ص: 2

بسم الله الرحمن الرحیم

ص: 3

ص: 4

در اين نوشتار امور ذيل را پى مى گيريم:

1. حضرت زهرا عليها السلام در لسان رسول خدا صلى الله عليه و آله .

2. احترام خانۀ آن حضرت در قرآن و سنت.

3. هتك حرمت خانۀ آن حضرت.

به اميد آنكه با تشريح اين نقاط سه گانه، نويسندۀ مقاله، در برابر حقيقت سر تسليم فرود آورد. و از نوشتۀ خود نادم و پشيمان گردد و به جبران كار خود بپردازد.

اين نكته حائز اهميت است كه تمام مطالب اين نوشتار از منابع معروف اهل سنّت گرفته شده است.

سزاى چنان شخصى در قرآن كريم چنين بيان شده است:

« «وَالَّذِينَ يُؤْذُونَ رَسُولَ اللّهِ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ» (1)؛ آنان كه رسول خدا را آزار دهند، براى آنان عذاب دردناكى است».

چه دليلى استوارتر بر فضيلت و عصمت او كه در حديث ديگرى رضاى وى در گفتار پيامبر صلى الله عليه و آله مايۀ رضاى خدا، و خشم او مايۀ خشم خدا معرّفى گرديده است، مى فرمايد:

« يا فاطِمَةُ إِنَّ اللّهَ يَغْضِبُ لِغَضَبِكِ وَ يَرْضى لِرِضاكِ (2)؛ دخترم فاطمه! خدا با خشم تو خشمگين،وبا خشنودى تو، خشنود مى شود».

به سبب داشتن چنين مقامى والا، او سرور زنان جهان است، و پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در حق او چنين فرموده:

« يا فاطِمَةُ! أَلا تَرْضٖينَ أنْ تَكُونَ سَيِّدَةَ نِساءِ الْعالَميٖنَ، وَ سَيِّدَةَ نِساءِ هذِهِ الاُمَّةِ وَ سَيِّدَةَ نِساءِ الْمُوْمِنيٖنَ (3)؛ دخترم فاطمه! آيا به اين كرامتى كه خدا به تو داده راضى نمى شوى كه تو، سرور زنان جهان و سرور زنان اين امّت و سرور زنان با ايمان باشى». .

ص: 7

خانه اى كه مركز نور الهى است و خدا به ترفيع آن امر فرموده از احترام بسيار بالايى برخوردار است.

آرى! خانه اى كه اصحاب كسا را در بر مى گيرد و خدا از آن با جلالت و عظمت ياد مى كند، بايد مورد احترام قاطبۀ مسلمانان باشد.

اكنون بايد ديد پس از درگذشت پيامبر صلى الله عليه و آله تا چه اندازه حرمت اين خانه ملحوظ گشت؟ چگونه احترام آن خانه را شكستند، و خودشان صريحاً به آن اعتراف دارند؟ اين حرمت شكنان چه كسانى بودند، و هدفشان چه بود؟

نگهبان آن است» اين حقيقت به طور زنده در كتابهاى تاريخى و حديثى محفوظ مانده است. در نقل مدارك، ترتيب زمانى را از قرنهاى نخستين در نظر مى گيريم، تا برسد به نويسندگان عصر حاضر.

خطّاب رسيد. او به خانۀ فاطمه آمد، و گفت: اى دختر رسول خدا، محبوب ترين فرد براى ما پدر تو و بعد از پدرت تو هستى؛ ولى سوگند به خدا اين محبّت مانع از آن نيست كه اگر اين افراد در خانۀ تو جمع شوند من دستور دهم خانه را بر آنها بسوزانند.

اين جمله را گفت و بيرون رفت، وقتى على عليه السلام و زبير به خانه بازگشتند، دخت گرامى پيامبر به على عليه السلام و زبير گفت: عمر نزد من آمد و سوگند ياد كرد كه اگر اجتماع شما تكرار شود، خانه را هنگامى كه شما در آن هستيد آتش مى زنم، به خدا سوگند! آنچه را كه قسم خورده است انجام مى دهد!». (1)

تكرار مى كنيم كه اين رويداد در كتاب المصنّف با سند صحيح نقل شده است.

فَقالَتْ فاطِمَةُ: يَابْنَ الْخَطّاب، أَتَراكَ مُحْرِقاً عَليَّ بابي؟ قالَ: نَعَمْ، وَذلِكَ أَقْوى فيٖما جاءَ بِهِ ابُوكِ.... (1)

ابوبكر به دنبال على عليه السلام فرستاد تا بيعت كند؛ ولى على عليه السلام از بيعت امتناع ورزيد. سپس عمر همراه با فتيله (آتش زا) حركت كرد، و با فاطمه در مقابل باب خانه روبه رو شد، فاطمه گفت: اى فرزند خطّاب، مى بينم درصدد سوزاندن خانۀ من هستى؟! عمر گفت:

بلى، اين كار كمك به چيزى است كه پدرت براى آن مبعوث شده است!».

لأَحْرَقَنَّها عَلى مَنْ فيٖها، فَقيٖلَ لَهُ: يا أبا حَفصٍ إِنَّ فيٖها فاطِمَةَ فَقالَ، وَإِنْ! (1)

ابوبكر از كسانى كه از بيعت با او سر برتافتند و در خانۀ على گردآمده بودند، سراغ گرفت و عمر را به دنبال آنان فرستاد، او به درِ خانۀ على عليه السلام آمد و همگان را صدا زد كه بيرون بيايند و آنان از خروج ازخانه امتناع ورزيدند در اين موقع عمر هيزم طلبيد و گفت: به خدايى كه جان عمر در دست اوست بيرون بياييد يا خانه را با شما آتش مى زنم. مردى به عمر گفت: اى اباحفص (كنيۀ عمر) در اين خانه، فاطمه، دختر پيامبر است، گفت : باشد!».

ابن قتيبه دنبالۀ اين داستان را سوزناك تر و دردناك تر نوشته است، او مى گويد:

« ثُمَّ قامَ عَمُرُ فَمَشى مَعَهُ جَماعَةٌ حَتّى أَتَوْا فاطِمَةَ فَدقُّوا الْبابَ فَلَمّا سَمِعَتْ أصْواتَهُم نادَتْ بِأَعْلى صَوْتِها يا أَبَتاهُ يا رَسُولَ اللّه ماذا لَقيٖنا بَعْدَكَ مِنْ ابنِ الْخَطّابِ وَ ابنِ أبيٖ الْقُحافة فَلَمّا سَمِعَ الْقَوْمُ صَوْتَها وَ بُكائَها انْصَرَفُوا وَ بَقِيَ عُمَرُ وَ مَعَهُ قَوْمٌ فَأَخْرَجُوا عَلَيّاً فَمَضَوْا بِهِ إلى أبي بَكْرٍ فَقالُوا لَهُ بايِعْ، فَقالَ: إنْ أَنَا لَمْ أَفْعَلْ فَمَه؟ فَقالُوا: إِذاً وَاللّهِ الَّذي لا إلهَ إِلّا هُوَ نَضْرِبُ عُنُقَكَ...! (2)

عمر همراه گروهى به در خانۀ فاطمه آمدند، درِ خانه را زدند، .

ص: 13

هنگامى كه فاطمه صداى آنان را شنيد، با صداى بلند گفت: اى رسول خدا پس از تو چه مصيبتهايى به ما از فرزند خطاب و فرزند ابى قحافه رسيد، افرادى كه همراه عمر بودند هنگامى كه صداى زهرا و گريۀ او را شنيدند برگشتند؛ ولى عمر با گروهى باقى ماند و على را از خانه بيرون آوردند، نزد ابى بكر بردند و به او گفتند: بيعت كن، على عليه السلام گفت: اگر بيعت نكنم چه مى شود؟ گفتند: به خدايى كه جز او خدايى نيست، گردن تو را مى زنيم...».

اين بخش از تاريخ براى علاقه مندان به شيخين قطعاً بسيار سنگين و ناگوار است، لذا برخى در صدد بر آمدند در نسبت كتاب به ابن قتيبه ترديد كنند، در حالى كه ابن ابى الحديد استاد فن تاريخ، اين كتاب را از آثار او مى داند و پيوسته از آن مطالبى نقل مى كند، متأسفانه اين كتاب به سرنوشت تحريف دچار شده و بخشى از مطالب آن به هنگام چاپ حذف شده است، در حالى كه همان مطالب در شرح نهج البلاغۀ ابن ابى الحديد آمده است.

زركلى در كتاب الأعلام اين كتاب را از آثار ابن قتيبه مى داند و مى افزايد: برخى از علما در اين نسبت نظرى دارند؛ يعنى شك و ترديد را به ديگران نسبت مى دهد؛ نه به خويش. (1) الياس سركيس نيز اين كتاب را از آثار ابن قتيبه مى شمارد. (2)ت)

ص: 14

العقد الفريد (م463) در كتاب خود بحثى مشروح دربارۀ تاريخ سقيفه آورده است. وى تحت عنوان كسانى كه از بيعت ابى بكر تخلف جستند، مى نويسد:

« فَأمّا عَليٌّ وَ الْعَبّاسُ وَ الزُّبَيرُ فَقَعَدُوا فِي بَيْتِ فاطِمَةَ حَتّى بَعَثَ إِلَيْهِمْ أَبُوبَكْرُ، عُمَرَ بْنَ الْخَطّابِ لِيُخْرِجَهُمْ مِنْ بَيْتِ فاطِمَةَ وَ قالَ لَهُ: إنْ أَبَوْا فَقاتِلْهُمْ، فَأَقْبَلَ بِقَبَسٍ مِنْ نارٍ أَنْ يُضرِمَ عَلَيْهِمُ الدّارَ، فَلَقِيَتْهُ فاطِمَةُ فَقالَ: يا ابْنَ الْخَطّابِ أَجِئْتَ لِتَحْرِقَ دارَنا؟! قالَ: نِعَمْ، أوْ تَدْخُلُوا فيٖما دَخَلَتْ فيٖهِ الأُمَّةُ!. (1)

على و عباس و زبير در خانۀ فاطمه نشسته بودند كه ابوبكر، عمر بن خطّاب را فرستاد تا آنان را از خانۀ فاطمه بيرون كند و به او گفت : اگر بيرون نيامدند، با آنان نبرد كن! عمر بن خطّاب با مقدارى آتش به سوى خانۀ فاطمه رهسپار شد تا خانه را بسوزاند، ناگاه با فاطمه روبه رو شد. دختر پيامبر گفت: اى فرزند خطّاب آمده اى خانۀ ما را بسوزانى؟ او در پاسخ گفت: بلى مگر اينكه در آنچه امّت وارد شدند، شما نيز وارد شويد!».

تا اينجا بخشى كه در آن تصريح به تصميم به هتك حرمت شده است پايان پذيرفت، اكنون به بخش دوم كه حاكى از جامۀ عمل پوشاندن به اين نيّت شوم است، مى پردازيم! مبادا تصور شود كهل.

ص: 16

قصد آنها تنها ارعاب و تهديد بود تا على عليه السلام و يارانش را مجبور به بيعت كنند، و هدف عملى ساختن چنين تهديدى را نداشتند.

سؤال مى كردم؛ يكى از آن سه چيزى كه انجام داده ام و آرزو مى كنم اى كاش انجام نمى دادم اين است كه: « وَدَدْتُ أنّي لَمْ أكْشِفْ بَيْتَ فاطِمَةَ وَ تَرَكْتُهُ وَ إنْ أُغْلِقَ عَلَى الْحَرْبِ ؛ اى كاش پردۀ حرمت خانۀ فاطمه را نمى گشودم و آن را به حال خود وامى گذاشتم، هر چند براى جنگ بسته شده بود». (1)

ابوعبيد هنگامى كه به اينجا مى رسد به جاى جملۀ : «لم أكشف بيت فاطمة و تركته...» مى گويد: «كذا و كذا» و اضافه مى كند كه من مايل به ذكر آن نيستم!

ابوعبيد، هر چند روى تعصّب مذهبى يا علّت ديگر از نقل حقيقت سر برتافته؛ ولى محقّقان كتاب الأموال در پاورقى مى گويند: جمله هاى حذف شده در كتاب ميزان الاعتدال - به نحوى كه بيان گرديد - وارد شده است، افزون بر آن، طبرانى در معجم خود و ابن عبد ربّه در عقد الفريد و افراد ديگر جمله هاى حذف شده را آورده اند. (دقت كنيد!)

ميزان الاعتدال وى را معتبر مى داند. (1) در كتاب المعجم الكبير كه كراراً چاپ شده، آنجا كه دربارۀ ابوبكر و خطبه ها و وفات او سخن مى گويد، يادآور مى شود:

ابوبكر به هنگام مرگ، امورى را تمنا كرد و گفت: اى كاش سه چيز را انجام نمى دادم، سه چيز را انجام مى دادم و سه چيز را از رسول خدا سؤال مى كردم: « أمّا الثَّلاثُ اللاّئيٖ وَدَدْتُ أنّىٖ لَمْ أَفْعَلْهُنَّ، فَوَدَدْتُ أنّي لَمْ أَكُنْ أكْشِفَ بَيْتَ فاطِمَةَ وَ تَرَكْتُهُ ...؛ آن سه چيزى كه آرزو مى كنم كه اى كاش انجام نمى دادم، آرزو مى كنم اى كاش حرمت خانۀ فاطمه را هتك نمى كردم و آن را به حال خود واگذار مى كردم!». (2)

اين تعبيرات به خوبى نشان مى دهد كه تهديدهاى عمر عملى شد و درِ خانه را به زور (يا با آتش زدن) گشودند.

گفت: آرزو مى كنم كه اى كاش سه چيز را انجام نمى دادم و يكى از آن سه چيز اين است: « وَدَدْتُ أنّي لَمْ أكْشِفُ بَيْتَ فاطِمَةَ عَنْ شيءٍ وَإنْ كانُوا أَغْلَقُوهُ عَلَى الْحَرْبِ ؛ اى كاش خانۀ فاطمه را نمى گشودم، هر چند آنان براى نبرد درِ خانه را بسته بودند». (1)

در بحثهاى آينده نيز اسامى و عبارات شخصيتهاى ديگرى كه اين بخش از گفتار خليفه را نقل كرده اند، خواهد آمد.

عدّه اى كه از خدا مى ترسيدند و پس از پيامبر صلى الله عليه و آله رعايت منزلت او را مى كردند، گفتند:

اى اباحفص، فاطمه در اين خانه است. بى پروا فرياد زد: باشد!.

نزديك شد، در زد، سپس بر در كوبيد و وارد خانه شد.

على عليه السلام پيدا شد...

طنين صداى زهرا در نزديكى مدخل خانه بلند شد... اين نالۀ استغاثۀ او بود...!».

* * *

اين بحث را با حديث ديگرى از مقاتل ابن عطيّه در كتاب الامامة و الخلافة پايان مى دهيم (هر چند هنوز ناگفته ها بسيار است!).

او در اين كتاب چنين مى نويسد:

« إنّ أبابكر بَعْدَ ما أَخَذَ الْبَيْعَةَ لِنَفْسِهِ مِنَ النّاسِ بِالإرْهابِ وَ السَّيْفِ وَ الْقُوَّةِ أرْسَلَ عُمَرَ وَ قُنْفُذاً وَ جَماعَةً إلى دارِ عَليّ ٍ وَ فاطِمَةَ عليهما السلام وَ جَمَعَ عُمَرُ الْحَطَبَ عَلى دارِ فاطِمَةَ وَ أَحْرَق بابَ الدّارِ!... (1)؛ هنگامى كه ابوبكر از مردم با تهديد و شمشير و زور بيعت گرفت، عمر و قنفذ و جماعتى را به سوى خانۀ على و فاطمه عليهما السلام فرستاد. عمر هيزم جمع كرد و درِ خانه را آتش زد...».).

ص: 23

در ذيل اين روايت، تعبيرات ديگرى است كه قلم از بيان آن عاجز است.