه های اجتماعی، از باب نهی از منکر می توانند افرادی را که مطالب حرام در گروه می گذارند، اخراج کنند (اگر چه این اخراج سبب بی آبرو شدن فرد در گروه شود)؟

جواب: ابتدا با زبان نرم و ملایم آنها را ارشاد کنند و تذکر دهند که در صورت تکرار گذاشتن مطالب مفسده انگیز و

ص: 186

حرام در گروه، اخراج خواهند شد. اگر موثر واقع نشد و راه دیگری هم برای جلوگیری از او وجود نداشته باشد، او را اخراج کنند.(1)

نارضایتی کند(1) یا مفسده داشته باشد که در اینصورت جایز نیست.(2)

ص: 188

ص: 189

متأسفانه برخی از والدین هنگامی که فرزندان آنها از این ابزار استفاده می کنند، افتخار می کنند و آن را نشانه رشد و تعالی فرزندان خود می دانند؛ در حالی که کودکان نمی توانند محتوا و مطالب شبکه های اجتماعی را تحلیل کنند و همین امر زمینه انحرافات آنها را فراهم می کند.

سؤال: آیا استفاده از اینترنت، رایانه و تبلت برای کودکان جایز است؟

جواب: اگر ترس کشیده شدن کودکان به گناه و ترس تأثیر [منفی] در تربیت دینی کودکان وجود داشته باشد، حرام است.(1)

سؤال: آیا در اختیار قرار دادن رایانه، موبایل و تبلت برای کودکان و نوجوانان در صورتی که احتمال مفسده توسط سایت های غیر اخلاقی وجود داشته باشد، جایز است؟

جواب: تا زمانی که یقین نداشته باشید در راه حرام استفاده می کنند، اشکال ندارد؛(2) ولی اگر یقین داشته باشید به انجام گناه کمک می کنید؛(3) یا ترس دارید که به فساد کشیده شوند جایز نیست.(4)

ص: 192

سؤال: آیا خرید اینترنت پر سرعت برای منزل در حالیکه فرزندان با اینترنت پرسرعت می توانند به شبکه های اجتماعی با سرعت و کیفیت بیشتری دسترسی داشته باشند، و دسترسی به مطالب و سایت های منحرف و مستهجن راحت تر می شود جایز است؟

جواب: در صورتی که مفسده نداشته باشد(1) و ترس افتادن به حرام نباشد؛ اشکال ندارد.(2)

استفاده کنند و آنها را از ورود به سایت ها و شبکه های اجتماعی مفسده دار حفظ کنند. و در واقع نوعی نظارت بر کار آنها داشته باشند.

سؤال: آیا بر والدین واجب است برای اینکه از طریق اینترنت و شبکه های اجتماعی، به فرزندان آنها آسیب های اخلاقی و اعتقادی وارد نشود، اطلاعاتشان را درباره رایانه و اینترنت و شبکه های اجتماعی زیاد کنند و در دوره های آموزشی شرکت کنند؟

جواب: در صورتی که تنها راه تربیت، این راه نباشد، واجب نیست؛(1)

ولی سزاوار است والدین اموری را که در تربیت بهتر فرزندان مفید است، یاد بگیرند.(2)

سؤال: برخی از والدین برای اینکه به فعالیت های اینترنتی فرزندان خود (مانند استفاده از شبکه های

ص: 194

اجتماعی) اشراف و آگاهی داشته باشند، نرم افزارهایی(1) را بر روی رایانه نصب می کنند تا مواظب آنها باشند و در صورت نیاز به آنها، تذکرات لازم را بدهند. آیا این کار جایز است؟ آیا از مصادیق تجسسِ حرام محسوب می شود؟

جواب: اگر مصالح و امور تربیتی فرزندان مشروط به این کار باشد اشکال ندارد؛(2) ولی نباید به واسطه این کار، در امور دیگرِ فرزندان تجسس شود.(3)

سؤال: آیا والدین می توانند نرم افزار شبکه های اجتماعی مبتذل و مستهجن را که بر روی رایانه یا موبایل فرزندان است، از بین ببرند؟

جواب: اشکال ندارد.(4)

ص: 195

چشمی توسط والدین بر عملکرد فرزندان میسر باشد.(1)

6. اگر از فرزندانتان در محیط مجازی خطایی سرزد، از اصل «تغافل»(2) استفاده کنید و در زمانی مناسب با مهربانی و صمیمیت، آن آسیب را برطرف کنید.

7. برای استفاده فرزندتان از رایانه و اینترنت برنامه ریزی، زمان بندی و هدف گذاری داشته باشید.(3)

8. آسیب های اینترنت و شبکه های اجتماعی را برای فرزندان با مهربانی و زبانی نرم بیان کنید.

9. تا زمانی که فرزندان از آسیب های شبکه های اجتماعی آگاه نشده اند و نحوه استفاده صحیح را یاد نگرفته باشند از خرید رایانه، تبلت و موبایل های پیشرفته

ص: 197

برای آنان اجتناب کنید.

10. حتماً در دوره های آموزشی رایانه، اینترنت و شبکه های اجتماعی شرکت کنید تا بتوانید با آگاهی و اطلاعات لازم، فرزندان خود را راهنمایی کنید.(1)

11. مهم­ترین توصیه ای که سزاوار است والدین آن را عملی سازند، این است که از همان دوران کودکی، فرزندان خود را با مسائل دینی و اخلاقی آشنا کنند و حلال و حرام الاهی را با بیانی زیبا و رسا به آنها آموزش دهند. پدران و مادران باید در منزل از کارهایی که خلاف آموزه های دینی است اجتناب کنند؛ مثلاً از دیدن تصاویر مبتذل اینترنتی خودداری ورزند؛ زیرا فرزندان زمانی که والدین خود را در حال دیدن این تصاویر نامناسب؛ مشاهده می نمایند باور می کنند که دیدن این صحنه های غیر اخلاقی برای آنها نیز اشکالی ندارد؛ یا هنگامی که اعضای خانواده خود را با پوشش و لباسی نامناسب و زننده می بینند، تصور می کنند دیدن صحنه های مستهجن فضای مجازی برای آنها زشت و قبیح نیست و می توانند آنها را مشاهده کنند؛ زیرا قبلاً این صحنه ها را به صورت زنده در خانواده دیده اند. پس برای اینکه فرزندان از آسیب های اینترنت و شبکه های اجتماعی

ص: 198

در امان بمانند، باید از انجام دادن هر کاری که روحیه گناه کردن را در آنها ایجاد و تقویت می کند، اجتناب شود؛ زیرا بهترین وسیله ای که آنها را حفظ می کند، تقوای الاهی است که باید در زمان کودکی در جان آنها رشد کرده و تقویت شود.

ص: 199

ناآگاهی کاربران به آسیب های همسریابی اینترنتی پدید آمده اند.

مسئولان محترم باید برای مدیریت همسریابی اینترنتی فکری بکنند؛ وگرنه افراد سودجو با استفاده از این فرصت طلایی که جوانان به دنبال شریک زندگی هستند، سایت ها و شبکه های اجتماعی غیر قانونی ایجاد و از آنان سوء استفاده می کنند.(1) لذا باید سایت های قانونی و رسمی ای را در کشور ایجاد کنند و با تبلیغات زیبا و گسترده آن را به اطلاع مردم برسانند.(2)

شکل گرفته است، خیلی زود از هم می پاشد؛ زیرا خود آن ها که پیش از ازدواج مرتکب حرام شده اند، پس از ازدواج به یکدیگر مشکوک می شوند که شاید همسرشان با اشخاص دیگر رابطه نامشروع داشته باشد؛ لذا چیزی که اساس و پایه اش بر حرام استوار باشد، مداومت و برکت ندارد.(1)

2. در حقیقت امکان فریب افراد در فضاهای مجازی و اتاق های گفتگو، بیش از زمانی است که افراد رو در روی هم قرار گرفته و در مورد اطلاعات شخصی خود سخن می گویند.(2)

3. محیط های مجازی و اینترنتی، به گونه ای است که به راحتی می توان از احساسات دروغین سخن گفت؛ اما امکان آنالیز رفتارهای احساسی وجود ندارد و در نتیجه این نوع رفتار را می توان در دنیای مجازی پنهان کرد.(3)

4. با توجه به اینکه مدیران سایت ها، به تمامی اطلاعات وارد شده توسط کاربر؛ مانند نام و نام خانوادگی، کد ملی، نشانی و شماره تماس، دسترسی دارند؛ می توانند از کاربران سوء استفاده نموده، اطلاعات وارد شده را در اختیار افراد

ص: 202

غیر مجاز قرار دهند.(1)

5. در این سایت ها اعضا می توانند با جلب اعتماد سایرین، به سوء استفاده از تصاویر و اطلاعات خصوصی و اخاذی(2) از آنها اقدام کنند.(3)

6. با توجه به این­که عضویت ویژه در این سایت ها، مستلزم به واریز پول به حساب مدیران سایت ها می باشد، در بیشتر مواقع مدیران به تعهدات خود در قبال کاربران عمل نکرده، پول واریز شده آنان را به سرقت می برند.(4)

صورت گیرد، اشکال ندارد(1) و ممکن است جلو بسیاری از مشکلات ازدواج ها را بگیرد؛ اما با توجه به ظرافت و حساسیت های مسئله، برنامه ریزی دقیق مورد نیاز است.(2)

سؤال: برخی از افراد، اطلاعات نادرستی را از خود در سایت های همسریابی قرار می دهند که سبب فریب خوردن دیگران می شود؛ حکم این کار چیست؟

جواب: حرام است(3) و اگر یکی از دو طرف فریب خورده باشد، می تواند عقد ازدواج را فسخ کند.(4)

سؤال: برخی از خانم ها برای به دست آوردن شوهر، تصاویر خود را که با پوشش نامناسب گرفته شده است، در سایت های همسریابی قرار می دهند، آیا این کار اشکال دارد؟

جواب: جایز نیست.(5)

ص: 204

چیست؟

جواب: اگر اتفاقی و سهوی باشد، اشکال ندارد؛(1)ولی نگاه کردن عمدی و از روی شهوت جایز نیست.(2)

سؤال: آیا نگاه کردن به عکس زنان بی حجابی که خودشان راضی هستند دیگران تصاویر آنها را ببینند؛ اشکال دارد؛ حتی اگر فرد از خودش مطمئن باشد که در حرام نمی اُفتد؟

جواب: نگاه کردن به قصد لذت بردن جایز نیست(3) و همچنین اگر برای لذت بردن نباشد، بنابر احتیاط واجب جایز نیست.(4)

سؤال: نگاه کردن به تصاویر زنان در اینترنت که پوشش لازم را ندارند، جایز است؟

جواب: اگر او را می شناسد، جایز نیست؛(5) ولی اگر او را

ص: 206

نمی شناسد با قصد لذت و ریبه، جایز نیست.(1)

سؤال: نگاه کردن به عکس هایی که دست و ناخن های بلند رنگ آمیزی شده خانم ها را نشان می دهد، جایز است؟

جواب: اگر با قصد لذّت و ریبه همراه باشد، جایز نیست.(2)

سوال: آیا زنان می توانند به عکس مردان نگاه کنند؟

جواب: اگر مفسده نداشته باشد، جائز است.(3)

سؤال: نگاه کردن به تصاویر مستهجن اگر به قصد ریبه باشد و یا انسان بداند که به تحریک شهوت او منجر می شود

ص: 207

و یا خوف ارتکاب گناه و مفسده باشد، حرام است.(1)

مسئله: نگاه کردن به عکس دختر بچه نابالغ، اگر بدون قصد لذت باشد و انسان نترسد به گناه آلوده شود، اشکالی ندارد.(2)

مسئله: در صورتی که کسی بترسد با نگاه کردن به عکس شخصی به گناه بیفتد، نباید به آن عکس نگاه کند.(3)

مسئله: دیدن عکس ورزشکاران، هنرمندان، شهدا و ... برای خانم ها تا زمانی که مفسده ای نداشته باشد، اشکال ندارد.(4)

مسئله: آن چیزی که حرام است، «نگاه کردن» است، نه «نگاه افتادن؛ لذا آنچه را انسان به طور اتفاقی در بازار،

ص: 208

اماکن عمومی، محل کار و ... می بیند، اشکال ندارد؛ ولی باید بلافاصله نظر و نگاه را برگرداند تا حکم «نگاه کردن» پیدا نکند.(1)

مسئله: هر کس که نگاه کردن به او جایز نیست، دیدن او از پشت شیشه یا در آینه و یا آب صاف و یا هر چیز دیگری که عکس او را منعکس می کند نیز؛ جایز نیست.(2)

سؤال: آیا نگاه کردن به فیلم های اینترنتی جایز است؟

جواب: اگر تحریک کننده شهوت باشد، یا دارای صحنه های مبتذل و مستهجن باشد، حرام است.(3)

ص: 209

سؤال: حکم نگاه کردن به فیلم هایی که به صورت مستقیم پخش می شود، چیست؟

جواب: حکم نگاه به انسان زنده را دارد؛(1)یعنی مردان نمی توانند به غیر از گردی صورت و انگشتان دست تا مچ زنان نگاه کنند (البته بدون قصد و ریبه) و زنان هم فقط به جاهایی که مردان معمولا نمی پوشند، می توانند بدون قصد لذت و ریبه، نگاه کنند.(2)

سؤال: حکم نگاه کردن به فیلم هایی که به صورت غیر مستقیم پخش می شود، چیست؟

جواب: حکم نگاه به عکس را دارد.(3)

ص: 210

سؤال: آیا نگاه کردن به فیلم زنان از طریق اینترنت به صورت مستقیم اشکال دارد؟

جواب: نباید به تصویر زن نامحرم که به طور مستقیم پخش می شود، نگاه کرد.(1)

سؤال: آیا نگاه کردن به فیلم زنان از طریق اینترنت به صورت غیر مستقیم جایز است؟

جواب: اگر ریبه و خوف افتادن به گناه نباشد، نگاه کردن اشکال ندارد.(2)

ص: 211

سؤال: آیا زنان می توانند به فیلم مردان نامحرم نگاه کنند؟

جواب: اگر مفسده داشته باشد، جایز نیست.(1)

سؤال: نگاه کردن به فیلم های مبتذل اینترنتی جایز است؟

جواب: حرام است.(2)

ص: 212

می اُفتد که بعداً زمینه اخاذی از دختران بی اطلاع را فراهم می کند؛ لذا کاربران باید با اطلاعات کافی و رعایت موارد امنیتی به سراغ این نرم افزارها بروند.(1)

برخی از نرم افزارهای گفتگوی اینترنتی، ممکن است ابزار جاسوسی دشمنان باشند. پس باید با اطلاعات کامل از این وسائل استفاده کرد.(2)

بعض از اوقات به خاطر ناآگاهی یا مسائل عاطفی، کاربران مورد سوء استفاده قرار می گیرند؛ مثلا هنگام چت کردن، از آنها فیلمبرداری یا صدای(3) آنها ضبط می شود که

ص: 214

چه بسا در اینده مورد تهدید یا اخاذی قرار می گیرند.

جواب: حرام است.(1)

سؤال: گفت­وگوهای اینترنتی بین زنان و مردان یا دختران و پسران نامحرم برای آشنا نمودن طرف مقابل با اسلام و قرآن یا برای رفع شبهات(2) باشد، چه حکمی دارد؟

جواب: اگر ترس وقوع در حرام نباشد، اشکال ندارد.(3)

سؤال: برخی از افراد هنگام چت کردن، صدا و فیلم کاربران را ضبط می کنند، آیا این کار اشکال دارد؟

جواب: بدون اجازه کاربران جایز نیست.(4)

ص: 216

آیت الله سیستانی درباره استفاده از ابزار گفتگوهای اینترنتی فرموده اند: «ارتباط زن و مرد نامحرم از راه ارسال پیام های نوشتاری و یا گفتاری جایز نیست، مگر به همان مقدار که به طور مستقیم جایز است و شایسته نیست زن و فرزندان طوری رفتار کنند که شک و شبهه شوهر و والدین را برانگیزد، بلکه در بعضی از موارد این کار حرام است، مانند اینکه رفتار زن به طوری شبهه انگیز باشد که از نظر عقلا با رعایت حقوق شوهر منافات داشته باشد یا رفتار فرزند موجب اذیت پدر و یا مادر باشد و اگر برای جلوگیری و برطرف کردن این مشکل، لازم باشد والدین یا شوهر از محتوای پیام های ارسالی و دریافتی آگاهی پیدا کنند؛ در صورتی که محذور و [مفسده ای] در پی نداشته باشد، اشکال ندارد؛ بلکه باید انجام شود. به طور کلی باید توجه داشت که شوهر و پدر در مقابل همسر و فرزند مسئولیت شرعی دارند، خداوند می فرماید:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَ أَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا

ص: 217

النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَیْها مَلائِکَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا یَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ یَفْعَلُونَ ما یُؤْمَرُون»(1)

بنابر این زن و فرزند باید شوهر و پدر را در انجام این وظیفه کمک کنند و بر والدین و شوهر لازم است که به وظیفه امر به معروف و نهی از منکر طبق ضوابط آن عمل نمایند.(2)

موردی شرعاً واجب نیست؛ ولی مناسب است زوجین با کمک هم، فضای صمیمی زندگی را حفظ و تقویت کنند و از ایجاد خلل در زندگی با اموری که ضرورتی ندارد؛ ممانعت کنند.(1)

گیرنده مالک آن نمی شود.(1)

«حق صاحب اثر باید محترم شمرده شود و بدون اجازه از آن استفاده نشود.»؛(1) لذا در صورت استفاده بدون اجازه، استفاده کننده ضامن خسارتی است که به تولید کننده وارد کرده است؛ مگر از کفار حربی باشد که در اینصورت اشکال ندارد و ضامن نیست.(2)

سؤال: آیا دانلود فایل های مستهجن و مبتذل از شبکه های اجتماعی مانند فیس بوک، جایز است؟

جواب: دانلود این گونه فایل ها حرام و از مصادیق اشاعة فحشا می باشد و باید به صورت جدی از این کار اجتناب شود.(3)

ص: 221

شبکه های اجتماعی پخش می شود، جایز است؟

جواب: اگر موسیقی پخش شده مناسب مجلس گناه باشد، گوش دادن به آن جایز نیست.(1)

سؤال: اگر برای کاربر شبکه های اجتماعی هیچ نوع آهنگ و موسیقی، تحریک کننده نباشد و بر او تأثیر منفی نداشته باشد؛ آیا گوش دادن به آن جایز است؟

جواب: ملاک حرام بودن موسیقی این است که در نوع افراد تأثیر منفی داشته باشد؛ خواه این شخص تحریک شود و بر او اثر منفی داشته باشد، یا نداشته باشد.(2)

اینکه حس کنجکاوی کاربران را برای استفاده از مطالب سایت تحریک کنند، در ابتدای مطالب خود جملاتی، مانند «ورود افراد زیر 18 سال ممنوع»، یا «مخصوص افراد متأهل» را می نویسند و کاربران هم کنجکاو می شوند و به این سایت ها و شبکه های اجتماعی وارد می شوند و مطالبی را می بینند، یا مطالعه می کنند که غالباً مفسده دار هستند؛ آیا این کار اشکال دارد؟

جواب: اگر خلاف قانون بوده(1) و یا برای کاربران مفسده داشته باشد، جایز نیست.(2)

جواب: حرام است(1) و باید آنها را از بین بُرد(2) و تخلف از آن موجب تعزیز است.(3)

جواب: اگر آیه سجده را از نرم افزار یا سی دی به صورت غیر مستقیم بشنود، لازم نیست سجده کند؛ ولی اگر به صورت مستقیم از اینترنت بشنود، باید سجده کند.(1)

نشانی الکترونیکی: zanjani.tamas@gmail.com

تلفن: 37740323 (025) – 37740322 (025) – 37740321 (025)

استفتای پیامکی: 50001040

امام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ دوم، 1427 ه. ق.

6. موسوی خمینی، سید روح الله، استفتائات، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم، 1422ق.

7. بهجت فومنی گیلانی محمد تقی، استفتائات، دفتر آیت الله بهجت، چاپ اول، 1428 ه. ق.

8. توضیح المسائل، آیت الله سیستانی.

9. جعفر سبحانی تبریزی، توضیح المسائل، مؤسسه امام صادق علیه السلام، قم، چاپ سوم، 1429 ه. ق.

10. خمینی، سید روح اللّه موسوی، توضیح المسائل، محقق، مصحح: مسلم قلی پور گیلانی، چاپ اول، 1426 ه. ق.

11. شبیری زنجانی، سید موسی، توضیح المسائل، انتشارات سلسبیل، قم، چاپ اول، 1430 ه ق.

12. مکارم شیرازی، ناصر، توضیح المسائل، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، چاپ 52، 1429 ه. ق.

13. صافی گلپایگانی، لطف الله، جامع الاحکام، انتشارات حضرت معصومه سلام الله علیها، چاپ چهارم، 1417 ه. ق.

14. فاضل لنکرانی موحدی، محمد، جامع المسائل، انتشارات امیر قلم، چاپ یازدهم.

15. طاهری، حبیب الله، حقوق مدنی، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1418 ه. ق، چاپ

ص: 230

دوم.

16. نعمان بن محمد مغربی، ابن حیون، دعائم الإسلام، محقق، مصحح: فیضی، آصف، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، چاپ دوم، 1385 ه. ق.

17. لیثی واسطی، علی بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، محقق/مصحح: حسنی بیرجندی، حسین، دار الحدیث، قم، چاپ اول، 1376 ش.

18. الکافی، کلینی، محمد بن یعقوب، محقق، مصحح: غفاری علی اکبر و آخوندی، محمد، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407 ه. ق.

19. آیت الله مکارم، ناصر، کتاب النکاح، محقق، مصحح: محمد رضا حامدی- مسعود مکارم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب علیه السلام، 1424 ه. ق، چاپ اول.

20. مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح: رسولی محلاتی، سید هاشم، ناشر: دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ دوم، 1404 ه. ق.

21. شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق و مصحح: فیض الإسلام، انتشارات هجرت، چاپ اول، 1414 ه. ق.

ص: 231

محمود سوری، حمید فلاحتی، مجله «پایش سبک زندگی» خرداد 1393، ش 2.

6.تاثیر شبکه اجتماعی بر عملکرد کسب وکار: اثر تعدیل کنندگی الگوی نقش و انگیزه کارآفرینانه (مورد مطالعه ایران، کرواسی و دانمارک)، محمدرضا زالی، توماس شات، اسدالله کرد ناییج، مینا نجفیان، مجله «پژوهش های مدیریت در ایران (مدرس علوم انسانی)»، دوره شانزدهم، تابستان 1391، ش 2.

7.تأثیر شبکه های اجتماعی بر سازماندهی سیاسی فضای یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران، یحیی صفوی، سجاد کرمی پاشاکی، سعید رضا خلخالی، مجله «پژوهش های حفاظتی و امنیتی»، تابستان 1392، ش 6.

8.تحلیل سبک زندگی جوانان کاربر شبکه اجتماعی فیس بوک، آسیه سپهری، فصلنامه «مطالعات جوان و رسانه»، بهار 1393، سال 4، ش 13.

9.تحلیل و مقارنه ای میان قانون جرائم رایانه ای و قانون سمعی و بصری، حسین آقایی نیا، رسول عابد، فصلنامه «دیدگاه های حقوق قضایی»، پاییز 1391، سال هفدهم، دوره جدید، ش 59.

10.تدوین راهبرد ملی پدافند غیر عامل در حوزه ارتباطات، محمد رضا لونی؛ محمد جلالی فراهانی، مجله «نگرش

ص: 233

راهبردی»، تیر 1387، ش 92.

11.جاسوسی رایانه ای در حقوق ایران و وضعیت بین المللی آن، محسن رهامی، سیروس پرویزی، فصلنامه «حقوق»، پاییز 1391،دوره 42، ش 3.

12.جرائم رایانه ای و روش های مقابله و پیشگیری از آن، مهدی فهیمی، فصلنامه «دیدگاه های حقوق قضایی»، پاییز و زمستان 1380، ش 23 و 24.

13.جوانان و همسریابی اینترنتی(آسیب ها و راه کارها)، مهدیه یاوری وثاق، فصلنامه «مطالعات جوان و رسانه»، پاییز 1393، ش 15.

14.سرقت اینترنتی حدّی یا تعزیری؟، علی اکبر ایزدی فرد؛ علی پیردهی حاجیکلا، فصلنامه «فقه و اصول»، بهار و تابستان 1389، ش 84.

15.سیر تطور شبکه های اجتماعی (نگاهی به آغاز و انجام شبکه های اجتماعی)، مصطفی علیمرادی، مجله «ره آورد نور»، شهریور 1389، ش 31.

16.شبکه های اجتماعی؛ فرصت ها و تهدیدها، روح الله سلیمانی پور، مجله «ره آورد نور»، تابستان 1389، ش 31.

13. شبکه های اجتماعی اینترنتی؛ تحلیل انتقادی آثار آنها بر زندگی فردی و اجتماعی، بیسواجیت داس، برگردان: منا نادعلی، فصلنامه «مطالعات جوان و رسانه»، تابستان 1391، ش 5.

ص: 234

17.شبکه های اجتماعی اینترنتی و سبک زندگی جوانان: مطالعه موردی بزرگ ترین جامعه مجازی ایرانیان، حسن بشیر، محمدصادق افراسیابی، مجله «تحقیقات فرهنگی»، سال پنجم، بهار 1391، ش 1.

18. شبکه های اجتماعی مجازی و بحران هویت (با تأکید بر بحران هویتی ایران)، ثریا معمار، صمد عدلی پور، فائزه خاکسار، مجله «مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران»، دوره اول، زمستان 1391، ش 4.

19. شبکه های اجتماعی؛ فرصتها و تهدیدها، روح الله سلیمانی پور، مجله «ره آورد نور »، تابستان 1389 ، ش 31.

20.صمد عدلی پور، آسیب شناسی شبکه های اجتماعی مجازی(golohtaPA fo lautriv laicos skrowten)، تهران، انتشارات پارسینه، 1393.

21.ظرفیت ها و چالش های شبکه های اجتماعی مجازی برای تبلیغ دین، محمد علی قیصریان، فصلنامه «مطالعات جوان و رسانه»، بهار 1393، ش 13.

22.عبدالعظیم کریمی، آسیب شناسی اجتماعی «اجتماعی کردن مانع اجتماعی شدن است»، مجله «پژوهش های تربیت اسلامی» زمستان 1384، ش 1.

23.لیلا چراغ ملایی، پروین کدیور، غلامرضا صرامی، استفاده از

ص: 235

شبکه های اجتماعی مجازی در آموزش(فرصت ها و چالش ها)، مجله «اندیشه های نوین تربیتی»، پاییز 1393، ش 39.

24.مجله فقه اهل بیت علیهم السلام، ج 18-17، ص320 تا 384.

25. مدیریت در شبکه های اجتماعی، محمد مصطفی حسینی، مجله «ره آورد نور»، شهریور 1389، ش 31.

26.مریم اسکافی نوغانی، اثر شبکه های اجتماعی بر طلاق عاطفی در شهر مشهد، فرح ترکمان، باقر ساروخانی، مجله «علوم اجتماعی (فردوسی مشهد)»، سال دوازدهم، بهار و تابستان 1394، ش 1.

27. مطالعات شبکه های اجتماعی و سبک زندگی جوانان، محمد صادق افراسیابی، تهران، انتشارات سیمای شرق، 1393.

28. مطالعه آثار و پیامدهای سیاسی شبکه های اجتماعی مجازی، صمد پور عدلی، زهرا پیرنیا، مجله «مطالعات اجتماعی و رسانه»، پاییز 1393، سال اول، ش 4.

29. معرفی شبکه های اجتماعی برتر، مهدی امینی مقدم، مجله «ره آورد نور»، شهریور 1389، ش 31.

30. نقش شبکه های اجتماعی در ایجاد و مهار بحران ها، احمد اکبری، مجله «ره آورد نور»، تابستان 1389، ش 31.

ص: 236

31. نقش شبکه های اجتماعی در ایجاد و مهار بحران ها، احمداکبری، مجله «ره آورد نور »، تابستان 1389 ، ش 31 .

32. نقش شبکه های اجتماعی مجازی در ساماندهی فتنه سال 1388، ناصر شعبانی، مجله «پاسداری فرهنگی»، تابستان1390، ش 4.

33. نقش شبکه های اجتماعی مجازی در فتنه 88، حمید رضا حاتمی، علیرضا حمیدی فر، مصطفی قنبر پور، مجله «امنیت ملی»، پاییز 1392، سال سوم، ش 9.

ص: 237

13www.makarem.ir

14www. mashreghnews.ir

15www.mehrnews.com

16www.noorihamedani.com

17www.persianacademy.ir

18www. rasekhoon.net

19www.rc.majlis.ir

20 www.saafi.net

21 www.sistani.org

22 www.tebyan.net

23 www. wahidkhorasani.com

24 www.yjc.ir

25 www. zanjani.net

ص: 239

ص: 240