تصویر

ص:3

تصویر

ص:4

ص:5

ص:6

تصویر

ص:8

بخش دوم ادعای پیشرفت غرب و عقب ماندگی مسلمانان بررسی شده است.

ص:10

تصویر

ص:12

پیش از بررسی میزان خوشبختی در جوامع مؤمن و غیرمؤمن، لازم است معنای خوشبختی و ملاک آن روشن شود. به راستی معنای خوشبختی چیست؟ ملاک رفاه و رنج یک امت چیست؟ با چه ملاکی می توان تعیین کرد که جامعه ای در رفاه است و جامعۀ دیگر چنین نیست. توجه به نکات ذیل روشن می سازد که این پیش فرض که «جوامع غربی غرق در رفاه و خوشبختی اند» چندان دقیق نیست.

صورتی برای انسان اسباب آرامش است که فرد مالک ثروت باشد، نه اینکه ثروت، مالکِ انسان باشد. بسیاری از انسان های ثروتمند، مملوک ثروت خویش اند و عمر خود را صرف محافظت از مالک خود می کنند.

ب) خوشبختی در بهره مندی از امکانات و نعمت ها نیست، بلکه در توجه به نعمت هاست. بسیاری از افراد متمکن چون هنر دیدن نعمت ها را ندارند، احساس رضایت نمی کنند و بسیاری از افرادیکه بهره مندی کمتری دارند، به دلیل توجه به داشته هایشان، احساس خوشبختی می کنند.

ج) یکی از مسائلی که باعث آرامش و خوشبختی انسان هاست، معناداربودن زندگی است. افرادی که زندگی را معنادار نمی دانند، با وجود امکانات متعدد همواره احساس نگرانی و پوچی آزارشان می دهد و تنوع هیجانات و تفریحات راضی شان نمی کند. در مقابل، کسانی که زندگی را معنادار می بینند، احساس آرامش بیشتری دارند و از زندگی راضی ترند. مؤمنان به دلیل اعتقاد به معاد و حکمت هستی، زندگی را معنادار می دانند؛ ولی کافران به دلیل انکار توحید و معاد همواره زندگی را پوچ و بی هدف می بینند. مؤمنان در پس تک تک مشکلات زندگی، دست حکمت خدا را می بینند و کافران که اعتقادی به معاد ندارند، با کوچک ترین مشکلدچار ناامیدی و نگرانی می شوند.نگرش حکیمانه به زندگی، منوط به میزان ثروت یا امکانات نیست.

ص:14

د) رابطۀ صمیمی با افراد خانواده و دوستان نزدیک از ابزارهای آرامش بخش زندگی است و جوامع صنعتی با گرایش به فردگرایی و متزلزل شدن نهاد خانواده، از این موهبت محروم بوده و همواره احساس تنهایی می کنند. جهان غرب سعی می کند محبت و صمیمیت گمشده میان انسان ها را با انس با حیوانات جبران کند؛ ولی این جایگزین چه کارکرد و نفعی دارد؟

چنانکه گذشت، خوشبختی و رفاه به بهره مندی از امکانات مادی و ثروت نیست، بلکه منوط به احساس رضایت و هدفمندی زندگی است. کشورهای صنعتی با وجود امکانات مادی فراوان احساس رضایت از زندگی ندارند.

گسترش روزافزون بیماری های روحی و افسردگی و نیز آمار خودکشی گواهی بر عدم خوشبختی آنهاست. طبق تحقیقات دانشمندان غربی، میزان خودکشی جوانان در سال 1990 نسبت به سال 1960 سه برابر افزایش داشته است.(1)

در ایالات متحده امریکا تعداد کسانی که خودکشی می کنند، بیشتر از تعداد کسانی است که به قتل می رسند.(2)

تصویر

ص:18

حوادث تروریستی یازده سپتامبر، حدود نود درصد از شهروندان این کشور که دیگر به قدرت نظامی و امنیت وعده داده شده از سوی مقامات ایالات متحده اطمینان چندانی نداشتند، برای کنار آمدن با استرس و نگرانی ناشی از چنین حملاتی، بیش از پیش به مذهب روی آوردند. محققان بسیاری به بررسی رابطۀ میان مذهب و استرس پرداخته اند. فیگلمن در کتاب مذهب و سلامتی به این نتیجه رسید که افرادی که دارای تمایلات مذهبی نیستند، بیشتر از افراد دیگر در معرض استرس و افسردگی قرار دارند.(1)

1960 تا 1998 تعداد کسانی که مشمول طرح «کمک به خانواده های نیازمند» بودند، 65 درصد افزایش یافته و آمار فقر و گرسنگی کودکان بسیار قابل توجه است. تقریباً از هر پنج کودکی که در امریکا زندگی می کند، یک نفر فقیر است. در سال 1993 حدود پانزده میلیون کودک و نوجوان زیر هجده سال در فقر زندگی می کردند.(1)

متاعی اندک است و جایگاه ایشان جهنم است.(1)

همچنین، قرآن از سنّت دیگری به نام «استدراج» یاد می کند که یکی از سخت ترین عذاب های پروردگار است.

حضرت زینب ƒدر مواجهه با یزید به همین سنّت الهی اشاره کرده و فرمودند:

ای یزید! آیا اکنون که زمین و آسمان را بر ما تنگ کردی و ما را همانند اسیران به هر سو کشاندی، می پنداری ما به نزد خدا خوار شدیم و تو نزد او عزیز و گرامی می باشی و تصور کردی این نشانۀ قدر و منزلت تو در نزد خداست؟ از این رو، باد غرور به بینی انداخته و به خود بالیدی و خرّم و شادمان شدی از اینکه دیدی دنیا در کمند تو در آمده و امور تو سامان یافته و مُلک و خلافت ما در اختیار تو قرار گرفته، پس کمی آهسته تر! آیا سخن خداوند را فراموش کردی که فرمود: «آنها که کافر شدند، تصور نکنند اگر به آنان مهلت می دهیم، به سودشان است. ما به آنان مهلت می دهیم تا بر گناهان خود بیفزایند و برای آنها عذاب خوارکننده ای است».(1)

دارد. بلایا و سختی ها برای مؤمن، علامت محبوبیت او نزد پروردگار است که یا زمینۀ امتحان و در نتیجه رشد معنوی انسان را فراهم می آورد، یا مایۀ آمرزش گناهان اوست و یا عامل رشد و اوج گرفتن وی، که همه این حالت ها برای مؤمن خیر است. معلّم نسبت به کوچک ترین لغزش و اشتباه بهترین دانش آموز کلاس حسّاسیتی بیش از دیگر دانش آموزان نشان می دهد و این نشانۀ توجه و محبوبیت او نزد معلّم است؛ چنانکه پیامبران و اولیای الهی که محبوب ترین بندگان خدا هستند، بیشترین سختی ها را در زندگی متحمل می شوند؛ بنابراین به میزان بیشتر شدن محبوبیت، سخت گیری نیز بیشتر می شود.

ص:23

تصویر

ص:26

اتمی، تسخیر فضا، مطالعۀ ریزذرات و سایر شگفتی های تکنولوژی، پیشرفت مصنوعات انسانی است و نه خود انسان.

نمی شد، ولی طبق اعتراف نویسندگان غربی، امروزه 41 درصد زنان امریکایی بین 15 تا 44 سال به صورت نامشروع با همسرانشان زندگی می کنند. تعداد خانواده های نامشروع بین 1960 تا 2000 افزایش 1000 درصدی داشته است.(1)

تا سال 2000، 79 درصد زنان مجرد بین 20 تا 24 سال تجربه ی فعالیت جنسی نامشروع داشتند.(2)

در امریکا در هر 25 ثانیه یک کودک نامشروع به دنیا می آید.(3) سه میلیون نوجوان در سال به بیماری های مقاربتی دچار می شوند. آمار فرزندان نامشروع نیز 6 برابر آمار سال 1960 شده است.(4)

تصویر

ص:30

روزانه و 29 درصد به طور هفتگی مورد آزار جنسی قرار می گیرند و دو سوم این مزاحمت ها در انظار عمومی صورت می گیرد.(1)

54 درصد افراد شرکت کننده در یک نظرسنجی در کشور کانادا گفته اند که حداقل یکبار تجربة ناخواستة جنسی قبل از 16 سالگی داشته اند.(2)

همه ساله 500000 زن و کودک جهت استثمار جنسی از کشورهای مختلف به کشورهای اروپایی قاچاق می شوند. این تجارت سالانه 8 میلیارد دلار سودآوری دارد.(3)

در بسیاری از کشورهای اروپایی روسپی گری، قانونی شده است و این امر 5 درصد اقتصاد هلند را به خود اختصاص داده است.(4)

سالانه 13000 فیلم پورنو در امریکا تولید می شود. یعنی به طور متوسط در هر ساعت 4/1 فیلم پورنو تولید می شود. درآمد این صنعت در سال 2006، 97 میلیارد دلار بوده است که با درآمد شرکت های

ص:31

«مایکروسافت»، «گوگل»، «آمازون» «یاهو» و «اپل» برابری می کند.(1)

در عرصۀ جرم و جنایت نیز وضعیت کشورهای غربی به ویژه امریکا به قدری فضاحت بار است که رئیس سابق کمیسیون قضایی سنای امریکا می گوید مهم ترین معضل امریکا خشونت است. در امریکا در هر 8 ثانیه با یک زن بدرفتاری می شود و در هر 10 ثانیه یک زن مورد تجاوز قرار می گیرد.(2)

83 درصد افراد شرکت کننده در نظرسنجی موسسۀ «گالوپ» گفته اند جرم و جنایت برای آن ها تهدیدی جدی است(3)چنانچه

از هر ده نفر، 4 نفر از قدم زدن تنها در شب و در فاصلۀ یک مایلی خانه ی خود هراس دارند(4)

و از هر ده نوجوان، 4 نفر هراس دارند که کسی با اسلحه به آن ها شلیک کند.(5)

در اثر گسترش جرم و جنایت در امریکا آمار زندانیان این کشور که در سال 1960 حدود 300000 نفر بود، در سال 1998 شش برابر شده و به 87/1میلیون رسیده است. در امریکا سالیانه بالغ بر 12 میلیون جرم ثبت می شود که بالاترین میزان ثبت شده در میان

ص:32

کشورهای جهان است.(1)

بدون پدر زندگی می کنند و 23 درصد کودکان زیر 15 سال در امریکا، فقط با مادر و 6/5 میلیون فرزند امریکایی با پدربزرگ و مادربزرگ زندگی می کنند.(1)

آمارها و اخبار هولناک دیگری در غرب دربارة ازدواج با حیوانات، کشتن فرزندان، کشتن پدر و مادر و ... منتشر می شود که بیان آن بسیار مشمئزکننده است و تنها به یک نمونه اکتفا می شود: در هر دوره تعطیلات تابستانی حدود 500 هزار زن و شوهر در 200 کلوپ شبانه که در سراسر ایتالیا وجود دارد، همسران خود را برای برقراری رابطۀ نامشروع با یکدیگر عوض می کنند. هزاران تعویض همسر نیز در اماکنی غیر کلوپ ها مانند گاراژهای خودرو، سواحل دریایی ویژه وحتی برخی از قبرستان ها صورت می گیرد.(2)

این اتفاقات سبب ابراز نگرانی هر روزۀ اندیشمندان، متفکران، هنرمندان و حتی سیاست مداران غربی نسبت به وضع موجود و آیندۀ غرب شده است. حجم مقالات تخصصی متعدد نویسندگان غربی مؤید این مدعاست.

کشورهای غیراسلامی و کافر که به لحاظ علمی و تکنولوژی رشد نکرده اند، فراوان است و از سوی دیگر بسیاری از دانشمندان و چهر ه های علمی کشورهای غربی انسان هایی موحد و دین گرا هستند.

نوآوری میراث مسلمانان در جهان ما» به بررسی دستاورد های علمی مسلمانان در سال های 600 تا 1600 میلادی پرداخته است. او نشان داده است چگونه دانشمندان مسلمان در علومی چون ستاره شناسی، جبر و مثلثات، نظریۀ اعداد، هندسه، فیزیک، جغرافیا، شیمی، پزشکی، داروسازی، مهندسی، هنر، ادبیات و حتی آموزش و پرورش سرآمد و صاحب نظر بوده اند.

دروازۀ علوم و فنون و فلسفه را که از آن به کلّی بی خبر بودند به روی آن ها باز کرد و تا ششصدسال استاد ما اروپاییان بودند.(1)

ویل دورانت می گوید:

پیدایش و اضمحلال تمدن اسلامی از حوادث بزرگ تاریخ است. اسلام طی پنج قرن، از سال 81 تا 597 ه.ق (700 تا 1200م) از لحاظ نیرو، نظم، بسط قلمرو و حکومت، تصفیۀ اخلاق و رفتار، سطح زندگانی، وضع قوانین منصفانۀ انسانی و تساهل دینی، ادبیات، دانشوری، علم، طب و فلسفه پیشاهنگ جهان بود.(2)

از دیدگاه وی، نفوذ دنیای مسیحی در اسلام تقریباً منحصر به بعضی رسوم دینی و جنگی بود ... دنیای اسلام در جهان مسیحی نفوذ گوناگون داشت.

را از اسلام فرا گرفت و غالباً لغات آن را نیز از مسلمانان اقتباس کرد ... .

علمای اسلامی ریاضیات، طبیعیات، شیمی، ستاره شناسی و پزشکی یونان را حفظ کرده و به کمال رساندند و این میراث یونان را که بسیار غنی تر شده بود، به اروپا انتقال دادند ... پزشکان اسلامی پانصد سال تمام علمدار طب در جهان بودند.(1)

همچنین «رودول» اسلام شناس و مترجم قرآن به زبان انگلیسی می گوید:

اروپا باید فراموش نکند که مدیون قرآن است؛ همان کتابی که آفتاب علم را در میان تاریکی قرون وسطی در اروپا جلوه گر ساخت.(2)

با توجه به این نکات آشکار می شود که نه دینداری مانعی برای پیشرفت علمی و صنعتی است و نه بی دینی عامل ترقی در این حوزه محسوب می شود.

ص:38

در سال به حدود 600 ساعت و در بالاترین آمارها به 800 ساعت می رسد.(1)

ب) اولویت دادن به علم و پژوهش؛ که در تخصیص بودجۀ سالیانۀ مراکز تحقیقاتی، آموزش و پرورش، آموزش عالی، حقوق اساتید دانشگاه و ... به خوبی هویداست. کشوری که علم و پژوهش در آن اولویت نخست مردم و مسئولین باشد، رشد مناسب تری در آن حوزه خواهد داشت.

ج) فرهنگ استقلال طلبی (به ویژه استقلال اقتصادی)؛ دو ملت ژاپن و کره جنوبی نسبت به بهره گیری از کالاهای تولیدی کشور خود پافشاری می کنند. طی چند سال گذشته سازمان تجارت جهانی به حکومت های ژاپن و کره جنوبی فشار آوردند تا از خارج برنج وارد کنند، اما مردم این دو کشور حاضر به استفاده از برنج های وارداتی نشدند. بعد از جنگ جهانی دوم، کاخ امپراتور را به همان شکل قبلی ساختند که تنها شیشه کم داشتند. از حکومت خواستند اجازه دهد شیشه وارد کنند، اجازه داده نشد و گفته شد: اگر شیشه وارد شود، تلاش برای راه اندازی کارخانجات شیشه سازی کاهش می یابد.

د) ایمان، اشتیاق و وجدان کاری نسبت به مسئولیت ها؛ در چنین جوامعی هر فرد می بایست کار خود را همچون شغل ریاست جمهور

ص:40

خطیر و حساس دانسته و لذا با ایمان و اشتیاق به ادای تکلیف خود اقدام کند؛ زیرا تنبلی، کم کاری، اهمال کاری و بی دقتی مانع دستیابی به اهداف خواهد بود.

ه) رعایت نظم و قانون و احترام به حقوق دیگران.

ح) مدیریت کارآمد.

ط) روحیۀ تعاون و مشارکت جویی.

ی) پاسخ گویی نسبت به رفتارها.

ک) بهره وری، اولویت دادن به کیفیت.

ل) شکوفا ساختن خلّاقیت ها از سنین پایین.

م) حرکت در چهارچوب برنامه ای منظم برای سازمان دهی زیرساخت های قتصادی.

ن) شناخت دقیق واقعیات جامعه و درک امکانات و محدودیت های کشور.

س) بومی کردن تکنولوژی؛ انتقال تکنولوژی بدون نیروی انسانی کارآمد به آفت مهارت زدایی از جمعیت بومی می انجامد. ژاپنی ها برای رهایی از این آفت در پی سازگاری انتقال تکنولوژی با توسعۀ درون زا برآمدند و به جای تقلید، تکنولوژی را بومی کردند و به نوآوری در صنعت نائل شدند.

ص:41

تصویر

ص:42

سرمایۀ فکری کشورهای مسلمین از پیشرفت و رشد ایشان جلوگیری کرده و در عقب نگاه داشتن این جوامع از کاروان علم و تکنولوژی تعمّد داشتند.

6. مصرف گرایی: کشورهای مسلمان با مصرف بی رویۀ کالا از جمله تولیدات غربی از یکسو هزینۀ زندگی خانواده ها و جوامع را بالا برده و از سوی دیگر کشور خود را به بازار مناسب کشورهای غربی تبدیل کرده اند که در اثر آن ثروت عظیم این ملل به جای سرمایه گذاری در صنعت و تولیدات پایه، صرف امور غیرضروری شده و همه ساله میلیاردها دلار صرف هزینه های غیرضروری می گردد. از سوی دیگر با رشد مصرف گرایی فرهنگ عمومی تغییر کرده و مصرف بیشتر و گران تر به ارزش اجتماعی مبدّل می شود. نمایش ثروت، کالاهای لوکس و مسابقه در خرید، ارزش های خانوارها قلمداد شده و اختلاف طبقاتی به اوج می رسد و نوع مصرف و خرید علامت مشخصۀ طبقۀ مرفه و باعث احساس محرومیت در طبقات پایین تر می شود.

تولید و واردات کالاهای غیر ضروری جایگزین کالاهای ضروری می شود. تبلیغات چنان بر ذهن افراد مسلط می شود که دیگر مبنای خرید افراد نیاز آن ها نیست، بلکه میل به خرید بیشتر است و در بسیاری از موارد قادر به کنترل خود در خرید نیستند.(1) به عنوان نمونه هزینه ی واردات لوازم آرایشی به ایران در یکسال از800 میلیون تا دو میلیارد دلار تخمین زده شده است.

اسراف و عدم رعایت اصول دینی در میان مسلمانان نیز از دیگر عوامل عقب ماندگی ایشان است. با مصرف بدون ضابطه، جایی برای صادرات و نیز استفادۀ بهینه از کالا باقی نمانده و دولت ها مجبور به پرداخت یارانه برای مصارف ابتدایی خواهند بود.

7. بی صداقتی در گفتار و رفتار: برخلاف تأکید مکرر دین اسلام بر صداقت، بی صداقتی در سخن و رفتار در میان کشورهای مسلمان رواج یافته است. عدم صداقت در وعده ها و تعهدات کاری نیز مصادیقی از این بی صداقتی است.

8. نبود وجدان کاری و تعهد شغلی: مؤمنین موظف به رعایت حقوق دیگران در تولید و خدمات بوده و می بایست وظایف محوله را به بهترین شکل ممکن سامان دهند، اما عدم احساس مسئولیت در قبال وظایف، عدم بهره وری در خدمات، سستی نسبت به انجام وظایف، گریز از کار و موکول کردن آن ها به آینده از بلایای امروز جامعۀ مسلمین است.

9. روحیۀ خودباختگی و شیفتگی به غرب و شرق: استعمار در قرون اخیر با برتر نشان دادن فرهنگ و نژاد و بزرگ نمایی در موفقیت های خود روح خودباختگی را در میان مسلمانان دمیده است و ایشان با پذیرش برتری غرب بر مسلمین خود را از رقابت با کشورهای پیشرفته و خودکفایی ناتوان می بینند. همین امر رکود و سکون آن ها را دوچندان می کند. عدم خودباوری باعث سرکوب شدن خلّاقیت ها و مانع نوآوری در علم و پژوهش شده و همواره جوامع را مصرف کنندۀ الگوهای غربی قرار خواهد داد.

10. نفوذ عقاید خرافی: سیدجمال الدین اسدآبادی که همواره

ص:48

دغدغۀ عقب ماندگی مسلمانان را داشت، نفوذ خرافات را یکی از علل این امر می دانست. خرافه در مقابل عقلانیت قرار دارد و عقلانیت عامل پیشرفت است و به میزانی که خرافات گسترش یابد، پیشرفت کند می شود.

11. عدم مدیریت صحیح نیروهای انسانی: سکاندار کشتی پیشرفت، نخبگان جامعه هستند. جامعۀ اسلامی دارای نخبگان بسیاری است، ولی در برخی موارد استفادۀ صحیحی از ظرفیت فکری و مدیریتی آن ها نمی شود، نشناختن استعدادها و عدم پرورش آن ها و تقسیم نشدن مسئولیت ها بر اساس شایستگی ها از نشانه های مدیریت نادرست نیروی انسانی است.

12. بی اعتقادی نسبت به سرمایۀ غنی وحی و میراث اسلامی: وحی و سنت اسلامی از مهم ترین منابع معرفتی است که از امتیاز تحریف ناپذیری برخوردار است.

13. جمود و ظاهرگرایی و بی اعتنایی به اقتضائات زمانی و مکانی: پویایی اسلام به عنصر اجتهاد است که امکان دستیابی ضابطه مند به راه حل های جدید متناسب با زمان و مکان جدید را فراهم می کند. برخی متدینان بدون توجه به این ظرفیت عظیم، هر تحولی را مغایر دین تلقی کرده و با آن مخالفت می کنند.

از این رو، انحطاط اخلاقی و فرورفتن در باتلاق فساد به چالشی برای متفکران غرب تبدیل شده است؛ اما رشد برخی جوامع در عرصۀ علم و فناوری و رکود مسلمانان، ارتباطی به دینداری و بی دینی ایشان ندارد، بلکه معلول تلاش و همت و برنامه ریزی مؤثر است. تمدن غرب که امروزه خود را پیشگام علم و فناوری می داند به شهادت مورخان غربی، وامدار دانشمندان مسلمان بوده و بر جوانان مسلمان وظیفه است که پرچم این جوامع را به جایگاه پیشین آن یعنی قله های علم بازگردانند.

ص:52

تصویر

ص:54

تصویر

ص:55

تصویر

ص:56